ả làng chài xôn xao khi thấy Chemban Kunju thu vén tiền, bắt đầu tìm mua thuyền và lưới.

Người thì nói Chemban đã vớt được từ lòng biển những thỏi vàng, họ nói là một hôm, ông nhặt được một thỏi đá đen bị sóng đánh lên bờ đem về nhà hóa ra là thỏi vàng. Người thì nói ông gặp may là nhờ ông có con mắt nhìn xa trông rộng. Nhưng điều đó khó ai tin được. Mọi người đều làm ăn cần cù chịu khó như Chemban mà vẫn không đủ ăn. Làm sao mà ông ta lại dành dụm được nhiều tiền đến thế.

Cạnh nhà Chemban là nhà Achakunju, một dân chài khác. Hai người bằng tuổi nhau và là hai bạn nối khố với nhau từ nhỏ. Mọi người đều hỏi Achakunju: Chemban Kunju mang đi bao nhiêu tiền? Sắm xong thuyền ông sẽ nhận ai vào làm công cho ông ta? Ông ta lấy tiền ở đâu ra?

Achakunju không biết tí gì. Nhưng ông làm ra vẻ hiểu biết. Chemban đã thành một nhân vật quan trọng nên người bạn gần gũi nhất của ông ta cũng phải mang một vẻ mặt quan trọng.

- Chúng tôi nghe ông cũng có phần trong chiếc thuyền này. Có đúng không? - Người đánh cá Kochuvolu hỏi Achakunju.

Đó là một câu hỏi khó trả lời đối với Achakunju nhưng ông ta cũng không chịu thua:

- Khó mà nói tôi có hay không có.

Kochuvolu cốt hỏi trêu Achakunju đâm ngượng.

- Sao các ông lại cười? - Một người dân chài khác hỏi tinh quái - Các ông cho rằng Achakunju không mua riêng nổi thuyền và lưới à? Việc gì mà phải chung?

Vẫn chưa hiểu ra, Achakunju đáp:

- Nếu ai cũng có thuyền và lưới thì còn ai để đi làm cho người khác nữa?

Kochuvolu nhịn cười:

- Đúng. Chính vì lẽ đó mà Achaknju không mua thuyền riêng đấy. Đến lúc ấy, Achakunju mới hiểu họ giễu mình. Sau đó, hễ có ai hỏi ông về thuyền của Chemban Kunju là Achakunju rủa lại ngay.

Thấy ông ta rủa, người ta lại càng hay hỏi.

Thế rồi, một hôm, không biết vì sao, cá đánh về ít. Achakunju chỉ kiếm được khoảng ba rupi. Ông còn chịu người chủ quán trà AmatKutty một món nợ cũ. Hôm ấy, Amat tóm được Achakunju và đòi tiền. Ở nhà, vợ Achakunju là Nanlapennu không có gì nấu buổi tối, đang chờ chồng về. Achakunju về nhà túi rỗng không, thế là hai vợ chồng cãi nhau. Vợ bảo chồng vung hết tiền vào quán rượu. Achakunju chối đây đẩy. Nanlapennu không tin. Để cho vợ thấy mình không uống rượu, ông phà hơi vào mặt vợ nhưng Nanlapennu vẫn không tin.

- Kiếm được đồng nào là nốc hết sạch. Những hôm không kiếm được thì xoay sở ra làm sao? - Nanlapennu nói.

- Hôm nay tôi có uống không nào? Cái gì cũng không tin, không thể chịu được!

- Hôm nay có thể không. Nhưng cứ hôm nào kiếm được tiền thì ông lại chả thế là gì? - Nanlapennu nói trong cơn tuyệt vọng.

Ở nhà không có gì ăn, nhưng Achakunju vẫn cao giọng hách dịch:

- Đừng hỗn xược.

- Hỗn xược à? Bạn để chỏm của ông thì sắm thuyền sắm lưới, còn ông thì ở nhà một cái bát ăn cơm cũng không. Có gì mà vênh vang cơ chứ!

Nghe thấy thế, Achakunju đánh vợ một cái thật mạnh vào vai. Hãy nhìn vào nỗi bất hạnh của ông ta đây này! Chemban thì tậu được thuyền và lưới. Vì chuyện ấy mà mọi người lại mang ông ta ra giễu cợt. Ngay về nhà ông cũng không được yên thân.

- Người ta sắm được thuyền và lưới thì việc gì đến tôi mà tôi phải lo buồn? Tôi phải tự làm khổ mình chắc?

Chemban đã thực sự nhịn đói để dành tiền. Không chỉ riêng Achakunju mà cả làng này, không ai làm được như ông ta. - Vợ Achakunju dè bỉu Chemban.

Chakki và Karuthamma lắng tai nghe tất cả những lời cãi cọ của nhà bên.

- Achakunju này, dù chúng tôi có nhịn đói đi nữa chúng tôi có bao giờ sang xin ông một bữa cơm nào không? - Chakki nói vọng sang.

- Đừng lắm lời. Tôi biết Chemban mà. Tôi biết ông ta từ hồi bé cơ mà. - Achakunju đáp lại.

Chakki không chịu nhịn:

- Ông biết cái gì nào? Hôm nay bếp nhà ông không nhóm lửa. Đó là vì vợ ông có những ý nghĩ xấu xa, đen tối trong đầu.

Nghe Chakki nói đến mình Nanlapennu đỏ bừng mặt, vặn lại:

- Này, đừng có động đến tôi. Tôi làm gì mà bà lại gây chuyện.

- Những ý nghĩ xấu xa mà bà vừa nói là những ý nghĩ gì? - Achakunju cũng hỏi.

- Ghen tị

- Ghen tị ai? Chồng bà à? - Achakunju nhổ nước bọt đánh toẹt một cái. Có ai thèm ghen tị với con người bần tiện ấy không?

Chakki càng nổi nóng:

- Nếu ông bắt đầu giở giọng ấy thì...

- Thì bà làm gì? - Achakunju hỏi.

- Thì tôi làm gì à?

- Hãy nhìn vào cái mặt vênh váo của nhà bà khi có được ít tiền!

Sợ cuộc cãi nhau bung ra quá to, Karuthamma lấy tay bịt mồm mẹ. Achakunju không chịu thôi. Chakki nghẹt thở, Kruthamma lôi tuột bà vào trong nhà.

Khi đã nguôi giận, Achakunju bắt đầu nhận ra hôm nay ở nhà ông không nấu nướng gì cả. Nhưng cuộc cãi vã vừa rồi còn làm ông day dứt nhiều hơn. Từ trước đến nay, chưa bao giờ ông to tiếng với Chemban hoặc với vợ Chemban. Đêm ấy, Achakunju không sao chợp mắt.

Sáng hôm sau, Achakunju đến gặp người chủ thuyền của mình vay hai rupi đem về nhà cho vợ. Đến trưa ông đưa cho Nanlapennu tất cả chỗ tiền tiết kiệm được trong ngày. Ông bảo từ nay ông quyết tâm làm như thế.

- Nanlapennu này, từ nay trở đi, tôi kiếm được đồng nào, sẽ đem về hết cho bà. Hãy giữ cẩn thận. Và xem nhà ta liệu có thể để dành được tí chút không.

Nanlapennu thích cách sắp đặt ăn tiêu ấy. Bà nói:

- Dù cho nhà ta không sắm được thuyền và lưới thì ít ra cũng không phải nhịn ăn buổi tối.

- Ai bảo là ta không có khả năng sắm thuyền và lưới? Đừng có tin. Biết đâu đấy. - Achakunju nói với một quyết tâm mới.

Tối đến Achakunju phải ra bãi để xem lại lưới và vá lưới. Những người đánh cá khác hầu hết đã có mặt và bắt tay vào việc khi ông đến. Cả ở đây nữa, câu chuyện xoay quanh Chemban Kunju.

- Các ông không có chuyện gì khác để nói à? Sao lúc nào cũng nói đến việc riêng người ta? Chuyện Kunju sẽ được xóa hết tội nhờ những lời bàn tán của các ông đấy. - Achakunju hỏi.

- Tôi nói thế thì có gì là xấu?

Lão Ramanmuppan nêu lên một điều có lý:

- Chúng tôi không có quyền nói về công việc của chuyện Kunju sao?

- Quyền gì mới được cơ chứ?

- Này Achakunju. Bọn trẻ nó hỏi câu ấy thì tôi còn hiểu được. Đằng này ông lại là một dân chài già đời rồi.

Achakunju không hiểu. Ông chỉ bảo nói xấu người khác là không tốt thôi. Người già đời không được nói thế à? Nói như vậy là không tốt ư?

- Ông nói vậy là làm sao. Ramanmuppan? - Achakunju hỏi.

Ramammuppan dừng tay, nhìn thẳng vào mặt Achakunju nói:: - Achakunju này, dân chài có những phong tục và nề nếp của mình đúng thế không?

Achakunj nhận là có.

Ramanmuppan nói tiếp:

- Ta xem nào. Chemban Kunju có tôn trọng những phong tục và nề nếp không?

Achakunju không hiểu nổi ý nghĩa câu hỏi, Ramanmuppan nói rõ thêm:

- Ở làng chài ta, không chỉ thời trước mà cả thời nay nữa, có khi nào một đứa con gái lớn nghều nghễu trong làng mà không lấy chồng không?

- Thời trước, chúng ta có một trưởng làng ra trưởng làng. - Ayiankunju nói chen vào.

Ramanmuppan hỏi tiếp:

- Có ai có con gái lớn đến tuổi gả chồng mà lại được đem tiêu hết tiền vào việc sắm thuyền và lưới không?

Ngày xưa, trưởng làng không để xảy ra những chuyện như thế. Truyền thống của làng chài là có duyên cớ và không bao gờ được phá vỡ. Truyền thống ấy góp phần tạo nên sự phồn vinh cho dân chài.

- Lệ làng có nói người con gái phải lấy chồng ở tuổi bao nhiêu không? - Ayiankunju hỏi.

Vốn là người nệ cổ, Ramanmuppan đáp ngay:

- Ở tuổi lên mười.

Anh thanh niên Velayiudan xen ngang:

- Giả sử người con gái quá mười tuổi vẫn cứ ở vậy không có chồng thì sao?

Anh ta không phải hỏi để biết. Giọng anh ta rõ ràng tỏ ra phản ứng trước cái tục lệ ấy. Nhưng Ramanmuppan điềm nhiên trả lời:

- Không lấy chồng à? Con gái không được phép ở vậy, có thế thôi!

Velayiudan nói thẳng ra ý nghĩ thực của mình:

- Cứ ở vậy thì trưởng làng sẽ làm gì?

- Tống cả nhà ra khỏi làng chứ còn gì nữa. Họ sẽ không được ở lại làng chài nữa!

Một chàng trai đánh cá khác tên là Punian nói:

- Đó là chuyện xa xưa kia.

Ayiankunju giận dữ phản ứng:

- Không. Ngay bây giờ vẫn thế. Chú mày muốn xem không? Tao sẽ cho chú mày thấy lão Chemban chuyên to xác bò lết trong bùn cho mà coi.

Ramanmuppan đề cập đến một điểm khác.

Ayiankunju trả lời hùng hồn: “Không”. Ramanmuppan giải thích thêm: Con cái Nữ thần Biển là người chủ của những của cải vô tận. Nhiều khi một người giầu lên và có khả năng mua sắm thuyền và lưới riêng. Nhưng nếu ai trong làng cũng giầu cả rồi thì còn ai đi biển đánh cá nữa?

- Nếu thực sự quyết tâm thì thử hỏi có ai ở làng này lại không có thuyền và lưới riêng? - Ông vặn hỏi tiếp.

Sự thật đúng như thế.

- Vậy tại sao không phải ai cũng có thuyền riêng? - Ayiankunju hỏi.

Điều ấy có lý do. Dân chài chia làm bốn đẳng cấp: Arayan, Valakkaran, Mukkuvan và Marakkan, và một đẳng cấp thứ năm thấp kém hơn. Lại còn những người đánh cá trong nội địa nữa. Thời xưa, trưởng làng chỉ cho phép người Valakkaran tậu thuyền và lưới. Ngay hồi đó, người Valakkaran cũng phải đến lễ lạt trưởng làng rồi mới được phép.

- Chú Chemban Kunju thì thuộc đẳng cấp nào? - Velayiudan hỏi.

Punian cười.

- Đẳng cấp Mukkuvan. - Ramanmuppan trả lời.

- Velayiudan bây giờ lại đang tìm hiểu xem Chemban và con gái ông ta thuộc đẳng cấp nào - Punian vừa nói vừa cười.

- Ý chú mày bảo gì, Punian? - Achakunju hỏi.

- Anh ta đang tính chuyện cưới Karuthamma con gái Chemban Kunju để làm vợ mà.

- Tốt đấy. Nó là một đứa con ngoan. - Achakunju nói.

Ayiankunju không bằng lòng, ông bảo:

- Đối với Achakunju thì cái gì của Chemban mà chả tốt.

Rồi Ayiankunju khuyên Velayiudan một câu:

- Cậu sẽ không được một đồng anna nào của cái lão keo kiệt ấy đâu. Nhớ lấy. Và con bé ấy thì có ra gì.

Achakunju khó chịu:

- Sao ông lại nói thế? Khi có người đến xin cưới một đứa con gái mà lại đi cản trở người ta sao? Cùng dân chài mà làm như thế thì có phải hay không?

- Tôi chỉ nói sự thật. - Ayiankunju trả lời.

Anđi suốt từ nãy giờ chỉ lặng thinh, chuyển câu chuyện sang hướng khác:

- Đã có trường hợp nào người dân chài không đúng đẳng cấp mà lại đi tậu thuyền và lưới không?

- Có. Nhưng thuyền và lưới ấy không tồn tại được lâu. - Ramanmuppan đáp.

Ayiankunju đề nghị ông ta thử kể tên những người dân chài và gia đình họ tại các làng chài đã gặp trường hợp đó.

- Gia đình Panlikunnat ở Chectalai này, gia đình Parutikkan ở Anlaylay này, và ở Kunnen đây thì có Ramankuju.

Punian hỏi xem phải lễ lạt trưởng làng những gì để được phép sắm thuyền và lưới.

- Bảy tẩu thuốc lá và mười lăm đồng rupi. Người đẳng cấp Valakkaran phải lễ chừng ấy.

Thế là câu chuyện chuyển sang chức trưởng làng, các đặc quyền của trưởng làng. Cơ hồ chất vấn những quyền ấy, Valayiudan hỏi:

- Người ta sắm thuyền và lưới bằng đồng tiền khó nhọc kiếm ra. Việc gì mà phải lễ trưởng làng?

- Thấy không, anh ta đã nói giọng con rể Chemban Kunju rồi đấy. - Punian bảo.

- Được, khi nào bố vợ và con rể đem thuyền và lưới về, cứ để họ thử chọi lại với trưởng làng xem sao. Rồi các ông sẽ thấy. - Ayiankunju nói.

Đó là một lời thách thức. Họ muốn xem Chemban Kunju sắm thuyền và lưới xong, liệu có ra khơi đánh cá mà không cần đến trưởng làng cho phép hay không. Ayiankunju nói chắc như đinh đóng cột là không thể nào có chuyện đó được. Velayiudan định chấp nhận lời thách thức ấy. Nhưng nhận được với tư cách gì? Dẫu vậy, anh vẫn nghi ngờ ý kiến của Ayiankunju.

- Ông ghen tị đó thôi - Velayiudan nói.

- Một người đánh cá mà ghen tị à?

- Chứ sao?

Achakunju sợ cuộc cãi vã có thể chuyển thành xô xát.

- Thôi đi, anh bạn trẻ. - Ông khuyên Velayiudan.

Mọi người im lặng một lúc.

Tối hôm ấy, Achakunju sang chơi nhà Chemban. Ông thuật lại cho Chakki nghe tất cả những gì đã diễn ra ngoài bãi. Một số người đã quyết định gây rắc rối. Cầm đầu là Ayiankunju và Ramanmuppan.

- Khi Chemban Kunju về, việc đầu tiên là phải xem chuyện rắc rối đó - Achakunju bảo - Chemban Kunju và tôi cùng lớn lên bên nhau. Tôi không thể đứng yên nghe người ta nói, càng không thể đồng lòng với những kẻ gây sự.

Chakki biết rõ để cho cả làng chống lại mình thì sẽ như thế nào. Nhà bà đã làm việc gì sai trái? Có phải chỉ vì chưa gả chồng cho con gái hay không?