ào mùa xuân của năm kỳ diệu đó tôi đang ở Beirut. Những đóa hoa xuân nở đầy các vườn, mặt đất phủ thảm cỏ xanh rờn, tất cả cảnh vật như một kỳ bí của trái đất thổ lộ cùng trời cao. Lũ cây cam cây táo khoác xiêm y trắng toát kết bằng hoa thơm ngát, trông như những tiên nữ hay những tân giai nhân, sứ giả của thiên nhiên gửi xuống trần thế để khích động trí tưởng tượng và khơi nguồn cảm hứng cho thi nhân.

Mùa xuân ở mọi nơi đều đẹp, nhưng không đâu đẹp bằng ở Liban. Điều này có thể ví như một vị thần linh đi rong chơi trên khắp địa cầu nhưng quyến luyến lượn lờ trên xứ Liban, trò chuyện với những vì vua chúa, các đấng tiên tri, cùng các giòng sông hòa ca những bài hát của vua Salomon, và nhắc nhở những cây bách hương thiêng liêng của xứ Liban những kỷ niệm huy hoàng thời xa xưa. Thành phố Beirut, mùa Đông không lầy lội, mùa Hạ không bụi bậm, vào mùa Xuân giống như một ngư nữ ngồi bên bờ suối hong làn da mịn dưới ánh mặt trời.

Ngày nọ, giữa tiết Xuân, tôi đến thăm một người bạn cư ngụ khá xa cái thành phố quyến rũ này. Khi chúng tôi đang trò chuyện thì một người dáng khả kính trạc độ sáu lăm bước vào nhà. Tôi đứng dậy chào và bạn tôi giới thiệu là viên ngoại Farris Karamy. Sau đó anh giới thiệu tôi kèm những lời xưng tụng. Ông cụ nhìn tôi một chập và đưa tay lên trán như cố gợi lại trí nhớ. Rồi ông tươi cười tiến lại phía tôi và bảo: "Cha anh là bạn rất thân của tôi, tôi sung sướng được gặp lại người qua chính anh".

Những lời đó khiến tôi xúc động và bị ông thu hút như bản năng dẫn con chim về tổ trước cơn bão tố. Khi chúng tôi đã an vị, ông kể cho tôi nghe tình bạn giữa ông và cha tôi, gợi lại thời gian hai người gần gũi nhau. Một người lớn tuổi muốn hồi tưởng những ngày trai trẻ như một khách tha hương mong trở lại quê nhà. Ông tỏ vẻ thích thú khi kể những mẩu chuyện thời quá khứ, chẳng khác nào một thi sĩ sảng khoái tự ngâm lên bài thơ tuyệt tác. Ông sống lại đời sống tinh thần của quá khứ vì hiện tại đối với ông như bóng câu qua cửa, và tương lai như chặng đường đi vào cái chết hư vô. Một giờ đây những kỷ niệm xưa trôi qua như những bóng cây lướt trên bãi cỏ. Khi đứng dậy từ giã, ông đặt tay trái lên vai tôi, vừa bắt tay tôi vừa bảo: "Đã hai mươi năm tôi không được gặp lại thân phụ anh. Tôi mong anh sẽ thay ông năng lui tới thăm tôi tại tệ xá". Tôi cung kính hứa sẽ làm tròn bổn phận đối với một thân hữu của cha tôi.

Khi ông cụ đã đi khỏi, tôi yêu cầu anh bạn kể rõ thêm cho tôi nghe về ông. Anh nói: "Tôi cho rằng ngoài ông ấy ra, ở Beirut này không có ai mà phú quý sinh nhân từ và nhân từ sinh phú quý có thế. Ông là một trong những người rất hiếm hoi đến với đời rồi từ biệt loài người mà chẳng làm hại một ai. Nhưng những người loại này hay bị phiền lụy và khổ trí vì không đủ khôn ngoan để đương đầu với thói đời nham hiểm. Viên ngoại Karamy có một ái nữ nhân cách rất giống ông còn sắc đẹp và hiền thục thì không sao tả hết; và nàng cũng sẽ gặp nhiều khổ lụy vì gia tài của ông cha đặt nàng bên vực thẳm ghê hồn".

Khi bạn tôi thốt những lời trên đây, tôi để ý thấy vẻ mặt anh thoáng buồn. Anh nói tiếp: "Viên ngoại Karamy là một người tốt bụng và tâm hồn cao thượng, nhưng ông thiếu sức mạnh của ý chí. Ông bị người ta dẫn đi như kẻ mù lòa. Cô con gái thì luôn luôn vâng lời cha mà không đếm xỉa đến sự cao quý và trí tuệ của mình, đó là điều bí mật trong đời hai cha con ông. Nhưng nó đã bị một người nham hiểm khám phá, đó là một vị Giám mục mà dã tâm che đậy dưới bóng tôn giáo, ông ta khôn khéo làm thiên hạ tưởng ông là người nhân từ đạo đức. Vị Giám mục đó là nhà lãnh đạo tôn giáo trong cái xứ sở mộ đạo này. Thiên hạ tuân lời và sùng kính ông. Ông ta dẫn dắt họ như một bầy chiên đến lò sát sinh. Ông ta có một đứa cháu thật khả ố và hư hỏng. Sớm muộn gì cũng có ngày ông ta đặt đứa cháu bên tay phải, cô con gái ông viên ngoại bên tay trái, nâng sợi dây hôn phối lên đầu họ, rồi trói buộc một nàng thục nữ trong trắng vào một tên vô lại thô bỉ - đặt trái tim của rạng đông trong lòng đêm tối. Đó là tất cả những gì tôi có thể cho anh biết về ông Karamy và con gái ông. Xin anh đừng hỏi thêm gì nữa".

Khi nói mấy câu sau cùng, bạn tôi quay đầu về phía cửa sổ, tựa hồ như anh cố gỡ những khúc mắc của cuộc nhân sinh bằng cách chú tâm vào vẻ đẹp của vũ trụ.

Trước khi từ giã, tôi cho bạn tôi biết trong vài ngày nữa tôi sẽ đến viếng ông Karamy để làm tròn lời hứa và vì tình bằng hữu giữa ông và cha tôi. Anh đăm đăm nhìn tôi một lúc; tôi nhận thấy vẻ mặt anh thay đổi, tựa hồ những lời giản dị tôi thốt ra đã khiến anh khám phá được một tư tưởng gì mới lạ. Rồi anh nhìn thẳng vào mắt tôi với một dáng điệu thật lạ lùng, cái nhìn bao hàm tình thương, lòng trắc ẩn và sự lo âu - cái nhìn của một nhà tiên tri trông thấy trước những điều sẽ xảy ra mà không ai dự đoán được. Rồi đôi môi anh hơi mấp máy, nhưng anh không nói một lời nào khi tôi đi ra cửa. Cái nhìn kỳ lạ đó đuổi theo tôi; tôi không hiểu nổi ý nghĩa của nó mãi cho đến khi tôi trưởng thành trong thế giới kinh nghiệm nơi người ta hiểu nhau bằng trực giác, nơi tâm hồn chín mùi bằng khôn ngoan.