ưa có một thương gia tên là Mark, được mọi người gọi là “Mark - Giàu có.” Lão có một trái tim sắt đá lạnh lùng, lão không thể chịu được những người nghèo và nếu lão thoáng thấy một người hành khất nào lảng vảng quanh nhà, lão liền sai đầy tớ ra đuổi hoặc xua chó ra cắn.

Một hôm có ba người đàn ông già nua, khốn khổ tìm đến nhà lão gõ cửa xin ăn. Lão đang định thả chó dữ ra cho chúng cắn họ thì cô con gái nhỏ của lão, Anastasia đã chạy đến bên lão nói.

“Cha thân yêu, hãy để những ông già khốn khổ này vào nhà ta ngủ đêm nay đi cha, cho con xin mà.”

Lão già độc ác không thể từ chối con gái và ba người ăn mày được phép ngủ lại trong căn phòng áp mái. Đêm đến, khi mọi người trong nhà đã ngủ say, cô bé Anastasia bò dậy, leo lên căn phòng áp mái, ghé mắt nhìn vào.

Ba ông già đang đứng giữa phòng tựa vào cây gậy chống, chòm râu bạc thật dài rủ xuống cả đôi tay của họ. Câu chuyện họ trao đổi với nhau có vẻ rất quan trọng. “Tin tức vùng này như thế nào?” Người già nhất hỏi. “Ở làng bên có một nông dân tên là Ivan vừa sinh đứa con trai thứ bảy. Chúng ta sẽ đặt tên nó là gì và ban cho nó điều may mắn nào đây?” Người thứ hai hỏi. Đến đây người thứ ba thì thào: “Hãy gọi nó là Vassili và ban cho nó tất cả của cải của cái lão nhà giàu độc ác đã muốn đuổi chúng ta ra ngoài cửa.”

Sau khi nói chuyện thêm một lúc nữa họ đã thống nhất với nhau và lặng lẽ bỏ đi.

Cô bé Anastasia nghe được câu chuyện đã chạy thẳng đến chỗ người bố, thuật lại cho lão ta nghe mọi chuyện.

Mark lấy làm ngạc nhiên lắm, lão nằm suy nghĩ mãi và trời mới sáng đã quày quả đi sang làng bên tìm hiểu xem có đứa bé nào mới sinh không. Đầu tiên lão tìm đến cha chánh xứ hỏi thăm tình hình bọn trẻ con trong giáo xứ của ông.

“Hôm qua,” cha xứ nói. “Có một đứa bé chào đời trong một gia đình nghèo nhất trong làng. Tôi đặt tên cho cái thằng nhỏ không may ấy là Vassili. Nó là đứa con trai thứ bảy mà đứa lớn nhất thì mới 7 tuổi, họ khó mà có thể xoay sở để nuôi thêm một miệng ăn. Đâu có ai muốn làm cha đỡ đầu cho một đứa bé ăn mày như thế.”

Trái tim lão nhà giàu đập mạnh, đầu óc lão quay cuồng những dự tính độc ác về đứa bé. Lão sẽ là cha đỡ đầu của đứa bé, lão nói, và sẽ bỏ tiền ra làm một buổi lễ đặt tên thánh cho đứa nhỏ. Thế là đứa bé được mang đến làm lễ, Mark tỏ ra rất thân thiện đối với cha đứa bé. Sau khi buổi lễ kết thúc, lão kéo Ivan sang một bên, thì thào:

“Coi này người anh em, cậu là một người nghèo rớt mùng tơi. Làm sao cậu có thể nuôi dạy đứa bé này? Thôi thì cứ để nó cho tôi, tôi có thể làm một cái gì cho nó, để đổi lại tôi sẽ tặng cậu số tiền 1000 đồng cuaron. Như thế là quá tốt cho cậu rồi, vừa không phải nuôi con vừa có tiền.”

Ivan gãi đầu gãi tai suy nghĩ lung lắm, cuối cùng cũng ưng thuận. Mark đếm tiền đưa cho Ivan rồi quấn đứa bé vào một tấm da cáo, đặt nó lên xe trượt phía sau lão và lật đật đi về nhà. Đi được vài dặm, lão dừng lại, bế thằng bé đến một vách đá dựng đứng ném nó xuống vực, miệng lẩm bẩm:

“Đấy, bây giờ thì thử chiếm đoạt tài sản của ta xem.”

Đúng lúc ấy có một đoàn nhà buôn người nước ngoài cũng đi trên con đường đó để đến gặp Mark trả cho lão món nợ 12.000 cuaron.

Khi đi ngang qua vách đá họ nghe có tiếng một hài nhi đang khóc và đưa mắt nhìn quanh họ nhìn thấy trên bãi hoang, giữa hai đống tuyết lớn là một đứa bé nằm giữa bãi cỏ nở đầy hoa dại.

Những người lái buôn bế đứa bé lên, quấn thêm vải để nó ấm áp rồi lên đường đi tiếp. Khi gặp Mark họ kể cho lão nghe chuyện lạ dọc đường mà họ đã gặp. Mark bèn nói đấy là đứa con đỡ đầu của lão, và xin được nhìn mặt nó. Lão mặc cả.

“Đấy là một đứa bé kháu khỉnh, tôi muốn nuôi nó. Nếu các ông đưa cho tôi, tôi sẽ xóa món nợ cho các ông.”

Các nhà buôn lấy làm vui mừng với sự trao đổi này bèn để đứa bé lại, vui vẻ ra về.

Đêm đến, Mark cho đứa bé vào một cái thùng tônô bịt kín nắp lại rồi ném chiếc thùng xuống biển. Chiếc thùng trôi đi rất xa cuối cùng dạt đến gần một tu viện.

Các thầy tu đang hong lưới cho khô trên bờ thì nghe như có tiếng khóc. Có vẻ như nó vang lên từ chiếc thùng đang dập dềnh bên mép nước. Họ vớt cái thùng lên, mở ra, trong đó có một đứa trẻ. Khi cha tu viện trưởng biết chuyện, ông quyết định nuôi đứa bé, đặt tên nó là Vassili.

Đứa bé lớn lên cùng các thầy tu, trở thành một thanh niên tuấn tú, thông minh và nhân hậu. Không ai có thể đọc sách nhanh, viết chữ đẹp và hát hay như cậu. Vì cậu làm việc gì cũng khéo nên cha viện trưởng giao cho cậu công việc giữ quần áo lễ.

Cũng thời gian đó lão lái buôn Mark đến tu viện trong một lần đi giao dịch. Các thầy tu tiếp đãi lão rất long trọng, dẫn lão đi tham quan trường dòng, nhà thờ và tất cả những gì mà họ có. Lúc lão bước vào nhà thờ, ca đoàn đang hát thánh ca, giọng lĩnh xướng nghe ngọt ngào đến mê li, các nốt luyến láy nghe trong vắt, ngân vang. Lão già bèn hỏi xem ai là người có giọng ca ấy. Đến đây, cha viện trưởng kể lại việc Vassili đã đến với họ một cách lạ lùng ra sao. Mark biết rõ rằng đó chính là đứa con đỡ đầu mà lão đã hai lần âm mưu muốn giết chết nhưng không thành.

Thế là lão bảo với cha tu viện trưởng:

“Con không thể nói với cha con thích giọng hát của cậu ta đến mức nào đâu. Nếu cậu ấy có thể đi theo con, cậu ta sẽ cùng vượt biển với con trong những chuyến cất hàng. Theo cha nói thì cậu ta thông minh, tốt bụng. Xin hãy nhường cậu ta cho con. Con sẽ gây dựng tương lai cho cậu ta và xin biếu tu viện 20.000 cuaron.”

Tu viện trưởng do dự khá lâu, ông tham khảo ý kiến của tất cả các thầy tu khác, cuối cùng họ quyết định không nên cản con đường may mắn của Vassili.

Sau đó Mark viết một lá thư gửi cho người vợ ở nhà rồi sai Vassili mang về cho bà ta. Trong thư viết: “Khi người mang lá thư này về gặp mình, bà nó hãy dẫn hắn đến nhà máy xà phòng và khi bà đi gần qua nồi hơi hãy đẩy hắn vào đó. Nếu bà không làm theo lá thư, tôi sẽ nổi giận thực sự đấy vì thằng nhóc này là một đứa rất xấu, chắc chắn nó sẽ hủy diệt cả gia đình ta chừng nào nó còn sống trên đời.”

Vassili đi theo chỉ dẫn mà không gặp chuyện gì bất trắc. Nhưng khi đến gần nhà Mark thì gặp ba người ăn mày. Họ hỏi chàng: “Cháu đi đâu đấy Vassili?”

“Cháu đến nhà thương gia Mark trao cho bà vợ ông ấy một lá thư.” Vassili đáp.

“Đưa cho bọn ta coi qua nào.”

Vassili đưa cho họ lá thư. Họ bóc thư ra xem và đưa trả lại cho chàng. “Bây giờ thì đi đi và nhớ đưa thư tận tay cho bà ấy. Rồi cháu sẽ không bị bỏ rơi đâu.”

Vassili đi đến nhà Mark, đưa thư cho bà vợ. Khi bà này đọc thư, bà không tin vào mắt mình nữa bèn gọi con gái đến. Lá thư viết rất rõ ràng: “Khi nhà nó nhận được thư này nhớ tổ chức một đám cưới linh đình vào ngày hôm sau để gả Anastasia nhà ta cho người mang thư. Nếu bà nó không làm theo lời tôi, tôi sẽ giận lắm đấy.”

Anastasia ngắm nhìn chàng trai đưa thư và chàng làm nàng ưng bụng lắm. Họ may gấp cho chàng một bộ quần áo đẹp và ngay hôm sau chàng đã làm lễ thành hôn với Anastasia.

Ít lâu sau, Mark trở về nhà. Vợ, con gái và con rể cùng ra cả bên ngoài đón lão. Khi trông thấy Vassili, lão đổ hết cơn giận lên đầu bà vợ: “Sao bà dám làm đám cưới cho con gái mà không có sự ưng thuận của tôi?”

“Tôi chỉ làm theo lệnh của ông đấy chứ,” bà vợ đáp. “Đây, thư của ông đây này.”

Mark đọc thư, đúng là chữ viết tay của lão nhưng nó lại nói một điều hoàn toàn ngược với ý lão.

“Được,” lão nghĩ thầm, “mày đã ba lần trốn thoát khỏi tay tao, giờ là lúc tao nghĩ tao sẽ đè bẹp được mày.” Lão chờ đợi đúng một tháng, tỏ ra rất tử tế, ân cần với con gái và con rể. Sau đó, lão nói với Vassili: “Cha muốn con thay cha đến thăm Vua Rắn – bạn cha – một chuyến. Ông ta đang ở vương quốc tươi đẹp của mình ở mãi nơi tận cùng trái đất. Mười hai năm trước ông ta có xây một tòa lâu đài trên mảnh đất của cha. Nhờ con hãy đến đấy hỏi lấy lại số tiền thuê đất trong 12 năm qua và tìm hiểu xem mười hai con tàu của cha nhổ neo từ đất nước ông ta ba năm trước bây giờ sao rồi.”

Vassili không dám trái ý cha vợ. Chàng từ biệt người vợ trẻ nước mắt ngắn nước mắt dài rồi vắt một tay nải lương khô lên vai bắt đầu chặng đường dài.

Tôi không thể nói với bạn là cuộc hành trình ấy dài ngắn ra sao. Trong lúc chàng đang mải miết đi đường thì nghe có tiếng hỏi: “Vassili! Cậu đi đâu đấy?”

Vassili nhìn quanh, chẳng thấy ai cả bèn hỏi: “Ai nói chuyện với tôi đấy?”

“Là tôi đây” – Cây sồi già xum xuê xòe tán rộng. “Nói cho tôi biết cậu đi đâu.”

“Tôi đến chỗ Vua Rắn để đòi lại 12 năm tiền thuê đất.”

“Khi đến nơi nhớ hỏi vua giùm tôi. Có một cây sồi già rễ đã thối cả, một nửa cây tươi tốt một nửa đã héo tàn. Liệu nó còn sống được bao lâu nữa?”

Vassili đi tiếp. Chàng đến một con sông và bước lên một con đò. Ông già chèo đò hỏi: “Cậu đi xa lắm phải không chàng trai?”

“Cháu đến chỗ Vua Rắn.”

“Nếu vậy hãy nhớ đến lão và hỏi giùm lão câu này: Ba mươi năm qua người chèo đò đã phải lái đò xuôi ngược bến sông. Ông già mệt mỏi ấy sẽ phải chèo thuyền bao năm nữa?”

“Dạ được, cháu sẽ hỏi ngài giúp ông.”

Chàng trai lại lên đường đi tiếp. Sau đó chàng thấy một eo biển chắn ngang trước mặt mình và đằm mình trong vịnh là một con cá voi lớn; khách bộ hành trèo lên đi lại trên lưng nó như thể nó là một cái cầu hay một con đường. Khi Vassili cũng trèo lên lưng nó, cá voi cất tiếng hỏi: “Chàng trai đi đâu đấy?”

“Tôi đi đến chỗ Vua Rắn đây.”

Cá voi van nài: “Xin hãy nghĩ đến tôi mà có lời hỏi giúp tôi: Con cá voi đáng thương kia đã nằm suốt ba năm trong eo biển, người và ngựa gần như đã giày xéo lên lưng nó làm đau đến tận xương sườn. Như vậy nó còn phải nằm ở đây bao nhiêu năm nữa?”

“Cứ yên tâm, rồi tôi sẽ hỏi giúp cho.” Vassili đáp rồi lại đi tiếp.

Chàng cứ đi, đi mãi cho đến một hôm đặt chân đến một thảo nguyên mênh mông, xanh tốt. Giữa thảo nguyên mọc lên một tòa lâu đài nguy nga, tráng lệ. Những bức tường bằng đá hoa cương sáng lấp lánh dưới ánh mặt trời, mái nhà phủ xà cừ sáng rực lên như cầu vồng rực rỡ và mặt trời thiếp vàng lên những khung cửa bằng pha lê. Vassili mạnh dạn bước vào trong lâu đài, sự tráng lệ, xa hoa của mỗi căn phòng chàng đi qua làm chàng rất đỗi ngạc nhiên.

Khi đi đến gian phòng cuối cùng chàng gặp một cô gái đẹp đang ngồi trên giường.

Vừa trông thấy chàng, nàng đã nói: “Ôi Vassili, cái gì đem chàng đến tòa lâu đài đáng bị nguyền rủa này vậy?”

Vassili nói cho nàng biết mục đích của mình và những điều chàng đã mắt thấy tai nghe dọc đường.

“Không đâu, chàng không đến đây để đòi nợ mà để nộp mạng đó, bởi vì Vua Rắn chắc chắn sẽ ăn thịt chàng.”

Người con gái không có thời gian nói thêm điều gì nữa bởi vì toàn bộ tòa lâu đài rung chuyển, rồi bỗng vang lên tiếng rít, tiếng rên và tiếng vặn lưng của một con vật khổng lồ. Cô gái nhanh nhẹn đẩy Vassili vào một cái rương để dưới gầm giường, khóa lại và thì thầm: “Hãy nghe câu chuyện giữa Vua Rắn và thiếp nhé.”

Đoạn nàng đứng dậy ra đón tiếp Vua Rắn.

Quái vật nhảy bổ vào phòng, trườn lên giường, thở phì phì rồi nói: “Ta đã đi cả nửa vòng trái đất. Nhọc quá đi mất. Mệt lắm đấy, chỉ muốn ngủ thôi – hãy gãi gãi lên đầu cho ta.”

Cô gái đẹp ngồi xuống bên cạnh rắn, vuốt ve cái đầu quái gở của nó và nói bằng giọng ngọt ngào:

“Đức vua chẳng chuyện gì trên đời mà không biết. Sau khi bệ hạ đi, thiếp đã có một giấc mơ kì lạ. Bệ hạ hãy cho thiếp biết nó có ý nghĩa gì nhé.”

“Nói đi, chuyện gì vậy?”

“Thiếp nằm mơ mình đi trên một con đường rộng thênh thang thì gặp một cây sồi già, nó có lời nhờ thiếp hỏi chàng xem tại sao rễ cây đã thối cả mà cây thì nửa xanh tốt nửa héo tàn. Thế nó còn đứng vững được bao lâu nữa?”

“Nó sẽ vẫn còn trụ được cho đến khi có một người đi đến, dùng chân đạp đổ thân cây. Sau khi cây đổ xuống dưới gốc có thể đào được nhiều vàng, bạc hơn là số của cải mà Mark – Giàu có sở hữu.”

“Sau đó thiếp lại mơ thấy mình đi đến một dòng sông, ông già chèo đò nói với thiếp suốt ba mươi năm qua ông ấy đã chèo xuôi chèo ngược trên dòng sông này, bao giờ thì ông già mệt mỏi ấy được nghỉ ngơi đây?”

“Điều này còn phụ thuộc vào lão ta. Nếu như có ai bước xuống thuyền đòi sang bến bên kia thì lão chỉ việc đẩy cho con thuyền trôi đi rồi cứ đường mình mà bước, đừng ngoái đầu nhìn lại. Người nào ở lại trên thuyền sẽ tiếp tục công việc của lão.”

“Cuối cùng thiếp mơ thấy mình đang đi qua một cái cầu chính là lưng của một con cá voi, cái cầu sống này lên tiếng, nhờ thiếp hỏi giùm xem suốt ba năm qua nó đã nằm đấy để cho đàn ông, đàn bà, ngựa, xe giẫm đạp lên lưng, đau đến lõm cả vào xương sườn. Không biết bao giờ nó mới được giải phóng đây?”

“Nó sẽ phải nằm đó cho đến khi nó nôn ra 12 chiếc tàu buôn của Mark – Giàu có mà nó đã nuốt vào bụng. Sau đó nó có thể trở về với biển khơi mà chữa lành cái lưng.”

Nói xong Vua Rắn nhắm mắt, trở mình sang phía bên kia và bắt đầu ngáy to đến nỗi khung cửa sổ của tòa lâu đài rung lên bần bật.

Cô gái đẹp vội vã giúp Vassili chui ra khỏi rương, chỉ đường cho chàng quay về. Chàng trân trọng cảm ơn cô gái rồi vội vã quay về nhà.

Khi đi đến eo biển, cá voi hỏi: “Cậu có nghĩ đến tôi không đấy?”

“Có chứ, khi đặt chân lên bờ bên kia rồi tôi sẽ nói cho ngươi biết.”

Khi đã sang bờ bên kia rồi Vassili nói với cá voi:

“Hãy nhả 12 con tàu của Mark mà ông đã nuốt 3 năm trước.”

Con cá khổng lồ nhảy vọt lên không trung, nhả ra 12 con tàu và các thủy thủ đoàn trên đó. Rồi nó rùng mình sung sướng nhảy tòm xuống biển lặn đi thật xa.

Vassili lại đi tiếp cho đến khi về lại bến đò, nơi đó ông già lái đò run rẩy hỏi: “Cậu có nhớ đến già này không?”

“Có chứ ạ, khi nào ông chở cháu sang bờ bên kia rồi cháu sẽ nói cho ông biết.”

Đến nơi Vassili nhảy lên bờ nói với ông: “Lần sau khi có người nào bước lên thuyền, ông đừng chèo thuyền đi mà nhảy lên bờ đẩy thuyền ra giữa dòng. Người đó sẽ thay ông làm nghề đưa khách qua sông.”

Vassili lại lên đường đi tiếp, chẳng bao lâu đã gặp lại cây sồi già, chàng lấy chân đạp nó một cái. Cây sồi đổ kềnh ra. Dưới gốc cây quả là có vô số vàng bạc châu báu còn nhiều hơn của Mark – Giàu có.

Bấy giờ thì 12 con tàu mà cá voi đã nhả ra cũng đã giong buồm trở về quê hương và trên đường về cắm neo nghỉ chân ở một bến đậu gần đấy. Trên boong con tàu đi đầu có ba người ăn mày mà Vassili đã gặp, họ nói với chàng: “Chúa sẽ phù hộ cho con Vassili ạ.” Sau đó họ biến mất và chàng không bao giờ gặp lại họ nữa.

Những người thủy thủ mang vàng bạc lên tàu rồi lái tàu về nhà có Vassili đứng trên boong.

Mark lấy làm tức giận lắm. Lão cho thắng ngựa và lập tức lên đường đến gặp Vua Rắn để hỏi cho ra lẽ. Khi đến bến sông, lão nhảy ngay xuống con đò ngang. Người lái đò không chèo thuyền mà lại nhảy lên bờ đẩy cho con thuyền bơi ra xa.

Vassili sống sung sướng và hạnh phúc với người vợ thân yêu, người mẹ vợ hiền lành cũng cùng sống với họ. Chàng giúp đỡ người nghèo miếng cơm, tấm áo và tất cả của cải của Mark đều thuộc về chàng.

Bao nhiêu năm sau đó Mark vẫn phải chèo đò đưa khách sang ngang. Khuôn mặt lão nhăn nhúm lại, tóc và râu bạc trắng như tuyết, hai mắt lão kéo màng mờ đục nhưng lão vẫn tiếp tục phải chèo đò.