heo truyền thuyết, ở phố Bắc, trấn Độc Lưu tỉnh Thiên Tân có ngõ tên là Nghĩa Vĩnh. Trong ngõ có một nhà rất nghèo, một bà già mù cả hai mắt sống cùng một cô con gái chừng mười lăm, mười sáu tuổi tên là Trúc Mai. Đầu năm ấy, các nhà có đàn ông sống còn chẳng ra gì huống hồ gia đình này chỉ có bà già mù và một cô con gái yếu ớt.

Hai mẹ con chỉ trông cậy vào sự may vá thêu thùa của cô gái để duy trì cuộc sống. Giá như cứ thế mà sống thì cũng còn tàm tạm, điều xúi quấy là chủ nhà giàu Đức Khánh Đường hai ngày ba dịp tới thúc món nợ lãi mẹ đẻ lãi con mà bố Trúc Mai còn thiếu lúc chết, món nợ này đâu phải chỉ còn là dăm ba quan mà đã thành một đống bạc trắng ngần rồi!. Cô gái trả không nổi, chủ nợ rất tuyệt tình, bảo:

- Cha nợ con trả, đó là quy củ xưa nay. Ta gia hạn cho một phiên chợ, nếu không trả sạch cả vốn lẫn lãi ta sẽ bắt ngươi trừ nợ!.

Chủ nợ nói xong phẩy tay bỏ đi. Trúc Mai chỉ còn cách ôm mẹ già mà khóc nức nở. Cô gái định chết cho xong nhưng không thể xa lìa được mẹ già, nhưng nếu không chết thì chỉ phiên chợ sau sẽ sa vào cửa nhà giàu. Trúc Mai càng nghĩ càng buồn, cứ một mình một bóng ngồi trước ngọn đèn cho tới canh ba nửa đêm. Bỗng đâu ngoài cửa sổ có người nào đó đang khe khẽ gọi cô: "Em Trúc Mai, mở cửa mau”!.

Trúc Mai mở cửa. Ôi! Một cô gái xinh đẹp tuyệt trần. Cô gái mặc quần áo đỏ, tay cầm một ngọn đèn lồng đó, cười hi hi mà bước vào nhà, bảo:

- Có việc gì đấy? Khóc cạn cả nước mắt suốt ngày rồi!

Trúc Mai thấy cô gái lòng thành ý thật hỏi han sự việc thì lau nước mắt kể chuyện nhà giàu thúc nợ.

Cô gái áo đỏ an ủi:

- Việc này dễ thôi, cần gì phải buồn!

Nói rồi cô rút trong bọc ra một vuông lụa trắng trong gói một cây đèn cổ và bảo:

- Ngày mai em mang đem lên hiệu Nam Đương bán, tiền bán được đúng bằng số tiền nợ lãi mẹ đẻ lãi con của em đó!

Trúc Mai đón lấy cây đèn cổ, luôn miệng cảm ơn cô gái:

- Thật không thể nào quên được ơn lớn của chị, xin hỏi chị tên họ là gì?

Cô gái cười bảo:

- Em cứ gọi chị là "chị Hai Hồ đèn đỏ...

Chị Hai nói xong thì biến mất sau một luồng sáng hồng. Trúc Mai hiểu ngay rằng đây là chị Hồ Tiên đến cứu cả nhà mình, cô liền hướng về phía đạo sáng hồng tiêu tan mà rập đầu ba lần.

Ngày hôm sau Trúc Mai mang đèn lên hiệu Nam Đương ở phố Độc Lưu. Ông chủ hiệu đón cây đèn, nhận ngay ra đó là món hàng thật từ triều đại trước, có giá trị thì hỏi Trúc Mai định cầm cố bao nhiêu tiền. Trúc Mai nói lên số tiền mình đang cần. Chủ hiệu sợ Trúc Mai sẽ nói đi nói lại nên vội vàng viết phiếu cầm đồ, trả luôn bạc.

Trúc Mai đem số bạc đến nhà chủ nợ, đòi lại văn tự nợ. Trúc Mai trả một lần sạch nợ nhà giàu, xét về lý, đáng ra cả hai nhà chả còn liên quan gì đến nhau nữa, nhưng lão nhà giàu vẫn còn muốn hại Trúc Mai. Lão nghĩ thầm, con bé Trúc Mai nghèo xơ nghèo xác lấy đâu ra lắm bạc đến như vậy? Quản gia về báo với lão:

- Ông chủ, chủ hiệu cầm đồ bảo tôi số bạc Trúc Mai có là do cầm một cây đèn cổ, còn nói cây đèn cổ này có giá trị liên thành!.

Chủ nợ nghe nói như vậy thì ngay lập tức nảy ra ý đồ xấu. Lão bảo, quản gia:

- Ngươi cùng ta đi tìm Trúc Mai, bảo cây đèn cổ ấy là vật gia truyền của nhà ta, năm xưa bố Trúc Mai lấy trộm đi, nếu nó không chịu giao phiếu cầm đồ cho chúng ta thì chúng ta sẽ khử cái mạng tí xíu của nó ngay!

Chủ nợ bẻ queo cái lý, nói sao làm vậy. Ngay đêm hôm đó lão dẫn quản gia xộc tới nhà Trúc Mai.

Lại nói chuyện Trúc Mai. Đang cùng chị Hai Hồ chuyện trò cười nói thì chị Hai Hồ hỏi:

- Cây đèn cổ ấy em không cầm dư thêm một ít tiền ư?

Trúc Mai đáp:

- Chị Hai đã bảo mang đèn cầm lấy tiền trả nợ, em cầm thêm tiền để làm gì?

Chị Hai Hồ nghe vậy càng quý tính nết cúa Trúc Mai, bèn bảo:

- Em Trúc Mai này, chốc nữa chủ nợ đến đòi phiếu cầm đồ, em cứ đưa cho lão. Rồi em đưa mẹ đến bãi cỏ nhà họ Hồ ở chung với chị ít ngày, chị sống một mình cô đơn lắm!

Trúc Mai vui sướng đáp:

- Em làm thế nào tìm được chị?

Cô gái áo đỏ bảo:

- Cầm theo cây đèn lồng đỏ này của chị, đến bãi cỏ lớn nhà họ Hồ em sẽ thấy ngôi nhà lớn của chị. Cô gái nói xong thì bỏ đi. Cô vừa đi thì quả nhiên chủ nợ đến thật và Trúc Mai đưa phiếu cầm đồ cho lão nhà giàu.

Lão nhà giàu vớ được phiếu cầm đồ sướng quá cả đêm không chợp được mắt. Lão nghĩ thầm: “Đi chuộc ngọn đèn cổ về, đem dâng hoàng thượng, chỉ chớp mắt sẽ được thăng quan, lại được phát tài".

Ngày hôm sau, trời vừa sáng lão nhà giàu đã đi chuộc cây đèn cổ về. Lão cưỡi ngựa tốt phi lên kinh đô. Lão ôm cây đèn cổ vào cung. Vừa trông thấy cây đèn cổ nhà vua biết ngay là vật báu trong cung vừa mất trộm hôm trước, bèn khép ngay lão nhà giàu vào tội trộm cướp, sai đem chém đầu.