Ứ ĐẾN MÙA ĐÔNG, SẮP SANG XUÂN, là cây cối trong vườn như bừng cơn ngủ. Những chiếc lá vàng tự đầu Thu và rũ chết khi mùa Đông đến chỉ còn những chiếc cành trơ trụi, bây giờ lại trổ lộc non. Những chồi nhỏ xíu, những lá nhu nhú, mơn mởn trên lớp vỏ nâu.

Mỗi sáng Minh thức dậy thật sớm, thơ thẩn trong khu vườn rộng bao la. Có một cái gì đó cuốn hút Minh, làm Minh thấy yêu mến từng cụm cây, từng ngọn cỏ trong vườn nhà. Minh bước tới, vịn cành nọ, nắm cành kia và miệng lẩm bẩm một mình. Sắp có trái đó. Trong mùa Xuân, trái sẽ lớn dần lên. Minh thích nhất ngày hôm sau ra vườn thấy trái na, trái vải chợt to hơn ngày hôm trước một cách rõ rệt. Trông chúng tràn trề sức sống. Rồi trái nào cũng thế, sẽ chín vào cuối Xuân và đầu Hạ. Những trái bưởi sẽ rám nắng, những quả nhãn bắt đầu phải vào lồng tre và tối tối cả nhà thay nhau cầm sào buộc râu mây để quơ bắt đàn dơi bay lượn quanh ngọn ba cây nhãn, lấy giống tận Hưng Yên.

Minh cứ thơ thẩn một mình như thế trong khu vườn cây cho đến khi nắng lên cao, làm khô dần những giọt sương trên lá mới trở vào nhà. Đi ngang dẫy nhà ba gian, trước khi qua cửa tò vò lên nhà trên bao giờ Minh cũng dừng chân lại trước dẫy chuồng gà, kiễng chân nhìn vào từng ổ. Những con gà đẻ sớm đã ra khỏi ổ kiếm ăn, lúc đó cũng lại có những chị gà mái khác nhẩy ổ, cục te cục tác ầm ỹ. Minh cẩn thận nhón từng trái trứng còn nóng hổi, ngắm nghía một cách thích thú rồi cho vào giỏ tre, đem cất trên kệ. Thường thường cứ được mười lăm trứng chị Ánh đã cho gà ấp. Ít lâu sau, lại có một đàn gà lăng quăng chạy theo chân gà mẹ, luôn “mồm” kêu chiêm chiếp vui tai.

Thú vui chơi của trẻ con ở nhà quê thường là như thế. Chỉ một mình hay vài ba đứa thơ thẩn với nhau. Sau này nghĩ lại tình cảnh đó, Minh thấy tội nghiệp cho bọn trẻ nhà quê, và cũng tự thán phục đoạn đời thơ ấu của mình. Mọi người trong nhà đều lớn, chả ai nghĩ tới chuyện chơi với Minh, trừ chị Ánh. Nhưng chị Ánh luôn luôn bận rộn với bếp núc, vá may và những giờ học buổi chiều Thầy dậy. Minh học buổi sáng, sau khi đi qua dẫy chuồng gà, qua cửa tò vò, rửa mặt và ăn điểm tâm bằng mấy củ khoai luộc hay bát cháo hoa với đường. Thầy dậy Minh và vài đứa cháu, cứ đúng giờ – nắng lên khỏi mái gianh nhà bếp – chúng nó mới sang.

Trong đám học trò, Minh nổi bật. Chúng nó “đặc… nhà quê”, chậm chạp và dốt. Minh thích chơi với thằng Hồng con anh Tâm và thằng Trị con của anh Trừng. Hai thằng này là anh em chú bác và gọi Minh bằng Ông. Minh là vai chú cả hai đứa. Thằng Hồng hay ăn vặt, ăn suốt ngày. Có lẽ vì vậy mà nó bị sún răng, những chiếc còn lại bị sứt mẻ lung tung. Thằng Trị người nhỏ loắt choắt hàm răng trên nhô ra phía trước. Hai thằng đặt biệt danh cho nhau: Trị Vẩu và Hồng Sứt. Cứ mỗi lần cãi nhau, thằng Hồng hùng hổ hét vào mặt thằng Trị:

- Tao về tao mách chú Trừng chú ấy… “Trừng Trị” mày mới được, Trị Vẩu ạ.

Trị Vẩu giận xám cả mặt, cái thân bé nhỏ của nó run lên bần bật:

- Bố thằng Sứt! Tao mách “bố thằng Sứt” cho mà xem.

Hai thằng học dốt nhưng… “chơi chữ” giỏi. Minh nghe và nhìn hai thằng cãi nhau mà phải bật cười. Chúng nó chỉ tạm yên khi Minh dọa mách Ông. Gì chứ chửi nhau là Ông ghét nhất, đánh nhừ đòn.

Hết giờ học Minh thường giữ hai đứa cháu đồng trang lứa ấy ở lại đánh đáo, chơi bán hàng hay nắn tượng đất sét. Chúng nó thích về chơi với lũ em, vui hơn. Nhưng sợ Minh đánh nên chịu khó ở lại một lúc rồi kiếm cớ về. Minh thèm sang nhà chúng nó chơi, nhưng Thầy không cho. Nên đành đứng nhìn hai đứa bạn chơi đi khuất sau lũy tre, ngẩn ngơ buồn. Đến khi bừng tỉnh, Minh nhìn quanh. Chỉ có mỗi mình mình, và tiếng gió rì rào trên ngọn cây, tiếng se sẻ chiêm chiếp đầu nhà, tiếng gà cục tác, tiếng chó sủa vu vơ… Buồn quá, Minh lủi thủi đi vào nhà, nhìn bàn thờ Mợ, rấm rứt khóc.