rong khi Gabriel và Daly chuyền cho khách các đĩa thịt ngỗng quay, đùi heo ướp muối, thịt bò ướp cay, Lily đi từ người này đến người khác mời khoai tây nghiền nát còn nóng hỗi đặt trên một cái mâm nhỏ lót giấy trắng. Món ăn này do ý của Mary Jane. Lúc đầu Mary Jane định mời khách ăn thịt ngỗng với nước lèo làm bằng táo nghiền, nhưng dì Kate nói ăn ngỗng quay không cũng ngon chán.

Mary Jane săn sóc mấy người học trò, trong khi dì Kate và Julia mở bia và nước suối mời khách. Đàn ông uống bia, các bà các cô uống nuớc suối. Trong phòng ăn tiếng cười tiếng nói chen lẫn lời mời mọc lẫn nhau, xin thức này thức khác, tiếng dao nĩa chạm nhau, tiếng mở nút chai nhộn nhịp. Gabriel vẫn chưa ăn, bắt đầu cắt vòng thứ hai.

Một số người yêu cầu chàng ăn cái gì trước khi cắt tiếp. Gabriel chưa muốn ăn, nhưng chìu ý mọi người, chàng chỉ nốc một ngụm bia cho đả khát. Mary Jane yên lặng ngồi ăn, nhưng dì Kate và Julia vẫn đi từ bàn này sang bàn khác mời khách, thỉnh thoảng bảo nhau làm những điều không cần thiết.

Ông Browne và Gabriel khẩn khoản mời hai dì ăn, nhưng hai dì nói còn nhiều thì giờ. Freddy Malins không chịu được đứng dậy nhẹ nhàng kéo dì Kate đến một chiếc ghế trống ấn dì ngồi xuống làm mọi người cười ồ. Khi ai nấy đã no, Gabriel cười hỏi:

- Ai thích ăn các thức nhồi bụng ngỗng cho tôi biết. Nhiều người lên tiếng yêu cầu Gabriel ăn đi đừng lo cho khách nữa, và cô Lily mang đến cho Gabriel ba củ khoai tây cô để dành cho chàng.

- Cám ơn quí vị, Gabriel giọng thân mật, bây giờ xin quí vị quên tôi đi trong một chốc lát. Gabriel ngồi ăn ở một chỗ trống Lily vừa dọn, trong khi câu chuyện về buổi nhạc kịch ở rạp hát hoàng gia đang được bàn cãi sôi nổi. Bartell D'Arcy, người hát giọng cao trong buỗi dạ vũ hôm nay, một thanh niên da ngăm đen, có một bộ râu tỉa gọn gàng, hết lời khen ngợi người nữ ca sĩ giọng trầm, nhưng cô Furlong cho rằng cô ấy hát cũng thường thôi. Freddy Malins khen người ca sĩ da đen đóng vai tù trưởng có một giọng tuyệt vời ông chưa từng nghe.

- Anh nghe hắn hát bao giờ chưa?

Malins hỏi Bartell D'Arcy ngồi đối diện qua chiếc bàn ăn.

- Chưa, ông Bartell D'Arcy trả lời không chút do dự.

- Tôi hỏi, Malins giải thích, vì tôi muốn biết ý của anh đối với giọng hát của hắn. Giọng của hắn thật là hay.

- Ai cũng muốn tìm cái hay và cái đẹp, ông Browne nói, giọng làm hòa.

- Tại sao hắn không thể hát hay, Freddy Malins cao giọng hỏi, hay chỉ vì hắn là người da đen duy nhất trong buổi nhạc kịch?

Không ai trả lời câu hỏi của Malins, và Mary Jane xoay trọng tâm cuộc thảo luận về đề tài nhạc kịch. Một người học trò gởi cho cô một vé xem vỡ nhạc kịch Mignon. Vỡ nhạc kịch thật hay làm cô nhớ đến Georgina Burns. Ông Browne kể chuyện xa hơn về các đoàn nhạc kịch người Ý trước kia thường đến trình diễn ở Dublin như Tietjens, Ilma de Murzka, Campanini, the Great Trebella, Giulini, Ravella và Aramburo. Ông ta nói nếu nói ca hát thì những ngày xa xưa đó mới thật có ca hát ở thành phố này.

Ông Browne kể rằng hồi đó tối nào rạp hát Old Royal cũng chật ních người, và có một đêm một nam ca sĩ Ý hát năm lần bản Let Me Like a Soldier Fall mà đến lần thứ năm khán giả vẫn còn vỗ tay, và nhiều buổi nhạc kịch hấp dẫn đến nổi mấy người thanh niên coi trật tự nhà hát thay ngựa dích thân kéo đào hát chính về khách sạn. Tại sao bây giờ người ta không diễn các tuồng đại nhạc kịch như Dinorah, Lucrezia Borgia nữa?

Ông Browne hỏi, và tự trả lời, vì không có ai có giọng tốt như ngày đó.

- Cũng không chắc lắm, ông Bartell D'Arcy nói, tôi thấy bây giờ vẫn có nhiều ca sĩ có tài.

- Ở đâu?

Ông Browne hỏi một cách thách thức.

- Ở Luân Đôn, Ba Lê, Milan, ông Bartell D'Arcey từ tốn nói. Thí dụ ca sĩ Caruso, giỏi đấy chứ, nếu không muốn nói giỏi hơn các ca sĩ trước đây.

- Có thể, ông Browne trả lời, nhưng tôi nghi lắm.

- Trả giá nào để nghe Caruso hát tôi cũng trả, Mary Jane chen vào.

- Đối với tôi, dì Kate nói, tay với lấy một chiếc xương ngỗng còn dính tí thịt, bây giờ chỉ có một giọng cao đáng gọi là giọng chuông vàng, nhưng chắc chưa ai nghe đâu.

- Ai đó bà Morkan?

Bartell D'Arcey lễ phép hỏi.

- Tên ông ta là Parkinson, dì Kate nói. Lúc còn trẻ ông Parkinson có một giọng hát thiên phú.

- Cũng lạ, Bartell D'Arcy nói, tôi chưa hề nghe danh ông ta.

- Vâng, vâng, bà Morkan nói đúng, Browne phụ họa, tôi có nghe Parkinson hát khi ông đã già, đối với tôi ông thuộc thế hệ trước.

- Đó mới là giọng tươi vui, trong sáng, ngọt lịm của người Anh, dì Kate nói một cách phấn khởi. Gabriel ăn xong, đĩa bánh put

- đinh được mang qua bàn chính, tiếng nĩa muỗng lẻng kẻng chạĩm nhau. Gretta nhanh nhẹn xén bánh ra đĩa đẩy ra đầu bàn, Mary Jane bỏ thêm vào dĩa hoặc trái mâm xôi hoặc thạch hoặc bánh fơ

- lăng và mức trái cây rồi mời từng người khách. Bánh put

- đinh dì Julia làm, và thực khách khen không tiếc lời. Dì nói nếu vàng chút nữa thì ngon hơn.

Gabriel cữ ngọt, lấy một đĩa cần tây. Freedy Malins ăn cần tây với bánh put - đinh. Malins đang chữa bệnh và người ta nói ăn cần tây bổ máu. Mẹ của Malins, nãy giờ im lặng, nói tuần tới con trai bà đi chơi núi Mellray, và mọi người quay qua nói về núi Malleray, nào không khí trong lành, các tu sĩ tin lành hiếu khách, cho đủ thứ mà không bao giờ xin đóng góp.

- Quí vị có nghĩ rằng, Browne lên tiếng, bất cứ ai cũng có thể đến tu viện đó như đến một khách sạn, xài cho đả rồi đi không trả một xu nào sao?

- Ô, không, ai cũng có tặng một số tiền nào đó cho tu viện trước khi về, Mary Jane nói

- Ước gì Giáo hội chúng ta có một cơ sở như vậy. Ông Browne nói một cách thành thật. Nghe nói chuyện dòng đó tu câm không được nói, tối ngủ trong quan tài gỗ và hai giờ sáng phải thức dậy ông Browne rất ngạc nhiên, hỏi làm vậy để làm gì?

- Đó là luật của dòng tu, dì Kate trả lời không thắc mắc.

- Vâng, nhưng tại sao?

Ôâng Browne hỏi. Dì Kate lặp lại rằng đó là luật, thế thôi. Thấy ông Browne còn ấm ức Freddy Malins giải thích thêm rằng các tu sĩ tu khổ hạnh để chịu tội thay cho người khác ở ngoài đời. Lời giải thích có lẽ không ổn đối với ông Browne nên ông ta cười nói.

- Chịu tội thay người khác là một hảo ý, nhưng ngủ trên giường hay ngủ trong quan tài thì khác nhau ở chỗ nào?

- Cái quan tài, Mary Jane nói, nhắc người tu sĩ nhớ đến ngày chết. Bàn ăn im lặng vì câu chuyện vừa tế nhị vừa u ám. Mọi người nghe rõ tiếng bà Malins thì thầm vào tai của người bạn ngồi cạnh.

- Mấy người tu sĩ đó tốt lắm, họ dâng tất cả cho Chúa. Nho, hạnh đào, sung, táo, cam, chô cô la và kẹo được dọn ra, và dì Julia hỏi thực khách dùng rượu póc

- tô gốc Bồ Đào Nha hay rượu sê - ri gốc Tây Ban Nha. Ông Bartell D'Arcy định từ chối vì không uống được hai thứ đó, một người ngồi bên cạnh thúc cùi chỏ vào hông D'Arcy, rồi nghiêng mình nói nhỏ gì đó, ông Bartell D'Arcy đổi ý đưa li lấy một li đầy.

Li rượu chót vừa được rót đầy, mọi người ngừng nói chuyện im lặng chờ đợi. Chỉ còn vài tiếng ho dè dặt và tiếng động chân ghế sửa lại thế ngồi.

Ba thanh niên ngồi cạnh nhau bên phải Gabriel gõ tay vào bàn ra hiệu. Căn phòng im bặt tiếng. Gabriel đẩy ghế ra sau lưng đứng dậy. Dựa mười ngón tay trên tấm vãi bàn, Gabriel mĩm cười vẻ lo âu.

Thấy bao nhiêu con mắt đổ vào mình Gabriel lảng nhìn cây đèn treo giữa trần nhà. Có tiếng đàn piano điệu vanxơ, và Gabriel nghe tiếng chân dìu nhau nhè nhẹ trên sàn phòng bên cạnh.

Chàng tưởng tượng có người đang đứng bên bờ sông đầy tuyết nhìn lên chiếc cửa sổ có ánh sáng bên trong, lắng tai nghe điệu nhạc vanxơ. Không khí ngoài kia quá trong lành. Xa xa là công viên cành cây tuyết trĩu nặng bên cạnh bức tượng Wellington chóp mũ phủ đầy tuyết hiên ngang đưa tay chỉ cánh đồng trắng xóa trước mắt phía trời tây. Gabriel bắt đầu:

- Thưa quí vị,

- Hôm nay đến phiên tôi nói, một vinh dự, nhưng thật khó cho tôi vì tôi không có tài ăn nói.

- Không đúng đâu, không đúng đâu, ông Browne nói.

- Tôi chỉ xin quí vị rộng lượng để tôi được trình bày cảm tưởng của tôi.

- Thưa quí vị. Đây không phải là lần đầu tiên chúng ta gặp nhau dưới mái nhà mạnh thường quân này. Cũng không phải đây là lần đầu tiên chúng ta được hưởng hay nói cách khác là nạn nhân tính hiếu khách của mấy bà chủ nhà này.

Gabriel chấm dứt câu mở đầu bằng một vòng tay khoát trước cử tọa. Mọi người cười tán đồng. Dì Kate, Julia và Mary Jane mặt ửng hồng e lệ. Thêm can đảm Gabriel tiếp:

- Thời gian càng trôi qua tôi càng cảm thấy rõ rằng tính hiếu khách là tính mang lại cho đất nước chúng ta nhiều vinh dự và là đức tính chúng ta trân trọng giữ gìn nhất. Truyền thống đó đặc biệt cho đất nước chúng ta trong số các nước văn minh lân cận, ít nhất với kinh nghiệm cá nhân của tôi qua nhiều chuyến du lịch nước ngoài.

Có thể có một số người cho rằng tính hiếu khách chỉ để bị lợi dụng.

Dù vậy đi nữa, tôi vẫn nghĩ đó là một tính cao thượng, quí báu và chúng ta vẫn muốn duy trì. Với tôi đó là một chân lý. Chừng nào còn mái nhà này, còn mấy người phụ nữ đáng kính kia và tôi hy vọng còn kéo dài nhiều năm nữa cái truyền thống hiếu khách, lịch sự, trải lòng ra sống với người khác của người Ái nhỉ lan mà cha ông chúng ta để lại và chúng ta sẽ truyền lại cho con cháu vẫn còn mãi mãi.

Có tiếng rì rầm tán thưởng trong cử tọa. Gabriel thoáng nghĩ tiếc cô Ivors không có mặt, cô đã bỏ về trước một cách thiếu xã giao khó hiểu, và chàng tiếp một cách tự tin:

- Thưa quí vi.

- Một thế hệ mới đang lên trong chúng ta với những tư duy và nguyên tắc mới. Một chuyển biến tự nhiên, đứng đắn và đáng khích kệ. Nhưng chúng ta đang sống trong một thời đại mà giới trẻ trăn trở và ngờ vực mọi giá trị, và tôi lo ngại rằng thế hệ mới này với bằng cao học, tiến sĩ, thạc sĩ trong tay không còn giữ các giá trị nhân bản, thương người và tính khôi hài của thế hệ trước.

Lúc nãy nghe quí vị nói đến các nghệ sĩ và ca sĩ nổi danh ngày trước tôi thú thật rằng tôi có cảm tưởng không gian chúng ta sống như bị thu hẹp lại.

Nói không sợ quá lời, những ngày qua là những ngày phóng khoáng: Và nếu thời gian đi qua không kéo lại được chúng ta cũng hy vọng rằng qua những buổi gặp gỡ như hôm nay chúng ta có cơ hội nhắc đến chúng với tự hào và trìu mến, và ghi trong tâm khảm những người đã khuất mà tên tuổi thế giới không hề quên.

- Tuyệt! Tuyệt! Ông Browne kêu lên.

- Nhưng, Gabriel tiếp, giọng trầm xuống dịu dàng, trong những buổi gặp gỡ nhau như thế này chúng ta không khỏi thấy buồn khi nhớ lại quá khứ, tuổi trẻ, những biến đổi, và những khuôn mặt một thời quen thuộc. Đời sống mỗi người đều có những kỷ niệm buồn, nhưng chúng ta có nên đắm chìm trong những suy tư đó để quên bổn phận đối với những người chung quanh hôm nay không?

Chúng ta có bổn phận với những người chung quanh và đòi hỏi sự hăng hái của chúng ta.

- Vì vậy, tôi sẽ không nói nhiều về quá khứ. Tôi sẽ không làm quí vị nản lòng. Hôm nay chúng ta gặp nhau giữa dòng đời bận rộn. Chúng ta gặp nhau như bạn, trong tinh thần bằng hữu, như những người đồng sự, và như những người khách của tôi tạm gọi của ba người phụ nữ kiều diễm của thế giới âm nhạc Dublin.

Tiếng vỗ tay lẫn tiếng cười vang dội cả phòng. Dì Julia nghiêng mình hỏi cô cháu ngồi bên cạnh Gabriel vừa nói gì.

- Gabriel nói chúng ta là ba người phụ nữ kiều diễm, Mary Jane trả lời.

Dì Julia không hiểu rõ câu trả lời, nhưng vẫn ngước mắt nhìn Gabriel mĩm cười. Thấy dì Kate nước mắt như muốn tuôn ra trên khóe mắt Gabriel biết đã đến lúc cần kết thúc. Nâng cao ly rượu póc tô làm mọi người tự động nâng theo

- Gabriel nói lớn:

- Xin cùng chúc mừng cả ba. Xin cạn ly cho sức khỏe, cho sự sung túc, tuổi thọ, hạnh phúc và chúc cả ba tiếp tục duy trì vị trí đáng kính tự hào trong nghề nghiệp và sự quí mến của chúng ta.