huyện thủ tiêu hai người sĩ quan Pháp của Hạo và Thái gây nhiều sôi nổi cho nhóm bạn trẻ của anh Luyến. Sáng hôm sau, cả bọn đi phá rẫy trồng ngô. Cuốc đất từ lúc mặt trời chưa nhô lên khỏi cây rừng.

Bây giờ mặt trời đã mọc khá cao. Định ngừng làm. Anh đặt nằm cái cuốc xuống thửa đất mới vỡ làm ghế ngồi. Anh phanh ngực kiếm cơn gió mát lùa vào.

- Lúc ấy ông Hiển đang men theo con đường mòn ra thăm anh em.

- Ông Hiển đội cái nón mê. Dáng đi ông khoan thai, nhàn hạ. Ông đã thay đổi y phục. Trông ông lúc này giống hệt một ông chánh tổng hết thời. Ông Hiển cầm khúc cây dài trong tay. Anh Luyến theo sau ông. Hai người bàn chuyện to nhỏ. Thỉnh thoảng ông Hiển dơ khúc cây lên chỉ chỏ như ông thầy địa lý đang giải thích các kiểu đất cho thân chủ.

Bọn Hạo hướng những con mắt kính phục chiêm ngưỡng người lãnh tụ già. Ông Hiển đã tới gần họ.

Ông mỉm cười trìu mến và dịu giọng nói:

- Các chú ngồi xuống đi, đứng mỏi chân chết.

Ông đảo mắt ngó miếng đất đang vỡ, cất lời khen:

- Trong lãnh vực nào tôi thấy các chú cũng xứng đáng cả.

Người lãnh tụ già móc bao thuốc lá "Lucky" xé vỏ, rút ra từng điếu mời mỗi người. Bọn Hạo vội vàng chùi ta vào quần đón nhận ân huệ của đàn anh. Ông Hiển lại đích thân châm lửa cho bọn Hạo mồi thuốc.

Lâu lắm, dễ chừng bốn năm tháng nay, Hạo chưa được hút một điếu thuốc lá thơm ngoại quốc nào. Đời sống khắc khổ hiện tại tập cho anh cách cai thuốc lá. Anh đã làm quen với ống điếu cầy và đã cảm thấm thía câu ca dao "Nhớ ai như nhớ thuốc lào. Đã chôn điếu xuống lại đào điếu lên". Hôm Hạo và Thái lột của hai sĩ quan người Pháp hơn hai ngàn đồng, Hạo đã định rủ Thái và các bạn xuống tỉnh lỵ ăn hút một chầu nghiêng ngửa. Nhưng Hạo nghĩ ngay rằng, cách hành động đó thật đê hèn, bỉ ổi. Nó không khác gì hành động chuyên nghiệp của bọn giết người cướp của. Hạo bàn với Thái giữ món tiền nguyên vẹn để hôm ông Hiển lên sẽ nộp cả tiền lẫn súng cho đảng. Như thế mới xứng đáng hành động của những người lãnh đạo dân tộc tương lai. Bởi vậy tiền sẵn trong túi mà bắt mùi thuốc lá thơm, anh chỉ biết thèm nhỏ rãi.

Hạo hít một hơi dài. Anh nuốt khói, thở nhẹ. Khoan khoái. Thái nằm ngửa thưởng thức hương vị lá khô của miền Virginia. Mọi người im lặng. Hạo nghe rõ ràng tiếng giấy cháy sèo sèo khi anh hít mạnh. Khói thơm như chất ma túy thấm dần vào tim phổi các anh. Và sự quý mến người lãnh tụ già theo khói thơm, thấm luôn vào tim phổi. Đợi thuốc lá gần tàn, ông Hiển nói:

- Ngày xưa Lê Lợi cũng cuốc đất như các chú rồi tạo sự nghiệp vĩ đại. Gần chúng ta hơn, Nguyễn Huệ cũng cuốc đất.

Ông Hiển bỏ lửng. Ông mời bọn Hạo hút thêm điếu nữa, nói tiếp:

- Anh em ông Huệ chỉ vẻn vẹn có ba người. Thế mà dang chân phải đạp mạnh một cái, hai vạn quân Xiêm tan nát; dang chân trái đạp mạnh một cái, đế nghiệp chúa Trịnh vua Lê sụp đổ; dang tay phải hất mạnh một cái, Gia Long trốn lủi ngoài đảo khơi; dang tay trái hất mạnh một cái, hai mươi vạn quân Thanh chết không kịp trối, tướng tá chạy thoát thân bỏ cả ấn tín, nhục nhã. Rồi hai bàn chân ấy đứng thẳng cho nước Việt mạnh, hai bàn tay ấy vươn thẳng cho nước Việt kiêu. Anh em ta ngày nay đông gấp trăm lần Huệ, há thau Huệ sao?

Nghe ông Hiển so sánh, cánh tay bọn Hạo tưởng to lên, cứng ra và tâm hồn các anh rạt rào hãnh diện.

- Tại sao các chú không là Nguyễn Huệ? Lịch sử có cấm các chú trở thành anh hùng đâu? Tại sao các chú không dang chân, vươn tay đạp đổ cộng sản miền Bắc, đạp đổ tư bản miền Nam? Tại sao các chú không đuổi nổi Ngô Đình Diệm ra Phú Quốc và bắt Hồ Chí Minh sống kiếp lưu vong của Lê Chiêu Thống?

Ông Hiển ngồi bệt xuống đất. Ông quét mắt nhìn đủ mười người. Giọng ông bốc lửa.

- Các chú thừa sức làm sống lại những Nguyễn Huệ miễn là các chú có bàn tay, có trái tim và sự chịu đựng cùng cực. Đảng ta bị tụi Vẹm tiêu diệt gần hết. Nay là lúc phục hưng, các chú nhớ điều đó. Hãy tưởng tượng chúng ta đang thất thế giống Lê Lợi sau trận nguy khốn ở Chí Linh. Hãy bắt chước Lê Lợi mài gươm. Mười năm, mười lăm năm, chúng ta nhất định thắng.

Ông Hiển đứng dậy. Ông nhấc khúc cây đập mạnh vào tảng đá mới vỡ:

- Đất này chính là đất tạo anh hùng. Tron sách dạy chiến lược, ông Trần đã viết rằng điểm tựa để khôi phục lại đất nước là Ban Mê Thuột. Anh Luyến sẽ thảo luận với các chú điểm này. Thôi các chú làm việc, anh em mình còn gặp nhau nhiều. còn nói với nhau nhiều.

Người lãnh tụ già vỗ vai đàn em, trở về. Được một quãng, ông Hiển quay lại gọi:

- Chú Hạo!

Hạo thưa:

- Anh dạy gì ạ?

- Lát nữa tôi muốn nói chuyện riêng với chú và chú Thái.

- Thưa anh, vâng ạ!

Hạo sững sờ nhìn theo ông Hiển cho tới lúc bóng dáng ông khuất hẳn anh mới vớ cuốc bổ lia lịa. Mạch máu Hạo căng ứ. Anh huýt sáo một bài ca anh hùng.