rong niên học cuối cùng của tôi ở trường Âm nhạc, tôi đã làm quen với ca sĩ Muoth, người đã hoàn toàn nổi tiếng đáng kể trong thị trấn. Anh ta đã hoàn tất việc học của anh ta bốn năm trước đây và lập tức chiếm được một địa vị ở Hí viện Đại nhạc kịch, nơi mà hiện nay anh ta vẫn còn giữ một vai trò thứ yếu và, so sánh những casĩ lớn tuổi hơn và như là giỏi hơn, thì anh không nổi bật lắm. Tuy nhiên,nhiều người đã nhìn nhận anh là một danh tiếng tương lai mà một bước kế tiếp phải đưa anh ta lên đài danh vọng. Tôi đã thấy anh ta trong một số những vai trò và anh ta đã gây một ấn tượng mạnh mẽ nơi tôi, dù rằng không luôn luôn thuận tiện.

Chúng tôi trở nên quen nhau theo cách thức sau đây. Sau khi tôi trở lại trường Âm nhạc, tôi cố đem theo hai cầm tấu khúc vĩ cầm và hai ca khúc mà tôi đã sáng tác đưa cho ông giáo sư, người đã chứng tỏ ở lòng thông cảm tử tế với tôi như vậy. Ông hứa xem qua tác phẩm và cho biết ý kiến của ông về nó. Đấy là một thời gian dài trước khi ông đã làm như thế, và trong khi đó thì tôi có thể dò thấy một cảm giác luống cuống nào đó về phần ông mỗi khi tôi gặp ông. Sau cùng, một hôm ông gọi tôi lên phòng ông và hoàn tác phẩm lại cho tôi.

- Tác phẩm của cậu đây – ông nói, thấy rõ là không thuận tiện – Tôi hy vọng rằng cậu không đặt quá nhiều hy vọng vào đó, không ngờ gì nữa, có một cái gì trong đó, và cậu có thể đạt tới một cái gì. Hoàn toàn chân thành, tôi nghĩ rằng cậu đã già dặn và bình tĩnh hơn. Thực ra tôi không tin tưởng cậu với một bản chất khát vọng như vậy. Tôi mong đợi một cái gì êm đềm hơn và thú vị hơn, một cái gì đúng kỹ thuật hơn mà nó có thể xét đoán một cách có kỹ thuật. Nhưng tác phẩm của cậu không có kỹ thuật tốt đẹp, cho nên tôi có thể nói một ít về nó. Đó là một cố gắng liều lĩnh, giá trị của nó tôi không thể xét đoán, nhưng như một giáo sư của cậu thì tôi không thể nào ngợi khen nó được. cậu đã đặt cả hai điều ít và nhiều trong ấy hơn là sự mong đợi của tôi và như thế đã đặt tôi vào một địa vị khó xử. Tôi có quá nhiều điều của một thầy giáo để xem xét kỹ lưỡng sự sai lầm thuộc về nhạc pháp, và dù cậu có thể đặt nặng chúng là có tính cách độc đáo hay không, tôi cũng sẽ không muốn nói ra. Vì vậy tôi sẽ đợi cho đến khi tôi thấy tác phẩm của cậu nhiều hơn nữa. Tôi chúc cậu may mắn. Cậu sẽ tiếp tục sáng tác trong bất kỳ biến cố nào. Đấy là điều tôi để ý nhiều.

Lúc bấy giờ tôi bỏ đi và không biết làm gì với phán nghị của ông, mà nó không phải là sự phê bình thực sự. Nó có vẻ cho tôi thấy rằng người ta sẽ có thể nhìn vào một đoạn của tác phẩm và lập tức thấy ngay là hoặc nó được làm ra như một trò chơi cho qua thì giờ hoặc có phải là nó mọc dậy từ chỗ thiết yếu và tâm hồn hay không.

Tôi mang bản thảo đi và hiện thời quyết định quên tất cả câu chuyện đó và thực sự làm việc chuyên cần trong mấy tháng cuối cùng trong sự học của tôi.

Một hôm tôi nhận được lời mời từ một gia đình hết sức để ý đến âm nhạc. Họ là bạn của song thân tôi, và tôi vẫn thường viếng thăm họ một hoặc hai lần trong năm. Đó là một buổi chiều tụ họp thường lệ nhưng có một hoặc hai người nổi tiếng từ Đại Hí viện mà tôi biết mặt. Ca sĩ Muoth cũng có mặt ở đó. Anh ta chú ý tôi hơn cả và đó là lần đầu tiên tôi thấy anh ta ở gần một bên như vậy. Anh ta cao lớn và bảnh trai, một người có nước da ngăm đen trông đường bệ với sự tự tin và bề nào đã có cái lối cư xử chiều chuộng. Người ta có thể thấy rằng đàn bà ưa anh ta. Ngoài lối cư xử của anh ta, hình như anh ta chẳng vui thú hoặc cũng chẳng kiêu hãnh gì và trong cái nhìn và diện mạo của anh có một cái gì đã bày tỏ nhiều nỗi tìm kiếm và bất mãn. Khi tôi được giới thiệu với anh ta, anh đã chấp nhận tôi với cái hơi cúi đầu cứng nhắc, không nói bất kỳ lời nào với tôi cả. sau một lúc bỗng nhiên anh t ađi đến tôi và nói "Có phải tên anh là Kuhn không? Tôi có biết anh chút ít. Giáo sư S. Có cho tôi xem tác phẩm của anh. Anh không nên chống lại ông ta về điều đó, ông ấy không thận trọng. Tôi đi đến đúng khi ông ta đang xem tác phẩm ấy, và khi mà có một bài hát ở đó, tôi đã được xem với sự cho phép của ông ta."

Tôi đã ngạc nhiên và bối rối:

- Tại sao anh nói với tôi chuyện đó – tôi hỏi – Tôi tin là ông giáo sư không thích nó mà?

- Điều đó hẳn làm anh tổn thương? Vâng, tôi thích bài hát đó nhiều lắm. Tôi có thể hát nếu tôi có người đệm nhạc. Tôi thích được anh cho tôi bài hát ấy.

- Anh thích nó à? Thế nó có thể hát được à?

- Dĩ nhiên, mặc dù nó sẽ không thuận tiện cho mỗi loại hoà tấu. Tôi thích có nó để sử dụng riêng ở nhà.

- Tôi sẽ chép cho anh. Nhưng tại sao anh lại muốn có bài hát ấy?

Anh ta nhìn đến tôi, và cách nhìn của anh làm tôi cảm thấy khó chịu, anh nhìn thẳng vào mặt tôi, dò xét vbsx hoàn toàn điềm tĩnh của anh ta, và cặp mắt anh ta thì đầy sự tò mò.

- Anh trẻ hơn là tôi tưởng. Hẳn anh đã từng khốn khổ rất nhiều.

- Phải – tôi nói – nhưng tôi không thể nói về điều đó.

- Anh không cần phải nói. Tôi sẽ không hỏi anh bất cứ câu hỏi nào đâu.

Cái nhìn của anh làm tôi bực mình. Dù sao, anh ta là một người hoàn toàn nổi tiếng và tôi vẫn còn là một sinh viên, cho nên dẫu rằng tôi không thích tất cả cái cách đặt câu hỏi của anh ta, tôi cũng chỉ có thể chống đỡ một cách yếu ớt và nhút nhát mà thôi. Anh ta không ngạo mạn nhưng bề nào anh ta cũng đã giật dây cái ý thức khiêm cung của tôi và tôi chỉ có thể thực hiện một sự phản đối nhẹ nhàng, vì lẽ tôi cảm thấy không thực sự có ác cảm với anh ta. Tôi cảm thấy anh ta bất hạnh và rganh ta có thiên bẩm, có một cung cách đầy sức mạnh chi phối người ta như thể anh ta muốn túm lấy một cái gì ở họ mà nó sẽ an ủi vỗ về anh ta. Cặp mắt đen huyền, tra vấn của anh có nét u buồn cũng như cả quyết và sự phô diễn trên gương mặt anh, làm cho anh trông già đi nhiều hơn là thực sự anh có vậy. Sau đó, trong khi những nhận xét của anh vẫn còn chiếm chỗ trong các ý nghĩ của tôi, tôi thấy anh đang chuyện vãn một cách lịch sự và vui vẻ với cô con gái chủ nhà, người đang lắng nghe anh với sự thích thú và chăm chú nhìn anh như thể anh là một sinh vật xuất hiện trong một truyện thần tiên vậy.

Tôi đã từng sống qua một đời sống cô đơn thế kia, từ khi tôi bị tai nạn nên tôi nghĩ đến cuộc hạnh ngộ này trong nhiều ngày, và điều đó đã quấy rầy tôi. Tôi cũng không chắc chắn gì là mình không chia xẻ sự vì nể cái con người siêu đẳng này, và quá đỗi cô đơn và cần đến một người nào đó để không bị tâng bốc bởi sự tiến tới của anh ta. Sau cùng, tôi nghĩ là anh ta đã quên tôi và những ý nghĩ thoáng qua của anh ta vào chiều hôm đó. Lúc bấy giờ, với sự bối rối của tôi, anh ta đã viếng thăm tôi tại căn phòng tôi.

Đó là một buổi chiều tháng chạp và trời đã tối. Người ca sĩ gõ cửa và bước vào như thể chẳng có chi đáng lưu ý về cuộc viếng thăm của anh ta, và không có bất kỳ lời đãi bôi trống rỗng và giới thiệu nào, tức thì anh ta đi ngay vào cuộc đàm thoại với tôi. Tôi phải để anh ta có bài hát ấy, và khi anh ta thấy cái đàn dương cầm của tôi thuê trong phòng, anh ta đệm đàn cho anh ta và cũng để cho tôi nghe bài hát của tôi được hát lên một cách thích đáng lần đầu tiên. Đó là bài Sầu Ca và đã xúc động, tôi chống lại ý chí tôi vì rằng anh ta không hát trọn vẹn cái sự mạnh của giọng hát nhưng hát một cách nhẹ nhàng, như thể hát cho chính mình. Lời nhạc, mà tôi đã đọc trong một tạp chí năm rồi và chép lại, như sau:

Khi gió nam lộng thổi

Băng tuyết đổ nhào

Và rền vang bản điếu ca người chết

Phải ý muốn Thượng Đế chăng?

Tôi lang thang trơ trọi

Không được đón chào và xa lạ

Phải ý muốn Thượng Đế chăng?

Đớn đau là phần số tôi

Tâm hồn tôi hệt như miếng chì

Tôi sợ rằng Thượng Đế chết đi

Rồi tôi sống được chăng?

Từ cách thức anh hát, tôi có thể nói rằng anh ta thích bài hát ấy.

Chúng tôi im lặng một lúc, rồi tôi hỏi anh, anh có thể vạch ra bất cứ lầm lỗi nào và đề nghị bất cứ sự cải chính nào chăng.

Muoth ném tôi một cái nhìn sắc bén và gật đầu.

- Không có gì cải chính – anh ta nói – tôi không biết bài hát này có đúng hay không. Tôi không biết gì về việc ấy cả. Có kinh nghiệm và cảm tình trong bài hát, và bởi vì tôi không làm thơ hay soạn nhạc, tôi vui thú khi tôi tìm thấy một cái gì có vẻ có cá tính và đấy là điều tôi muốn hát.

- Nhưng lời nhạc không phải của tôi – tôi kêu lên.

- Không phải à? Vâng, nó không thành vấn đề đâu, lời nhạc là cái quan trọng thứ yếu. Anh ta phải kinh nghiệm điều đó chứ, ngược lại, anh không thể viết nhạc được.

Tôi trao tặng anh bản sao bản nhạc ấy mà tôi đã sao sẵn mấy ngày nay. Anh lấy, cuộn lại và nhét vào túi áo khoác của mình.

- Thỉnh thoảng đến thăm tôi, nếu anh muốn – anh ta nói và chìa tay ra cho tôi – Tôi biết anh hướng dẫn một cuộc sống yên lặng. Tôi không muốn quấy rầy điều đó, song thỉnh thoảng người ta cũng vui thú được nhìn thấy mặt một người bạn tốt chứ?

Khi anh ta đi khỏi, những lời cuối cùng của anh ta và nụ cười của anh vẫn còn lại với tôi. Chúng tương xứng với bài hát và với mọi điều mà tôi đã được biết về con người đó. Tôi càng ngẫm nghĩ về điều đó bao nhiêu thì điều đó càng trở nên rõ ràng với tôi bấy nhiêu, và sau cùng tôi cảm thấy tôi đã hiểu biết con người này. Tôi hiểu tại sao anh ta đã đến với tôi, tại sao anh thích bài hát của tôi, và tại sao anh có vẻ nửa e thẹn, nửa bạo dạn với tôi. Anh ta bất hạnh, và nỗi đau đớn nội tâm đã gặm nhấm anh, và nỗi cô đơn của anh đã trở nên không thể chịu nổi đối với anh. Cái con người bất hạnh này đã từng kiêu hãnh và đã từng nếm trải cô đơn. Anh ta có thể không còn chịu đựng lâu hơn nữa, anh ta đang tìm kiếm con người, tìm kiếm một cái nhìn tử tế và một ít hiểu biết và anh ta đã sẵn sàng hy sinh mình cho những điều đó. Đấy là những gì tôi đã nghĩ đến vào lúc đó.

Những cảm xúc của tôi đối với Heinrich Muoth không được rõ ràng. Tôi đã ý thức đến những khát vọng và sự bất hạnh của anh ta, song le tôi e rằng anh ta có thể là một người độc ác, tàn nhẫn, một người có thể sử dụng và rồi tránh xa tôi. tôi thì còn quá trẻ và kinh nghiệm về người của tôi cũng giới hạn để mà hiểu biết và chấp nhận sự thực là anh ta gần như phô bày con người trần trụi của mình với thiên hạ và trong khi làm như vậy, hình như khó lòng biết đến bất kỳ điều hổ thẹn nào. Song le, tôi cũng thấy rằng đây là một con người nhiệt tình đa cảm, một kẻ khốn khổ và một kẻ cô đơn.

Một cách vô tình, tôi nhớ đến những lời đồn đại tôi đã được nghe về Muoth, mơ hồ, không mạch lạc, cuộc nói chuyện của các sinh viên, những chi tiết đích xác mà tôi đã quên, song âm vang của nó tôi đã lưu giữ trong ký ức tôi. có những câu chuyện hoang đường về đàn bà và cuộc phiêu lưu, và khi không nhớ lại một trong những câu chuyện ấy, tôi hình như hồi tưởng lại một cái gì về sự đổ máu – sự nối kết tên tuổi anh ta với một câu chuyện tự tử hoặc sát nhân.

Khi tôi đã chế ngự sự nhút nhát của tôi và hỏi một trong những bạn học của tôi về chuyện đó, thì vấn đề có vẻ ít nghiêm trọng hơn là tôi nghĩ. Muoth, được kể rằng đã có một vụ yêu đương với một người đàn bà trẻ của một gia đình hiền lương, và sau này, thật thế, đã tự tử hai năm trước đây, không phải rằng có bất cứ người nào cả gan nói đến sự can dự của người ca sĩ trong vụ này trong bất cứ chuyện gì ngoại trừ sự ám chỉ thận trọng. Rõ ràng đó là trí tưởng tượng của tôi, đã được khơi lên bởi sự gặp gỡ cái con người độc đáo và bơ thờ, nguy hiểm này, điều đó đã tạo ra một hào quang khủng khiếp xung quanh con người anh ta. Đồng thời, hẳn anh ta đã khốn khổ về cái vụ yêu đương đó.

Tôi không có can đảm đi đến thăm anh. Tôi không thể che đậy cái sự thực ở mình là Heinrich Muoth là một con người bất hạnh và có lẽ là một con người thất vọng, một kẻ đã muốn và cần đến tôi, và có lúc tôi cảm thấy tôi phải vâng lời cái tiếng gọi đó và tôi là đáng khinh nếu không làm như vậy. nhưng mà tôi đã không đi. Một cảm giác khác đã ngăn chận tôi, tôi không thể trao tặng Muoth những gì anh ta tìm kiếm ở tôi. Tôi hoàn toàn khác biệt với anh ta và dẫu rằng trong nhiều cách tôi cũng đã bị cô lập và không hoàn toàn hiểu biết bởi người khác, dẫu rằng tôi cũng khác biệt với mọi người và đã chia cách từ cái con người nhất bởi định mệnh và những tài năng của tôi, tôi cũng không muốn làm một hậu quả cho điều đó. mặc dù trong một phương thức nào đó người ca sĩ đó có thể là quỷ quái, một cách dứt khoát tôi phải là thế, và một nhu yếu nội tâm khiến tôi chống lại cái ngoạn mục và cái khác thường. tôi có một cảm giác không ưa và ghê tởm đối với thái độ cuồng nhiệt của Muoth. Anh ta là một người của hí viện và một kẻ phiêu lưu, tôi nghĩ vậy, và anh ta có lẽ đã được tiền định để sống một đời sống bi tráng và công cộng. Trái lại, tôi muốn một đời sống lặng lẽ, sự cuồng nhiệt và ăn nói táo tợn không thích hợp với tôi – sự cam phận là phần số của tôi. Đấy là điều tôi đã tranh biện với mình như thế nào để đặt cho cái đầu óc tôi nghỉ ngơi. Có một người gõ cửa phòng tôi. Tôi lấy làm tiếc cho y và có lẽ tôi phải để y trước mắt tôi, nhưng tôi muốn thanh tĩnh và không muốn để y vào. Tôi ném mình một cách cuơng quyết vào công việc của tôi, nhưng không thể tống khỏi cái ý nghĩ đang hành hạ mình là có một kẻ nào đó đang đứng đàng sau tôi và lôi mạnh tôi.

Khi tôi không đến, Muoth lại mở đầu. Tôi nhận được miếng giấy ở anh ta viết trong nét chữ to tướng mạnh bạo, đọc là:

Thưa anh,

Tôi thường tổ chức mừng sinh nhật của tôi vào ngày 11 tháng giêng với một ít người bạn. Anh có muốn đến chăng? Chúng tôi sẽ vui sướng nếu vào dịp này chúng tôi có thể được nghe cầm tấu khúc mới của anh? Anh nghĩ sao? Anh có một bạn học có thể chơi chung với anh, hoặc tôi sẽ mời, một người nào khác cho anh? Stefan Kranzl sẽ có thể đồng ý đấy. Anh đến sẽ làm tôi thích thú nhiều lắm.

Heinrich Muoth

Tôi đã không mong điều đó – chơi nhạc, mà chẳng ai biết, trước các tay lão luyện, và chơi vĩ cầm với Kranzl! Hổ thẹn và biết ơn, tôi đã chấp nhận lời mời, và chỉ hai ngày sau tôi được Kranzl yêu cầu gởi nhạc cho ông ta. Sau hai ngày khác nữa, ông ta mời tôi viếng thăm ông. Nhà vĩ cầm thủ nổi tiếng đó vẫn còn trẻ. Ông ta rất xanh xao và ốm nhom và trông hệt như một tay diệu thủ.

Ngay sau khi tôi bước vô, ông ta nói:

- Thế ra anh là bạn của Muoth à? Tốt, chúng tôi hãy bắt đầu ngay. Nếu chúng ta chú tâm, chúng ta sẽ thuộc bài sau khi đàn hai hoặc ba lần.

Rồi ông đặt cái giá phía trước tôi, trao tôi phần vĩ cầm thứ hai, đánh nhịp và bắt đầu chơi với cái bấm nhẹ đầy cảm xúc, đến nỗi đem so sánh thì tôi hoàn toàn yếu kém.

- Không nên nhút nhát như vậy – ông ta tạt ngang qua tôi mà không ngưng đàn, và chúng tôi đã chơi xong đúng.

- Được cả rồi – ông nói – Đáng thương là anh không có cây vĩ cầm tốt hơn. Nhưng không hề chi. Nào, chúng ta hãy chơi đoạn allegro nhanh hơn một chút, như thế không ai coi nó là kèn đám ma. Sẵn sàng chứ?

Lúc bấy giờ tôi đã chơi âm nhạc của tôi một cách hoàn toàn tự tin với nhà diệu thủ đó, chiếc vĩ cầm khiêm tốn của tôi phát âm hoàn toàn tốt bên cạnh cây đàn quý báu của ông ta. Tôi đã ngạc nhiên mà nhận thấy rằng con người trông thấy rõ phân biệt đó lại tự nhiên như vậy, thật thế, gần như ngây thơ nữa. Khi tôi bắt đầu cảm thấy thoải mái và tập trung can đảm, với một vài do dự tôi hỏi ông ta nghĩ gì về nhạc phẩm của tôi.

- Anh nên hỏi một người nào khác kìa, anh bạn quý mến. Tôi không biết nhiều về chuyện đó đâu. Nó hơi khác thường nhưng thiên hạ thích điều đó đấy. nếu Muoth thích thì anh có thể cảm thấy hãnh diện. Anh ấy không phải dễ gì ưa thích đâu.

Ông ta chỉ tôi một vài nhận xét việc đánh bản nhạc và chỉ tôi một vài chỗ nơi có những sửa đổi cần thiết. chúng tôi đã thu xếp để dượt thử một lần nữa vào ngày hôm sau, và rồi tôi ra về.

Điều an ủi cho tôi là nhận thấy con người này tự nhiên và chân thành đến vậy. nếu ông ta là một trong những người bạn của Muoth, có lẽ tôi cũng có thể tìm ra một chỗ ở giữa họ. chắc chắn rằng, ông ta là một nghệ sĩ đã thành đạt và tôi là một kẻ mới tập tễnh không có bất cứ viễn ảnh lớn lao nào. Tôi lấy làm tiếc là không ai sẽ cho tôi một ý kiến chân thật về tác phẩm của tôi cả. Sự phê bình nghiêm khắc nhất hẳn sẽ đáng chuộng hơn là những nhận xét độ lượng mà chẳng nói gì cả này.

Trời đã lạnh cắt da vào lúc đó – người ta bị khó khăn cả đến việc giữ căn phòng cho ấm áp. Các đồng bạn của tôi đã hăng hái đi trượt tuyết. Lúc đó đúng một năm kể từ khi cuộc đi ra ngoài của chúng tôi với Liddy. Đấy là một thời kỳ không vui thú đối với tôi. Tôi đã hướng về cái buổi chiều tại căn nhà Muoth, không phải vì tôi kỳ vọng quá nhiều ở đó, nhưng bởi vì tôi không có bạn hữu hoặc sự vui vẻ được lâu. Vào đâu trước ngày 11 tháng giêng, tôi đã thức giấc bởi một tiếng ồn ào khác thường và một cảm giác ấm áp gần như sửng sốt trong không khí. Tôi đứng dậy và đi tới cửa sổ, ngạc nhiên rằng trời không còn lạnh nữa. ngọn gió nam bất thần đã đến. Ẩm ướt và ấm áp, nó thổi một cách mạnh mẽ. Cao tít bên trên, cơn bão cuốn đi từng đám mây nặng nề ngang qua bầu trời, trong những lỗ hở nhỏ giữa các đám mây một vài ngôi sao, chói sáng và to lớn khác thường, chiếu sáng tỏ rõ. Các mái nhà đã có những miếng vá đen trên chúng, và vào buổi sáng, khi tôi đi ra ngoài, tất cả tuyết đều biến mất. Phố xá và những khuôn mặt thiên hạ hình như đã đổi thay một cách lạ lùng, và ở khắp mọi nơi có cái hơi thở của mùa xuân đến sớm.

Ngày hôm đó tôi đi vẩn vơ trong một trạng thái hơi xôn xao bối rối tinh thần, một phần vì ngọn gió nam và cái không khí chuếnh choáng, một phần vì cái dự tính của buổi chiều. Tôi thường lấy bản cầm tấu khúc của tôi ra, dạo từng phần của nó, rồi lại đẩy đi. Một đôi khi tôi nhận thấy nó hoàn toàn diễm lệ và đã hãnh diện và vui sướng với nó, những khi khác thì đối với tôi nó có vẻ vô giá trị, rời rạc và mơ hồ.

Tôi không thể chịu đựng cái trạng thái nôn nao bối rối và áy náy lâu hơn nữa. Sau hết, tôi không biết có phải tôi đang trông mong ở cái buổi chiếu sắp đến hay không.

Tuy nhiên, sau cùng nó đã đến. Tôi mặc áo ngoài vào, lấy hộp đàn vĩ cầm với tôi, và đi đến nhà Muoth. Với một vài khó khăn tôi đã nhận ra căn nhà trong bóng tối. Nó ở xa ngoài vùng ngoại ô trên một con đường xa lạ và không thường đi. Căn nhà đứng một mình trong một khu vườn lớn, và trông không ngăn nắp và lạc lõng. Từ chiếc cổng mở phía sau, một con chó lớn nhảy ra vồ tôi. một người nào đó huýt gió ở phía sau từ cánh cửa sổ. Con chó gầm gừ, theo tôi đến cửa ra vào. Một bà cụ nhỏ thó bộc lộ vẻ ái ngại trên mặt tiếp tôi ở đó, cầm lấy áo khoác tôi và dắt tôi vào một hành lang thắp sáng.

Kranzl, nhà vĩ cầm thủ, sống trong một kiểu cách rất tao nhã và tôi đã mong rằng Muoth, người đã nổi tiếng là giàu sang, cũng sống trong một đường lối xa hoa tương tự. Hiện tôi thấy hai căn phòng rộng mênh mông, quá rộng lớn cho một người độc thân lại chẳng mấy khi ở nhà. Ngoài việc đó ra, mọi vật rất giản dị, hoặc thật ra không phải giản dị nhưng là tình cờ và không được sắp xếp. Một phần đồ đạc thì cũ kỹ và có vẻ thuộc về căn nhà, và có những đồ vật mới mẻ được mua sắm một cách bừa bãi và đặt đâu ccó trong phòng mà không suy tính trước. Chỉ có ánh sáng là tuyệt hảo. Không có hơi khí, thay vì thế có một số lớn đèn sáp trắng trên cái bệ nến đơn bằng thiếc hấp dẫn. Trong phòng chính có một loại giá đèn treo, một cái vòng tròn bằng đồng đơn sơ gồm nhiều ngọn nến. Đây khoản chính của đồ trang trí là một cây đại dương cầm rất tốt.

Trong căn phòng tôi được dắt vào, có nhiều người đang đứng nói chuyện với nhau. Tôi đặt cái hộp vĩ cầm xuống và nói "Xin chào tất cả". một số bọn họ gật đầu và rồi quay lại với nhau. Tôi đứng đó cảm thấy khó chịu. Lúc bấy giờ Kranzl, người ở trong số bọn họ và đã trông thấy tôi ngay, chạy đến tôi, đưa tay ông ta ra, giới thiệu với các bạn bè ông ta và nói "Đây là nhà vĩ cầm thủ mới của chúng ta – Anh có mang đàn vĩ cầm của anh theo không?" rồi ông ta gọi sang phòng kế bên "Muoth, người thanh niên với cầm tấu khúc có đây này".

Rồi Heinrich Muoth bước vào, chào mừng tôi rất thân mật và đưa tôi vào phòng nhạc, mà trông thật vui vẻ tưng bừng. Một người đàn bà quyến rũ trong y phục trắng, một nữ diễn viên từ Hí viện Hoàng gia, mời tôi một ly rượu nho vàng. Với ngạc nhiên tôi để ý rằng ngoài cô ta không có đồng bạn nào khác của chủ nhân được mời. Cô là một công nương duy nhất hiện diện.

Khi tôi nhanh chóng uống cạn ly của tôi, một phần vì luống cuống, một phần vì cái nhu cầu bản nhiên để được ấm áp sau khi bị tẩm ướt ở cuộc bách bộ buổi chiều, cô ta đã rót một ly khác và làm ngơ những sự phản đối của tôi:

- uống đi. nó không hại gì anh đâu. Chúng ta không ăn uống gì cho đến sau âm nhạc đấy. Anh có mang vĩ cầm theo với anh không? Và bản tấu khúc?

Tôi đã thận trọng trả lời và cảm thấy luống cuống. Tôi không biết cô ta có liên quan gì với Muoth. Cô có vẻ bà chủ nhà. Cô ta rất quyến rũ. Về sau tôi đã chú ý rằng anh bạn mới của tôi chỉ nhởn nhơ với những người đàn bà rất đẹp mà thôi.

Trong khi đó, mọi người đều đi vào phòng nhạc. Muoth đã dựng một giá nhạc. Mọi người ngồi xuống và chẳng bao lâu thì tôi dạo nhạc với Kranzl. Tôi đàn như máy, điều đó có vẻ nghèo nàn với tôi. Chỉ thỉnh thoảng vào những nhịp độ thoăn thoắt, hệt như là chớp, tôi mới ý thức đến sự thực là tôi đang chơi đàn tại đây với Kranzl và buổi chiều tối hôm ấy tôi đã chờ đợi lâu dài như thế với mối xao động, tại đây, một cuộc họp mặt nhỏ của các tay lão luyện và các nhạc sĩ có ý thức rõ ràng đang ngồi lắng nghe cầm tấu khúc của tôi. chỉ ở trong đoạn luân điệu (rondo) tôi mới trở nên ý thức rằng Kranzl đang chơi một cách tráng lệ, nhưng tôi vẫn e thẹn như thế và đã lơ đãng với âm nhạc mà tôi tiếp tục nghĩ ngợi lang bang về các điều khác và đột nhiên tôi chợt nghĩ rằng tôi đã không cả đến chúc tụng Muoth vào ngày sinh nhật của anh ta.

Chúng tôi đã chơi xong bản cầm tấu khúc. Công nương xinh đẹp đó đứng dậy, chìa tay nàng cho Kranzl và tôi, và mở cánh cửa một căn phòng nhỏ hơn, nơi bàn ghế đã dọn sẵn cho bữa ăn, với hoa và những chai rượu vang.

- Sau hết – một người trong bọn họ la lên – tôi gần đói lả.

- Anh là một người dở tệ - cô gái trả lời – Nhà soạn nhạc sẽ nghĩ gì?

- Nhà soạn nhạc nào? Ông ta có ở đây không?

Nàng chỉ đến tôi.

- Ông ta đây này.

Y nhìn đến tôi và cười:

- Ông nên cho tôi biết trước chứ. Dù sao, âm nhạc thì rất vui thú rồi. nhưng khi một người đói bụng…

Chúng tôi bắt đầu ăn, ngay sau khi món súp xong và rượu vang được rót ra, Kranzl đứng dậy và đề nghị nâng ly chúc tụng chủ nhân nhân dịp sinh nhật của anh ta. Ngay sau sự chúc tụng, Muoth đứng dậy.

- Bạn Kranzl quý mến, nếu bạn nghĩ rằng tôi sẽ đáp từ trả lời thì bạn đã lầm. xin cảm phiền, tôi không muốn nói bất cứ lời nào cả. Nhưng có lẽ có một lời duy nhất đó là sự cần thiết tôi sẽ đảm nhận. Tôi xin cảm tạ người bạn trẻ của chúng ta về bản cầm tấu khúc của anh ấy, mà tôi nghĩ rằng thật là huy hoàng. Có lẽ bạn Kranzl của chúng ta một ngày nào đó sẽ vui sướng để tiếp nhận âm nhạc của anh ấy mà trình tấu, mà anh sẽ trình tấu chứ, vì rằng anh đã chơi bản cầm tấu khúc một cách rất là thiện cảm đấy. Tôi xin cạn ly chúc mừng nhà soạn nhạc và mối tình bạn tốt đẹp của chúng ta.

Tất cả họ đều cụng ly nhau, cười đùa và trêu chọc tôi một ít, và chẳng bao lâu rượu vang ngon đã giúp tạo ra một không khí vui vẻ mà tôi đã quy thuận với sự giải toả. Đó là một thời gian dài kể từ khi tôi lấy làm vui thú với mình và cảm thấy dễ dàng trong việc này, và quả thật tôi đã không làm như thế suốt cả một năm trời. Nay tiếng cười và rượu vang, việc cụng những chiếc ly với nhau, sự pha trộn của các giọng nói và việc nhìn thấy một người đàn bà vui vẻ diễm lệ ở các cánh cửa vui thú bị đóng lại với tôi, và một cách dễ dàng tôi đã bước vào cái không khí hoan hỉ cởi mở, của ánh sáng, và cuộc đàm thoại linh hoạt và những khuôn mặt tươi cười đó.

Không lâu sau bữa ăn, mọi người đứng dậy và trở lại phòng nhạc, nơi rượu vang và thuốc lá đã được mời giáp vòng. Một người trông lặng lẽ, ông ta không nói nhiều, mà tên ông ta tôi cũng không biết, đi đến tôi và nói một đôi lời ân cần về bản cầm tấu khúc, tôi hoàn toàn quên là lời gì. Rồi người nữ diễn viên kéo tôi vào cuộc đàm thoại và Muoth ngồi xuống bên cạnh chúng tôi. Chúng tôi đã uống một ly rượu vang cho tình bằng hữu của chúng tôi và bất thần cặp mắt đen huyền, buồn bã của anh ta lấp lánh và anh ta nói:

- Nay thì tôi biết câu chuyện của anh rồi – anh ta quay sang cô gái – Anh ấy đã làm gẫy chân của mình trong khi cưỡi xe trượt tuyết, vì chuyện yêu đương một cô gái đẹp đấy - Rồi anh ta lại quay sang tôi – Thơ mộng đấy, mê ly mùi mẫn dưới chân đồi vào phút giây khi tình yêu tuyệt đỉnh của nó thì hoàn toàn thuần khiết. Điều ấy đáng mất cái chân lành mạnh đấy – cười, anh ta uống cạn ly và lại trông chán nản, nghĩ ngợi.

Rồi anh ta nói:

- Cái gì khiến anh chú ý đến việc soạn nhạc?

Tôi đã kể cho anh ta nghe âm nhạc đã ảnh hưởng đến tôi như thế nào khi tôi còn là một thằng bé. Tôi đã kể anh ta nghe về mùa hè trước đó, về sự bay bổng của tôi vào núi non, về bài hát và bản tấu minh khúc. Bản nhạc viết cho dương cầm.

- Tôi thấy rồi – anh ta nói chậm rãi – Nhưng tại sao nó đem đến cho anh thích thú. Anh không thể nào diễn tả nỗi buồn trên giấy và chấm dứt với nó được.

- Tôi không muốn làm điều đó – tôi trả lời – Tôi không muốn dẹp qua một bên và tống khứ bất cứ điều gì ngoại trừ sự yếu đuối và sự xiết lại. Tôi muốn cảm thấy rằng lạc thú và đau đớn mọc lên từ cùng một nguồn gốc, rằng chúng là những phương diện của cùng một động lực và những đoạn của cùng một bản nhạc, mỗi cái đều thiết yếu.

- Anh! – anh ta kêu lên một cách cuồng nhiệt – Chân anh bị tật. Âm nhạc có thể nào làm anh quên điều đó chăng?

- Không. Tại sao? Dù sao đi nữa tôi có thể chẳng bao giờ làm cho nó tốt đẹp hơn.

- Và điều đó không làm anh thất vọng à?

- Nó không làm tôi vui thú, anh có thể chắc chắn điều đó, nhưng tôi hy vọng nó sẽ chẳng bao giờ mang đến thất vọng.

- Thế thì anh may mắn đấy, nhưng tôi sẽ không đổi một chân cho cái thứ may mắn ấy. đến nỗi rằng nó đã có như thế nào với âm nhạc của anh! Marian, đây là phép lạ trong nghệ thuật mà chúng ta đã đọc nhiều trong các quyển sách.

- Đừng có nói như thế! – tôi la lên một cách giận dữ - Chính anh cũng không hát cho đồng lương của anh nhưng bởi vì nó là nguồn gốc của lạc thú v vsx thoả mãn cho anh. Tại sao anh lại chế giễu tôi và chế giễu chính mình? Tôi nghĩ đó là một điều tàn ác.

- Im – Marian nói – hoặc là Muoth sẽ giận bây giờ.

Anh ta nhìn đến tôi và nói:

- Tôi sẽ không giận đâu. Anh hoàn toàn đúng, thật đấy. Nhưng anh không thể cảm thấy tệ hại như thế về cái cẳng chân của anh. Ngược lại việc làm nhạc sẽ không đền bù như vậy cho anh. Anh là một hạng người thoả mãn. Bất cứ việc gì có thể xảy ra cho anh và anh cũng vẫn bằng lòng nhưng tôi sẽ không bao giờ tin điều đó! – một cách giận dữ, Muoth nhảy phóc dậy – Và đó là điều không thực. Anh đặt vô số bài hát cho âm nhạc, mà nó không biểu thị điều an ủi và sự thoả mãn nào cả, nhưng biểu thị sự thất vọng. Hãy nghe!

Bất thần anh ta chạy tới đàn dương cầm và căn phòng trở nên im lặng hơn. Anh bắt đầu dạo, đánh sai một nốt rồi bỏ sót một đoạn dẫn khởi và cất tiếng hát. Hiện giờ anh ta hát một cách khác hẳn với cái cách thức mà anh đã hát trong phòng tôi, và tôi có thể nói rằng anh đã thường xuyên hát bài hát ấy kể từ dạo đó. Hiện tại anh ta hát to lên trong một giọng thổ trầm ấm mà tôi đã nghe ở sân khấu, và sức mạnh trong giọng hát của anh khiến người ta quên đi mối đau đớn khôn nguôi của bài hát.

- Con người này nói rằng, anh ấy viết một cách thuần tuý cho lạc thú. Anh ấy không biết bất cứ điều gì về sự thất vọng và một cách hoàn toàn bằng lòng với căn phần anh ấy.

Anh ta la lên và chỉ ngón tay về phía tôi. Trong mắt tôi đã có những giọt lệ của hổ thẹn và giận dữ. Tôi thấy mọi vật qua một màn sương mù, và để chấm dứt chuyện đó tôi đứng dậy bỏ đi.

Rồi tôi cảm thấy một bàn tay mảnh mai song mạnh mẽ kéo tôi trở lại chiếc ghế bành và dịu dàng vuốt mái tóc tôi, đến nỗi rằng cái làn sóng bứt rứt nóng nực đã cuốn phủ qua người tôi, tôi nhắm mắt lại, và chặn đứng những giọt nước mắt của tôi. Nhìn lên, tôi thấy Heinrich Muoth đang đứng trước mặt tôi. Những người khác không cho thấy đã quan sát toàn bộ cái xen này và sự xúc động của tôi. Họ đang uống rượu vang và cười đùa.

- Anh ta là một đứa bé con – Muoth nói một cách dịu dàng – Khi một người đã viết ra những bài hát như thế, hắn sẽ vượt trên cái thứ chuyện này. Nhưng tôi lấy làm tiếc. Tôi tìm ra một người mà mình thích và chúng ta hầu như không ở chung với nhau gì cả khi tôi bắt đầu cố ý cãi cọ với anh.

- Ồ, được rồi – tôi nói với sự bối rối – nhưng tôi thích sẽ đi về nhà bây giờ. Cái phần tuyệt diệu của buổi chiều đã xong rồi.

- Được lắm, tôi sẽ không bắt buộc anh ở lại. Tuy thế bọn còn lại chúng tôi sẽ có một chầu uống khác. Tôi nghĩ thế. Anh có muốn biết nhà Marian chứ? Cô ta ngụ ở bên cạnh phía trong hào, căn nhà không ở ngoài con đường đi của anh đâu.

Cô gái đẹp nhìn anh ta một cách tò mò trong một lúc. Rồi nàng quay sang tôi và nói:

- Được không anh?

Tôi nói:

- Vô cùng thích thú – và đứng dậy.

Chúng tôi chỉ ngỏ lời chia tay với Muoth. Ở tiền đình một người giúp việc được thuê giúp chúng tôi mặc vào cái áo phủ của chúng tôi, rồi bà cụ nhỏ thó xuất hiện một cách ngái ngủ và đưa chúng tôi qua vườn đến cổng bằng ánh sáng của một ngọn đèn lồng to tướng. Gió vẫn còn ấm áp và vỗ về, nó cuốn theo từng đám mây đen và lay động các ngọn cây trơ nhánh.

Tôi không dám liều đưa Marian tay tôi, nhưng nàng đã nắm lấy không hỏi trước, hít thở trong không khí ban đêm với đầu nàng ngả ra sau và nhìn lên tôi một cách tò mò và tin cậy. Hình như tôi vẫn còn cảm thấy cái bàn tay mềm dịu của nàng trên mái tóc tôi. Nàng thong thả và có vẻ muốn dẫn tôi.

- Có những chiếc xe tắc xi ở bên kia – tôi nói – vì rằng đau đớn cho tôi là nàng sẽ thích ứng, với bước đi khập khiễng của tôi và điều làm tôi khốn khổ là phải tập đi khập khiễng bên cạnh một người đàn bà khoẻ mạnh, mảnh mai, nồng nhiệt này.

- Chúng ta hãy đi bộ một chút – nàng nói.

Nàng cẩn thận bước đi rất chậm, và nếu tôi có phong độ hấp dẫn ắt tôi kéo nàng cho đến gần sát hơn với tôi. Nhưng tôi tràn ngập với đau đớn và phẫn hận nhiều như vậy nên tôi đã buông lỏng tay nàng, và khi đó nàng nhìn tôi với sự ngạc nhiên, tôi đã nói với nàng:

- Như thế này thật không tiện, tha thứ cho tôi, tôi phải bách bộ một mình vậy.

Nàng bước đi một cách áy náy và giao cảm bên cạnh tôi, và tất cả điều cần thiết cho tôi nói ra và làm trái lại những gì tôi đã nói ra và làm bộ đi ngay thẳng và ý thức đến sự khoẻ mạnh của thân thể. Tôi trở nên im lặng, cũng như những câu trả lời cộc lốc của tôi. Tôi không thể làm trái lại hoặc sẽ có những giọt nước mắt trong đôi mắt tôi và khao khát lại cảm thấy bàn tay nàng đặt trên đầu tôi. Hẳn tôi thích trốn thoát khỏi nàng ở con đường kế bên. Tôi không muốn nàng đi bộ một cách chậm chạp, để chứng tỏ với tôi sự chú ý và lòng thương hại tôi.

- Có phải anh phật ý anh ấy? – Sau cùng nàng nói.

- Không, đó là sự ngu xuẩn của tôi. Tuy tôi khó lòng mà biết rõ anh ta.

- Anh ta cũng làm phiền tôi khi anh ta thích thế. Có những ngày khi đó tôi rất sợ anh ta.

- Cô, nữa à?

- Phải, hơn bất cứ ai khác. Anh ta không làm ai tổn thương hơn là chính mình. Có lúc anh ta thù ghét cả chính mình nữa.

- Ồ, anh ta làm điệu làm bộ.

- Anh nói gì? – nàng giật mình nói.

- Anh ta là một diễn viên. Anh ta muốn chế giễu gì ở mình và những kẻ khác? Tại sao anh ta lại xách những kinh nghiệm và những điều bí mật ở người bạn ra mà chế giễu chúng – kẻ đê tiện khốn nạn chưa!

Cơn giận dữ của tôi trước đó đã tìm đường trở lại ở lời nói của tôi. Tôi muốn sỉ nhục và nói xấu con người đã làm tôi tổn thương này và kẻ mà tôi thực sự ghen tị. Sự tôn kính của tôi đối với cô gái đã suy giảm từ lúc cô chống đỡ anh ta một cách công khai đã thâu nhận điều đó cho tôi. Bộ không đủ xấu xa sao cái việc nàng là người đàn bà duy nhất ở cuộc họp mặt có uống rượu của những tay độc thân này? Tôi thường hay ít bừa bãi trong những việc này, và đồng thời tôi xấu hổ là đã có một sự ao ước người đàn bà xinh đẹp này. Tôi thích trong sự chọc tức của tôi bắt đầu một cuộc cãi cọ với nàng hơn là cảm thấy lòng thương hại của nàng kéo dài bất cứ chút nào nữa. Nếu nàng cho rằng tôi lỗ mãng và rời bỏ tôi, thì điều đó sẽ tốt hơn là ở lại và tử tế với tôi.

Nhưng nàng đã đặt tay nàng lên tay tôi.

- Ngừng – nàng kêu lên một cách nồng nhiệt, đến nỗi giọng nàng làm tôi xúc động bất kể chính mình – Đừng nói gì nữa cả. Có việc gì với anh nào? Muoth làm anh tổn thương với hai hoặc ba lời bởi vì anh không có bản lĩnh hay can đảm đủ để bảo vệ cho mình, và hiện giờ anh bỏ đi, anh tấn công anh ấy trong ngôn ngữ đầy thù hận trước mặt tôi. Tôi đành để anh bách bộ vậy!

- Nếu cô muốn. Tôi chỉ nói ra những gì tôi nghĩ thôi.

- Đừng có nói láo! Anh đã chấp nhận lời mời của anh ấy và anh đã chơi nhạc của anh cho anh ấy nghe. Anh đã thấy anh ấy ưa thích thế nào, điều đó đã làm anh hả dạ và phấn khích lên như thế nào. Và bây giờ, vì anh nổi giận và lăng nhục ở một ít lời anh ấy đã nói ra, anh bắt đầu sỉ nhục anh ấy. Anh không nên làm thế, và tôi sẽ để dành lại rượu vang mà anh đã uống.

Điều đó cho tôi thấy rõ rằng bất thần nàng đã nhận ra những sự việc liên can với tôi như thế nào và không phải là rượu vang đã kích thích tôi, nàng đổi giọng, mặc dù tôi không làm sự cố gắng nhỏ nhất nào để bào chữa mình. Tôi không tự vệ.

- Tuy vậy anh vẫn chưa hiểu Muoth – nàng tiếp tục nói – Anh từng nghe anh ấy hát có phải không? đây là cái gì anh ấy ưa thích, dữ dội, mạnh bạo, nhưng một cách chính yếu là để chống lại chính mình. Anh ấy là một con người đa cảm, anh ấy có cái khí lực lớn lao nhưng không có tiêu đích. Ở mỗi khoảnh khắc anh ấy làm là chỉ để cấu tạo nên một phần cực nhỏ của nó mà thôi. Anh ấy đã uống rượu và chẳng bao giờ say sưa cả, anh ấy có những người đàn bà và không bao giờ hạnh phúc, anh ấy hát một cách tráng lệ và tuy vậy không muốn thành một nghệ sĩ. Nếu anh ấy thích bất kỳ ai, thì anh ấy làm tổn thương y. Anh ấy giả vờ khinh miệt tất cả người nào thoả mãn, nhưng thực ra thì đã thù ghét chống lai chính mình bởi vì anh ấy không biết đến sự thoả mãn. Đó là những gì anh ấy giống như vậy. Và anh ấy đã chứng tỏ tình thân hữu với anh, nhiều cũng như anh ấy có khả năng làm thế…

Tôi vẫn giữ một sự im lặng khó hiểu.

- Có lẽ anh không cần đến anh ấy – nàng lại bắt đầu – Anh ấy có những bạn bè khác. Nhưng khi chúng ta thấy một kẻ nào đó khốn khổ và thiếu tư cách vì sự khốn khổ của hắn, chúng ta nên cao thượng và tha thứ cho hắn chứ.

Phải, tôi nghĩ, ta nên làm thế. Dần dần cuộc bách bộ trong đêm đã làm tôi dịu lại, và mặc dù vết thương riêng rẽ của tôi vẫn còn toang toác và cần chữa trị, tôi đã bị khêu gợi nghĩ ngợi nhiều về những gì Marian đã nói và về cái lối cư xử ngu xuẩn của tôi đêm hôm đó. tôi cảm thấy rằng tôi là một sinh vật khốn khổ, một kẻ thực ra đã mắc nợ một lời xin lỗi. Hiện tại sự can đảm mà rượu vang đã đem đến cho tôi bị tan tác, tôi bị túm lấy bởi trạng thái tình cảm khó chịu chống lại điều mà tôi đã chiến đấu. Tôi đã không nói chi nhiều với người đàn bà kiều mị này, người mà hiện thời có vẻ đã xao động và có tính khí bất thường khi nàng bách bộ bên cạnh tôi dọc theo các đường phố tối tăm, nơi đó đây ánh sáng của ngọn đèn bất thần phản chiếu trên mặt đất tối đen ướt át. Tôi chợt nhớ rằng tôi đã bỏ lại cây đàn vĩ cầm của tôi ở nhà Muoth, giữa lúc ấy tôi lại đầy tràn với sự ngạc nhiên và báo động ở mọi sự. Đêm hôm đó đã trở thành khác biệt đến như vậy từ cái gì tôi đã tiên đoán. Heinrich Muoth và Kranzl, nhà vĩ cầm thủ, và cũng có cô Marian hớn hở, người đã đóng vai trò nữ hoàng, tất cả đã bò xuống từ những chiếc bục của họ. Họ không phải là những vị thần hay thánh trú ngụ trên đỉnh Olympia, mà chỉ là những người phải chết, người này thì nhỏ nhoi và buồn cười, kẻ kia thì bị áp bức và tự phụ, Muoth thì thảm thương và tự hành hạ, người đàn bà quyến rũ thì đáng thương và khốn khổ cũng như người đàn bà bạn của một con người khoái lạc chủ nghĩa bất an, kẻ không biết đến niềm vui, và tuy vậy nàng tốt bụng và tử tế và đã quen biết với nỗi khốn khổ. Tôi, chính mình, cũng cảm thấy đã thay đổi. Tôi không còn là một người đơn độc mà là một phần của tất cả mọi người, nhìn thấy cái tốt và cái xấu trong cả bọn họ. Tôi cảm thấy tôi không thể yêu một người ở đây và ghét một người khác ở đó. Tôi đã hổ thẹn cho sự thiếu thốn hiểu biết và đã thấy một cách rõ ràng lần đầu tiên trong đời sống trẻ trung của tôi, là người ta không đi suốt qua đời sống và giữa thiên hạ một cách giản dị như vậy, ghét một người này và yêu một người kia, kính trọng người này và khinh miệt người khác, nhưng tất cả những tình cảm này đã được buộc chặt vào nhau, hầu như không thể phân biệt được. Tôi nhìn đến người đàn bà đi bên cạnh tôi hiện giờ cũng im lặng như thể nàng cũng nhận ra rằng bản chất của nhiều sự vật khác hẳn với những gì nàng nghĩ và nói đến.

Sau cùng chúng tôi đã đến nhà nàng. Nàng đưa tay ra với tôi, mà tôi đã ấn mạnh vào và hôn lên bàn tay ấy.

- Chúc ngủ ngon – nàng nói một cách ân cần nhưng không mỉm cười.

Tôi cũng chúc lại nàng như vậy. Tôi đi về nhà và leo lên giường ngủ, tôi không biết làm thế nào, đã ngủ ngay lập tức và ngủ mãi đến trưa hôm sau. Rồi tôi thức dậy giống như một hình đầu người có lò xo, làm những tập dượt của tôi, rửa ráy và mặc quần áo vào. Chỉ tới khi tôi thấy chiếc áo phủ của tôi mắc trên ghế và thiếu cái hộp vĩ cầm của tôi bấy giờ tôi mới nghĩ đến ngày hôm trước. Trong khi ấy, tôi đã ngủ ngon và cảm thấy dễ chịu hơn. Tôi không thể nối kết những ý nghĩ mà tôi đã có đêm hôm trước. Những kinh nghiệm nội tâm ấy chỉ còn nhỏ nhoi, xa lạ trong ký ức tôi và một cảm giác ngạc nhiên rằng tôi vẫn không thay đổi và cũng vậy tự bao giờ.

Tôi muốn làm việc nhưng chiếc vĩ cầm của tôi không có đó. vì vậy tôi đi ra ngoài, rồi với một quyết định, đi thẳng theo đường mà tôi đã đi ngày hôm qua và đến nhà Muoth. Ngay từ cổng khu vườn tôi đã nghe tiếng hát. Con chó nhảy bổ về phía tôi nhưng bà cụ đã chạy nhanh ra dỗ dành nó. Bà cho phép tôi đi vô. Tôi nói với cụ chỉ muốn đến lấy chiếc vĩ cầm của tôi thôi, và không muốn quấy rầy ông chủ. Chiếc hộp vĩ cầm của tôi ở tiền đình và chiếc vĩ cầm của tôi đã có trong hộp. Tập nhạc của tôi cũng được đặt ở đó. Muoth hẳn đã làm thế, anh ta đã nghĩ đến tôi. Anh ta đang hát vang sát bên cạnh. Tôi như có thể nghe tiếng dép anh ta đi lui đi tới trong im lặng. Thỉnh thoảng anh ta sẽ nhấn vào các phím dương cầm. Giọng anh vang lên rõ và trong, được kiểm soát hơn là tôi chưa bao giờ được nghe ở trong hí viện. Anh ta đang thực tập một vai trò mà tôi không biết. Anh ta lập lại những phần của một số nhịp đi nhanh lui tới trong phòng.

Tôi đã lấy những món đồ của tôi và sắp sửa rời đi. Tôi cảm thấy hoàn toàn yên ổn và khó lòng ảnh hưởng bởi cái ký ức của ngày hôm trước. Nhưng tôi tò mò muốn thấy anh ta và muốn biết anh có thay đổi hay không. Tôi đến gần hơn, và gần như bất đồ tôi đặt tay mình lên nắm cửa, xoay nó và đã đứng tại cánh cửa mở.

Muoth quay vòng lại trong khi đang hát. Anh ta mặc một chiếc áo ngủ màu trắng đẹp, rất dài và trông tươi tỉnh, như thể anh vừa mới tắm xong. Cũng quá muộn để tôi hoảng sợ đã làm anh ta ngạc nhiên như thế. Tuy nhiên, anh ta cũng chẳng ngạc nhiên gì về việc tôi đi vào mà không gõ cửa mà cũng chẳng luống cuống vì anh ta không ăn mặc cẩn thận. Cũng hệt như mọi sự hoàn toàn bình thường, anh chìa tay ra cho tôi và hỏi:

- Anh ăn điểm tâm chưa vậy?

Rồi khi tôi nói rồi, anh ngồi xuống cạnh dương cầm.

- Tưởng tượng đó là phần vụ tôi được chỉ định hát. Chỉ nghe cái điệu nhạc này – thật hỗn tạp! Đại nhạc kịch được tổ chức ở Hí viện hoàng gia với Buttner và Duelli! - Nhưng thực ra chuyện đó không làm anh hoặc tôi chú ý – Anh mạng giỏi chứ? Anh có nghỉ ngơi tốt đẹp không? Anh trông không được khoẻ thế kia khi anh rời khỏi đây đêm rồi. Và anh cũng đã bực bội tôi nữa. Dù sao, giờ đây chúng ta không khởi sự cái trò vô lý ấy nữa.

Và ngay tức thì, không cho tôi cơ hội nói bất cứ điều gì, anh ta nói:

- Anh biết đấy, Kranzl là một kẻ chán chết. Ông ta sẽ không chịu chơi cầm tấu khúc của anh.

- Nhưng ông ta chơi bản ấy hôm qua mà.

- Tôi định nói ở cuộc hoà tấu kìa. Tôi muốn ông ta nhận lời, nhưng ông ta không chịu. Sẽ rất thích thú nếu cầm tấu khúc ấy thêm vào, nói rõ ra, trong các cuộc hoà tấu xuất chiều vào mùa đông sau. Krnanzl, không phải là người ngu, anh biết đấy, nhưng ông ta lười biếng. Ông ta luôn luôn chơi nhạc Nga của một "insky" hoặc "owsky" nào đó. Ông chẳng ưa học bất cứ cái chi mới mẻ cả.

- Tôi không nghĩ rằng – tôi bắt đầu nói – cầm tấu khúc ấy thích hợp cho một cuộc hoà tấu và tôi chưa bao giờ có ý định ấy trong đầu. Nói về kỹ thuật thì nó vẫn chưa phải là hoàn hảo.

- Vô lý! Anh và sự kiêu hãnh nghệ thuật của anh. Chúng ta không giống như các ông thầy dạy học của anh và những điều tệ hại không ngờ gì sẽ được trình diễn, đặc biệt là bởi Kranzl. Nhưng tôi có một ý kiến khác. Anh phải cho tôi bài hát và viết một số bài nữa ngay đi! Mùa xuân đến tôi rời khỏi nơi đây. Tôi đã đệ đơn xin nghỉ việc và sẽ đi nghỉ lâu dài, trong khi đó tôi muốn tổ chức một hay hai buổi hoà tấu, nhưng với một cái gì mới mẻ chứ không cứ phải Schubert, Wolf, Lowe và các thể loại quen thuộc khác mà chúng ta thường nghe vào mỗi buổi tối. Tôi muốn ít ra phải có một hay hai bản nhạc mới không ai biết tới, như bản Sầu Ca đó. Anh nghĩ thế nào?

Viễn cảnh các bài hát của tôi được Muoth hát lên giữa công chúng thì cũng giống như cổng vào tương lai qua những hàng rào tôi có thể thấy rõ những bối cảnh lộng lẫy. Vì lẽ mỗi một lý do tôi muốn đều thận trọng và chẳng phải lạm dụng lòng tốt của Muoth, hoặc cũng chẳng phải ràng buộc mình với anh ta quá nhiều. Đối với tôi thì hình như anh ta muốn kéo tôi đến với anh ta bề nào cũng có phần hơi cứng cỏi, để làm tôi lóa mắt và trong một vài cách khác đã lấn áp tôi. Vì vậy tôi khó lòng mà tự ràng buộc mình vào chuyện ấy.

- Để tôi xem đã – tôi nói.

Anh ta rất tử tế với tôi, tôi nhận thấy điều đó, nhưng tôi không thể hứa hẹn gì cả. Tôi đang ở vào lúc kết thúc sự học của tôi và hiện giờ phải nghĩ đến chứng thư tốt lành của tôi đã. Không biết tôi có nên mãi mãi theo đuổi con đường như là một nhà soạn nhạc cũng chưa chắc chắn gì cả. Giữa lúc ấy, tôi là một vĩ cầm thủ và phải cố gắng duy trì cái địa vị đó ngya tức thì.

- Ồ, phải, anh có thể làm tất cả điều ấy. Nhưng anh có thể nghĩ đến bài hát khác như anh đã có một bản đó, mà anh có thể để cho tôi. Được chứ ông bạn?

- Vâng, dĩ nhiên, mặc dù tôi không biết tại sao anh lại chú ý đến tôi như vậy.

- Anh sợ tôi à? Một điều giản dị là tôi thích nhạc anh. Tôi đã thích hát một số bài của anh nữa và trông mong được làm như vậy. Đấy chỉ là thuần vị kỷ thôi.

- Được rồi, nhưng tại sao hôm qua anh lại nói với tôi như vậy?

- Ồ, anh vẫn còn khó chịu à! Thực ra thì tôi đã nói gì? tôi không còn nhớ nữa. Dù sao, tôi không có ý định đối xử lỗ mãng với anh, như tôi có vẻ đã làm thế. Nhưng anh có thể che chở mình mà! Thiên hạ nói rằng, mỗi người thì cũng như hắn là thế và cũng như hắn phải vậy, nên mỗi người phải chấp nhận lẫn nhau.

- Đấy là những gì tôi nghĩ đến, nhưng anh làm cái điều đúng là ngược lại. Anh chọc tức tôi và không chịu nhận những gì tôi nói ra. Anh lôi những điều của tôi ra mà chính tôi cũng không muốn nghĩ đến nữa và đó lại là chuyện riêng của tôi, và ném chúng trở lại mặt tôi hệt như một lời xỉ vả. Anh còn đùa bỡng về cái chân của tôi nữa.

Heinrich Muoth từ tốn nói:

- Phải, phải, chín người mười ý. Một người thì nổi điên lên nếu anh nói với hắn sự thực, còn kẻ khác thì không thể chịu nổi nếu anh trịnh trọng nói ra những lời rỗng tuếch. Anh đã bực mình vì tôi không cư xử với anh với sự lễ phép dối trá và tôi đã bực mình vì anh giữ thế thủ và cố đánh lừa tôi với những câu bóng bẩy về sự an ủi xoa dịu của nghệ thuật.

- Tôi có ý định nói những gì, điều duy nhất là tôi không dùng để nói đến những điều này. Và tôi cũng chẳng nói về vấn đề khác nữa. Sự việc có vẻ như thế nào đối với tôi, dẫu rằng tôi buồn bã hay thất vọng và cái chân tôi đi đến chỗ bị thương tật như thế nào, tôi cũng muốn giữ cho riêng mình, và tôi không muốn ai lôi chúng để mà chế giễu tôi về những việc ấy cả.

Anh ta đứng dậy:

- Tôi chưa ăn uống gì cả. Tôi sẽ mặc quần áo đây. Anh là một người bạn tốt. Tôi thì không, tôi biết thế. Chúng ta không nên nói nhiều đến chuyện đó nữa. Anh không bất chợt thấy rằng tôi thích anh sao? Đợi một chút nghe. Hãy ngồi xuống bên dương cầm cho đến khi tôi mặc đồ xong. Anh hát chứ? Không à? Tốt, chỉ vài phút là tôi xong ngay.

Chẳng mấy chốc anh ta đã mặc quần áo xong và ra đi từ một phòng kế cận.

- Bây giờ chúng ta sẽ xuống phố và đi ăn – anh ta nói nhỏ nhẹ.

Anh ta không hỏi chuyện đó có thích hợp với tôi hay không. Anh ta nói:

- Chúng ta sẽ đi.

Và chúng tôi đi. Vì lẽ mặc dù thái độ của anh ta đã làm tôi bực bội nhiều, nó cũng ảnh hưởng ở tôi, anh có cái đặc tính mạnh mẽ hơn của cả hai. Đồng thời, anh phô bày sự kỳ cục, tính tình như trẻ con trong cuộc đàm thoai của anh ta và tính nết ấy thường là quyến rũ và nó hoàn toàn chế ngự tôi.

Từ dạo đó tôi thường xuyên gặp gỡ Muoth. Anh ta thường gửi tôi những cái vé xem đại nhạc kịch, thỉnh thoảng mời tôi tạt qua đàn vĩ cầm, và nếu tôi không thích mọi điều về anh, thì có nhiều điều tôi có thể nói thẳng với anh mà không ngại ngùng gì. Một tình bạn đã thiết lập giữa hai chúng tôi, vào lúc đó chỉ có mình tôi, và tôi gần như bắt đầu sợ rằng đã đến lúc khi mà anh ta sẽ không còn ở đấy nữa. quả thật anh ta đã đệ đơn xin nghỉ, và không thể nào bắt buộc ở lại được, bất kể một số những yêu cầu và dỗ dành khuyên nhủ. Có lúc anh ta ám chỉ rằng có thể có một vai trò ch anh ta ở một hí viện lớn hơn vào mùa thu, nhưng tuy vậy chuyện đó hãy chưa sắp xếp. Giữa lúc ấy mùa xuân đã đến.

Một hôm tôi đến nhà Muoth cho cuộc họp mặt các tao nhân lần cuối cùng. Chúng tôi đã uống cho cuộc gặp gỡ kế đó và tương lai của chúng tôi và lần này không có phụ nữ hiện diện. Muoth đưa chúng tôi ra cổng khu vườn vào sáng sớm. anh ta đã vẫy tay từ biệt và run rẩy trong làn sương mù sớm mai đi trở vô các căn phòng đã trống một nửa của anh ta, có con chó nhảy theo và sủa rân. Tôi chợt thấy rằng một đoạn đời cả kinh nghiệm của tôi nay đã chấm dứt. tôi cảm thấy tôi đã hiểu biết Muoth đủ để tin chắc rằng anh ta sẽ quên tất cả chúng tôi ngay. Chỉ hiện giờ tôi mới thấy rõ và một cách không lầm lẫn được, tôi đã ưa thích nhiều cái con người có tính khí bất thường, kiêu hãnh này như thế nào.

Thời gian cho tôi khởi hành cũng đã đến. Tôi đã làm những cuộc thăm viếng cuối cùng những nơi chốn và những người mà tôi sẽ nhớ đến một cách ân cần. một lần nữa tôi lại đi lên con đường trên cao và nhìn xuống sườn đồi, và quả thật tôi sẽ không sao quên được.

Tôi khởi sự về quê nhà cho một tương lai chưa biết đến và cho thấy là không đáng kể. tôi không có điều kiện và cũng không thể tổ chức những cuộc hoà tấu độc lập. Ở quê nhà chỉ chờ đợi tôi với sự khiếp đảm của tôi, một số các học sinh mà chúng muốn học vĩ cầm mà thôi. chắc chắn rằng song thân tôi đã chờ đợi tôi và họ cũng giàu có đủ để thấy rằng không cần đến tôi bất cứ chuyện gì, và khôn khéo và ân cần đủ để không thúc bách tôi và hỏi tôi đã thành đạt những gì. Song ngay từ khởi đầu, tôi đã biết rằng tôi sẽ không thể chịu đựng được điều đó lâu.

Không có chi nhiều để tôi nói đến khoảng thời gian một tháng tôi ở quê nhà đó. trong thời gian này tôi đã dạy ba học sinh và không kể mọi điều khác thì nó không thực sự bất hạnh lắm. thiên hạ cũng sống ở đây, sự việc cũng xảy ra tại đây mỗi ngày, nhưng tôi chỉ có một cảm giác nhã nhặn lãnh đạm với tất cả mọi sự. Không có gì làm xúc động tâm hồn tôi, không có gì thu hút tôi theo nó. Mặt khác, tôi đã có cái kinh nghiệm lạ lùng một cách bí mật, trong những giờ say sưa với âm nhạc, khi đó toàn thể cách sống của đời tôi đã cho thấy sững sờ và đánh mất cảm tình, và chỉ có một sự khao khát âm nhạc là vẫn còn thường xuyên hành hạ tôi một cách không sao chịu nổi trong những bài học vĩ cầm nọ và chắc chắn làm tôi là một giáo sư dở tệ. Nhưng sau đó, khi tôi đã hoàn thành những bổn phận của tôi, hoặc để trốn tránh những bài dạy học của tôi với mưu mẹo và xin lỗi, tôi lại sa vào trong một trạng thái tuyệt vời như mộng ảo mà trong ấy tôi dựng lên những lâu đài táo bạo của âm thanh, những dinh thự đứng uy nghi trong không khí, nâng lên những bóng mát có mái vòm trải dài, và sáng tạo ra những mẫu mực âm nhạc nhẹ nhàng và mỏng manh như những cái bọt xà phòng.

Trong khi tôi loay hoay trong một trạng thái ngây dại và mê mải đã tống đi những đồng hành của tôi trước đây và đã làm phiền lòng song thân tôi, sẽ khiển trách vọt lên trong người tôi đã bùng vỡ ra một cách còn mạnh mẽ và phong phú hơn là đã có vào năm trước trên rặng núi. Những hoa quả của những năm tuồng như mất mát, trong đó tôi đã cần lao và mơ mộng, bỗng nhiên đã chín mùi và cảm thấy mềm mại và dịu dàng, từ cái này đến cái nọ. chúng ngọt dịu và lừng hương, chúng đã bao quanh tôi trong một sự phong nhiêu gần như vùi lấp và tôi đã nhặt chúng lên với sự do dự và nghi ngại. bắt đầu bằng một bài hát, rồi tiếp theo là một ngẫu tác vĩ cầm rồi đến một khúc tứ tấu cho đàn dây và sau một vài tháng, tôi đã soạn thêm một số bài hát nữa và nhiều chủ đề giao hưởng, tôi cảm thấy rằng tất cả chỉ là mới khởi đầu và là một cố gắng. Tận thâm tâm, tôi đã có những linh giác cho một giao hưởng vĩ đại, trong những giây phút sôi nổi nhất của mình, tôi còn nghĩ đến cả một đại nhạc kịch nữa. Giữa lúc ấy, thỉnh thoảng tôi đã viết những bức thư lịch sự cho các nhạc trưởng và các hí viện, kèm theo những bản sao các chứng thư của các giáo sư tôi và một cách khiêm tốn yêu cầu họ nhớ đến một chỗ trống kê đó cho một vĩ cầm thủ. Rồi những hồi âm ngắn, nhưng lịch sự bắt đầu bằng câu "Thưa Ngài" và một đôi khi không trả lời gì cả, và chẳng có hứa hẹn nào về một bổ nhiệm. Bấy giờ trong một hay hai ngày tôi cảm thấy vô nghĩa và rút lui vào bên trong người mình, tận tuỵ đưa ra những bài học và viết những bức thư lịch sự hơn nữa. Song lập tức ngay sau đó tôi cảm thấy rằng đầu óc của tôi vẫn còn đầy âm nhạc mà tôi muốn viết ra. Tôi khó mà bắt đầu soạn nhạc trở lại khi mà các bức thư, các hí viện, các ban nhạc, các nhạc trưởng và câu "Thưa Ngài" đã mờ nhạt ra khỏi các ý nghĩ của tôi và tôi đã nhận thấy mình hoàn toàn bị chiếm hữu và được thoả mãn.

Song những ký ức này là những ký ức mà ta không thể diễn tả một cách thích đáng được, cũng như hầu hết những kỷ niệm. Những gì mà một người thực sự có và những kinh nghiệm, hắn đã phát triển và già dặn, đã trở nên yếu đuối và chết đi như thế nào, là tất cả những điều không thể diễn tả được. Đời sống của một người làm việc thông thường có thể là chán ngắt, nhưng những hoạt động và những số mệnh của những kẻ lười biếng thì đáng lưu ý đấy. Tuy rằng cái thời kỳ phong phú ấy vẫn còn trong ký ức tôi, tôi không thể nói bất cứ điều gì về nó cả, vì lẽ tôi vẫn còn tách riêng ra với đời sống xã hội thông thường. Chỉ một lần, trong khoảnh khắc, tôi lại đến gần hơn với một người mà tôi sẽ không quên được. Ông ta là một giáo sư tên là Lohe.

Một hôm, vào cuối thu, tôi đi thả bộ. một biệt thự khiêm tốn vùng ngoại ô đã mọc lên ở phía nam thành phố. Không có nhà giàu nào ở đây trong những căn nhà nhỏ không đắt tiền với những khu vườn gọn ghẽ của họ cả, nhưng là những gia đình trung lưu đáng kính và người sống trong số lợi tức nhỏ nhoi. Một kiến trúc sư trẻ tuổi thông minh đã dựng lên một số những căn nhà hấp dẫn mà tôi lưu ý muốn xem.

Đó là một buổi chiều ấm áp. Đó đây, những trái dẻ từ trên cây muộn màng rơi xuống, những căn nhà mới nho nhỏ và những khu vườn nổi bật rõ ràng dưới ánh mặt trời. Những kiểu mẫu giản dị của nó đã hấp dẫn tôi. Tôi nhìn đến chúng với sự chú ý phiến diện rằng người tuổi trẻ bước vào những căn nhà này, khi những ý nghĩ về nhà cửa, quê hương và gia đình, những ngày nghỉ ngơi và những ngày hội hè đình đám vẫn còn khác nhau xa. Những con phố yên tĩnh với các khu vườn đã gây nơi tôi cái ấn tượng rất thích thú. Tôi thong thả nhàn tản trên đó và khi tôi đang đi, tình cờ tôi đọc thấy tên học của những người cư ngụ trên những tấm bảng bằng kim khí sáng chói trên cánh cổng các khu vườn.

Tôi đứng yên và suy nghĩ. Rồi tôi nhớ ra đó là tên của một trong những giáo sư của tôi ở trường trung học. Vì rằng một vài giây phút quá khứ vụt hiện trước mắt tôi, đặt tôi trước sự ngạc nhiên, và hàng đám những khuôn mặt, những thầy giáo, những bè bạn, những kỷ niệm của những cái bí danh và những câu chuyện nhảy múa trước mắt tôi trong những làn sóng qua mau. Khi tôi đứng đó nhìn vào tấm bảng đồng, có một người đang cắm cúi làm việc từ đằng sau, cạnh cây phúc bồn tử nhô lên. Ông ta đi tới và nhìn tôi.

- Cậu có cần tôi không? – ông hỏi.

Và đó là Lohe, thầy giáo mà chúng tôi thường gọi Lohengrin.

- Thực ra thì không – tôi nói và giở nón ra – Tôi không biết thầy ở đây. Tôi là một trong những học trò của thầy.

Ông ta nhìn tôi kỹ lưỡng hơn, quan sát cây gậy của tôi, nghĩ ngợi một lúc và rồi đọc tên tôi. Ông không nhớ ra gương mặt tôi nhưng nhờ cái chân tê cứng của tôi, vì rằng tự nhiên ông có biết về tai nạn của tôi. Đoạn ông mời tôi vô nhà.

Tay áo sơ mi của ông xăn lên, và ông khoác một chiếc tạp dề làm vườn màu xanh. Ông không có vẻ gì già hơn và trông mạnh khoẻ khác thường. Chúng tôi đi qua khu vườn nhỏ xinh xắn, rồi ông dắt tôi vào một mái hiên lộ thiên, nơi đây chúng tôi ngồi xuống.

- Chà, tôi sẽ không bao giờ nhận ra cậu – ông nói một cách thật thà – Tôi hy vọng ký ức của cậu về tôi là một ký ức ân cần.

- Không hẳn hoàn toàn – tôi nói, cười lên – Thầy một lần phạt tôi mất việc gì đó mà tôi không có làm và khăng khăng cho rằng việc quả quyết vô tội của tôi là nói dối. Lúc đó là vào năm đệ tứ.

Ông nhìn lên với sự phô diễn bối rối trên gương mặt ông:

- Anh không nên giữ việc chống lại tôi. Tôi rất lấy làm tiếc. Với tất cả ý định tốt lành trên đời, nó cứ tiếp tục xảy ra cho các thầy giáo là có một cái gì sai lầm và một hành động bất công đã phạm phải. Tôi biết có những trường hợp tệ hại. Đó là một lý do tại sao tôi ra đi.

- Ồ, thầy không còn dạy nữa à?

- Không dạy nay đã lâu rồi. Tôi bị bệnh, và khi tôi bình phục, quan điểm của tôi đã thay đổi nhiều đến nỗi tôi xin từ nhiệm. Tôi đã cố gắng là một thầy giáo tốt, nhưng tôi không được là một người như thế, anh phải nên có cái bản tính ấy. Vì vậy tôi đã bỏ nghề và từ dạo đó tôi đã cảm thấy tốt hơn.

Tôi có thể thấy điều đó. Tôi hỏi thêm nữa, nhưng ông muốn nghe câu chuyện của tôi, và chẳng mấy chốc tôi đã kể xong. Ông không hẳn thích thú việc tôi trở thành một nhạc sĩ. Trái lại, ông đã tỏ ra vô cùng khéo léo bởi sự giao cảm của ông cho sự xui xẻo của tôi đến nỗi rằng đây là lần đầu tôi không thấy khó chịu. một cách thận trọng ông cố gắng để khám phá ra tôi đã thành công trong việc tìm ra nguồn an ủi như thế nào, và đã không hài lòng với những câu trả lời nửa tránh né của tôi. Với những điệu bộ bí mật, ông ta đã tỏ ra lưỡng lự và tuy vậy một cách nóng nảy, với nhiều lời nói quanh co rụt rè, cho thấy là ông đã biết được một nguồn an ủi, hoàn toàn minh triết dành cho mỗi người tìm kiếm nhiệt thành.

Tôi biết, tôi nói:

- Thầy định nói đến Thánh kinh chứ gì.

Ông Lohe mỉm cười một cách bí mật:

- Thánh kinh thì tốt rồi. Đó là con đường đưa đến tri kiến, nhưng nó không phải là chính tri kiến.

- Vâng, thế thì tri kiến nằm ở đâu?

- Cậu sẽ tìm thấy nó dễ dàng nếu cậu muốn vậy. Tôi sẽ đưa cậu một cái gì để đọc mà nó đưa đến những nguyên tắc của tri kiến ấy. cậu có nghe nói đến sự nghiên cứu về Nghiệp (Karma)?

- Nghiệp à? Không, nó là gì?

- Cậu sẽ tìm thấy. Hãy đợi một phút thôi!

Ông bỏ đi và vắng mặt trong một lúc trong khi tôi ngồi đó sững sờ, không biết mong đợi cái gì, và nhìn ra khu vườn nơi những cây trái tí teo đứng thành hàng không sai chạy. Sau một chút, ông Lohe trở ra. Ông nhìn tôi với khuôn mặt chiếu sáng, và đưa tôi một quyển sách nhỏ, có in hàng chữ, giữa cái khuôn mẫu tượng trưng huyền bí, nhan đề Giáo lý vấn đáp Thông Thiên Học nhập môn.

- Cậu lấy đi – ông nói – Cậu có thể giữ lấy, và nếu cậu muốn nghiên cứu thêm, tôi có thể cho cậu mượn một số sách nữa. Cuốn này chỉ mới là nhập môn. Tôi đã trở nên mạnh khoẻ thể xác và linh hồn nhờ chúng và hy vọng rằng chúng cũng sẽ như vậy với cậu.

Tôi lấy quyển sách nhỏ và đút vào túi tôi. Ông ta đưa tôi qua khu vườn ra đường, ngỏ lời chia tay một cách thân mật với tôi và mời tôi sớm trở lại. tôi nhìn vào mặt ông, gương mặt lành mạnh và hạnh phúc, và đối với tôi thì hình như có thể là vô hại trong việc cố gắng theo đuổi con đường hạnh phúc như vậy. Thế là tôi về nhà với quyển sách nhỏ trong túi tôi, lấy làm hiếu kỳ về những bước đi đầu tiên trên con đường đưa đến chân phúc này.

Song tôi chỉ khởi sự sau một vài ngày. Trên đường về nhà tôi, tiếng ngọi của âm nhạc lại đầy uy lực. Tôi ném mình vào nó và sống trong một thế giới của âm nhạc. tôi viết và đàn cho đến khi cơn bão tố bên trong tôi lại im lặng và tôi có thể điềm tĩnh trở lại với đời sống thường nhật. Lúc bấy giờ, lập tức tôi cảm thấy cần thiết học hỏi những giáo lý mới mẻ và ngồi xuống tay cầm quyển sách nhỏ trước mắt mà tôi nghĩ tôi có thể mê mải ngay.

Nhưng tôi không nhận thấy nó dễ dàng như vậy. Quyển sách nhỏ trở nên to lớn nặng nề trong tay tôi và sau cùng có vẻ như không thể hiểu thấu được. Sách bắt đầu với lời giới thiệu đáng chú ý về nhiều con đường đưa đến minh triết mà mọi người đi vào và tình thân hữu thông thiên học có nghĩa là độc lập tri thức và hoàn thiện nội tâm, trong đó mỗi tín ngưỡng đều được tôn kính và mỗi con đường đưa đến ánh sáng đều được hoan nghênh. Rồi tiếp theo là một vũ trụ luận mà tôi không hiểu được, chia thế giới ra thành nhiều "bình diện" khác nhau, và lịch sử ở những thời đại đáng kể xa lạ với tôi, mà trong đó các lục địa Atlantis bị đánh mất cũng đã được thêm vào. Tôi rời chương này một lúc và quay sang các chương khác, nơi học thuyết luân hồi được giới thiệu, mà tôi hiểu khá hơn. Song nó không hoàn toàn rõ ràng với tôi là phải chăng tất cả đều là chuyện thần thoại và ngụ ngôn thi vị hay phải chăng nó đã bị làm văn chương. Đối với tôi thì nó có vẻ như là cái sau, một điều tôi không thể nào chấp nhận.

Rồi đến những tín điều về Nghiệp. Nó cho tôi thấy đó là sự diễn dịch của tôn giáo về luật nhân quả mà nó không hấp dẫn tôi. Và vân vân. Chẳng bao lâu tôi đã nhận ra rằng những tín điều này chỉ có thể là sự an ủi và có giá trị cho kẻ nào có thể chấp nhận chúng một cách văn chương mà thôi và một cách chân thành tin chúng là chân lý. Nếu như, nó có vẻ đối với tôi, chúng một phần là văn chương diễm lệ, một phần là những biểu tượng phức tạp, một nỗ lực nhằm giải thích thế giới theo thần thoại, người ta có thể được dạy dỗ bởi chúng và gìn giữ chúng trong sự kính mến, nhưng người ta không thể học sống và thu đạt sức mạnh từ các tín điều ấy như thế nào. Người ta có thể có lẽ là một nhà thông thiên học tôn giáo và có giá trị, nhưng niềm an ủi sau cùng chỉ ra dấu hiệu cho những kẻ nào giản dị chấp nhận tín ngưỡng mà không đặt câu hỏi quá nhiều. trong lúc ấy, điều đó không dành cho tôi.

Song le, tôi đã đến thăm giáo sư nhiều lần nữa. mười hai năm trước đây chúng tôi đã quấy rầy lẫn nhau với tiếng Hy Lạp và nay, trong một cách thức hoàn toàn khác nhau và một cách không thành công cân xứng nhau, ông đã cố gắng là người hướng dẫn và là giáo sư của tôi. chúng tôi đã không trở thành những người bạn thân thiết, nhưng tôi thích đến thăm ông và vì rằng có lúc ông là người duy nhất mà tôi đã bàn bạc về nhiều phương diện quan trọng của đời sống. Quả thật tôi nhận thấy rằng tất cả các cuộc nói chuyện này đều không có giá trị và chỗ hay nhất của nó là chỉ đưa đến những câu khôn ngoan mà thôi. Song tôi nhận thấy ông chân thật và xứng đáng tôn kính, con người thâm cảm này một cách trầm tĩnh, chối bỏ giáo hội và tri thức và là người mà nửa đời về sau đã kinh nghiệm đời sống của mình sự thanh tĩnh và vinh danh của tôn giáo qua niềm tin chất phác của ông ta trong những tín điều đáng lưu ý, một cách thấm đượm lẽ phải.

Bất kể tất cả những nỗ lực của tôi, con đường này đã luôn luôn khép kín với tôi. Song tôi đã có một chỗ nương tựa lớn lao, mà nó không phải là sự trao đổi lẫn nhau, đối với người tôn giáo mà họ đã được tăng cường vì thu đạt sự thanh tĩnh từ niềm tin này hay niềm tin khác.