iều trước tiên cần phải chú ý là, năm bọn Đức đến chiếm đóng E-xtô-ni-a thì tôi mới mười ba tuổi. Khi chiến tranh vừa xảy ra, tôi cùng với bà tôi tản cư về quê, sống ở nhà một người cô. Chả là vì những đợt báo động phòng không liên tục đã ảnh hưởng xấu đến sức khỏe của bà, mà tôi thì khi đó đang nghỉ hè, nên có thể đi cùng với bà. Cho dù ở quê thì cũng phải có người đỡ đần và chăm sóc bà chứ.

Cô chú tôi có một cái trại nhỏ. Bởi thứ hai bà cháu tôi thường cùng tham gia công việc đồng áng, cắt cỏ và làm những việc tương tự. Dần dần tôi còn kiếm thêm được thức ăn cải thiện như câu cá ở khúc sông chảy qua gần nhà.

Cô tôi thường quen nói: “Trời ơi, bây giờ biết tính sao đây?” Đó là câu nói ưa thích của cô. Nếu gà vào vườn rau là thế nào cô cũng nói: “Trời ơi, bây giờ biết tính sao đây? Gà vào vườn rau rồi!” Và khi tên lính Đức đầu tiên phóng mô-tô qua làng, cô cũng kêu lên:

- Trời ơi! Bây giờ biết tính sao đây? Bọn Đức đã ở đây rồi!

Tôi nói:

- Bây giờ bắt đầu thời kỳ bọn Đức chiếm đóng.

Nhưng chú tôi khẽ quát:

- Này gà con, ngậm mỏ vào!

Tất nhiên tôi ngậm ngay cái gọi là cái mỏ lại, nhưng dù sao thì bọn Đức vẫn cứ bắt đầu chiếm đóng. Chú tôi hoàn toàn không phải là người xấu. Chẳng qua chú hơi yếu bóng vía một chút.

Ở vùng chúng tôi không hề thấy diễn ra một trận đánh nào. Chuyện ấy làm tôi rất tiếc, bởi vì tôi đang hi vọng kiếm được một ít quân trang phòng khi cần thiết sau này có thể sử dụng được. Nhưng mọi việc lại diễn ra rất đơn giản và êm ả. Trước lúc chiều tối thì người chiến sĩ Hồng quân cuối cùng đã rút ra khỏi trại Xô-ô-xe-li-a. Nghe đồn bọn Đức đã lọt được vào đâu đó và có nguy cơ bao vây. Chắc hẳn điều đó là đúng. Dù sao thì sang ngày hôm sau bọn Đức đã đi mô-tô và ô-tô vào ăn bữa trưa ở trong làng.

Phải nói rằng tôi không sợ bọn Đức lắm. Hồi đó tôi nhỏ người và nói chung còn bé. Bởi vậy bọn Đức coi tôi như trẻ con, chứ không phải là kẻ thù nguy hiểm. Tôi thậm chí còn chuyện trò với một tên hạ sĩ khi hắn đến xin nước.

Tôi hỏi bằng tiếng Đức:

- Anh tin là nước Đức sẽ thắng chứ?

- Tất nhiên rồi, - hắn đáp… - Bọn tao sẽ thắng.

Tôi nói:

- Nhưng nước Nga có nhiều đàn ông.

- Chúng tao có nhiều xe tăng, - hắn cãi.

Tôi không hiểu nghĩa chữ “xe tăng” bằng tiếng Đức, nên hắn lấy cái que vẽ lên mặt đất.

- Nước Anh lại có nhiều… - tôi nói và vẽ hình chiếc tàu thủy, vì không biết từ đó bằng tiếng Đức.

- Chúng tao có nhiều máy bay, - hắn nói rồi vẽ hình chiếc máy bay và cười to lên.

“Cười người chớ vội cười lâu. Cười người hôm trước hôm sau người cười” [4] tôi nghĩ thầm.

Lúc ấy một con gà mái của cô tôi để trứng và cực ta cục tác.

- Thế các anh có nhiều trứng gà không? - tôi hỏi và cười khẩy.

- Không, - hắn đáp. - Chúng tao có ít trứng gà. Nhưng bọn mày có nhiều và chúng tao sẽ chén những trứng ấy.

Tôi cảm thấy xót xa. Còn hắn thì lại mỉm cười vui vẻ và khinh thị. Sau đó hắn đặt tay lên đùi nhìn về phía vùng An-lích-mi-a-ê xa xa xanh mờ và nói:

- Một đất nước đẹp đẽ! Phải, nhỏ, nhưng rất đẹp.

Đôi khi chú tôi nhìn những đám ruộng nho nhỏ của mình cũng nhận xét như vậy. Có điều đó là những đám ruộng của chú tôi thật sự.

Những tiếng đồng hồ kế đó đã chứng minh rằng tên Đức nói không sai về những quả trứng gà. Một chiếc xe thông dụng mui trần bắt đầu chạy khắp làng. Ngồi phía trước, bên cạnh lái xe là tên sĩ quan đầu đội mũ lưỡi trai. Chiếc xe này không bỏ qua một nhà nào… Và đến nơi nào tên sĩ quan cũng lễ độ hỏi: “Liệu chúng tôi có thể nhận được tá trứng hay chút mỡ nào không?” Ở một vài trại bọn lính đã mua sữa bằng những đồng tiền mới lạ. Và người ta cũng thấy hay hay khi “sột soạt” những đồng mác [5] Đức. Mấy bà chủ trại cũng đem trứng và các thức ăn khác ra xe. Thế rồi họ đau khổ thấy tên sĩ quan kia không nghĩ gì đến chuyện “sột soạt” những đồng tiền. Hắn chỉ đưa tay lên mũ chào và nói: “Phi-len đan-cơ! - “Cảm ơn!” - rồi hắn khen ngợi nông dân E-xtô-ni-a đã biết giúp đỡ việc nuôi lính Đức.

- Cầu cho những quả trứng ấy làm tắc họng mày đi! - bà chủ trại bên cạnh xót xa gào lên. - Cầu cho tảng thịt ướp ấy làm cho khắp thân thể mày ung nhọt.

Nhưng những lời nguyền rủa ấy đâu có làm cho bọn Đức sợ hãi. Và ngay sau đó chiếc xe thông dụng rẽ vào nhà chúng tôi.

Cô tôi cũng tò mò muốn được tận mắt trông thấy những đồng mác. Chà mỡ dư thừa thì hiện thời cô tôi không có, nhưng trứng gà,… Trứng gà thì một tá là có thể được.

Dạo ấy tôi còn non nớt, chưa sẵn sàng chống đối và còn dại. Nhưng vì đã biết bọn Đức đến đây làm gì nên trong lòng tôi cũng sôi lên niềm căm giận quân chiếm đóng, cái quân dám trắng trợn tuyên bố rằng chúng tôi có nhiều trứng gà và bọn chúng sẽ ăn những quả trứng ấy. Tôi cảm thấy cần phải làm một việc gì đó khác đi để chứng tỏ cho bọn giặc biết rằng người E-xtô-ni-a không xun xoe trước chúng. Và tôi đã làm thế. Việc làm của tôi bấy giờ thấy có vẻ trẻ con, nhưng dù sao nó cũng chứng tỏ rằng ngay cả một thằng bé con chỉ đứng đến ngang lưng người lớn cũng có thể chống lại quân xâm lược tùy theo sức của nó.

Cách không xa chuồng bò, ngay gần giếng có một nhà chứa sữa. Đó là nơi người ta ngâm các can đựng đầy sữa vào nước lạnh để sữa không bị chua. Ở nhà chứa sữa có một cuốn vở dày dùng để ghi số lượng sữa đưa vào máy tách bơ. Chiếc bút chì được buộc vào vở bằng một sợi dây đay nhỏ.

Tôi chợt nhớ đến chiếc bút chì ấy. Tôi khẽ lẻn vào nhà chứa sữa, dứt chiếc bút chì và đút vào túi. Sau đó tôi đi đến chỗ chiếc xe của bọn Đức, làm ra vẻ

thích thú kỹ thuật Đức lắm. Nhưng thực ra tôi quan tâm đến những quả trứng. Tôi sắp xếp một kế hoạch. Tôi muốn chơi một trò chơi ác với bọn Đức. “Điều gì có thể làm chúng tức giận nhỉ?” - tôi nghĩ. Tôi quả quyết: một ngôi sao năm cánh! Ngôi sao - dấu hiệu ấy nhất định sẽ chọc tức được bọn Đức. Nhưng nhất thiết phải là ngôi sao năm cánh. Lúc thằng Đức quay lưng về phía tôi, tôi liền nhón một quả trứng, nhấp nước bọt vào bút chì và vẽ ngay lên đó một ngôi sao năm cánh. Sau đó tôi thận trọng đặt quả trứng xuống, quay phía có ngôi sao khuất đi.

Hẳn rằng thức ăn vơ vét được nhiều một cách bất ngờ đã làm bọn Đức hể hả, chúng cứ nói chuyện mãi với cô tôi mà chẳng để ý gì đến tôi. Thế là tôi vẽ ngay được lên một chục quả trứng.

Đến khi chiếc xe bon ra khỏi cổng, cô tôi mới giận dữ chửi bọn Đức không trả tiền. Nhưng tự tôi lại thấy vui.

Tất nhiên cái lần ấy tôi đâu có cho hành vi của mình là anh hùng. Tôi cũng không nghĩ tên Đức nào sẽ đập quả trứng có ngôi sao năm cánh. Nhưng tôi cũng buộc được bọn Đức phải ăn quả trứng có ngôi sao năm cánh. Dù sao thì tôi cũng làm được MỘT VIỆC GÌ ĐÓ. Nhất định là tôi cũng có chọc tức được bọn giặc chiếm đóng một chút. Và tôi thấy hài lòng vì đã làm được việc đó.