hi bạn tôi chột mắt, tôi ngó họ ngang mặt”

Joubert3

Tôi gần như không có bạn bè nào ở đại học. Tôi không ưa gì cái lũ nhà quê học làm sang ấy. Không có đứa nào ra hồn. Tôi thích bọn bạn ở phổ thông hơn. Nói cho cùng, bọn bạn ở phổ thông cũng chẳng ra gì nhưng tất cả chúng đều ở thành phố nên chúng đỡ tẩm hơn. Hồi học phổ thông, tôi học ở một trường tư, tức là một trường dân lập. Hiệu trưởng nhà trường là một tay đại tá pháo binh về hưu, hoàn toàn chẳng hiểu quái gì về giáo dục nhưng khôn ranh kinh khủng. Khi nền kinh tế thị trường mở ra, tay cựu pháo thủ chớp lấy thời cơ đứng ra xin phép mở trường rồi thuê giáo viên đến dạy. Bà vợ ông ta làm thủ quỹ, cô con gái giữ chân giáo vụ điều phối các giờ lên lớp. Trường tôi mang tên một vị danh nhân trong lịch sử mà cả thày lẫn trò đều chẳng hiểu thân thế sự nghiệp vị ấy ra sao. Quan điểm “bắn cầu vồng” của tay cựu pháo thủ khá giản dị: “Trẻ con nhìn chung không có trẻ con hư, nguyên tắc giáo dục tối cao là tha bổng”. Tất cả học sinh cứ đóng đủ tiền học phí là có thể đến lớp. Ở lớp 10, lớp 11 lũ học sinh chúng tôi phải ngồi lèn vào nhau vì đông không thể tả, lớp 11H chúng tôi sĩ số có tới 72 đứa, cô giáo chủ nhiệm không thể biết đứa nào vào đứa nào, sự cai trị của cô hoàn toàn trông cậy vào con bé lớp trưởng, nó phải “chấm công” từng buổi lên lớp của chúng tôi để biết đứa nào học, đứa nào không. Với con bé này thì chúng tôi bắt nạt nó dễ ợt. Đến lớp 12, tay đại tá hiệu trưởng độc tài nhưng ranh mãnh thường làm một đợt thanh lọc học sinh rất nghiêm khắc: tất cả những đứa nào không có khả năng thi đỗ tốt nghiệp phổ thông trung học đều phải chuyển sang trường khác không có một hai gì cả. Số lượng học sinh vơi đi một nửa. Những giáo viên dạy lớp 12 đều là những “hiệp sĩ thánh chiến” tức là những tay luyện thi chuyên nghiệp không chê vào đâu được. Học sinh bị vần như vần gà chọi. Kết quả kỳ thi tốt nghiệp phổ thông trung học ở trường chúng tôi vì thế năm nào cũng vào loại nhất thành phố, gần như năm nào cũng là một trăm phần trăm tốt nghiệp.

Bọn bạn ở lớp 12 của tôi nhìn chung đều là con nhà khá giả. Tôi công nhận trong bọn chúng có những đứa thật xuất sắc, thí dụ như con Dung cận, thằng Thắng béo hay con Huyền mờ. Con Dung cận là con một ông giám đốc ở dưới Quảng Ninh, ông này mua nhà trên Hà Nội, thuê gia sư dạy riêng cho nó. Nó nói tiếng Anh lau láu, sử dụng máy vi tính thì hết chê. Thằng Thắng béo thực sự là một thiên tài, có lẽ vì nó có gene di truyền: cả bố mẹ nó đều là bác học. Nó làm toán cứ như người ta ăn kẹo. Chỉ số I.Q của nó có lẽ phải cao nhất nước. Con Huyền mờ là con nhà Kitô giáo, nó ngoan đạo kinh khủng, nó học giỏi có lẽ vì Chúa giúp nó.

Tôi là trường hợp ngoại lệ. Nói trắng phớ ra, tôi chẳng có “kiến thức” quái gì, tôi không thể phân biệt thế nào là sin với cosin, tôi không biết cách viết một bài văn chính luận ra sao. Tiếng Anh tôi dốt kinh người. Cả địa lý nữa, tôi cứ tưởng Sơn La là một tỉnh ở Nam Bộ. Tôi cũng không hiểu tại sao tôi lại học hết được phổ thông trung học, rồi thi tốt nghiệp loại ưu hẳn hoi, sau đó lại vào đại học. Công nhận rằng bố mẹ tôi có “phù phép” cho hậu trường việc học của tôi nhưng sự “phù phép” ấy nào có ra gì. Bố tôi là người rất nghiêm khắc, ông rất ngại đến nhà các thày cô giáo. Bố tôi là một nhà văn danh tiếng, có thời ông từng là thần tượng của bọn trẻ. Ông luôn biết giữ gìn danh tiếng của mình, tôi luôn tự hào và biết ơn vì ông chưa từng hạ mình trước ai. Nói như thế không có nghĩa là tôi không oán ông, việc nào phải ra việc ấy. Quà của bố tôi cho các thày cô giáo thường chỉ là một cuốn sách do ông viết, khi cho sách bao giờ ông cũng nói rằng: “Trong cuốn sách này có truyện đọc được, có truyện không đọc được”. Còn mẹ tôi, với thói bủn xỉn cổ truyền của đàn bà, quà cáp cho các thày cô giáo thường chỉ là một cân táo Trung Quốc hoặc một hộp kẹo chocolate mua ở ngoài chợ. Ấy thế mà mẹ tôi luôn bảo rằng: “Hộp kẹo chocolate này chồng em mang ở Mỹ về”. Thật chết cười, mẹ tôi thật hài hước từ trong bản chất, mẹ tôi cứ tưởng thiên hạ không ăn chocolate bao giờ, mẹ tôi cứ tưởng người ta không biết đọc chữ nữa. Ôi mẹ ôi! Chocolate với chẳng chocolate, tôi thật ngượng chết đi được. Chocolate bố tôi mang ở Mỹ về thì tôi đã xơi từ hồi tám hoánh. Ở nhà tôi, tất cả những thứ gì ngon lành nhất tôi đều chén ráo, chén sạch. Ấy thế mà có chocolate mang ở Mỹ về để tặng thiên hạ thì có nực cười hay không?

Trong số bọn bạn học lớp 12 cùng tôi thì số đỗ vào đại học để được hưởng thụ “nền giáo dục cao cấp” chỉ có vài người. Đa số ở nhà hoặc đi học một nghề vớ vẩn nào đấy. Đa số ở nhà đều là con gái, có đứa lấy chồng và đẻ con ngay. Thôi thế cũng được, những nụ hoa hồng nở sớm ấy, đằng nào thì số phận chúng cũng là sinh nở, duy trì nòi giống, chẳng trước thì sau. Hai mươi tuổi tôi đã phải đi dự tới ba đám cưới. Khi trở thành cô dâu, bọn con gái trở nên già kinh khủng, chúng trở thành ti tiện, chúng luôn có vẻ vớ bở hoặc “ăn chắc mặc bền”, chúng còn ra vẻ đàn chị với tôi. Tôi rất ghét những đám cưới của chúng. Tôi thích những thiếu nữ mặc quần bò jeans hơn là những bà cụ non mặc váy cưới. Cứ hình dung ra hai cái đùi lõa lồ đằng sau lớp vải voan trắng kia mà tởm lợm. Tôi muốn nhổ toẹt vào thứ hạnh phúc ấy.

Trong số bạn học phổ thông của tôi có thằng Thanh nhạn là thằng đáng kể. Gọi là Thanh nhạn là lấy tích “lãng tử Yến Thanh” trong phim Thủy Hử4 của Tàu. Yến và nhạn đều cùng là một loại chim tương tự như nhau. Thú thực, tôi không thể phân biệt được chúng, thậm chi tôi còn chưa nhìn thấy chúng bao giờ. Tôi chỉ biết rằng dãi của con chim yến được chế biến thành một món ăn rất đắt tiền.

Nhà thằng Thanh nhạn là nhà cầm đồ. Nhà nó cầm đủ thứ, từ xe máy xe đạp cho đến giấy tờ nhà cửa. Có lẽ chỉ trừ quần lót của người ta là nhà nó không cầm. Bố nó là một đại úy công an bị “tuột xích” tức là bị đuổi khỏi ngành. Bố nó bỏ mẹ nó lấy vợ hai là một má mì chuyên nghề chứa gái. Sống với dì ghẻ, thằng Thanh nhạn không phải là một thằng quý tử gì. Nó hiểu đời rất sớm, đương nhiên chữ “hiểu đời” ở đây có nghĩa là nó tự phải lo cho thân xác nó. Ông bố nó cho nó hoàn toàn tự do.

Thằng Thanh nhạn thi trượt đại học, nó chỉ láng cháng ở nhà chờ một cơ hội tiến thân tốt hơn. Nó nói với tôi rằng bố nó đang có một “kế hoạch tương lai” cho nó. Tôi cười vào mũi cái “kế hoạch tương lai” ấy, bố nó thì tương lai gì! Bố nó luôn miệng nói tục, ai cũng gọi là thằng, kể cả thủ tướng chính phủ. Thằng Thanh nhạn rất tự hào vì bố nó quen nhiều tay anh chị trong “xã hội đen”. Buổi sáng, bố nó thường ăn sáng và uống cà phê ở ngõ Hàng Hành. Tôi để ý thấy nhiều người tỏ ra kính trọng bố nó, họ thường gọi bố nó là “đại ca”.

Thằng Thanh nhạn quen biết nhiều vô kể. Chỗ nào nó cũng có người quen: nhà hàng, quán xá, công sở, bệnh viện… Chỗ nào nó cũng có thể cắm được, tức là có thể nợ tiền được. Đi với nó thì không sợ gì bị đói… Với nó ngày nào cũng có party!

---

3. Đề từ trích trong “Bách khoa danh ngôn từ điển” (Hoàng Xuân Việt chọn dịch, NXB Thành phố Hồ Chí Minh, 1992).

4. “Thủy Hử” (trại bên bờ nước): Tiểu thuyết lịch sử nổi tiếng của Trung Hoa, tác giả Thi Nại Am – La Quán Trung.