hoảng hai giờ sáng Mon tỉnh giấc. Nó xoay mình sang anh nó thì thào gọi:

- Anh Mên ơi, anh Mên!

- Gì đấy? Mày không ngủ à? Thằng Mên hỏi lại, giọng nó ráo hoảnh như đã thức dậy từ lâu lắm rồi.

- Anh bảo mưa có to không?

- Lị chẳng to. Thế mày không nghe thấy gì à?

- Nhưng anh bảo nước sông lên có to không?

- Bây giờ phải ngập đến cánh bãi dưới rồi.

- Thế anh bảo...

- Bảo cái gì mà bảo lắm thế - Mên gắt em nó.

- Em bảo - Mon ngập ngừng - Thế cái bãi cát giữa sông đã ngập chưa?

- Ừ nhỉ - Giọng thằng Mên chợt thảng thốt. Có lẽ sắp ngập mất bãi cát rồi.

- Em sợ những con chim chìa vôi non bị chết đuối mất.

- Tao cũng sợ.

- Thế anh bảo chúng nó có bơi được không?

- Chim thì bơi làm sao được. Mày làm chim chìa vôi cứ như vịt ấy.

Hai đứa bé nằm trong chiếc chăn dạ đã rách nhiều chỗ thì thầm nói chuyện. Bên ngoài mưa vẫn to. Trong tiếng mưa hình như có tiếng nước sông dâng cao, xiên xiết chảy.

- Chiều qua em theo bố đi kéo chũm ở gần cống sông ấy.

- Thế thì sao?

- Bố bảo chỉ ở sông làng mình chim chìa vôi mới làm tổ như thế. Sao nó lại không làm tổ ở trên bờ hở anh?

- Tao không biết.

Gần sáng mưa to và gió mạnh. Cánh cửa liếp bị gió thổi đập cành cạch. Có tiếng người đi qua đầu ngõ nhà hai đứa bé gọi nhau. Một ai đó nói: "Mẹ kiếp. Năm nay nước sông to phải biết".

- Ai đi đâu đấy hả anh? Mon hỏi

- Người trong làng đi kéo chũm sông về.

- Nhỡ nước ngập bãi cát thì sao, hả anh?

- Mày đừng hỏi nữa, ngủ đi.

Mên gắt và xoay lưng về phía em nó.

Hai đứa bé nằm im nhưng không ngủ.

Có lẽ bố chúng nó nói đúng. Chỉ ở khúc sông làng, những con chim chìa vôi mới làm tổ như thế. Hàng năm vào mùa nước cạn, giữa sông làng nổi lên một dải cát. Sau một thời gian, những đám rong sông tốt bời bời héo dần làm thành một lớp đệm êm trên cát. Vào lúc đó, những con chim chìa vôi mảnh khảnh từ hai bờ sông bay ra bãi cát. Chúng tìm những đám rong khô và dầy để đẻ trứng. Khi những con chim chìa vôi non đã đủ lông cánh cũng là lúc có những đám mây lạ từ dẫy núi đá vôi Hòa Bình bay về báo hiệu mùa mưa. Những tiếng sấm sau mỗi đêm lại chuyển dần từ một chân trời xa về bên kia sông. Và bất chợt một đêm nào gần sáng, sấm nổ vang trên nóc nhà và mưa ném xuống. Con sông Đáy cựa mình lớn lên.

Chỉ sau dăm đêm, dải cát nổi giữa sông chìm vào trong nước đỏ. Khi vòng vây của nước ập vào phần cuối của bãi cát thì những con chim chìa vôi non lần đầu tiên trong đời đập cánh bay lên. Những con chim bé bỏng bứt khỏi dòng nước khổng lồ bay vào bờ. Và đến mùa khô sang năm chúng lại ra dải cát nổi bắt đầu mùa sinh nở của chúng.

Mười ngày trước, hai anh em thằng Mên đã trốn bố mẹ lội ra dải cát nổi giữa sông. Chỉ có lũ trẻ con mới biết con đường đi an toàn nhất chạy ngoằn ngoèo dưới đáy sông. Chúng tránh được những hố sâu dưới đáy sông do người làng lấy cát ổ chim chìa vôi. Thấy động, những con chim chìa vôi non kêu líu ríu tưởng bố mẹ chúng đi kiếm ăn về. Hai đứa bé cẩn thận quỳ xuống bên cạnh tổ chim.

"Anh bảo bao giờ thì chúng nó bay được" thằng Mon hỏi.

"Mấy ngày nữa".

"Thế mẹ chúng đi kiếm ăn à?"

"Ừ"

"Chim chìa vôi có ăn được hến không?"

"Tao không biết nhưng bố mẹ nó vẫn lội kiếm ăn ở ven sông".

"Mình bắt hến bỏ vào tổ cho chúng ăn anh nhé?".

"Ừ! Thì đi!".

Hai đứa bé đi ra mép nước. Chúng tìm những cái lỗ hang nhỏ. Trong những cái hang nhỏ ấy luôn luôn có một con hến hoặc một con trùng trục. Chỉ loáng hai đứa đã bắt được một nắm hến. Chúng xếp những con hến dính đầy cá bên tổ chim.

Trước khi rời bãi cát. Mên nói với em nó:

"Mày không được nói cho đứa nào biết cái tổ chim này nhé. Mày mà nói tao không cho mày ra đây nữa!".

"Thế bao giờ mình lại ra thăm chúng nó?"

"Ba ngày nữa. Này, nếu bố hỏi đi đâu thì bảo là xuống bãi ổi nhé!".

Nhưng hai đứa trẻ không thực hiện được ý định của chúng. Mùa mưa năm nay như về sớm hơn. Mấy ngày mưa liên miên và nước sông dâng lên rất nhanh.

- Anh ơi! Thằng Mon lại thì thào gọi.

- Gì?

- Anh đã nhìn thấy chim chìa vôi nó bay từ bãi cát vào bờ bao giờ chưa?

- Chưa!

- Tổ chim sẽ bị chìm mất.

Thằng Mên nằm im lặng không trả lời em nó. Lâu sau nó hỏi:

- Thế làm thế nào bây giờ?

- Hay mình... mang chúng nó vào bờ.

- Bây giờ nước to lắm, làm sao mà lội ra đấy được.

- Em không biết.

Hai đứa bé lại nằm im lặng. Mưa vẫn đổ xuống mái nhà và gió vẫn thổi vào phên cửa liếp cành cạch.

- Chiều qua bố kéo chũm được một con cá măng.

- Thế mà cũng khoe, ai mà chẳng biết.

- Cả một con cá bống rất to và đẹp. Em lấy trộm con cá bống.

- Thế để đâu rồi? Thằng Mên quay sang phía em nó hỏi.

- Em thả vào chỗ cống sông rồi. Anh bảo đấy có phải là con bống ở hốc cắm sào đò dưới bến không?

- Mày có nhìn thấy cái chấm đen to to ở vây nó không?

- Em không nhìn. Chiều về đổ giỏ cá ra chậu, bố kêu mất con bống. Bố bảo có khi con cá măng ăn con bống rồi. Bố bảo mẹ mổ con măng ra xem có con bống trong bụng nó không.

- Hi hí - Thằng Mên bật cười khoái chí.

- Cái hốc cắm sào đò ngập bủm rồi anh nhỉ?

- Ngập từ chiều hôm kia rồi. Ngập đến mái nhà con bống cũng chẳng sợ.

- Anh ơi...

- Gì?

- Tổ chim ngập mất anh ạ. Mình phải mang chúng nó vào bờ, anh ạ.

- Đi bây giờ à? Thằng Mên hỏi sau một phút im lặng.

- Vâng, cứ lấy đò của ông Hảo mà đi.

Lần này thằng Mên im lặng lâu hơn. Cuối cùng nó quay lại phía em nó.

- Đi. Nhưng phải khẽ thôi. Bố tỉnh dậy bố đánh chết.

Hai đứa bé lần mò trong ngôi nhà tối om ra phía cửa. Khi cánh cửa liếp được mở hé ra thì gió ùa vào. Hai đứa bé khẽ rùng mình và lách ra ngoài.

- Để tao xem bố để áo mưa ở đâu.

Thằng Mên nói và lần theo hiên nhà xuống bếp. Một lát sau nó mang lên hai tấm áo mưa và hai chiếc mũ lá chúng thường dùng để đi chăn trâu. Chúng khoác áo mưa và đội mũ rồi bước xuống sân. Một tiếng sấm nổ vang trên đầu. Chớp lóe sáng. Thằng Mon vội ôm lấy cánh tay anh nó:

- Anh ơi, có ai đứng ở đầu ngõ...

- Đâu? Làm gì có ai. Đâu?...

- Lúc chớp em nhìn thấy.

Hai đứa bé đứng lặng giữa sân. Người chúng run lên. Mưa rào rào ném vào chúng.

- Đấy, người đấy. Anh thấy không? Thằng Mon kêu lên sau ánh chớp vừa lóe sáng.

- Mày ngu lắm - Giọng thằng Mên như thở phào - Đấy là cây chuối tao chặt lúc chiều cho lợn. Thôi đi.

Hai anh em thằng Mên lần ra khỏi ngõ đi xuống bến sông. Trong ánh chớp, hai đứa bé nhìn thấy dòng sông rộng lớn lạ thường.

- Anh có nhìn thấy dải cát không?

- Tối lắm.

Khi xuống đến giữa bãi sông, hai đứa trẻ như dạt vào nhau vì gió. Một tiếng sấm nổ chói tai như ở ngay trên chóp mũ chúng. Hai đứa bé như bật lên khỏi mặt đất.

- Anh ơi! - Thằng Mon kêu lên và ôm choàng lấy anh nó.

- Cái gì? Thằng Mên hoảng hốt.

- Ai đội nón đứng ở kia kìa.

- Mày đừng nói nữa.

- Đấy anh - Giọng thằng Mon như khóc.

Một tia chớp phóng ra từ đâu đó và chạy lan trên trời như một cái rễ cây khổng lồ.

- Thế mà cũng nhìn - Thằng Mên bực tức - Cái bù nhìn đuổi chim chứ người đâu mà người.

- À đúng rồi.

Thằng Mon kêu lên. Bây giờ nó mới nhớ ra cái bù nhìn của ai đó dựng lên từ đầu vụ ngô bãi. Sau này bọn trẻ trâu vẫn dựng lại để chơi. Hình như sau lần này, hai đứa bé đỡ sợ hơn. Chúng đi nhanh xuống bến nơi có con đò cột ở đó, thằng Mên hì hục cởi cái dây buộc đò. Bàn tay nó run bần bật. Thi thoảng nó lại ngoái lại nhìn về phía nhà ông lái đò sát chân đê.

- Được rồi. Lên đò đi.

Thằng Mon hấp tấp trèo lên: Hai đứa bé cùng ôm cây sào chống đò dài và nặng quá sức của chúng đẩy con đò ra khỏi bờ.

Con đò nặng nề trườn ra khỏi bờ. Nhưng khi vừa gặp dòng nước thì con đò quay mũi và cứ thế trôi xuôi dòng. Hai đứa bé luống cuống với chiếc sào chống đỡ. Nhưng con đò không để ý đến hai đứa bé cứ thế trôi đi. Thằng Mên kéo cây sào và đi lên phía mui đò, và rối rít gọi em nó:

- Lên đây, nhanh lên.

Thằng Mon loạng choạng bước trong lòng đò lên phía mũi. Khi nó vừa bước lên tấm sạp gỗ mui đò thì một cơn gió mạnh ùa đến thổi hất tung chiếc mũ lá ra khỏi đầu nó. Thằng Mon vội huơ tay với thao và ngã xuống mạn đò.

- Anh ơi!

Thằng Mên hoảng hốt buông cây sào lao đến ôm lấy em nó. Nó nghe tiếng trái tim hai anh em nó đập đến váng đầu.

- Mũ rơi xuống sông rồi.

- Cả cái sào chống đò nữa.

Một tiếng sấm nổ như muốn tung con đò lên. Hai đứa bé ôm chặt lấy nhau.

- Mất... mất sào đò rồi hả anh?

- Ờ - Thằng Mên hổn hển. Nếu không có em nó ở đó chắc nó đã òa khóc. Nó tháo chiếc mũ lá của mình đội cho đứa em và nói:

- Phải thả cái mái chèo mà chèo, không đò trôi mất.

Hai đứa trẻ nắm tay nhau lảo đảo đi trên những tấm ván cập kênh trong lòng đò xuống phía mái chèo. Phải rất vất vả chúng mới hạ được mái chèo gỗ to và nặng xuống nước. Hai đứa bé rướn người giữ lấy tay chèo. Mái chèo gặp nước xiết trở nên nặng khủng khiếp. Hai đứa bé không sao quậy nổi mái chèo. Mưa vẫn rầm rập. Dòng sông dâng lên nghiêng ngả.

- Giữ chèo như thế này thì đò mới vào bờ được.

Hai đứa bé mang hết sức lực để giữ mái chèo.

Đầu chúng chúi vào nhau.

- Mày khóc đấy à? Thằng Mên hỏi khi thấy em nó sụt sịt.

- Khô... ô... ông.

Trôi đến đoạn sông cách bến đò làng chúng chừng gần hai cây số con đò mới tạt được vào bờ.

- Vào bờ rồi anh ơi - Thằng Mon kêu lên sung sướng.

- Chứ còn sao - Lúc này giọng thằng Mên tỏ vẻ rất người lớn - Nào xuống đò được rồi đấy.

Hai anh em thằng Mên lập cập tụt khỏi đò.

- Mình để đò lại đây hả anh?

- Phải kéo về bến chứ, không thì chết. Bây giờ tao kéo còn mày đẩy.

Thằng Mên quấn lấy cái dây buộc đò vào người gò lưng kéo. Phía sau, thằng Mon lội bì bõm đẩy đò.

- Cái dải cát chưa chìm đâu anh nhỉ?

- Chắc là chưa.

Khi hai đứa bé đưa được con đò trở về chỗ cũ thì trời đã tang tảng sáng. Chúng vội vã tìm cách buộc đò lại. Rồi ngay sau đó, cả hai đứa bé không nói gì và cùng chạy ngược lên đoạn sông đối diện với dải cát.

- Anh có nhìn thấy gì không?

- Tao chưa nhìn thấy, còn tối lắm.

- Thế anh bảo đã ngập hết chưa?

- Để tao nhìn xem? Thằng Mên nói và ngồi thụp xuống. Nó căng mắt, nhìn sát mặt sông.

- Ướt cánh, chim nó có bay được không?

- Mày lội ra đấy mà hỏi?

- Anh ơi, có khi bố dậy rồi đấy.

Sau câu nói của thằng Mon, cả hai đứa trẻ bắt đầu thấy sợ. Từ phía ngôi nhà của chúng ở chân đê vọng lại tiếng người lớn gắt gỏng điều gì đấy. Hai dứa trẻ vẫn căng mắt nhìn ra giữa dòng sông, trời đã sáng.

- Anh ơi, kia kìa, bãi cát. Thằng Mon chợt kêu lên.

- Ừ, đúng rồi. Vẫn chưa ngập hết. Còn bằng cái mũ thôi.

- Anh bảo bầy chim còn ở đó không?

- Không biết. Nhưng bố bảo khi những vừa ngập hết thì chim mới bay lên.

- Sao chúng lại không bay trước?

- Làm sao mà tao biết được.

Khi ánh bình minh đã đủ sáng để soi rõ những hạt mưa trên mặt sông thì cũng là lúc dòng nước khổng lồ nuốt chửng phần còn lại cuối cùng của dải cát. Và trong mắt hai đứa trẻ, một cảnh tượng như huyền thoại hiện ra. Từ mặt nước sông, những cánh chim bé bỏng và ướt át đột ngột bứt khỏi dòng nước khổng lồ bay lên. Hai đứa bé không kêu lên được một tiếng nào. Người chúng như đang ngùn ngụt tỏa hơi nóng.

Suốt từ chiều hôm qua, nước bắt đầu dâng lên nhanh hơn. Nước dâng lên đến đâu, con chim bố và chim mẹ lại dẫn bầy chim non tránh nước lên theo đến đó. Cứ như thế chúng tiến dần đến phần cao nhất của dải cá. Và cứ thế bầy chim non nhảy lò cò trên những đôi chân mảnh dẻ chưa thật cứng cáp và đập cánh suốt đêm. Chim bố và chim mẹ vừa đập cánh theo đàn con vừa dẫn chúng đi. Hình như chúng biết chính xác khi nào thì đàn con chúng mới đủ sức để nâng mình lên khỏi mặt đất một cách đảm bảo. Nếu bầy chim con cất cánh sớm hơn, chúng sẽ bị rơi xuống dòng nước trên đường từ bãi cát vào bờ. Và nếu chúng cất cánh chậm một giây thôi, chúng sẽ bị dòng nước cuốn chìm.

Và bây giờ bầy chim đã bay lên. Mặt trời như lên nhanh hơn mọi ngày và mưa đã đột ngột tạnh hẳn. Bỗng một con chim như đuối sức. Đôi cánh của nó chợt như dừng lại. Nó rơi xuống như một chiếc lá. Con chim mẹ xòe rộng đôi cánh lượn quanh đứa con và kêu lên. Nhưng khi đôi chân mảnh dẻ và run rẩy của con chim non chạm vào mặt sông thì đôi cánh của nó đập một nhịp quyết định. Tấm thân bé bỏng của con chim vụt bứt ra khỏi dòng nước và bay lên cao hơn lần cất cánh đầu tiên ở bãi cát.

Quanh hai đứa bé tất cả vụt im lặng, chỉ có tiếng đập cánh quyết liệt của bầy chim non. Hình như chúng nghe thấy trong ngực mình nhịp đập của những trái tim hối hả nhưng đều đặn. Cuối cùng bầy chim non đã thực hiện xong chuyến bay quan trọng và kỳ vĩ nhất đầu tiên trong đời chúng. Những đôi cánh mỏng manh run rẩy và đầy tự tin của bầy chim đã hạ xuống bên một lùm dứa dại bên bờ sông.

Hai anh em thằng Mên vẫn đứng không nhúc nhích.

Trên gương mặt tái nhợt vì nước mưa của chúng hừng lên ánh ngày. Thằng Mên lặng lẽ quay lại nhìn em nó. Và cả hai đứa bé nhận ra chúng đã khóc từ lúc nào.

- Tại sao mày lại khóc - Thằng Mên hỏi.

- Em không biết, thế anh?

Hai anh em thằng Mên nhìn nhau và cùng bật cười ngượng nghịu. Rồi bỗng cả hai đứa cùng quay người và rướn mình chạy về phía ngôi nhà chúng. Được một đoạn, thằng Mon đứng lại thở và gọi:

- Anh Mên, anh Mên. Đợi em với. Không em ứ chơi với anh nữa.

Làng Chùa, 3-1993