hà tôi ở ven lộ, kế chân cầu Cẩm Lễ. Ba tôi đi công tác xa, tôi ở nhà với mẹ và một bầy em năm đứa. Những năm tiểu học, tôi học ở trường làng. Lên lớp sáu, tôi phải ra trường huyện. Tôi ra trường huyện, mẹ tôi lo. Trường làng nằm dưới xóm Cây Duối, từ nhà đến trường tôi chỉ việc men theo con đường đất quanh co chạy luồn dưới những khóm tre và những tàng cây trứng cá. Còn trường huyện, mỗi ngày tôi phải đạp xe đi về trên con đường gần hai mươi cây số. Nhất là dạo đó các hãng xe tốc hành Phi Long, Tiến Lực ngày nào cũng phóng vun vút trên đường y như hỏa tiển, đứng trong nhà trông ra đã muốn nổi da gà.

Cuối cùng, mẹ tôi cho tôi xuống ở với ông tôi để dì Miên ngày ngày chở tôi đi học.

Dì Miên là con út của ông tôi. Ông tôi có năm người con nhưng bốn người con lớn, trong đó có mẹ tôi, đã lập gia đình và ra ở riêng. Bà tôi lại mất sớm. Ông tôi với dì Miên trong căn nhà gạch cũ lợp ngói âm dương với vô số những khung cửa gỗ, những cánh cửa gỗ lim to bằng tấm phản, đen bóng, nặng chịch, mỗi lần mở ra đóng vào cứ kêu cót ca cót két. Chăm sóc cho ông còn có những anh học trò quanh năm xách tráp theo ông học thuốc. Y sĩ thời Tây, nghỉ hưu về làng, ông tôi hành nghề chữa bệnh. Tiếng tăm của ông vang tận các huyện xa.

Người ta gọi ông tôi là thầy. Ông thứ bảy, thiên hạ gọi thầy Thất.

Dì Miên lớn hơn tôi hai tuổi nhưng học trên tôi ba lớp. Hồi ở tiểu học, tôi chỉ thua dì hai lớp. Khi dì lên lớp ba thì tôi vô lớp một. Nhưng mải lêu lổng chơi bời, tôi học đúp thêm một năm lớp năm. Hồi đó, mẹ tôi buồn lắm. Nhưng mẹ rất thương con, chỉ la rầy tôi qua loa. Nói chung, anh em tôi chẳng đứa nào sợ mẹ. Mẹ hiền khô. Chúng tôi chỉ sợ ba. Nhưng ba tôi quanh năm vắng nhà. Mỗi bận ba ghé về, mẹ lại không nỡ kể tội chúng tôi.

Chẳng có đòn roi, những năm cuối bậc tiểu học, tôi tha hồ trốn học đi chơi. Sách giắt cạp quần, tôi theo đám bạn chăn trâu lang thang suốt ngày ngoài đồng cỏ. Chúng tôi hì hục be mương lấp bờ tát cá và thi nhau trèo lên cây phá các tổ chim. Rong chơi chán, chúng tôi lại chia phe đánh lộn, vật nhau bụi đất mù trời. Chiều nào cũng thấy tôi lếch thếch mò về, không sứt trán cũng u đầu, mẹ tôi chỉ biết thở dài lấy muối đắp cho tôi. Rồi đợi tôi đi ngủ, mẹ chong ngọn đèn dầu, âm thầm lôi kim chỉ ra ngồi cặm cụi vá từng manh áo rách để ngày mai tôi không có cớ nghỉ học nằm nhà.

Chính vì lẽ đó mà khi tôi bắt đầu vào lớp sáu, dì Miên đã lên lớp chín. Rốt cuộc, dì chỉ chở tôi đi học được có một năm. Trường huyện không mở cấp ba. Lên lớp mười, dì phải ra tỉnh học. Kể từ năm lớp bảy, tôi đành phải lủi thủi đi học một mình. Những đứa học trò làng tôi khi ra trường huyện đều ở trọ lại nhà người thân, chẳng có ai thân thích, mỗi ngày vẫn thường nhong nhong hai buổi đi về. Có vài đứa bạn nhà ngay tại huyện lị rủ tôi về ở chung nhưng mẹ tôi không cho. Mẹ sợ tôi thoát khỏi tầm mắt mẹ, lại chẳng có người lớn trông nom, sẽ bỏ bê học tập. Mẹ sợ tôi nằm lì ngoài huyện sẽ hóa thành đứa lông bông, ba tôi về, mẹ tôi hết đường ăn nói.

Tôi không ở luôn ngoài huyện nhưng cũng chẳng về nhà. Tôi tiếp tục ở với ông tôi dù dì Miên đã không còn ở đó. Dì ra tỉnh học, mỗi tháng mới về thăm ông tôi một lần. Chỉ đến hè, dì tôi mới về chơi ba tháng. Hoa phượng tàn, dì lại khăn gói ra đi. Thay thế dì Miên cơm nước cho ông tôi là bà Sáu láng giềng. Bà Sáu là em họ xa của ông tôi, năm mươi tuổi vẫn không chồng, cam cảnh bà cô một mình một bóng. Chiều chiều tôi thường thấy bà trải chiếu trước sân, ngồi ngó mông ra hàng rào hoa giấy, bâng khuâng như thể ngóng đợi ai. Nhưng tôi chẳng quan tâm đến bà Sáu nhiều. Dạo đó, tâm trí tôi hoàn toàn bị anh em thằng Chửng thu hút. Tôi say bọn chúng như điếu đổ.

Mẹ tôi sở dĩ cho tôi tiếp tục ở với ông trong những ngày dì Miên đi học xa một phần vì thương ông quạnh quẽ nhưng phần khác mẹ tôi muốn tôi xa đám bạn chăn trâu bên chân cầu Cẩm Lễ, xa những ngày trốn học chạy lang thang. Mẹ tôi không biết ở sau vườn nhà ông, chỉ cách một đám khoai mì, có hai thằng nhóc còn nghịch ngơm tinh hơn gấp một ngàn lần, vì vậy cũng hấp dẫn hơn gấp một ngàn lần đám bạn cũ của tôi.

Anh em thằng Chửng bày tôi đủ trò mới lạ. Chúng xui tôi lấy trộm cặp kiếng lão và đánh cắp thuốc Bastos của ông tôi đem ra sau hè cho chúng. Trong khi tôi trố mắt tò mò, thằng Chửng anh đặt điếu thuốc lên một miếng ngói bể rồi giơ cặp kiếng hướng về phía mặt trờị Những tia nắng xuyên qua mặt kiếng tụ thành một đốm sáng nhỏ trên đầu điếu thuốc. Tôi kinh ngạc khi thấy điếu thuốc bắt đầu nghi ngút khói. Thằng Chửng em vỗ tay, nhảy cẩng:

- Ác chiến chưa!

Chửng anh không nói gì. Nó lặng lẽ đưa điếu thuốc lên môi rít một hơi, phun khói mù mịt. Nó thở khói ra cả đằng mũi. Tôi tấm tắc khen:

- Mày hút thuốc không thua gì người lớn!

Nghe tôi khen, Chửng anh nhe răng cười. Nó chìa điếu thuốc đến trước mặt tôi:

- Mày hút đi!

Tôi lắc đầu:

- Tao không biết hút.

- Không biết thì hút rồi sẽ biết. Lúc đầu, tao cũng có biết hút đâu.

Tôi ngần ngại nhìn điếu thuốc trên tay nó:

- Dễ không?

- Dễ ợt. Mày chỉ việc ngậm điếu thuốc vào mồm. Rồi nhắm mắt hít thật mạnh là xong.

Tôi làm theo lời Chửng anh. Tôi đưa điếu thuốc lên miệng, bặm môi hít mạnh. Tôi tưởng mọi sự "dễ ợt" như nó nói. Tôi tưởng tôi có thể phun khói qua lỗ mũi như một tay chơi chính hiệu. Nào ngờ khói thuốc lá cay xè, đắng nghét. Tôi hít vào chưa trọn hơi, khói đã xộc lên tận óc khiến tôi lảo đảo. Tôi liệng vội điếu thuốc, hai tay bưng mặt, ho sặc sụa. Thậm chí tôi phải ngồi bệt xuống đất cho khỏi buồn nôn.

Chửng anh cúi xuống nhặt điếu thuốc, liếc xéo tôi:

- Mày đúng là cù lần!

Nói xong, nó đưa điếu thuốc cho Chửng em, ra lệnh:

- Biểu diễn cho nó coi, mày!

Chửng em kẹp lấy điếu thuốc giữa hai ngón tay, trông điệu nghệ không thua gì Chửng anh. Rồi nó mím môi bập lấy bập để. Trước ánh mắt thán phục của tôi, Chửng em bắt đầu trổ tài. Không những phun khói qua lỗ mũi, nó chúm miệng thổi hình chữ O. Những vòng khói tròn không ngớt tuôn ra từ miệng nó khiến tôi nhìn ngây ngất.

Dòm vẻ mặt mê mẩn của tôi, Chửng anh tủm tỉm cười:

- Hay không mày?

Tôi chắt lưỡi:

- Tuyệt cú mèo!

Chửng anh gật gù:

- Mày làm dư sức!

- Thôi, tao không dám đâu! - Tôi rụt cổ - Khi nãy suýt nữa tao chết sặc!

- Không sao đâu! Hút lần đầu ai mà chẳng vậy! - Vừa nói, Chửng anh giật điếu thuốc trên tay Chửng em đưa cho tôi - Không tin, mày hút lại thử coi! Lần này chắc chắn mày sẽ thấy thích!

Tôi lại đưa điếu thuốc lên miệng. Nhưng tôi không dám hít mạnh như lần trước. Mà rít từng hơi ngắn. Khói thuốc luồn vào miệng tôi, vẫn cay xè. Nhưng tôi đã thôi nôn ọe, cũng chẳng ho hen. Tôi chỉ nhăn mặt.

Chửng anh khen:

- Ðược rồi đó!

Chửng em hỏi dò:

- Thích không mày?

Thằng này nhỏ hơn tôi hai tuổi nhưng mỡ miệng ra là "mày mày tao tao", y như thể tôi bằng vai phải lứa với nó. Với anh nó, nó cũng xưng hô ngang phè như vậy. Lúc đầu tôi quạu, riết đâm quen. Tôi nhình nó, phun ra một bãi nước bọt:

- Tao chả thấy ngon lành gì cả! Ðắng bỏ xừ!

- Ðồ nhà quê!

Chửng em bĩu môi chê. Cái giọng trịch như thượng của nó khiến tôi sôi gan. Nó cứ làm như nó là dân thành thị chính hiệu con nai. Nhưng tôi chẳng thèm chấp Chửng em. Nó bố láo hồi nào đến giờ. Thằng Chửng anh dễ thương hơn. Và cũng ranh mãnh hơn. Nó vỗ vai tôi:

- Có thể mày thích mà mày không biết đó thôi! Mày nhớ kỹ lại đi! Ðắng nhưng mà thích thích phải không?

Cái kiểu vừa hỏi vừa đưa đẩy của Chửng anh khiến tôi ngẩn người ra. Tôi không biết nó đang giăng bẫy. Vì vậy sau một hồi "nhớ kỹ lại" theo yêu cầu của nó, tôi ngập ngừng đáp:

- Ừ, tao thấy... hơi ngồ ngộ!

Chỉ đợi có vậy, Chửng anh vỗ đùi đánh "đét":

- Thấy chưa! Tao nói đâu có sai! Ngồ ngộ tức là thích. Nếu không thích, mày đã chẳng thấy ngồ ngộ, đúng không?

Tôi không biết nó nói đúng hay không, đành gãi đầu ấp úng:

- Ừ... ừ...

Không thèm để ý đến thái độ phân vân của tôi, Chửng anh hào hứng ba hoa:

- Hút chừng vài lần nữa, mày sẽ quen. Lúc đó, mày tha hồ thở khói ra đằng mũi. Rồi mày sẽ thổi ra hình chữ O. Không thua gì tụi tao.

Thế là kể từ hôm đó, cứ cách vài ba ngày, anh em thằng Chửng lại xúi tôi trộm thuốc của ông tôi. Ba đứa chui vào góc vườn, thay nhau phì phèo, mắt lim dim hệt như những tay chơi hạng nhất. Tôi học hành thì chậm chạp mà không hiểu sao cái khoản hút sách lại tiến bộ ghê gớm. Trong một thời gian ngắn, khói thuốc vọt có vòi qua lỗ mũi tôi trông cứ như khói đầu máy xe lửa. Tôi đã biết chúm môi thổi những vòng khói tròn, mặc dù thằng Chửng em cứ khăng khăng bảo chử O của tôi lúc nào cũng méo xẹo, nhăn nheo như thể đít gà.