ôn chỉ của gia tộc Ferguson ở Scotland luôn dạy con cháu rằng: “Dulcius ex asperis” nghĩa là “Khổ tận cam lai”. Đó chính là chân lý mà tôi luôn ghi nhớ trong suốt sự nghiệp 39 năm quản lý bóng đá của mình. Dù ở bất cứ nơi nào, hay thời điểm nào, từ East Stirlingshire chỉ trong bốn tháng ngắn ngủi vào năm 1974, đến 27 năm dẫn dắt Manchester United. Tôi nhận ra rằng nghịch cảnh luôn là một phần của thành công. Khó khăn càng cam go, chiến thắng càng vinh quang. Những khó khăn khiến tôi không ngừng vận động để tìm ra sự thay đổi cho phù hợp với hoàn cảnh từ năm này qua năm khác, chỉ để duy trì một mục tiêu duy nhất rằng chúng tôi sẽ chiến thắng trước bất kỳ đối thủ nào.

Nhiều năm trước, tôi có đọc một bài viết về tôi với đại ý rằng: "Alex Ferguson đã rất thành công trong cuộc sống của mình mặc dù đến từ Govan” (một hải cảng nhỏ bé ở Scotland). Điều đó không hề sai, nhưng chính nhờ sự khởi đầu khó khăn từ nơi cũ nát ấy, đã giúp tôi giành được vô vàn vinh quang trong thế giới bóng đá những năm về sau. Xuất phát điểm thấp kém không phải là một rào cản đối với sự thành công. Một khởi đầu khó khăn đôi khi lại là một động lực mạnh mẽ giúp ta thêm quyết tâm, hơn là một trở ngại cản bước ta tới thành công. Nếu bạn muốn biết về bí mật của những người thành công, hãy nhìn vào cha mẹ của họ. Hãy tìm hiểu những gì họ đã làm, xem đâu là động lực và ý chí để giúp họ vươn lên. Rất nhiều cầu thủ của tôi xuất thân từ gia đình thuộc tầng lớp lao động, nhưng đó không phải là một rào cản khiến họ chùn bước. Ngược lại, đó thường là lý do khiến họ trở thành cầu thủ kiệt xuất.

Trong suốt quãng đời làm quản lý bóng đá của mình, tôi tự hào khi được dẫn dắt rất nhiều cầu thủ khác nhau. Từ những cầu thủ của East Stirling với mức lương chỉ 6 bảng một tuần, hay là Cristiano Ronaldo – siêu sao đã được bán cho Real Madrid với giá 80 triệu bảng. Từ lúc mà cầu thủ trong đội bóng St Mirren của tôi chỉ được trả 15 bảng một tuần và phải đi kiếm việc làm thêm trong mùa hè vì họ chỉ được ký hợp đồng bán thời gian cho đến khi kết thúc mùa giải. Mức lương cao nhất mà một cầu thủ trong đội Một của Aberdeen nhận được trong suốt tám năm tôi ở đây chỉ là 200 bảng một tuần. Mức lương trần này được áp dụng bởi Dick Donald, giám đốc của câu lạc bộ. Đã có sự thay đổi lớn lao từ 6 bảng một tuần lên 6 triệu bảng một năm trong hàng nghìn cầu thủ tôi dẫn dắt xuyên suốt bốn thập kỷ.

Tôi nhận được một lá thư được gửi đến từ một người đàn ông xa lạ. Ông nói rằng trong quãng thời gian 1959-1960 ông làm việc tại cảng cạn Govan và dấu ấn khiến ông nhớ nhất là hình ảnh trong một lần ông bước vào quán rượu. Ông bắt gặp một chàng trai trẻ đầy nhiệt huyết bước vào quán cùng với một hộp thu cho quỹ đình công của các công nhân nhà máy. Cậu ta đã có một bài phát biểu đầy tâm huyết về vấn đề đình công. Điều duy nhất ông biết về cậu bé này là anh ta đang chơi cho St Johnstone. Bức thư của ông kết thúc với một câu hỏi: "Đó có phải là anh không, Alex?"

Lúc đầu, tôi không có một chút hồi ức nào về việc mình đã từng bước chân vào con đường chính trị. Nhưng rồi tôi mới nhớ ra rằng, mình đã từng đi vòng quanh các quán rượu trong khu vực cảng Govan để quyên tiền cho cuộc đình công của các công nhân. Quả thực, tôi chưa bao giờ dám nghĩ đó là một bài phát biểu tâm huyết. Tôi nhớ mình huênh hoang như một thằng ngốc sau khi được yêu cầu phải chứng minh cho mọi người thấy tại sao họ phải bỏ tiền ra để ủng hộ quỹ. Tất cả mọi người có thể đã quá chiếu cố cho tôi, khi chịu dành thời gian để lắng nghe một chàng trai trẻ đang làm hết sức trong công cuộc thuyết phục người khác qua bài diễn thuyết tệ hại của mình.

Quán rượu là nơi mà tôi có được những kinh nghiệm đầu tiên của cuộc đời mình. Ý tưởng kinh doanh đầu tiên của tôi là sử dụng mức lương thu nhập khiêm tốn của mình để đầu tư vào những ngành thương mại được cấp phép, bảo đảm cho tương lai tốt đẹp hơn. Quán rượu đầu tiên của tôi được mở ra ở ngã ba đường Govan và Paisley Road West, nơi tập trung chủ yếu của anh em công nhân đóng tàu. Quán rượu đã dạy tôi rất nhiều những bài học trong cuộc sống, về con người, về những ước mơ của họ, về những niềm tin vỡ vụn trong cuộc sống.

Tại một trong những quán rượu của tôi, có một quỹ tên là “Wembley Club” nơi mà các khách hang đến đây uống rượu và để lại một chút tiền vào quỹ, trong vòng 2 năm, họ sẽ nhận lại một tấm vé đến dự khán trực tiếp trận đấu giữa Anh và Scotland tại sân vận động Wembley. Đôi khi tôi trích thêm một phần lợi nhuận của quán để giúp họ có trọn một tấm vé đến London. Thỉnh thoảng tôi cùng đi với họ đến London để được hòa mình vào không khí của trận đấu kinh điển nhất Vương Quốc Anh. Cậu bạn thân nhất của tôi, Billy, cũng là một fan cuồng nhiệt của Scotland, mỗi khi trận đấu được tổ chức, cậu thường đi vào ngày thứ Năm giữa tuần và trở về tận bảy ngày sau đó. Mỗi chuyến đi dài như vậy gây ra không ít phiền toái cho gia đình cậu ta.

Vào một ngày thứ Năm, sau trận đấu diễn ra tại Wembley vào thứ Bảy tuần trước, tôi đang ở nhà thì chuông điện thoại reo lên. Đó là Anna – vợ của Billy. “Cathy – cậu giúp mình hỏi anh Alex xem Billy nhà mình đang ở đâu được không?” Tôi rất tiếc khi không thể trả lời câu hỏi của Anna. Có đến 40 khách hàng của tôi đã đến dự khán trận đấu vào thứ Bảy tuần trước, tôi không thể biết được rằng Billy có nhập đoàn với họ sau đó không nữa. Đối với những người đàn ông ở thế hệ tôi ngày ấy, được góp mặt trong những trận cầu kinh điển đó là một điều vô cùng thiêng liêng. Còn tình bằng hữu của chúng tôi thì cũng nồng thắm như tình yêu chúng tôi dành cho bóng đá vậy.

Quán rượu thứ hai của chúng tôi nằm trên đường Main Street, của quận Bridgeton – quận có số dân theo đạo Tin lành lớn nhất Scotland. Một sáng thứ Bảy trước khi cuộc diễu hành Orange Walk (Cuộc diễu hành để kỷ niệm chiến thắng của Prince William (đạo tin lành) trước đạo quân của King James II (đạo công giáo) tại chiến trường Boyne vào năm 1690 – để bảo vệ vị thế của đạo Tin lành trên Vương Quốc Anh - người dịch) diễn ra, Tam, một người đưa thư đã tìm gặp tôi với một lời đề nghị: “Alex này, chúng tôi muốn biết rằng vào ngày thứ Bảy trước khi lễ diễu hành diễn ra, quán rượu của ông sẽ mở cửa lúc mấy giờ? Xe buýt sẽ khởi hành vào lúc 10 giờ sáng để đưa chúng tôi xuống Ardrossan – phía bờ Tây của Scotland. Tất cả các quán rượu đều đồng loạt mở cửa, quán của ông cũng nên như vậy!” Tôi lúng túng hỏi lại anh ta: ”Thế theo anh, tôi nên mở cửa vào lúc nào đây” – Tam trả lời ngay: “7 giờ thưa ông”.

Giữ đúng lời hứa, sáng sớm thứ Bảy, tôi có mặt ở quán vào lúc 6 giờ 15 cùng với bố, em trai của tôi - Martin, và cậu nhân viên pha chế người Ý. Chúng tôi muốn chuẩn bị chu đáo hơn trước khi mở cửa vì Tam có nói với tôi rằng: ”Ông hãy chuẩn bị đủ rượu nhé, một số lượng lớn là không thừa đâu”. Tôi mở cửa lúc 7 giờ, quán tôi đã kín chỗ chỉ ít phút sau đó, hầu hết là những người sẽ tham gia vào cuộc diễu hành, xen kẽ đó là mấy tay cảnh sát trầm lặng, chỉ chăm chú quan sát tình hình mà chẳng nói lời nào.

Chỉ trong vòng từ 7 giờ đến 9 giờ 30, tôi đã bán hết bốn thùng bia cỡ đại, số chai vodka đã bán ra gấp đôi ngày thường. Bố tôi lắc đầu ngao ngán vì quá mệt. Mọi người đều làm việc rất hăng say để phục vụ khách hàng, ngoài cửa vẫn là một hàng dài người đứng đợi để được bước chân vào quán. Chỉ còn bốn thùng bia cỡ đại nữa trong hầm – tôi không chắc có làm thỏa mãn những vị khách còn đang đứng đợi ngoài kia không nữa.

Quản lý một quán rượu không phải là công việc đơn giản. Năm 1978, tôi đã thực sự sẵn sàng để chuồn khỏi công việc nhiều phiền hà này. Cùng lúc, phải điều hành đội bóng Aberdeen đã chiếm hết quỹ thời gian của tôi, vừa phải quản lý quán rượu, tiếp xúc với đủ loại hạng người khiến tôi quá mệt mỏi. Quá nhiều chuyện ập đến với tôi hàng ngày ở quán rượu mà nếu có điều kiện chỉ vần viết lại những câu chuyện hay ho trong quán rượu ngày ấy cũng đủ để tôi xuất bản thành một cuốn sách rồi. Những tối thứ Sáu, các thợ đóng tàu vừa mới nhận đồng lương liền qua quán rượu của tôi và “ký gửi” giấu. Tôi ghi nhận những “giao dịch” này vào một cuốn sổ. Đêm hôm đó, tôi cảm giác mình giàu có như triệu phú. Nhưng rồi sáng thứ Bảy ngay hôm sau, chính những người đàn ông đó, kèm thêm bà vợ hùng hổ thường đến đòi lại tiền.

Một người phụ nữ tên Nan có vẻ đa nghi nhất về số tiền lương của đức lang quân. Tôi vẫn nhớ một ngày cô ta đến và hét vào mặt tôi: “Ông nghĩ chúng tôi đần độn lắm à?”

“Sao cơ?” Tôi trả lời câu giờ.

“Ông nghĩ chúng tôi đần độn lắm à? Quyển sổ đâu, tôi muốn xem nó.”

“Ồ, cô không thể xem quyển sổ được. Nó là bất khả xâm phạm. Nhân viên thuế sẽ kiểm tra nó hàng tuần và ông ấy không thích cô làm vậy đâu,” tôi ứng khẩu.

Quay qua người chồng, Nan hỏi: “Ông ta nói đúng không vậy?”

“Ờ, anh chịu,” người chồng trả lời.

Cơn bão đã qua. Nan hậm hực bỏ đi nhưng vẫn không quên nói vọng lại: “Tôi mà thấy tên chồng tôi trong đấy thì đừng hòng tôi quay lại quán rượu này nữa.”

Nhiều khi tôi trở về nhà sau một ngày dài với cái đầu muốn nổ tung và đôi mắt tím bầm. Đó chính là cuộc sống ở quán rượu. Nó rất cởi mở và cũng là điều kiện bùng nổ của các cuộc ẩu đả, đôi khi bạn phải ra tay can thiệp các bên liên quan, mà thỉnh thoảng còn bị đấm trộm một cái vào mặt. Nhưng đến hôm sau tỉnh rượu thì lại ôm vai bá cổ nhau như chưa từng có chuyện gì xảy ra hết. Cuộc sống là vậy, như một vở kịch với những diễn viên đại tài.

Tôi vẫn luôn nhớ ngày một người đàn ông tên Jimmy Wetswater bước vào quán của tôi, tím ngắt và không thở nổi. "Chúa ơi, anh ổn không vậy?". Hóa ra để trốn khỏi trại đóng tàu ra đây nhâm nhi vài chén, Jimmy đã trốn vào một thùng lụa Sơn Đông, quấn lụa thật chặt quanh người để không bị phát hiện.

Rồi một Jimmy khác, là nhân viên lau dọn quán của tôi, một hôm đeo cà vạt nơ đến làm việc. Tôi hay chế giễu cậu ấy: "Cà vạt nơ ở Govan này ư? Chắc cậu đùa tôi hả?" Thêm một đêm thứ Sáu khác, tôi đến một quán bán thức ăn cho chim để mua vài túi. Ở khu vực đó, nhà nào cũng nuôi chim bồ câu.

"Loại gì đây vậy?" tôi hỏi người bán.

"Thì thức ăn cho chim," đúng là câu trả lời rõ ràng nhất tôi từng được nghe.

Còn có cả Martin Corrigan, anh chàng người Ireland luôn tự hào có bất cứ thứ đồ gia dụng nào bạn cần: bát đĩa, dao kéo, tủ lạnh... Một anh chàng khác tôi không nhớ tên bước vào và tuyên bố: "Ai mua cái ống nhòm này không? Tôi cháy túi rồi" rồi rút ra chiếc ống nhòm tuyệt đẹp được bọc bởi giấy thấm dầu. "5 Bảng," anh ta ra giá.

"Tôi sẽ mua, với một điều kiện," tôi trả lời. "5 Bảng và cậu phải uống ở đây. Không được đến quán Baxter," anh ta lập tức đồng ý và bỏ ngay 3 Bảng ra uống.

Cathy thường phát điên khi tôi mang những thứ mua được về nhà. Tôi từng trả 25 bảng cho một chiếc bình hoa Ý rất đẹp mà Cathy thấy trong một cửa hàng với giá thấp hơn một nửa. Một ngày, tôi tậu một chiếc áo khoác da bảnh bao.

"Bao nhiêu tiền thế ông? Cathy hỏi.

"Bảy Bảng đấy," tôi cười.

Rồi tôi treo nó lên. Hai tuần sau, tôi đến nhà chị Cathy dự một buổi tiệc nhỏ. Lấy chiếc áo khoác ra mặc, ngắm nghía trước gương, tôi giật mạnh hai ống tay để chúng vừa vặn hơn. Nhưng hai ống tay rời hẳn ra, ở trên bàn tay tôi. Tôi đứng đó với một chiếc áo khoác cộc tay.

Cathy cười lăn trên sàn còn tôi quát: "Tôi sẽ giết thằng cha đấy".

Trên tường phòng đặt bàn bi-a của tôi có treo bức hình người bạn thân nhất, Bill. Anh ta khá vụng về, không biết cả pha trà. Tôi nhớ cái ngày đến nhà Bill chơi, sau bữa ăn, tôi bảo anh ấy: "Đặt ấm nước đi". Bill đi mất khoảng 15 phút. Anh ta đi chỗ quái nào mà lâu vây? Hóa ra, Bill còn bận gọi điện hỏi vợ, Anna, rằng: "Em pha trà như thế nào vậy?"

Một hôm khác, Anna để miếng thịt trong lò nướng còn Billy ngồi xem bộ phim tên là Tháp Địa ngục. Hai tiếng sau, Anna quay về và phát hiện khói đầy nhà bếp.

"Chúa ơi, anh không tắt bếp à? Nhìn khói này!" Anna thở hổn hển.

"Anh tưởng là khói từ tivi ra," Billy mếu máo. Có lẽ anh ấy tưởng đó là hiệu ứng từ tòa tháp đang cháy kia chăng.

Dẫu vậy, ai cũng thích đến nhà Billy chơi. Mọi người không gọi anh ấy là Billy mà thường gọi là McKechnie. Hai cậu con trai của anh ấy, Stephen và Darren, vẫn giữ mối quan hệ thân thiết với con trai tôi. Billy đã không còn nhưng tôi vẫn nhớ mãi những giây phút vui vẻ bên anh ấy.

May mắn nhất mà tôi có được trong cuộc đời này đó là những người bạn. Tôi có một nhóm bạn chiến hữu thời niên thiếu: Duncan Peterson, Tommy Hendry, và Jim McMilan luôn sát cánh cùng tôi. Duncan là một anh thợ hàn chì cho ICI tại Grangemouth và đã nghỉ hưu từ rất sớm. Anh ấy có một căn nhà bé xinh ở Clearwater, Florida, còn gia đình anh ấy thì cực thích đi du lịch. Tommy, anh ấy có một số chứng bệnh ở tim, đã từng là một kỹ sư lành nghề. Jim cũng vậy. Người thứ tư mà tôi cũng rất thân là Angus Shaw, đang chăm sóc người vợ ốm yếu. Cả John Grant, người mà tôi cũng rất thân thiết, đã chuyển tới Nam Phi vào năm 1960. Vợ và con gái của anh ấy điều hành một cửa hàng bán buôn rất phát đạt.

Khi tôi quyết định rời khỏi đội bóng Harmony Row, đã có một khoảng cách rất lớn được tạo nên giữa tôi và những người bạn thân trong nhóm Govans Boys. Họ nghĩ rằng tôi đã sai khi rời bỏ Harmony để chuyển tới Drumchapel Amateurs. Mick McGowan, người điều hành Harmony Row, đã không bao giờ nói chuyện với tôi nữa. Anh ấy đã không bao giờ tha thứ cho tôi. Anh ấy là một người vô cùng tâm huyết và lao tâm khổ tứ vì Harmony Row, anh ấy đã không liên lạc với tôi kể từ ngày tôi rời đội. Mặc dù có những bất đồng nhưng tôi và những cậu bạn trong nhóm Govans Boys của mình vẫn thỉnh thoảng đi khiêu vũ cùng nhau cho tới khi chúng tôi 19 – 20 tuổi và bắt đầu có bạn gái.

Rồi chúng tôi không dành nhiều thời gian cho nhau nữa, những mối quan tâm khác khiến chúng tôi càng ngày càng xa cách nhau. Tôi kết hôn với Cathy và chuyển về sống tại Simshill. Bạn tôi cũng lần lượt lấy vợ. Tình bạn của chúng tôi càng ngày càng xa cách. Những lần liên lạc với nhau cứ thưa thớt dần. John và Duncan đã từng là đồng đội với tôi tại đội Queen’s Park trong giai đoạn 1958 -1960. Là một nhà quản lý bạn, gần như còn rất ít thời gian cho những công việc khác ngoài nhiệm vụ chính của mình. Tại St Mirren, tôi bận tối mắt tối mũi nhưng tình bạn của tôi thì lại tiến triển tốt hơn. Khoảng 2 tháng trước khi chuyển khỏi Aberdeen vào năm 1986, Duncan đã gọi cho tôi và có lời mời tôi cùng Cathy tới dự lễ kỷ niệm 25 năm ngày cưới của vợ chồng cậu ấy. Không lời văn nào có thể diễn tả được tâm trạng vui sướng của tôi. Đó đúng là thời khắc mang tôi trở về tuổi trẻ của mình, toàn bộ thành viên của đội bóng năm nào đều có mặt ở đấy. Gia đình của tôi đã tề tựu đông đủ cả đây, lúc này chúng tôi đã là những người đàn ông trưởng thành. Còn gì tuyệt vời hơn trong cuộc đời tôi nữa, tôi sẽ chuyển đến dẫn dắt Manchester United vào tháng tới, còn tình bạn của chúng tôi thì thắm thiết như chưa bao giờ rời xa.

Khi bạn ở cái tuổi 19 đôi mươi, bạn phải lựa chọn con đường đi cho riêng mình, nhưng hãy cố giữ những mối quan hệ thân thiết bên mình. Tôi cũng không phải ngoại lệ, tôi không phản bội bạn mình, chỉ là tôi chọn con đường đi khác với các bạn của mình mà thôi. Tôi điều hành hai quán rượu và làm huấn luyện viên của St Mirren, rồi chuyển đến Aberdeen vào năm 1978.

Những hiểu nhầm đã được xóa bỏ, tình bạn của chúng tôi ngày càng khăng khít kể cả khi tôi bận rộn với hàng núi công việc tại Manchester United. Họ đến nhà tôi thường xuyên ở khu Cheshire, cùng nhau ăn uống và hát hò. Họ là những ca sĩ không hề tồi. Chúng tôi ưống rượu và lần lượt thay nhau hát, lạ kỳ nhất là mỗi lần đến lượt tôi hát. Khi rượu đã ngấm vào người là tôi không còn biết trời đất là gì nữa, tôi tự nhận thấy giọng của mình khá giống với Frank Sinatra, và bài tủ của tôi là “Moon River” cũng là bài hát nổi nhất của Frank. Tôi phiêu theo giai điệu của bài hát, nhấn nhá rất uyển chuyển vậy mà khi mở mắt ra thì chỉ còn mỗi tôi trong căn phòng trống tuếch. Các bạn của tôi đã chạy biến sang phòng khác từ lúc nào. “Này này mấy cậu kia, đến nhà tôi ăn uống, mà lúc tôi hát lại sang phòng khác ngồi xem ti vi là sao” – tôi phàn nàn trong vô vọng.

“Bọn tôi không chịu nổi đâu, ông hát cái thể loại nhạc gì ý” – tiếng trả lời vọng lại kèm tiếng cười khúc khích. Trời ơi, toàn những thanh niên đã lấy vợ cả bốn chục năm mà vẫn còn trẻ con thế này sao. Tại sao tôi lại cứ dính chặt với họ thế này chứ. Họ lớn lên cùng tôi, họ ở bên cạnh tôi những lúc khó khăn nhất, họ luôn động viên tôi không lùi bước, chung tôi sống và tận hưởng niềm vui chiến thắng cùng nhau. Những khi tôi thất trận, họ lại cùng ngồi bên tôi để chia sẻ “Cậu đã cố gắng rồi". Không phải "Một trận đấu thật tệ hại!" đâu mà là "Cậu đã cố gắng rồi".

Những người bạn ở Aberdeen cũng rất thân với tôi. Điều tôi học được ở Scotland đó là, càng đi về phía Bắc, con người càng trầm lặng. Những người mà rất khó có thể kết thân, nhưng một khi đã thân rồi thì sẽ không bao giờ xa cách. Gordon Campbell đến nghỉ lễ với gia đình chúng tôi, luật sư cũ của tôi Les Dalgarno, Alan McRae, George Ramsay, Gordon Hutcheon cũng tới.

Như tôi đã đề cập bên trên, là huấn luyện viên trưởng của United bạn có rất nhiều việc phải làm, tôi cũng chẳng có thời gian để ra ngoài vào tối thứ Bảy. Bóng đá chiếm hết quỹ thời gian của tôi mất rồi. Ra sân vào lúc 3 giờ chiều và không thể trở về nhà sớm hơn 21 giờ kém 15 được. Đó là cái giá phải trả cho sự thành công: 76,000 người khác cũng trở về nhà vào tầm giờ đó. Mặc dù bận bịu như vậy, nhưng tôi vẫn phát triển được những tình bạn mới: Ahmet Kurcer – quản lý của khách sạn Alderley Edge, hay Sotirios, Mimmo, Marius, Tim, Ron Wood, Peter Done, Pat Murphy và Pete Morgan, Ged Mason, và không thể thiếu những trợ lý của tôi, những người rất trung thành/ James Mortimer, Willie Haughey vẫn đang ở quê nhà. Martin O’Connor, Charlie Stillitano thì đang ở New York, Eckhard Krautzun thì ở Đức, họ đều là những người bạn tốt. Chẳng lần nào chúng tôi gặp lại nhau mà không say quắc cần câu hết cả.

Trong những năm đầu tiên của mình ở Manchester, tôi quen một người bạn rất tốt là Mel Machin. Ông ấy là huấn luyện viên trưởng của City – người đã nhận quyết định sa thải không lâu sau khi bị chúng tôi đánh bại họ với tỷ số 5 – 1. Lý do được đưa ra là vì ông ấy thường giữ vẻ mặt không cảm xúc. Nếu luật đó mà được áp dụng ở United thì chắc tôi cũng về vườn sớm rồi. Còn cả John Lyall – huấn luyện viên của West Ham nữa chứ, anh ấy đã giúp đỡ tôi rất nhiều khi tôi mới chân ướt chân ráo tới đây. Quả thực, tôi không biết quá nhiều về các cầu thủ Anh quốc và cũng chẳng tin tưởng lắm vào bộ phận trinh sát cầu thủ của United. Tôi thường xuyên gọi điện cho John và anh ấy sẽ gửi cho tôi thông tin về bất cứ cầu thủ nào mà tôi muốn biết. Tôi luôn tin vào anh ấy và tâm sự với anh rất nhiều. Như một cách để nói về việc United chơi không tốt, anh ấy sẽ nói rằng “Tôi không thấy Alex Ferguson trong đội hình ngày hôm nay”.

Jock Wallace, cựu huấn luyện viên khét tiếng của Rangers, cũng đã từng trêu tôi thế này “Tôi không hề thấy Alex Ferguson trong đội hình ra sân, làm ơn hãy mang anh ấy trở lại”. Họ rất nhiệt tình khi đưa ra những lời khuyên cho tôi, tình bạn khăng khít của chúng tôi dựa trên những điều chân thành nhất. Tôi gọi đó là tình bằng hữu. Bobby Robson là huấn luyện viên của tuyển Anh, đầu tiên thì mối quan hệ giữa chúng tôi khá là kiểu cách, nhưng rồi chúng tôi cũng trở nên thân thiết hơn. Lennie Lawrence cũng là một người bạn rất thân của tôi từ ngày ấy cho đến tận bây giờ.

Bobby Robson và tôi đã tái thiết lập quan hệ tại trận đấu tri ân Eusebio ở Bồ Đào Nha khi ông ấy đang dẫn dắt Porto và Sporting Lisbon. Eric Cantona cũng có màn ra mắt màu áo đỏ trong trận đấu này. Bobby đã đến khách sạn của chúng tôi và tôi sẽ nhớ mãi hình ảnh mà ông ấy tìm gặp Steve Bruce và xin lỗi: “Steve, tôi đã có lỗi với cậu. Đáng nhẽ tôi phải cho cậu một cơ hội lên đội tuyển Anh, tôi muốn xin lỗi vì điều đó” – trước mặt tất cả các cầu thủ trong đội.

Có rất nhiều kiến thức mà tôi đã thu thập được từ những ngày còn trẻ, có các bài học được ẩn vào trong mà thậm chí lúc đó tôi còn không biết. Tôi được dạy về con người từ rất lâu trước khi lên nắm quyền ở United.

Những người khác không nhìn trận đấu hay thế giới theo cách của bạn, bởi vậy, đôi khi bạn cần phải tự điều chỉnh bản thân. Davie Campbell là một học trò của tôi ở St Mirren. Cậu ấy chạy nhanh như hươu nhưng không bắt nổi một con thỏ. Tôi cảm thấy hứng thú hơn với cậu ấy khi biết được bố cậu ấy là ai. "Davie, con chơi hay lắm, rất tốt!" Giờ nghỉ giữa giờ, bố Davie bước vào khen ngợi rồi biến đi ngay lập tức.

Một ngày, khi dẫn dắt East Stirling đến Cowdenbeath, tôi đã không kiểm tra tình hình thời tiết tại đây. Sân bóng cứng như đá. Bởi vậy, đội bóng phải đi mua 12 đôi giày bóng chày. Khi đó, đế cao su vẫn là một khái niệm lạ lẫm. East Stirling để thua 0-3 sau 45 phút đầu tiên. Khi hiệp hai bắt đầu, tôi thấy có ai vỗ vai mình. Quay ra, đó là Billy Renton, một đồng đội cũ của tôi, anh nói: "Alex, tôi muốn giới thiệu anh với con tôi".

Tôi trả lời: "Vì chúa, Billy, đội tôi đang thua 0-3 này".

Cũng ngày hôm đó, Frank Connor, một người đàn ông tính khí nóng như lửa đã đưa cả đội hình dự bị vào sân thay người sau khi chứng kiến một quyết định chống lại mình. Tôi hét: "Quái quỷ, Frank, ông đang thắng 3-0".

"Đó là sự nhục nhã," Frank trả lời. Vậy đấy, bên cạnh tôi luôn là những niềm nhiệt huyết như thế.

Tôi lại nhớ lại câu chuyên khác về Jock Stein (cựu huấn luyện viên Đội tuyển Scotland và Celtic - người dịch) và Jimmy Johnstone, một cầu thủ xuất sắc và một tay ăn chơi huyền thoại. Một lần, Jock loại Jimmy khỏi đội hình thi đấu vì cậu ta từ chối ra sân ở một trận đấu cúp châu Âu. "Cậu là thằng khốn nạn," Jock nói. Jimmy bỏ đi về phía đường hầm. Jock đuổi theo. Jimmy khóa mình trong phòng thay đồ.

"Mở cửa ra," Jock hét.

"Không, ông sẽ đánh tôi mất," Jimmy trả lời.

"Mở ra," Jock nhắc lại. "Tôi cảnh cáo cậu."

Jimmy mở cửa ra nhưng lại nhảy ùm vào bồn tắm đầy nước nóng.

Jock tiếp tục chỉ đạo: "Ra khỏi đó mau".

"Không tôi không ra đâu," Jimmy trả lời. Và bên ngoài kia, trận đấu vẫn đang tiếp tục.

Quản lý bóng đá là việc đối mặt với những thử thách không ngừng nghỉ. Chủ yếu trong đó là việc tìm hiểu về điểm yếu của con người. Có một lần, một vài cầu thủ Scotland đi chơi khuya về quyết định nhảy lên một chiếc thuyền chèo đi. Cuối cùng Jimmy Johnstone bị rơi mất mái chèo và bị thuỷ triều cuốn đi. Khi tin tức bay về Celtic Park, Jock Stein kịp biết Jimmy đã được đội cứu hộ cứu vớt. Jock đùa: "Cậu ấy không chết đuối luôn đi à? Chúng ta sẽ tổ chức trận đấu tri ân, chúng ta sẽ chăm sóc Agnes và tóc cũng sẽ còn ở lại trên đầu tôi."

Jock rất vui nhộn. Khi cùng dẫn dắt đội tuyển Scotland, chúng tôi đã đánh bại đội tuyển Anh 1-0 tại Wembley vào tháng Năm năm 1985 rồi bay tới Reykjavik để làm khách của Iceland. Đêm trước chuyến đi, ban huấn luyện đã mở một buổi tiệc lớn với tôm, cá hồi và trứng cá muối. Big Jock không uống rượu nhưng tôi vẫn chúc ông ấy một chén vì chiến thắng trước Tam Sư.

Rồi chúng tôi giành chiến thắng 1-0 trước Iceland, nhưng màn trình diễn của đội thì rất tệ hại. Sau trận, Big Jock quay sang tôi và nói: "Thấy chưa? Tại cậu và rượu của cậu đấy!"

Luôn có những con người muốn thách thức sự kiên nhẫn của bạn. Khi bắt đầu, ngay cả ở East Stirling, tôi đã tranh cãi với một tiền đạo, con rể của giám đốc câu lạc bộ Bob Shaw.

Jim Meakin thông báo với tôi cả gia đình cậu ấy sẽ đi nghỉ mát vào cuối tuần tháng Chín. Đó là truyền thống của nhà cậu ta.

"Vậy ý cậu là sao?" Tôi hỏi lại

"Tôi sẽ không ra sân vào thứ Bảy này," Jim trả lời.

"Ồ thế thì tôi bảo cậu này, không ra sân vào thứ Bảy và cũng khỏi về đây luôn nhé".

Và cậu ấy chấp nhận ở lại. Sau trận đấu thứ Bảy, Jim một mình lái xe đến Blackpool đoàn tụ với gia đình.

Rồi tôi nhận được một cuộc gọi vào thứ Hai: "Huấn luyện viên, xe của tôi bị hỏng rồi!" Cậu ấy nghĩ rằng tôi ngu ngốc lắm sao. Nghĩ nhanh, tôi vặn lại: "Tôi không nghe tiếng cậu rõ lắm. Đọc số điện thoại của cậu đi, tôi gọi lại cho."

Im lặng.

"Đừng quay lại đây nữa," tôi cúp máy.

Sau đó, giám đốc Bob Shaw tỏ ra rất khó chịu với tôi. Chuyện cứ tiếp dẫn hàng tuần. Chủ tịch câu lạc bộ đành phải van tôi: "Alex, hãy đưa Jim trở lại và để Bob tránh xa tôi ra đi".

Tôi trả lời: "Không, Willie, cậu ấy kết thúc rồi. Ông định nói rằng tôi có thể làm công việc của tôi với một cầu thủ tự do quyết định thích đi nghỉ mát lúc nào thì đi sao?"

"Tôi hiểu điều đó, nhưng 3 tuần vừa qua là đủ rồi," Willie thuyết phục.

Tuần sau, Willie theo tôi vào toilet tại Forfar, đứng cạnh tôi và lại rên rỉ: "Thôi nào, Alex!"

Dừng lại một chút, tôi nói: "Thôi được rồi tôi đồng ý".

Và Willie hôn tôi. "Ông làm gì vậy, lão già ngốc nghếch này. Ông vừa hôn tôi trong toilet đấy".

Tháng 10 năm 1974, chương tiếp theo trong sự nghiệp của tôi đã được mở ra, tôi tới làm việc cho St Mirren. Ngày làm việc đầu tiên, một bức ảnh trên tờ Paisley Express khiến tôi phải chú ý. Tôi nhận ra rằng cầu thủ đội trưởng của St Mirren đã làm một cử chỉ nhạo báng sau lưng tôi. Ngày thứ Hai của tuần kế tiếp, tôi đã gọi cậu ta đến và tuyên bố rằng: ”Cậu sẽ được chuyển nhượng tự do đến bất kỳ câu lạc bộ nào mà cậu muốn, không có chỗ cho cậu ở đây kể từ hôm nay. Cậu không được chơi cho đội bóng này nữa”.

“Tại sao?” – cậu ta hắng giọng.

“Đầu tiên, làm cử chỉ nhạo báng với HLV mới của mình cho tôi thấy rằng cậu không phải là một cầu thủ kinh nghiệm hay cậu là người không được giáo dục tốt. Đội trưởng trong đội bóng của tôi phải là người có đạo đức tốt. Với hành động của cậu, nó như một hành động của đứa trẻ đang tập lớn. Cậu phải rời khỏi đây.”

Bạn phải tạo được dấu ấn của riêng bạn ngay từ những giấy phút đầu tiên. Như Big Jock đã nói với tôi về việc quản lý cầu thủ: “Không được phép dễ dãi với cầu thủ, bởi họ sẽ phản bội lại niềm tin đó."

Tại Aberdeen tôi đã quá quen với sự gian trá của các cầu thủ. Mỗi lần chứng kiến phản ứng của họ, tôi chỉ muốn cười vỡ bụng.

“Tôi ư” – hầu hết họ đều ngạc nhiên như vậy khi bị tôi truy tố.

“Chính xác” – tôi trả lời

“Oh, không đâu thưa ngài, tôi chỉ đi gặp anh bạn thân thôi.”

“Vậy ư, trong ba giờ đồng hồ, và sau đó là say bí tỷ rời khỏi quán bar!” Mark McGhee và Joe Harper đã thử tôi như vậy. Và cả Frank McGarvey, cầu thủ của St Mirren nữa. Vào một chủ nhật năm 1977, chúng tôi đã để thua Motherwell với tỷ số 1-2 ngay tại Fir Parf trước 15,000 cổ động viên nhà. Tôi bị SFA (Liên đoàn Bóng đá Scotland) điều tra vì phát biểu rằng trọng tài trong trận đấu này không đủ năng lực.

Tối chủ nhật hôm đó, cậu bạn thân của tôi – John Donachie gọi cho tôi và thông báo “Tôi không muốn nói điều này với cậu trước khi trận đấu sáng nay diễn ra, bởi vì tôi biết cậu sẽ nổi khùng lên mất. Nhưng tôi đã gặp McGarvey say khướt trong quán rượu vào tối thứ Sáu”. Tôi cúp máy và gọi ngay tới nhà của McGarvey. Mẹ cậu ta trả lời điện thoại.

“Frank có nhà không thưa bà?”

“Dạ không, nó đang ở ngoài thưa ông – có điều gì tôi có thể giúp ông không ạ?”

“Bà có thể bảo Frank gọi ngay cho tôi khi cậu ta về đến nhà được chứ? Tôi sẽ chờ điện của cậu ta, tôi sẽ không đi ngủ chừng nào được nói chuyện với Frank.”

Điện thoại reo lúc 23 giờ 45, tiếng chuông khác lạ, khiến tôi biết rằng đây là cuộc gọi từ máy điện thoại công cộng chứ không phải từ máy gia đình.

“Đang ở nhà sao” – tôi hỏi

“Dạ vâng” – Frank trả lời

“Sao tiếng chuông nghe lạ vậy”.

“Dạ, chúng tôi dùng gói cước điện thoại như máy công cộng ạ,” Frank trả lời

Có thể cậu ta nói đúng, nhưng tôi vẫn không tin là cậu ta đang ở nhà.

“Cậu đã ở đâu vào tối thứ Sáu?”

“Dạ, tôi không nhớ,” anh ta trả lời

“Tôi giúp cậu nhé. Cậu đã ở Waterloo bar trong cả tối hôm đó. Cậu chính thức bị treo giờ từ giây phút này, đừng bao giờ trở lại nữa. Cậu cũng sẽ không được tham gia vào đội U21 Scotland. Tôi sa thải cậu khỏi đội bóng của tôi, cậu sẽ không được chạm vào trái bóng một lần nào trong quãng đời còn lại nữa," tôi nói và cúp máy ngay lập tức.

Buổi sáng hôm sau, mẹ cậu ta gọi lại cho tôi “Con trai tôi không hề uống rượu hôm đó. Ông đã nhìn nhầm với ai khác rồi.” Tôi trả lời bà rằng “ Tôi không nghĩ là mình sai thưa bà. Tôi biết rằng bà mẹ nào cũng yêu quý con mình vô ngần, nhưng bà nên hỏi lại con trai mình thì hơn.”

Đã được 3 tuần kể từ ngày tôi treo giò cậu ta, tất cả các cầu thủ trong đội đều xì xào về việc đó. Trận đấu tới đây sẽ là một cuộc chiến khốc liệt với Clydebank, quả thực tôi phải công nhận Frank là một cầu thủ tài năng, tôi đã bàn với trợ lý Davie Provan: “Tôi cần cậu ấy trở lại Davie ạ, đặc biệt là trong trận đấu tới đây”. Cả đội đã di chuyển xuống Paisley một tuần trước trận đấu với Clydebank. Tôi đang trên đường với Cathy thì đột nhiên Frank từ đâu nhảy xổ tới, tôi chưa kịp định thần thì cậu ta đã cầu xin tôi: “Xin ngài, hãy cho tôi thêm một cơ hội nữa ạ”. Ôi trời, đây là món quà tuyệt nhất mà thượng đế ban tặng cho tôi lúc này. Tôi đã rất đau đầu khi phải nghĩ xem bằng cách nào mang được cậu ta về mà không phải xuống nước hay tỏ ra van nài. Thật là may mắn khi tôi chưa nghĩ ra được kế sách gì thì cậu ta đã xuất hiện với một lời thỉnh cầu. Tôi nhắn Cathy đi trước và nghiêm giọng với Frank: “Tôi đã nói rằng sự nghiệp của cậu đã chấm dứt rồi”. Tony Fitzpatrick – một cầu thủ của đội – người đã chứng kiến toàn bộ sự việc, lên tiếng “Huấn luyện viên, hãy cho cậu ta một cơ hội, tôi tin rồi cậu ta sẽ biết cách cư xử.”

“Hãy gặp tôi vào sáng ngày mai,” tôi quát. “Đây không phải thời điểm thích hợp,” tôi rảo bước để bắt kịp Cathy. Điều tuyệt diệu là gì, chúng tôi đánh bại Clydebank với tỷ số 3 – 1 và Frank đóng góp một cú đúp.

Với những người trẻ tuổi, bạn phải cố truyền đạt cho họ hiểu trách nhiệm của họ với bản thân họ quan trọng đến nhường nào. Nếu họ nâng cao được khả năng nhận thức về năng lực và tài năng của bản thân, họ có thể sẽ đạt được thành công vang dội trong sự nghiệp của mình.

Một trong những năng lực tốt nhất mà tôi có được ngay khi bước chân vào sự nghiệp quản lý đó là khả năng đưa ra quyết định. Tôi chưa bao giờ sợ hãi khi đứng trước việc phải đưa ra một quyết định nào đó, kể từ khi tôi còn là cầu thủ trẻ triển vọng trong đội bóng của trường. Tôi đã từng hướng dẫn vô cùng tỉ mỉ cho các đồng đội của tôi: cậu phải chơi ở vị trí này, còn cậu chỉ được đá ở đây thôi. Cho đến một ngày, khi tôi đang áp đặt chiến thuật theo tôi là hợp lý hơn cho đồng đội của mình, Willie Cunningham – vị huấn luyện viên đầu tiên của tôi, đã nói với tôi: “Alex, cậu là một cầu thủ ngỗ ngược”. Tôi gằn giọng lại với huấn luyện viên của mình “Thầy có chắc với những điều mình đang nói không?”

“Kẻ ngỗ ngược – Chính là cậu, Alex” Willie trả lời.

Các cầu thủ khác chỉ ngồi đó để nghe tôi sắp xếp chiến thuật và tưởng tượng tôi sẽ bị trừng trị ra sao vì sự bất tuân lệnh này. Dẫu sao, điều đó muốn nói rằng tôi luôn là người ra quyết định. Tôi không biết điều đó đến từ đâu, nhưng ngay từ khi còn là một cậu bé tôi đã có thiên hướng lãnh đạo, luôn muốn là người dẫn đầu, và sẵn sàng hứng chịu mọi mọi rắc rối mà tôi gây ra. Bố tôi là người làm việc rất chăm chỉ, ông vô cùng thông minh, nhưng ông không bao giờ trở thành một nhà lãnh đạo tài năng của bất kể hình thức nào. Vì vậy tôi đã không chọn để trở thành bản sao hoàn hảo của ông.

Vì bản tính bảo thủ và áp đặt của mình, tôi là một người cô độc. Ở tuổi 15, tôi chơi cho đội bóng của trường trung học Glasgow. Tôi trở về nhà, sau khi đã ghi bàn thắng quyết định đánh bại trường Edinburgh – đó là ngày hạnh phúc nhất cuộc đời tôi – để rồi được nghe bố kể rằng một câu lạc bộ lớn muốn có sự phục vụ của tôi. Nhưng câu trả lời của tôi đã làm ông ngạc nhiên: “Con chỉ muốn ra ngoài, con chỉ muốn đi xem phim".

“Chuyện gì với con vậy, Alex,” bố tôi hỏi.

Tôi chỉ muốn chia mình ra thành nhiều mảnh. Tôi không biết tại sao. Cho đến ngày hôm đấy, tôi không biết tại sao mình lại làm như vậy. Nhưng dù sao thì tôi phải đi trên con đường của riêng rôi. Bố tôi đã rất tự hào và sung sướng khi nghe tôi nói vậy, còn mẹ tôi thì vừa nhảy múa vừa khen tôi. Bà nội tôi sung sướng phát điên. Ghi bàn quyết định đánh bại Edinburgh là một điều gì đó rất lớn lao. Nhưng tôi phải rời khỏi đây để được đi con đường của mình.

Kể từ ngày đó cho đến thời điểm dẫn dắt Man Utd là một thời gian rất dài đã qua đi. Khi tôi bắt đầu dẫn dắt Manchester United vào năm 1986, Willie McFaul là HLV của Newcastle United. Manchester City thì có Jimmy Frizzell và George Graham chỉ đạo Arsenal. Tôi thích George: một người đàn ông vui tính, tận tâm với công việc, một người bạn chí tình. Tôi có một vài rắc rối với Martin Edwards về việc thương thảo hợp đồng, vì tôi nghĩ mình xứng đáng được nhận nhiều hơn những gì mà Martin đề nghị. Sir Roland Smith lúc đó là giám đốc của Plc. Một ngày nọ, Sir Roland Smith đã đề nghị tôi, Martin, và Maurice Watkins – luật sư của CLB Man Utd cùng đến Isle of Man để thương thảo lại hợp đồng. Tiền lương mà Arsenal trả cho George gấp đôi tiền lương mà Man Utd đề nghị với tôi.

“Tôi sẽ cho cậu mượn bản hợp đồng của tôi Alex ạ,” George nói.

“Ông không đùa đấy chứ!” tôi trả lời George

Tôi đến Isle of Man với bản hợp đồng của George trên tay. Martin là một vị chủ tịch điều hành đáng kính. Ông ta là một người đầy quyền lực. Vấn đề ở đây là, ông luôn tính toán cực kỳ chi ly từng đồng khi ông phải bỏ ra. Ông ấy chỉ trả cho bạn những gì ông ấy thấy bạn xứng đáng được nhận, không chỉ có tôi mà bất cứ nhân viên nào cũng vậy.

Khi tôi đưa ông ấy xem bản hợp đồng của George với Arsenal, ông ấy không tin vào mắt mình nữa. “Ông hãy gọi ngay cho David Dein mà kiểm tra," tôi đề nghị. Ông ấy đã làm như vậy, David Dein – chủ tịch của Arsenal đã chối ngay rằng họ không bao giờ chi trả một số lương khổng lồ như vậy cho George. Quả thực đó là một câu trả lời hài hước của David, khi trên tay Martin là bản hợp đồng giấy trắng mực đen với đầy đủ chữ ký của ông ta và George. Nếu như không có sự giúp đỡ của George, Sir Roland Smith, và Maurince thì có lẽ tôi đã chia tay Old Trafford.

Tinh thần chung ở đây là, cũng như trong suốt 39 năm cầm quân của mình mà tôi khuyên bạn nên nhớ. Bạn phải đứng trên đôi chân của mình, cho bản thân bạn – sẽ chẳng có con đường nào khác.