êm, đối với các đạo quân trong doanh trại, điều tiết như trên một bầu trời sao: phiên đổi gác, viên sĩ quan giám sát, chuyến tuần tra. Mọi thứ còn lại – mối xáo động liên miên của quân đội trong chiến tranh, cuộc quay cuồng trong ngày mà từ đó một sự kiện không thể dự kiến có thể lồng lên và phóng ra như một con tuấn mã – giờ đây im ắng, bởi cơn buồn ngủ đã chiến thắng tất cả các chiến binh và lũ vật bốn chân của đạo quân Kitô giáo, chúng dàn hàng đứng ngủ, lúc này lúc kia cà vó trên mặt đất hoặc buông ra một tiếng hí ngắn, còn các chàng kia, cuối cùng, đã cởi mũ chiến và áo giáp, hài lòng tìm lại được các tính cách con người cá thể không thể nhầm lẫn của mình, thế là, tất cả đã ngáy o o.

Ở phía bên kia, doanh trại quân Ngoại-đạo, mọi thứ cũng thế: bước chân đi tới đi lui của đội lính gác, viên đội trưởng vừa trông thấy đụm cát cuối cùng chảy xuống trong chiếc đồng hồ thì chạy đi lay người thay thế, chàng sĩ quan tận dụng đêm trực viết thư cho hiền thê. Các đội tuần tra thuộc cả hai phe Kitô giáo và Ngoại-đạo đều thám thính quá ra ngoài nửa dặm, song khi tới sát cánh rừng thì quay lại, mỗi đội đi về một hướng để không bao giờ đụng đầu nhau, họ trở về doanh trại mà báo cáo rằng tình hình hoàn toàn yên tĩnh, rồi đi ngủ. Trăng sao lặng lẽ dịch chuyển bên trên hai doanh trại đối địch. Không ở đâu người ta ngủ ngon như ở trong quân đội.

Duy Agilulfo không có được niềm khuây khỏa này. Đóng bộ áo giáp trắng toát, cài khít ở mọi điểm, dưới mái lều của mình, ngăn nắp và tiện nghi bậc nhất trong doanh trại, chàng tìm cách giữ thế nằm ngửa và miên man suy nghĩ: không phải những ý tưởng vớ vẩn, tản mạn của kẻ sắp thiếp vào giấc ngủ, mà luôn luôn là những lý lẽ dứt khoát và chính xác. Được một chốc, chống khuỷu tay trỗi dậy, chàng cảm thấy mình cần phải làm một công việc chân tay nào đó, chẳng hạn chùi bóng thanh gươm, vốn đã sáng ngời, hoặc bôi mỡ vào khúc khớp của bộ áo giáp… Chẳng được bao lâu, đây rồi: chàng đã đứng dậy, đang bước ra khỏi căn lều, tay cầm giáo tay cầm khiên, thế là cái hình bóng trắng toát lượn lờ khắp doanh trại. Từ những gian lều hình nón, các chiến binh đang ngủ cất lên một bản hòa tấu khò khò vang rền. Agilulfo không hề biết: thế nào là khả năng chợp mắt, bỏ rơi ý thức về chính mình, chìm sâu nhiều giờ trong sự trống không, và sau đó, khi thức giấc, thấy mình vẫn y như trước, nối lại các mối dây cuộc đời; và sự ghen tị của chàng đối với cái tính năng ngủ của những con người hiện hữu thì mơ mơ hồ hồ, như thể về một điều gì đó mà chính chàng cũng không thể hình dung. Gây ấn tượng và khắc khoải cho chàng nhiều nhất là cảnh tượng các đôi bàn chân trần nhú ra đây đó từ những mép lều, ngón cái chĩa lên trời. Doanh trại trong giấc ngủ là vương quốc của cơ thể, một trường sõng soài xác thân Adam ôi cũ, nồng nặc mùi rượu đã nốc và mùi mồ hôi mồ kê một ngày chiến trận; trong khi đó, tại các ngưỡng cửa nhà lều: những bộ áo giáp đã tháo gỡ nằm lăn kềnh, trống rỗng, rồi sẽ được lính hầu và người giúp việc chùi bóng và ráp lại vào buổi sáng. Agilulfo đi ngang qua, chăm chú, bồn chồn, ngạo nghễ: đúng là cơ thể của kẻ có một cơ thể thì gây cho chàng một nỗi bực dọc giống như sự ghen tị, nhưng cũng là một nỗi giày vò vốn lại là một niềm kiêu hãnh, một tính ưu việt khinh thị. Họ đấy ư, các đồng nghiệp hết sức được tuyên dương của chàng, các chàng hiệp sĩ vẻ vang đó? Bộ áo giáp, chứng vật của cấp bậc và danh hiệu, các chiến tích đã hoàn thành, sức mạnh và lòng can đảm, đây: bị rút lại thành một vỏ bọc, một đống sắt rỗng; và những kẻ đang ngáy ti tỉ kia, dúi mặt vào gối, nước dãi nước miếng rỉ ra từ các khóe miệng há hốc. Chàng thì không thế, chàng không thể bị phân rã, bị tháo dỡ thành từng mảnh: bởi chàng đã và lúc nào cũng là, ở mọi thời khắc, ngày hay đêm, Agilulfo Emo Bertrandino nhà Guildiverni và các nhà Corbentraz và Sura, được phong hiệp-sĩ-võ-công Miền-Trong-Trắng-Mà-Giới-Tuyến-Bất-Bỉ-Đáo-Kèm-ĐuôiSeo vào ngày này tháng này, dưới lá cờ vẻ vang của quân đội Kitô giáo đã hoàn thành trận đánh này và trận đánh này, và trong quân đội của hoàng đế Charlemagne đã đảm nhiệm cương vị chỉ huy các đạo quân này và đạo quân này. Người sở hữu bộ áo giáp đẹp đẽ tinh khôi nhất trong toàn bộ doanh trại, và bất khả chia lìa. Một sĩ quan tài ba hơn rất nhiều những sĩ quan vốn xuýt xoa vì sự ngời danh đến thế của mình; nói đúng ra, chàng là sĩ quan tài ba nhất trong tất cả các sĩ quan. Ấy thế mà chàng đang khốn khổ rảo bước trong đêm.

Chàng nghe thấy một giọng nói:

- Thưa ngài sĩ quan, xin lỗi, bao giờ thì đến phiên đổi gác ạ? Tôi đã nhận lệnh trụ ở đây được hơn ba giờ rồi! – đó là một viên lính gác tựa người vào cây giáo như thể buồng bụng đang bị thắt quặn.

Chẳng thiết ngoái đầu lại, Agilulfo bảo:

- Anh nhầm rồi, ta không phải là sĩ quan giám sát – và đi tiếp.

- Xin ngài sĩ quan lượng thứ. Trông thấy ngài thơ thẩn nơi đây, tôi ngỡ rằng…

Sự cẩu thả vặt vãnh nhất trong thực thi nhiệm vụ cũng khiến Agilulfo sao mà khao khát kiểm soát mọi sự, vạch thêm những lỗi lầm, những tắc trách nữa trong hoạt động của kẻ khác; và nỗi đau xót thấu buốt trước những điều thực hiện không ra gì, không đúng chỗ… Nhưng bởi vì chàng không có thẩm quyền tiến hành một cuộc kiểm tra kiểu như thế vào giờ này, thế nên ngay cả cái cách xử sự nghiêm khắc của chàng ắt cũng bị coi là không đúng chỗ, thậm chí vô kỷ luật. Agilulfo cố gắng tự kiềm chế, giới hạn mối quan tâm vào các vấn đề đặc thù mà thế nào ngày mai cũng sẽ nằm trong sự chăm lo của mình, như sắp xếp giá dựng giáo trong kho vũ khí, hoặc kê lại giàn phơi rơm rạ… Song cái bóng trắng toát của chàng lúc nào cũng kỳ đà cản mũi bước chân của người đội trưởng, của viên sĩ quan phụ trách phiên trực, của đội tuần tra đang sục sạo dưới hầm để kiếm ra một vại rượu còn sót lại của buổi tối hôm trước… Lần nào Agilulfo cũng lưỡng lự giây lát, tự hỏi nên ứng xử như kẻ biết áp đặt sự tôn trọng thẩm quyền chỉ bằng sự hiện diện của mình, hay là ứng xử như ai đó, thấy mình đang ở cái chỗ không có lý do để ở, thì lui bước, kín đáo, coi như không hiện diện. Trong tình trạng lưỡng lự như thế, chàng dừng lại, trầm ngâm: không thể bày tỏ thái độ này cũng chẳng thái độ kia; chàng cảm thấy mình chỉ làm phiền mọi người, và chàng mong muốn thực hiện điều gì đó để mở bất kỳ một mối quan hệ nào với đồng loại, chẳng hạn, hô to những mệnh lệnh, những lời mắng mỏ bề trên, hoặc cười hô hố và tuôn ra những câu chửi thề kiểu giữa đám bạn nhậu với nhau. Thế mà chàng chỉ lí nhí dăm ba lời chào hỏi không thể hiểu được, với một sự dè dặt che đậy tính cao ngạo, hay là một sự cao ngạo bị sửa lưng bởi tính dè dặt, rồi tiếp tục bước đi; song chàng vẫn tưởng rằng họ đã ngỏ lời với mình vào phút cuối, thế là chàng bèn hơi quay đầu lại, thốt lên: “Vậy à?”, nhưng ngay sau đó, chàng tin chắc, họ đã không nói với mình, và bỏ đi như thể lẩn trốn.

Đi về rìa doanh trại, tại một khu vực quạnh quẽ, chàng bước lên một gò đất trơ trọi. Màn đêm yên tĩnh chỉ lao xao thoảng nhẹ chuyến vỗ cánh lặng lẽ của những cái bóng bé nhỏ, hình hài không xác định, di chuyển loanh quanh, không phương hướng, dù chỉ tạm thời: đó là bầy dơi. Ngay cả cái cơ thể khốn khổ của chúng, bấp bênh giữa loài chuột và loài lông cánh, rốt cuộc cũng là cái sự gì đó hữu hình, xác thực, nhờ đấy chúng có thể quẫy đập trong không khí với cái mõm há ngoác để hớp muỗi, trong lúc Agilulfo, với bộ áo giáp toàn thân, thì bị làn gió, con muỗi, ánh trăng xuyên thấu qua các kẽ ngách. Một cơn giận bất định, đã dần dà bốc dậy bên trong, đột nhiên bùng phát: chàng tuốt gươm khỏi vỏ, nắm chắc bằng cả hai tay, cật lực chém lên không trung, nhằm vào mọi con dơi bay sà xuống. Hoài công: chúng tiếp tục chuyến bay vô nguyên tắc và vô mục đích của chúng, chỉ hơi bị giật nảy bởi chuyển động của không khí. Giờ thì Agilulfo đang múa đường gươm nào ra đường gươm nấy; chàng không còn tìm cách chém dơi nữa; những nhát gươm vung ra quy chuẩn hơn, theo đúng trình tự các bài múa kiếm; thế là Agilulfo đã bắt tay rèn luyện như thể đang diễn tập trận đánh sắp tới, và phô diễn các nguyên lý lia ngang, bổ dọc và dứ nhử.

Đột nhiên chàng ngừng tay. Một cậu trai trẻ, chui ra từ một đoạn hàng giậu trên gò đất, đang quan sát chàng. Cậu ta chỉ trang bị một thanh gươm và trên ngực khoác một bộ áo giáp nhẹ.

- Ồ ngài hiệp sĩ! – cậu kêu lên. – Tôi không muốn gián đoạn ngài! Ngài đang luyện tập cho trận đánh phải không? Phải chăng nó sẽ diễn ra vào sớm mai? Xin phép cho tôi được luyện tập với ngài được không ạ? Và sau chút im lặng: – Tôi mới tới doanh trại vào hôm qua… Đây sẽ là trận đánh đầu tiên của tôi… Mọi sự khác hẳn, không như tôi chờ đợi…

Agilulfo lúc này đứng xoay ngang người, gươm thu về ngực, cánh tay bắt chéo, nép gọn sau tấm khiên.

- Sự bày binh bố trận cho một cuộc đụng độ quân sự sắp xảy ra, sau khi được bộ chỉ huy cân nhắc kỹ lưỡng, sẽ được đem truyền đạt cho các sĩ quan và các đội quân một giờ trước khi điều binh – chàng nói.

Cậu trai trẻ đâm ra hơi bối rối, như thể bầu máu nóng của mình bị dội một gáo nước lạnh, nhưng, chế ngự được kiểu nói có phần lắp bắp, trở lại sôi nổi như trước, cậu tiếp tục:

- Phần tôi, tới đây lúc này… là để rửa hận cho cha… Tôi mong mình được các ngài, những chiến binh dày dạn, làm ơn chỉ bảo cho tôi biết, tôi phải làm gì để trên chiến trường có cơ hội chạm trán với tên thủ lĩnh Argalif Isoarre ngoại-đạo đê tiện, vâng, chính hắn, tôi sẽ cắm ngập lưỡi giáo vào trong sườn hắn, y như hắn đã làm với người cha anh hùng của tôi, xin Chúa ban vinh quang đời đời cho nhà hầu tước quá cố Gherardo xứ Rossiglione!

- Đơn giản vô cùng, cậu à! – Agilulfo nói, ngay cả giọng của chàng lúc này cũng chuyển tải một nhiệt tình nhất định, thứ nhiệt tình của kẻ thuộc nằm lòng các quy định và chức năng tổ chức, thích thú chứng tỏ sự hiểu biết sâu sắc của mình, cũng như phơi bày sự thiếu chuẩn bị của kẻ khác – cậu phải đệ đơn xin Viện Giám sát Tối cao về những trận Quyết chiến Tay đôi, những cuộc Rửa hận và Bồi hoàn Danh dự, ghi rõ các lý do của mình, rồi họ sẽ xét định phương thức tốt nhất để cậu được ở vào tình huống có thể đạt được sự thỏa lòng như mong muốn.

Cậu trai trẻ, vốn trông đợi ít ra là một tín hiệu kinh ngạc và kính phục trước cái danh xưng của cha mình, đứng ngẩn người ra vì giọng điệu hơn là vì ý nghĩa của câu nói. Rồi cậu cố gắng suy ngẫm các lời lẽ chàng hiệp sĩ đã nói với mình, nhưng cái chính là để thâm tâm khước từ chúng đặng bảo toàn bầu nhiệt huyết.

- Nhưng thưa ngài hiệp sĩ, ắt ngài thông cảm, tôi không lo lắng về sự giám sát tối cao, mà tôi tự hỏi: liệu trong chiến trận, độ can trường, độ dũng mãnh mà mình cảm thấy, có đủ để mổ phanh bụng không chỉ dăm ba, mà hàng trăm quân ngoại-đạo hay không, rồi cả về tài nghệ sử dụng vũ khí nữa, bởi vì tôi đã được huấn luyện rất cừ ngài ạ. Tôi tự bảo, nếu trong cuộc hỗn chiến kịch liệt, chẳng hạn, tôi chưa định được phương hướng… tôi không tìm ra được tên khốn nạn ấy, nếu hắn trốn thoát. Tôi muốn biết trong trường hợp ấy ngài sẽ ứng xử như thế nào. Và ngài hiệp sĩ ơi! khi mà trong chiến trận ngài còn nặng trĩu một nỗi lòng, cái nỗi lòng tuyệt đối của mình và chỉ của riêng mình, thì ngài làm sao, xin ngài hãy bảo tôi…

Agilulfo trả lời cộc gọn:

- Ta nghiêm túc thừa hành mệnh lệnh. Cậu cũng phải ứng xử như vậy, và cậu sẽ không lầm.

- Xin ngài thứ lỗi – lạnh đờ người tại chỗ, cậu trai trẻ nói – tôi không muốn làm phiền ngài. Tôi sẽ rất sung sướng nếu mình được luyện tập vài bài gươm cùng ngài, một nhà hiệp sĩ. Ngài biết không, tôi giỏi môn đấu gươm, song đôi khi, vào buổi sáng sớm, cơ bắp tôi lóng ngóng, lạnh ngắt, không nhạy bén như mong muốn. Ngài có bị vậy không ạ?

- Ta thì không bao giờ – Agilulfo nói, rồi chàng xoay lưng và rời đi.

Cậu trai trẻ đi về phía doanh trại. Trời tờ mờ trước buổi bình minh. Nhưng đã có thể nhận ra một sự di chuyển nhân lực đầu tiên giữa các gian lều. Trước giờ kẻng, bộ tham mưu đã nhộn nhịp. Tại các gian lều của những viên chỉ huy và của những viên đội trưởng, đuốc đã được thắp lên, tương phản với những tia nửa sáng nửa tối luồn xuống từ bầu trời. Phải chăng cái ngày lâm chiến, như đã được râm ran từ tối hôm qua, thực sự bắt đầu? Cậu trai trẻ tân binh lòng tràn ngập kích động, song đó là một niềm kích động khác với điều cậu chờ đợi, khác với điều cậu cưu mang đến tận đây; rõ hơn: một tâm trạng nôn nóng muốn tìm lại được đất liền dưới chân, khi mà mọi sự cậu đang giẫm lên dường như đều âm vang sự trống rỗng.

Cậu gặp các hiệp sĩ đã đóng bộ áo giáp bóng loáng, cầu mũ chiến cài lông vũ, tấm che mặt sập kín. Cậu quay mặt ngắm nhìn, nảy ý muốn bắt chước cách ăn mặc, cách xoay chuyển thân người của họ: áo-giáp-mũ-chiến-cầu-vai-một-thỏi-duy-nhất đầy tự hào. Kìa, cậu đã lẫn trong đoàn hiệp sĩ bách chiến bách thắng, kìa, cậu đã sẵn sàng thi đua với họ trong chiến trận, vũ khí trong tay, y như họ! Song hai chàng hiệp sĩ mà cậu đang bám theo sau, thay vì phóc lên yên ngựa, lại ngồi xuống sau một cái bàn lớn ngổn ngang giấy tờ họ chắc chắn là hai viên chỉ huy tài ba. Cậu chạy tới trình diện họ:

- Tôi là Rambaldo xứ Rossiglione, hiệp sĩ tập sự, con trai nhà hầu tước quá cố Gherardo! Tôi đến đây đầu binh để trả thù cho cha, người đã anh dũng hy sinh dưới chân tường thành Sevilla!

Hai chàng hiệp sĩ đưa tay lên chiếc mũ chiến cài lông vũ, giở cầu mũ khỏi khoang cổ, đặt xuống bàn. Thế là lộ ra hai mái đầu hói vàng hoe, hai khuôn mặt với làn da hơi bị nhũn, nhiều chỗ phồng húp, những đụm râu phờ phạc, đó là hai viên chức cạo giấy già nua.

- Rossiglione, Rossiglione – họ kêu lên, đưa ngón tay đã thấm nước bọt lần mở những cuộn giấy. – Hôm qua chúng tôi đã ghi danh cậu rồi kia mà! Cậu còn muốn gì nữa? Sao cậu không ở tại đơn vị của mình?

- Không biết tại sao đêm qua tôi đã không thể chợp mắt, ý nghĩ về trận đánh, phải trả thù cho cha, các vị biết đấy, tôi phải hạ sát tên thủ lĩnh Argalif Isoarre và như thế tìm tới… Đúng vậy: Viện Giám sát Tối cao về những trận Quyết chiến Tay đôi, những cuộc Rửa hận, và sự Bồi hoàn Danh dự, nó ở đâu ạ?

- Cái cậu này, mới vừa tới đây mà đã ấm a ấm ớ! Cậu biết gì về Viện Giám sát Tối cao nào?

- Chàng hiệp sĩ đó đã nói với tôi, cái vị đóng bộ áo giáp trắng toát ấy, danh hiệu ông ta là gì nhỉ…

- Ối chà! Lại cái tay hiệp sĩ đó, mũi với miếc đâu chẳng thấy mà cứ gí vào mà hít hà mọi chuyện!

- Sao thế? Chàng ta không có mũi à?

- Có bao giờ bị ngứa mũi đâu – sau chiếc bàn, người này nói với người kia – nên chàng ta khoái ngoáy mũi kẻ khác.

- Tại sao chàng ta không bao giờ bị ngứa?

- Thế cậu muốn chàng ta bị ngứa chỗ nào khi trên người chàng ta chả có chỗ nào cả? Đấy là một chàng hiệp sĩ không hiện hữu cậu ạ…

- Sao lại không hiện hữu? Tôi đã trông thấy chàng ta! Chàng ta có thật mà!

- Cậu trông thấy gì nào? Toàn sắt là sắt… Đó là một kẻ hiện diện, nhưng lại không hiện hữu, cậu tân binh hiểu chưa?

Cậu trai trẻ Rambaldo chưa bao giờ tưởng tượng được vẻ bề ngoài lại có thể tự vén mở một tính chất dối lừa đến thế: từ giây phút đặt chân tới doanh trại, cậu đã phát hiện, mọi sự đều khác với những gì chúng có vẻ…

- Vậy thì trong quân đội của hoàng đế Charlemagne, ta có thể là một hiệp sĩ với nhiều danh hiệu và tước vị, cũng như là một chiến sĩ gan dạ nhất và một sĩ quan nhiệt tình nhất mà không cần hiện hữu hay sao!

- Từ từ nào! không ai nói trong quân đội của hoàng đế Charlemagne ta có thể thế này thế kia… Chúng tôi chỉ nói: trong đạo quân chúng tôi có một hiệp sĩ như thế và như thế. Vậy thôi. Những gì có thể hiện hữu hoặc không hiện hữu, theo nguyên tắc chung, chúng tôi không quan tâm. Cậu hiểu chưa?

Rambaldo trực chỉ khu nhà lều của Viện Giám sát Tối cao về những trận Quyết chiến Tay đôi, những cuộc Rửa hận, và sự Bồi hoàn Danh dự. Giờ đây cậu không để mình bị dối lừa bởi áo giáp và mũ chiến cài lông vũ nữa: cậu hiểu rằng đằng sau những cái bàn là các bộ áo giáp che bọc những nhân vật gầy còm và phủ đầy bụi bặm. Tuy nhiên, may mà bên trong còn có người.

- À vậy là cậu muốn báo thù cho người cha mang hàm tướng của cậu, hầu tước xứ Rossiglione! Xem nào: để báo thù cho một vị tướng, cách tốt nhất là loại ra khỏi vòng chiến ba tên thiếu tá. Chúng tôi có thể giao cho cậu xử lý ba tay loàng xoàng, cậu sẽ ổn.

- Tôi chưa giải thích rõ: kẻ tôi phải hạ thủ là tay thủ lĩnh Argalif Isoarre. Chính bàn tay hắn đã hạ đo ván người cha vẻ vang của tôi!

- Được, được, chúng tôi hiểu, song hạ thủ tay Argalif mà cậu tưởng là chuyện đơn giản à… Cậu muốn bốn đại úy không? Chúng tôi bảo đảm sẽ giao cho cậu bốn tay đại úy ngoại-đạo vào sáng mai. Xin cậu nhớ rằng trong quân đội bốn đại úy tương đương với một vị tướng, vả lại, cha cậu chỉ là một thiếu tướng.

- Tôi sẽ tìm ra tay Argalif và mổ toang bụng hắn! chính hắn, chỉ hắn thôi!

- Rồi cậu sẽ bị bắt cho mà xem, không phải trong trận đánh, cứ chắc là như thế! Hãy suy nghĩ trước khi mở miệng! Chúng tôi khó dễ với cậu về tay Argalif là có lý do… Chẳng hạn, hoàng đế của chúng ta đang mở một cuộc thương lượng nào đó với hắn thì sao…

Song một trong các viên chức, cho tới lúc này vùi đầu trong đống giấy tờ, mừng rỡ đứng dậy:

- Mọi sự đã có lời giải! mọi sự đã có lời đáp! Không cần phải làm gì cả! Trả thù với trả thiếc cái nỗi gì! Chính hiệp sĩ Olivier, hôm nọ, tin rằng hai ông chú mình đã hy sinh trong chiến trận, bèn đi trả thù cho họ! Thế mà hai vị ấy đã nằm lại dưới gầm bàn mà say khướt!

Chúng tôi đứng trước hai cuộc trả thù cho chú bị thừa này, thật là rối rắm. Bây giờ thì mọi sự đã đâu vào đó: một cuộc trả thù cho chú chúng tôi tính bằng nửa cuộc trả thù cho cha: thế là như thể chúng tôi có một cuộc trả thù cho cha chưa đăng ký mà đã được tiến hành.

- Ôi, cha ơi! – Rambaldo sôi máu.

- Cậu làm sao thế?

Hồi kẻng báo thức truyền đi. Doanh trại dưới ánh sáng ban mai tấp nập binh lính. Rambaldo muốn hòa mình vào luồng người đang dần dà túa ra thành tổ thành đội, song cậu thấy cái tiếng sắt va loảng xoảng ấy như thể tiếng cánh côn trùng ngân, tiếng vỏ khô nứt lách cách. Mũ sắt và áo giáp bọc kín nhiều chiến binh tới tận thắt lưng, thế rồi, tủa ra từ bên dưới các phiến che hông, bảo vệ thận, là những cặp cẳng chân xỏ quần ống túm và vớ dài, bởi vì khi ở trên yên ngựa đùi, ống quyển và đầu gối sẽ được đeo các lá chắn. Những cặp cẳng chân ấy, bên dưới vòm ngực bằng thép, trông lêu khêu như cẳng dế; và cái cách các chiến binh vừa nói, vừa cựa quậy cái đầu tròn vo không mắt, vừa gập cặp cánh tay dày cộm những miếng bọc khuỷu và ngón thì cũng giống như của dế hoặc của kiến; thế là toàn bộ cái cuộc lăng xăng rối rít của họ trông như thể những mớ chân côn trùng đang bò. Giữa đám, cặp mắt Rambaldo đang dõi tìm cái gì đó, cậu hy vọng bắt gặp lại bộ áo giáp trắng toát của Agilulfo, có thể là vì sự xuất hiện của chàng hiệp sĩ sẽ khiến phần còn lại của đạo quân trở nên cụ thể hơn, hoặc có thể là vì sự hiện diện vững chắc nhất mà Rambaldo mong được gặp chính là chàng hiệp sĩ không hiện hữu.

Cậu nhận ra chàng ta, ngồi xếp bằng dưới đất, bên một cây thông, đang bày sắp các quả thông nho nhỏ rơi rụng trên mặt đất thành một hình vẽ đều đặn, một tam giác cân. Vào thời khắc đó của buổi bình minh, Agilulfo luôn luôn có cái nhu cầu thực hành một bài luyện tập tính chính xác: đếm sự vật, sắp xếp chúng thành những hình thể hình học, giải các bài toán số học. Đây là cái thời khắc sự vật đang rũ bỏ sự đậm đặc của bóng tối kèm theo chúng về đêm và dần dà lấy lại sắc màu, song cùng lúc, chúng như đang trải qua một thể trạng lấp lửng, được ánh sáng soi phớt qua và hầu như viền vầng; cái thời khắc người ta cảm thấy kém chắc chắn nhất về sự hiện hữu của thế gian. Bản thân Agilulfo lúc nào cũng có nhu cầu cảm thấy mình đang trực diện với sự vật như một bức tường đồ sộ để mà đem cường độ ý chí của mình ra đối đầu, và chỉ như thế, chàng mới có thể duy trì một ý thức chắc chắn về bản thân. Trái lại, nếu thế giới xung quanh tiêu tán vào sự lấp lửng, sự mơ hồ, thì chính chàng cũng cảm thấy mình bị chìm ngập trong cái sự tranh tối tranh sáng ốm o gầy mòn ấy, không còn có thể làm nảy nở từ sự trống rỗng một ý nghĩ rõ biệt, một thoắt quyết định, một hành xử ngoan cường nữa. Chàng cảm thấy khổ sở: những khoảnh khắc ấy chàng thấy mình kém khả năng nhất; có những lúc, phải đánh đổi bằng một nỗ lực cực điểm chàng mới có thể không bị tan biến. Thế là chàng bắt đầu đếm: chiếc lá, hòn đá, ngọn giáo, quả thông, bất cứ thứ gì có trước mặt. Hoặc xếp chúng thành hàng, bố trí chúng thành hình tứ giác hay kim tự tháp. Thực hành những công việc chính xác này giúp chàng chế ngự phiền muộn, hóa giải bất bình, khắc khoải, suy sụp, và giành lại sự sáng suốt, điềm tĩnh như thường lệ.

Cho nên Rambaldo trông thấy chàng hiệp sĩ, qua những thao tác chăm chú và nhanh như cắt, đang xếp các quả thông thành hình tam giác, sau đó, tại các cạnh của nó, xếp thành những hình vuông, rồi kiên trì tính tổng số quả thông của các hình vuông tại hai cạnh góc vuông, đem so sánh với tổng số quả thông của hình vuông tại cạnh huyền. Rambaldo hiểu, lúc này mọi sự đang diễn tiến theo nghi lễ, theo quy ước, theo công thức, thế còn đằng sau, đằng sau là gì? Một nỗi day dứt không xác định ùa tới, cậu tự biết, mình hoàn toàn nằm ngoài thể lệ cuộc chơi… Thế rồi, phải chăng ngay cả cái ý chí hoàn thành cuộc báo thù cho cái chết của cha, ngay cả cái nhuệ khí chiến đấu, đầu binh vào đạo quân của hoàng đế Charlemagne, chúng cũng thế, chỉ là các nghi lễ để mà mình không bị chìm nghỉm trong sự trống rỗng, như cái sự nhặt quả thông lên đặt quả thông xuống của chàng hiệp sĩ Agilulfo? Nghẹt thở khắc khoải trước những vấn nạn bất ngờ, cậu trai trẻ Rambaldo nằm lăn ra đất mà khóc lên rưng rức.

Cậu cảm thấy có cái gì đó xoa lên mái tóc mình, một bàn tay, một bàn tay sắt, nhưng nhẹ bẫng. Agilulfo đã quỳ xuống bên cậu:

- Gì vậy cậu em? Sao lại khóc?

Các trạng thái bấn loạn, tuyệt vọng, hoặc giận dữ trong người khác lập tức truyền cho Agilulfo một sự trầm tĩnh và vững tâm tuyệt đối. Cái cảm giác thấy mình được miễn nhiễm trước những sự chấn động và những nỗi thống khổ mà các con người hiện hữu là đối tượng, dẫn chàng đến việc đảm nhận một thái độ trưởng thượng và che chở.

- Xin ngài thứ lỗi – Rambaldo nói – có lẽ do mệt mỏi. Trọn đêm tôi đã không thể chợp mắt, và bây giờ tôi thấy mình như thể đang bị bấn loạn. Tôi thèm được thiếp vào giấc ngủ ít ra một chốc… Nhưng bây giờ trời cũng đã sáng. Vậy còn ngài, cũng thao thức, sao ngài chịu được?

- Ta thì ta lại lên cơn bấn loạn nếu thiếp vào giấc ngủ, dù chỉ một chốc – Agilulfo chậm rãi nói – đúng ra, ta không tái gặp gì cả, ta vĩnh viễn chơi vơi. Cho nên ta tỉnh như sáo từng giây từng phút, ngày hay đêm.

- Chắc là khốn khổ lắm phải không ạ…

- Không! – Giọng nói trở lại cộc gọn, cứng cỏi.

- Và bộ áo giáp thì ngài không bao giờ cởi khỏi người?

Chàng hiệp sĩ lẩm bẩm trở lại:

- Đào đâu ra người. Cởi hay mặc, với ta đều vô nghĩa.

Rambaldo đã nghếch đầu nhìn vào những cái khe của tấm che mặt, như thể để tìm sự nhấp nhánh của một ánh mắt trong cái bóng tối đen.

- Sao vậy hả ngài?

- Còn sao nữa hỡi cậu?

Bàn tay sắt của bộ áo giáp trắng toát vẫn đặt trên mái tóc của cậu trai trẻ. Rambaldo cảm thấy nó hơi đè lên đầu mình, như một sự vật, không truyền đạt bất cứ một hơi ấm tiếp giáp nhân bản nào, dù là một niềm an ủi hay là một nỗi bực dọc, ấy thế mà cậu cảm thấy như thể trong người mình đang lan tỏa một tính kiên định căng như dây đàn.