inh đăm đăm nhìn Xuân, thổn thức nói:

- Tôi cứ liều như thế đấy, chị ạ. Bên ấy họ hứa rằng lương của tôi, họ không tơ hào một xu nhỏ, nghĩa là tôi có thể cứ nuôi em Lãng đi học như bây giờ. Nhưng tôi chắc lời hứa ấy là lời hứa nghị viên. Thôi, lấy Sanh thì tôi khổ một đời. Nhưng làm thế nào được?

Xuân cười thương hại:

- Làm con gái, sống vào cái xã hội nửa mới nửa cũ, thật là một cái tội!

- Thì chị tính một đằng mẹ tôi vừa nói dỗi vừa nằn nì, một đằng thằng chủ xe đám ma nó đến xin việc thì có họa là cục đất cũng phải động lòng, nữa là mình. Lúc ấy trong bụng tôi cứ thế nào ấy, tôi gục đầu vào gối, bất giác khóc. Nhắm mắt lại, tự nhiên chả nghĩ, tôi lại cứ nghĩ dại. Tôi tưởng tượng đến nét mặt nhăn nhó của mẹ tôi, có lẽ nếu mẹ tôi không được hài lòng về tôi, thì dễ bà cụ cứ nhăn nhó mãi. Như thế cho đến lúc tắt nghỉ.

Xuân khoanh tay trước ngực, gục đầu, cảm động:

- Thế là chị nhận lời?

Minh thở dài, khẽ gật đầu.

- Gia đình nhà ấy cổ hết chỗ nói, tôi chắc họ không chịu được tôi, mà tôi cũng không chịu được họ đâu. Nhưng mà, chị ạ...

Xuân ngẩng mặt. Minh tiếp:

- Có thể cứ nhận liều lúc này, rồi sau không giữ lời hứa không nhỉ?

Xuân lắc đầu:

- Không được.

- Thì này nhé, nếu nhờ trời mẹ tôi lại bình phục, thì tôi sẽ lựa lời nói với bà cụ sau. Trong lúc này mẹ tôi yếu nặng, tất đằng ấy họ không nỡ xin cưới ngay. Mà chẳng may, nói dại, mẹ tôi có mệnh hệ nào, thì một mình tôi, tôi càng dễ xử. Miễn là tôi ừ hữ cho bà cụ yên tâm lúc này, và cho con nặc nô khỏi đến làm như khách nợ.

Xuân thở dài:

- Thấy cảnh chị mà tôi đâm chán đời. Ra mình không có cả từ cái quyền tự do để sống cho mình nữa!

- Mẹ tôi chỉ nằm một chỗ để nghe cả họ nói tốt cho Sanh. Mẹ cả Tài nó khôn khéo, nó dắt Sanh đến nhà cô tôi và mợ tôi, thành ra các bà tán thành mãi.

- Thế thật chị không biết mặt Sanh?

- Không. Hắn có đến đây một lượt, nhưng tôi không có nhà. ấy thế mà nực cười, mẹ cả Tài thì đoán sao tôi cũng đã dò la Sanh, mà cam đoan là tôi biết thấu Sanh hơn! Vì họ tưởng mình chú ý đến anh chàng mình vàng mình bạc ấy lắm.

Xuân chán nản, nói:

- Thôi được, thế cũng là xong một việc.

Minh bĩu môi:

- Chắc có xong không!... Này chị...

Xuân hất hàm, Minh hỏi:

- Chẳng hay anh Nhã có biết tôi đau đớn không nhỉ?

Rồi hai mắt lờ đờ nhìn lên, nàng man mác nghĩ ngợi.

- Lúc chị cho đem thư đến đằng nhà bảo tôi lại chơi, thì anh Nhã cũng có đấy. Thấy chị nói việc cần, Nhã cười, và nói quả quyết:

- Tất là một việc thất vọng của tôi.

Minh chòng chọc nhìn Xuân, hỏi dồn:

- Anh ấy bảo thế? Anh ấy bảo thế à? Sao anh ấy đón ra nhỉ? Trời ơi! Thế thì khổ quá, chị ạ.

Nói xong, Minh gụt đầu vào bàn. Xuân thở dài, đứng dậy, đến ngồi cạnh hỏa lò, xếp lại mấy hòn than, rồi lẳng lặng lại cạnh giường mẹ bạn, lắng tai nghe. Bà cụ nằm im, nhưng tiếng thở vẫn khò khè đứt quãng.

Một lát, Minh đến gần Xuân, kéo tay bạn và cau mặt:

- Chị tệ lắm. Sao chị thấy tôi đau đớn lại thờ ơ làm vậy?

Xuân ngạc nhiên, hỏi:

- Chị định nói gì?

- Hay là chị sung sướng vì thấy xã hội đỡ được một người con trai chưa vợ mà tư cách tầm thường. Sao chị không trách tôi nỡ hững hờ với Nhã? Chị không yêu tôi nữa hay sao?

Xuân nắm tay Minh, ngậm ngùi đáp:

- Tôi thương chị lắm, không ai có thể thấu nỗi lòng chị bằng tôi đây. Mấy câu chị trách tôi vừa rồi thật là những nét bút tô vào nỗi lòng của chị đối với tôi cho thêm đậm! Chị ơi! Nhã đau đớn ngần nào, chị đau đớn ngần ấy. Sở dĩ đứng trước việc quan trọng này của chị mà tôi ít lời bàn tán, vì tôi không muốn làm rối thêm sợi tơ vò đã nhầu. Tôi không muốn ích kỷ mà nhạo báng cuộc nhân duyên của chị với Sanh, vì Nhã là anh họ tôi. Chị không hiểu cho tôi như thế à?

Nói đoạn, hai chị em âu yếm dắt tay nhau ra sân đứng chơi.

Trên trời màu tro, mấy ngôi sao lẻ loi, xanh lợt như ngọn đèn sắp tắt. Ngước mắt lên, thấy cảnh lặng lẽ, mù khơi, Minh thở dài:

- Chắc bây giờ bên nhà bà Tuần vui vẻ lắm nhỉ. Phải, họ vui vẻ từ chiều, vì họ đã giết chết hai cái đời đương nồng nàn yêu nhau.

Xuân mỉm cười, không đáp. Minh lại tiếp:

- Chẳng hay anh Nhã bây giờ đang nghĩ gì nhỉ? Anh ấy có thương tôi không chị?

Xuân lắc đầu:

- Chị nhu nhược lắm. Chị nên can đảm mà chịu lấy cái đau khổ, rồi đành lòng mà quên đi. Không nên mong những sự an ủi ở ngoài. Nhất là không nên so sánh cảnh nọ với cảnh kia, vì so sánh thì bao giờ ta cũng thấy chán nản cái đời hiện tại.

- Chị chỉ hay triết lý hão huyền, chị có ở trong địa vị tôi đâu mà chị biết. Chị ạ, hẳn bên bà Tuần họ tưởng rằng tôi hiện đương sung sướng lắm đấy nhỉ.

Xuân gắt:

- Thôi, tôi đi về đây. Chị muốn tôi ngủ với chị đêm nay ở đây, thì tôi cấm chị không được nhắc đến chuyện ấy nữa.

- Chị cho tôi than thở cho hả, chị bắt tôi câm mà uất lên nữa hay sao?

Xuân vờ lắng tai:

- Hình như bà gọi chị.

Minh và Xuân rón rén chạy vào. Mẹ Minh cũng vừa sực thức.

Rồi một trận ho, một cơn suyễn, bà cụ nằm gục trên tay Minh. Mấy chị em và người nhà, đầy tớ cuống quýt nhìn nhau, sợ xanh mặt.

Suốt đêm hôm đó, bệnh bà cụ trở lắm chứng kinh hồn. Mười hai giờ đêm, một ông lang đến, rồi lắc đầu đi ra. Hai giờ sáng, một ông lang đến, cũng lắc đầu đi ra. Minh trông thấy mẹ chỉ còn hơi sức tàn mà phải cố quằn quại với con ma bệnh khốc liệt, nàng xót xa, ti tỉ khóc. Lại còn bao nỗi niềm chua xót, cũng khiến nàng nghĩ ngợi dãi dầu, đến nỗi sáng hôm sau, soi gương nàng thấy mắt thâm quầng, da xanh lợt.

Minh làm giấy xin phép một hôm, nhờ Xuân đưa đi hộ, nhưng phải nói dối mẹ là được nghỉ lễ.

Vào khoảng tám giờ, Minh lại thấy bà cả Tài đến. Lần này thì Tài vênh váo như ông tướng vừa thắng trận. Tài vui vẻ hỏi thăm, nhưng khi nghe nói bà cụ không còn hy vọng lấy một phần, thì vội vàng về báo tin cho bà Tuần biết.

Thấy mẹ như hòn than mỗi lúc một vạc dần, Minh mê lên. Họ hàng bà con buồn bã, ai cũng đều sụt sịt, và bàn bạc việc ma chay.

Giữa lúc rộn rịp ấy, Tài lại đến, đi với một bà nữa.

Hai người khoan thai, đến tận giường bệnh, mở màn ra, lễ phép gọi:

- Thưa cụ! Chúng tôi chào cụ.

Minh lãnh đạm nhìn, nhưng Tài cứ yên tâm nói:

- Thưa cụ! Chúng tôi chào cụ.

Minh cáu tiết, không hiểu họ đến gây cảm tình hay ác cảm, mà lại vụng dại đến như thế!

Mẹ Minh nghe tiếng, vẫn nhắm mắt, ú ớ nói:

- Không dám! Tôi chết mất.

Minh cố nói cho ngọt ngào:

- Mời hai bà ra chơi nhà ngoài. Mẹ tôi mệt quá, không thể tiếp chuyện được, xin hai bà miễn trách.

Tài thò tay vào chăn, sờ chân bà cụ, rồi nhìn bà kia, hớt hải:

- Hỏng, không khéo thì không kịp.

Đoạn, nói với bà cụ:

- Thưa cụ, bên cụ lớn tôi cho bà Phán tôi đây là em cụ lớn ông tôi đến để xin với cụ cho phép cụ lớn tôi đón cô Giáo tôi về, vì hôm nay là ngày lành tháng tốt.

Minh choáng người như bị sét đánh, nàng trừng mắt. Thấy mẹ không trả lời, nàng cáu tiết nói:

- Thưa hai bà, xin hai bà về bẩm với cụ lớn hộ rằng việc ấy cụ lớn hãy để cho thong thả, vì hiện nay mẹ tôi không được tỉnh táo.

Rồi nàng lẩm bẩm một mình:

- Mẹ người ta sắp chết mà cũng đến xin cưới! Đi đâu mà vội thế.

Bà Phán làm như không nghe tiếng, nói to:

- Thưa cụ, chị chúng tôi nhân hôm nay ngày lành tháng tốt, cho chúng tôi đến để xin phép cụ cho chị tôi lo việc cho cháu.

Bà cụ ú ớ, nói không rõ. Họ hàng quay xúm lại, im phăng phắc.

- Thưa cụ, chị chúng tôi vẫn định thế nào cũng lo cho cháu vào năm nay, vì cứ tuổi hai cháu thì cưới năm nay tốt lắm. Chị chúng tôi toan đến tháng chạp này cho thong thả, nhưng vì thấy cụ yếu nặng, nên muốn xin cụ ngay hôm nay để cháu Cả có được mừng tuổi cụ.

Ngồi nghe, Minh nao nao cả lòng. Thấy cô, dì, chú, bác đứng đông, xì xào, bàn tán, nàng không dám nói chọc tức nữa, nhưng nàng nhìn mọi người bằng đôi con mắt nằn nì, giọt lệ chạy quanh.

Bỗng bà cụ mở mắt ra nhìn mọi người, rồi đáp:

- Xin vâng.

Minh lạnh toát người, run rẩy. Nàng bèn xuống đất, rồi vào nhà trong rưng rức khóc. Nàng như thấy cái giờ chết đã đến. Nàng tiếc đời.

Ngoài nhà, bà Phán vui vẻ, nói:

- Chị chúng tôi định đến giờ Ngọ thì xin rước dâu. Và cụ dạy cho những gì chị chúng tôi xin có đủ chu tất.

Bà cụ đáp rời rạc:

- Vâng, mời hai bà ra ngoài bàn việc.

Nói xong, bà cụ khò khè lên cơn suyễn, trợn lòng trắng mắt lên để thở. Ai nấy cuống cuồng lay gọi.

Bà Phán cười lạt, nói một mình:

- Ấy thì cũng phải nói qua loa những điều cần để cụ nghe, cho được việc đã, chứ chả dám dùng lời đưa đẩy văn hoa gì.

Rồi ngoái cổ vào trong:

- Cô Giáo làm giấy xin phép nghỉ nửa tháng nhé.

Mọi người xúm cả ra nhà ngoài. Minh cố gượng sức để ra ngồi cạnh mẹ. Nàng nhất định không thèm để tai vào một lời nào ở ngoài kia. Cô nàng, thím nàng, thỉng thoảng chạy vào để hỏi xem ý nàng thích thứ gì để sắm sửa, nhưng nàng gắt:

- Thế không ai thương mẹ cháu hay sao? Cả họ định giết cháu hay sao?

Nhất định, nàng không đáp lời nào cả. Ruột nàng rối như mớ bòng bong.

Thì giờ vẫn trôi. Tiếng quả lắc đồng hồ chạy rất mau và rất to. Mười lăm phút, nửa giờ, qua rất chóng. Bà cụ lạnh hết chân tay, rồi đến bụng. Mười một giờ. Bà cụ đã đâm mê, không nuốt được thuốc nữa.

Cả nhà cố tìm cách để cầm bà cụ cho qua được lúc mười hai giờ. Người thì tính tiêm thuốc. Người thì kiếm quế tốt.

Minh như cái xác không hồn, chỉ biết ôm lấy mẹ vào lòng, và mỗi chốc lại quệt nước mắt, thất vọng.

Bà cụ không nói được nữa. Ngực lạnh. Mười một giờ rưỡi, mắt đã trợn lòng trắng. Mười một giờ băm nhăm, hai nút bông lỗ mũi phập phồng yếu hơn. Mười một giờ bốn mươi, đầu mũi lạnh. Mười một giờ bốn nhăm, bà cụ giật mạnh chân tay, rồi lịm đi. Minh đặt mẹ xuống giường, tru lăn tréo lộn. Minh vật vã như điên như cuồng. Chấp tay vái cuống quít, rồi gọi vang:

- Tôi lạy cả nhà, cho ai đến bảo đằng bà Tuần hoãn đám cưới lại cho tôi.

Tiếng bàn tán lại xôn xao. Minh ôm mẹ, khóc lóc. Cả nhà sụt sịt. Bỗng có tiếng bảo:

- Họ nhà trai đã đến!

Cả nhà chạy cuống cuồng, xếp dọn chỗ ngồi.

Minh càng tru tréo, vật mình vật mẩy. Mấy người phải ghì lại, và khênh nàng lên gác. Minh nằm dườn như chết.

Lúc ấy, văng vẳng, Minh nghe thấy cô dỗ dành:

- Chị cứ chịu khó dậy, rồi trang điểm và mặc quần áo, rồi đi cho xong lễ.

Minh quật mạnh tay xuống giường. Thét to:

- Trời!

Rồi lăn lộn, mếu máo:

- Họ bắt cóc tôi!

Cô Minh bịt mồm:

- Ấy chết, chớ nói càng, chị Giáo! Trong nhà chưa phát tang, cưới còn được. Vả mẹ mất rồi lấy lại sao được nữa! Chị cứ nghe tôi, làm như mẹ chưa việc gì, rồi trang điểm và mặc quần áo. Rồi đến chiều các lễ xong, thì lại xin về ngay mà!

Minh mệt, nằm lả, vừa thở vừa nói lảm nhảm

Bà cô lay vai, luống cuống, khuyên:

- Thôi, thôi mà! Khách ngồi đầy cả dưới nhà rồi. Dậy!

Nói đoạn, bà lôi Minh xềnh xệch như lôi một người tù nhát gan lên đoạn đầu đài.

ật là một cái tội!