ăn học Nhật Bản từ xưa đến nay rất phong phú về thể loại. Truyện ngắn, tiểu thuyết, tuỳ bút, nhật ký, thơ, sân khấu… nẩy nở liên tục. Và thể loại nào cũng có những thành tựu tuyệt đẹp, xứng danh kiệt tác.

Ở Việt Nam, việc giới thiệu và dịch thuật các danh tác của văn học Nhật vẫn còn ít ỏi và phần nhiều dựa vào các ngôn ngữ trung gian đã có độ dầy phiên dịch văn chương Phù Tang.

Cho nên tôi rất vui mừng được tiếp xúc với tập truyện “Vườn cúc mùa thu” ngay khi vẫn còn là một bản thảo chưa định hình.

Truyện ngắn là một thể loại xuất hiện rất sớm trong văn học Nhật. Nhiều truyện ngắn xuất sắc đã được viết cách đây gần một ngàn năm như có thể thấy qua tập sách Tsutsumi Chunagon Monogatari (Đê trung nạp ngôn vật ngữ), một trong những truyện ngắn đầu tiên mang tính hiện đại của thế giới.

“Vườn cúc mùa thu” tuyển dịch 25 truyện ngắn của mười hai tác giả, hầu hết là những cây bút lừng danh hiện đại ngoại trừ Ueda Akinari thuộc thế kỷ mười tám. Có một ngoại lệ khác nữa là trường hợp Koizumi Yakumo, chính ra không phải là nhà văn Nhật thuần tuý.

Trong mười hai tác giả được giới thiệu tuy chỉ có hai nữ sĩ nhưng cũng cho thấy vai trò quan trọng của dòng văn học nữ lưu bất tuyệt ở xứ sở hoa anh đào. Họ như là ánh trăng tiếp nối từ những vầng nguyệt Murasaki, Sei Shonagon, Sarashina…

25 truyện ở đây không tập hợp theo một chủ đề nhất định nào. Phong cách của tuyển tập này được trình bày thẳng thắn như sau:

“Tuyển tập này thu góp những tác phẩm đã tạo được xúc động hay ấn tượng mạnh cho bản thân người dịch, khiến chúng tôi muốn chia sẻ với người đọc trong tình cảm:”ăn được miếng bánh ngon thì muốn bẻ một miếng cho người bên cạnh hy vọng người ấy cũng sẽ thích như mình”.

Ai chẳng thích được chia sẻ như vậy, phải không? Một tác phẩm lý thú, tinh tế bao giờ cũng là một dưỡng chất trần gian truyện vời. Và ta hân hoan đón nhận món quà cùng với tấm lòng sẻ chia kia với niềm biết ơn.

Chính vì những người dịch làm việc với niềm hứng thú như vậy cho nên tuyển tập thực sự đã tạo kết một thế giới đầy màu sắc của con người hiện đại, cũng là con người muôn đời với những khát vọng và vận mệnh kỳ lạ, với cái đẹp mộng mị và thực thể cát bụi… Tất cả được diễn đạt bằng những phương thức nghệ thuật rất khác nhau, quen thuộc và xa lạ, hiện thực, siêu thực, kỳ ảo, hậu hiện đại… quần tụ bên nhau, mở rộng những biên độ truyền thống. Điều đó gây ấn tượng.

Không những thế, tập hợp những người dịch cũng gây ấn tượng cho ta. Đọc thông tin vắn tắt, khiêm tốn của họ ở cuối sách sẽ thấy rằng văn học không phải là chuyên ngành mà đa số các anh chị từng đi theo. Họ gắn bó với công nghiệp, nông nghiệp, thuỷ sản… hơn là với văn. Hơn nữa, tiếng Việt không phải là ngôn ngữ mà các anh chị được giao dung mỗi ngày ở những phương trời lạ. Nếu ngôn ngữ là ngôi nhà của con người thì tiếng Việt là ngôi nhà của chúng ta, nơi an trú ấm êm. Nỗi nhớ nhà luôn đưa ta trở về. Đó là hương tâm, trái tim quay về quê hương.

Tập sách này giới thiệu vườn cúc xứ người với tình cảm của hương tâm – nó đang tìm đến với các bạn cũng như các bạn thường tìm đến thế giới của tình yêu và cái đẹp.

Nhật Chiêu