nut Hamsun được trao giải vì tác phẩm đồ sộ Nhựa của đất viết về những người nông dân Na Uy gắn bó hàng đời với đất đai, trung thành với những truyền thống cổ xưa. Với những trang văn xuôi mang tính "chủ quan", với chất trữ tình, sự phá vỡ trật tự hành động, và văn phong tinh tế, nhạy cảm mang chất thơ thuần khiết nhất, K. Hamsun được coi là nhà khai sáng nền văn xuôi hiện đại.

Knut Hamsun (4/8/1859-19/2/1952)

Giải Nobel văn học 1920

- Nhà văn Na Uy

- Nơi sinh: Lom (Na Uy)

- Nơi mất: Grimstad (Na Uy)

Knut Hamsun (tên thật là Knut Pedersen) xuất thân trong một gia đình nông dân nghèo có sáu con ở miền Trung Na Uy. Năm lên ba, K. Hamsun đã phải theo cha mẹ đi làm tá điền cho một ông chú ngoại; lên chín tuổi, đi ở cho chú, bị chú đánh đập, bỏ đói, phải bỏ trốn, rồi sống cuộc đời lang thang, làm nhiều nghề như bán hàng rong, phụ thợ giầy...

K. Hamsun bắt đầu viết văn từ năm 1877, nhưng suốt hơn 10 năm không được dư luận để ý. Trong thời gian này ông sang Mỹ hai lần, tìm mọi cách để kiếm kế sinh nhai, bị bệnh lao, và năm 1890 lại phải về nước. Sau đó viết tiểu thuyết Đói (1890) kể về những đau khổ của một nhà văn đói rét với lối văn mang màu sắc tự nhiên chủ nghĩa và trở nên nổi tiếng không chỉ ở Scandinavia mà cả nhiều nước phương Tây khác.

Ông chịu ảnh hưởng của Dostoievski, Nietzsche và Byron, phủ nhận lối sống của chủ nghĩa tư bản hiện đại, đề cao tính chất thần bí của tâm hồn, ca ngợi chủ nghĩa điền viên cổ sơ. Tất cả đều xuất phát từ động cơ phi lí tính. Đây cũng là nguyên nhân khiến ông hợp tác với chủ nghĩa phát xít Đức trong Thế chiến II và bị xử tội phản quốc khi chiến tranh kết thúc.

Ngoài hàng loạt tiểu thuyết được sáng tác đều đặn, K. Hamsun còn viết kịch - từ 1895 đến 1898 ông hoàn thành bộ ba Nơi cổng vương quốc, Trò đời, Hoàng hôn, tuy nhiên không thành công lắm. Phần lớn thơ K. Hamsun sáng tác đều bị ông đốt khi chưa in, nhưng năm 1904 ông đã công bố tập Bản hợp xướng hoang dã có thể sánh với những tác phẩm văn xuôi hay nhất của ông.

K. Hamsun là nhà văn làm đổi mới văn xuôi Na Uy và là người luôn cố gắng thể hiện đời sống tâm hồn vô thức. Tác phẩm Nhựa của đất (1917), kêu gọi trở về với ruộng đồng, đã mang lại cho ông giải Nobel năm 1920. Trong bài phát biểu tại lễ trao giải, đại diện Viện Hàn lâm Thụy Điển nói: "Những ai muốn tìm trong văn học sự mô tả chân thật hiện thực đều tìm thấy trong Nhựa của đất câu chuyện về cuộc đời của mỗi một con người, dù anh ta ở nơi đâu, lao động ở nơi đâu".

Năm 1918, K. Hamsun mua một trang trại ở miền Nam Na Uy, sống tại đây, vừa viết văn vừa làm ruộng vườn. Nhưng càng về sau, tư tưởng của K. Hamsun càng trở nên phản động. Năm 1934 ông công khai ủng hộ chủ nghĩa quốc xã; đã gặp Hitler tại Đức, bị hàng ngàn độc giả trả lại sách để phản đối. Cuối chiến tranh ông và vợ bị bắt và xử phạt gần 80.000 USD (năm 1947), nhưng không phải ngồi tù vì ông đang bị bệnh tâm thần. Mặc dù vậy, dư luận xã hội Na Uy và thế giới có thái độ phân biệt rõ ràng giữa lập trường chính trị của ông trong những năm chiến tranh và di sản văn học quý giá mà ông để lại cho thế hệ sau.

Tác phẩm:

- Con người bí ẩn (Den gaadefulde, 1877), tiểu thuyết.

- Bjorger (1878), tiểu thuyết.

- Cuộc sống tinh thần của xã hội Mỹ hiện đại (Fra det moderne Amerikas Sandsliv, 1889), tiểu luận [The intellectual life of modern America].

- Đói (Sult, 1890), tiểu thuyết [Hunger].

- Từ cuộc sống vô thức của tâm hồn (Fra det ubevidste sjaceleliv, 1890), tiểu luận.

- Những điều bí ẩn (Mysterier, 1892), tiểu thuyết.

- Biên tập viên Linge (Redactør Linge, 1893).

- Đất mới (Ny jord, hoàn tất năm 1893).

- Quý ngài (Pan, 1894), tiểu thuyết.

- Nơi cổng vương quốc (Ved rigets port, 1895), kịch.

- Trò đời (Livets spil, 1896) [Game of life].

- Hoàng hôn (Aftenrøde, 1898), kịch [Sunset].

- Victoria (Victoria, 1898), tiểu thuyết.

- Munken Vendt (1902), kịch thơ.

- Bản hợp xướng hoang dã (Det vilde kor, 1904), thơ [The wild chorus].

- Dưới ngôi sao mùa thu (Under hoststjernen, 1906), tiểu thuyết [Under the autumn star].

- Benoni (1908), tiểu thuyết.

- Kẻ lang thang chơi đàn không dây (En vandrer spiller med sordin, 1909), tiểu thuyết [A wanderer plays on muted strings].

- Niềm vui cuối cùng (Den sidste glæde, 1912), tiểu thuyết.

- Những đứa con của thế kỉ (Børn av tiden, 1913), tiểu thuyết [Children of the age].

- Thị trấn Segelfoss (Segelfossby, 1915), tiểu thuyết [Segelfoss town].

- Nhựa của đất (Markens grøde, 1917), tiểu thuyết [Growth of the soil].

- Những người đàn bà bên giếng (Konerne ved vandposten, 1920), tiểu thuyết.

- Chương cuối (Siste kapitel, 1923), tiểu thuyết.

- Những kẻ lang thang (Landstrykere, 1927), tiểu thuyết bộ ba, quyển 1 [Vagabonds]; Tháng Tám (August, 1930), quyển 2; Cuộc sống vẫn đi (Men livet lever, 1933), quyển 3 [The road leads on].

- Vòng đã khép (Ringen sluttet, 1936), tiểu thuyết [The Ring is Closed].

- Theo lối mòn hoang (Paa gjengrodde Stier, 1949).

Tác phẩm đã dịch ra tiếng Việt:

- Tiểu thư Victoria (nguyên tác: Victoria, tiểu thuyết), Đào Minh Hiệp dịch, Sở Văn hóa - Thông tin Phú Khánh, 1989.

- Đói, gồm 2 tiểu thuyết: Đói (Sult) và Tiểu thư Victoria (Victoria), Thái Bá Tân dịch, NXB Lao Động, 1994.

- Cái giá của tình yêu, Thái Bá Tân dịch, NXB Lao Động - Trung tâm Văn hóa Ngôn ngữ Đông Tây, 2002.

- Những kẻ nô lệ ái tình, Dương Tường dịch, in trong Truyện ngắn chọn lọc - tác giả đoạt giải Nobel, NXB Hội Nhà Văn, 1998; Tuyển tập truyện ngắn các tác giả đoạt giải Nobel, NXB Hội Nhà Văn, 2004.

- Tiếng gọi của sự sống (truyện ngắn), Ngô Tự Lập dịch, in trong Đôi mắt lụa, NXB Văn Học, 1998; 100 truyện ngắn hay thế giới, NXB Hội Nhà Văn, 1999.

- Tiếng gọi đời thường, Phạm Viêm Phương dịch, in trong Tuyển tập truyện ngắn các tác giả đoạt giải Nobel, NXB Hội Nhà Văn, 2004; Truyện ngắn hay thế giới, NXB Thanh Hóa, 2004.

- Nô lệ của tình yêu, Đào Minh Hiệp dịch, in trong Truyện ngắn đặc sắc các tác giả được giải thưởng Nobel, NXB Văn Học, 2004.

- Đói, Thái Bá Tân dịch, in trong Tạp chí Văn học nước ngoài số 5 năm 2004.