inh đô Thăng Long ngủ say mê mệt dưới ánh nắng trưa hè; phố phường vắng tanh, yên lặng...

Trong Tử Cấm thành, vượt khỏi ngọn tường đá ong sâu nâu sạm, nhô lên khoảng không trong vắt, những dao, guột chênh vênh, những long, phùng vờn nhau trên những nóc lầu nặng trĩu.

Một vài hàng cau thẳng tuột; đứng im như những quạt vả khổng lồ đang che bóng xuống một giấc mơ vưong giả.

Nơi đô hội phồn hoa, lúc ấy, chỉ còn sự đìu hiu, ánh sáng, tiếng oanh vàng lanh lảnh chen lẫn tiếng ve sầu. Hay, về phía Ngọ môn, tiếng đờn ca thỉnh thoảng rung động bầu không khí giòn tan. Vẳng qua mấy lớp cây rậm, tường dày, khúc âm nhạc nghe lạ lùng, huyền bí...

Một vài đứa trong bọn nô lệ Chàm, đang quảy nước ngoài phố vắng, dừng bước lắng nghe, quên bẵng sự quở phạt và ánh nắng cháy da. Là vì, những tiếng oán than ấy gợi ra trong lòng kẻ đau khổ biết bao tình nhớ nước thương quê và làm sống lại trong trí nhớ họ bao cảnh chia lìa đoạn tuyệt...

Nhưng, âm nhạc kia từ đâu vẳng lại, giữa khi cả một thành đang mê mệt dưới nắng trưa hè?

Ta, nếu muốn tìm, phải vào Ngọ môn, lần theo con đường quanh co dưới bóng liễu, tiến vào ngả Phượng Hoàng lâu.

Cửa cung nhìn ra một bãi đất phẳng rộng, cỏ xanh dãi nắng không bợn chút bóng râm, Dải tường đá, ẩn hiện dưới lớp dây leo hoa nở, như căng một đoạn gấm dài.

Một cái Khải Hoàng môn sừng sững trên bốn cột đồng, biển son phô nét chữ vàng chói lọi.

Qua cổng lớn là một cái sân lát gạch bát tràng với những voi, ngựa đá, bày song song dưới hai hàng cây đại khúc khuỷu, lục liễu thướt tha. Giữa sân, một cái bể cạn, những khóm thược dược, mẫu đơn, thạch lựu, trà mi đua vẻ thắm tươi trên nền lá biếc. Vài con hạc gầy, ngẩn ngơ như đang nhớ tiếc những ngày tự do ngoài khoảng rộng...

Khỏi sân, tới thềm điện chính, hai bên có đôi rồng đá nằm chầu. Giữa khoảng cột son rực rỡ, những cánh rèm xanh buông rủ, lọc vào phía trong một thứ ánh sáng êm đềm.

Trong thâm cung u tĩnh, một chiếc long sàng kê áp vách, hai cánh màn hồng vắt gọn, lộ ra một thiếu nữ mơ màng.

Trước giường để một án son, trên bày lọ hoa quỳ thẵm đỏ, một tấm gương đồng bóng lộng, mấy tập cổ thi với một đỉnh trầm nhả khói...

Thiếu nữ, tuổi xuân mới đôi tám lần mai nở, gương mặt buồn êm ái đượm ánh mờ xanh. Cặp mắt nàng to, đen quầng, nhìn say đắm như mải theo cái ảnh tương mỹ miều. Miệng nhỏ; làn môi thắm rầu rầu hé mở trước hàng răng ngọc, phảng phất một bông hoa tàn héo trước thời phô nhụy. Cổ nàng cao, tròn và trắng như cuống huệ.

Nàng đội chiếc mũ hình phượng bay, hai cánh áp xuống thái dương, những lông đuôi dát ngọc xòe lại phía sau gáy, mỏ phượng chầu ra trước trán, ngậm tua vàng. Hai món tóc mai buông xõa nổi hẳn đôi gò má hơi cao, thêm cho dung mạo nàng một vệt buồng rất đẹp.

Những nếp áo vàng diêm dúa, mềm mại như đem mùi xạ hương ủ ấp cho thân thể nàng yêu kiều thanh quý. Hai chân nàng đi giày thêu, để nhẹ trên kỷ bạch đàn. Đôi vòng tay, trong cảnh phòng tranh tối tranh sáng, lấp lánh như hai mảnh mặt trời.

Gần bên Chiêu Thánh Công chúa, - tên thiếu nữ - một cung nhân ngồi xếp gấp trên chiếc nệm hoa, trược mặt để ngang cây thập lục huyền. Cung nhân đờn khúc:

“Nhất dạ tương tư”, đem cả mối sầu xuân u uất chuyển sang mười sáu đoạn tơ đồng. Lắm khi, để gãy những tiếng tài tình đặc biệt, cung nhân phải là hẳn mình ra phía trước, như muốn bơi trên những làn sóng du dương...

Công chúa hờ hững lắng nghe. Kỳ thực, tấm lòng tơ nhịp theo điệu đờn say đắm mà khi khoan khi nhặt, lúc bổng lúc chìm... Chốc chốc, nàng nhẹ buông một tiếng thở dài thì, sau lớp mi nhung, lại thấy chập chờn ngấn lệ.

Tiếng đờn mỗi lúc một nồng nàn, dồn dập, chứa đầy những mong đợi, nhớ nhung...

Thốt nhiên, Công chúa lắc đầu, ra hiệu. Cung nhân vội đặt nhẹ hai bàn tay tháp bút lên mười sáu đường dây. Khúc đờn im bặt; trong bầu không khí thoảng hương trầm, chỉ còn hơi văng vẳng tiếng tơ thừa.

– Thị nữ, ngươi khéo đoán biết tâm sự của tay hay sao mà khúc tương tư nọ khiến ta nhầm tưởng chính lòng ta lên tiếng oán than?

Nữ nhạc, giật mình, ngơ ngẩn sợ.

– Ta buồn, buồn lắm; thôi ngươi đừng gảy khúc ghẹo lòng ta nữa!

– Tâu Đức Bà, kẻ tôi đòi sơ ý, cúi xin Đức Bà vạn xá cho.

Chiêu Thánh Công chúa thở dài:

– Phải, ta cũng biết “Nhất dạ tương tư” là khúc ta ưa nghe. Nhưng... hình như hôm nay ta mới nhận rõ đấy là một khúc giết người...

Đoán chừng Công chúa muốn giãi bày tâm sự, thị nữ ngọt ngào tâu:

– Chẳng hay duyên cớ sự thay đổi ấy từ đâu? Đức Bà, hiện này, xuân xanh đương độ, nhan sắc tuyệt trần, Đức Bà lại vừa nối ngôi Lý Triều Thiên Tử, cầm đầu văn võ trăm quan. Đền vàng, điện ngọc, năm tháng tiêu dao:

nam, bắc, đông, tây, bốn phương chiều củng sự, sang quý thực không còn ai hơn nữa. Đức Thượng hoang tuy xuất gia đầu Phật, nhưng cửa Không chẳng phải xa xôi ngàn dặm, Đức Bà có thể sớm viếng chiều thăm. Còn những quân quốc trọng sự thị đã có quan Điện Tiền Chỉ Huy Sứ Trần Thủ Độ trông coi, Đức Bà có thể yên lòng được...

Công chúa lắc đầu:

– Thượng hoàng còn khang kiện, ta không lo gì. Quyền thế, giàu sang, tuổi xuân sắc đẹp ta có cả, nhưng... nếu lòng ta còn phải ao ước thì hạnh phúc của ta sao đã gọi được là hoàn toàn?...

Ngạc nhiên, thể nữ hỏi:

– Đức Bà chỉ phán ra một lời, thiên hạ có thể thái bình hay đại loạn ngay tức khắc. Vậy lẽ nào người ước ao một sự gì mà lại chẳng được vừa lòng?

Công chúa lắc đầu, tỏ ý bực mình vì trí hiểu biết của tên cung nữ tầm thường quá.

Nàng hé môi toan nói, nhưng nàng bỗng đứng phắt dậy, tiến ra gần cửa sổ.

Thị nữ vội cuốn rèm châu. Cả một khoảng cao rộng mở ra, bát ngát, sáng sủa, rực rỡ và yên lặng...

Ánh sáng ùa vào thâm cung, công chúa càng lộng lẫy như tiên. Vẻ xuân tươi in trên cặp môi thắm, lúc ây, tuy vắng hẳn nụ cười, điểm trên hai má phớt hồng phủ lần tơ mịn như vỏ đào non, lấp lánh trong khóe mắt đen trong suốt.

Công chúa lặng yên nhìn ra vừon ngự uyển hớn hở trăm màu, nhìn những chòm cây to tráng lớp ánh vàng chói lọi, và nghe những tiếng chim hót ve ngâm... Xa xa về phía chân trời, trên nền mây trắng đùn cao như những ngọn tuyết sơn lấp lánh, bóng nhạn lẻ loi bay...

Quay lại, nàng trỏ bảo cung nhân:

– Ngươi hãy xem, cũng như chiếc nhạn ven trời, lòng ta lúc này đang gắng bay tìm một ảo mộng.

Dứt lời sắc mặt nàng bỗng nhuộm vẻ hoa đào.

Và, lặng yên một lát, Công chúa lại nói:

– Cung nhân, Trần Cảnh sao hiện giờ chưa thấy vào cung?

– Tâu Đức Bà, Trần lang vâng lệnh quan Chỉ Huy Sứ sai đi có việc quan trọng.

– Đi hồi nào?

– Từ chiều qua.

– Độ bao giờ mới về?

– Chúng con nghe nói Trần lang phải đi xa lắm, còn ngày chàng về thì chưa ai được rõ.

Một vẻ thoáng qua trong cặp mắt Công chúa. Nàng khẽ trách thầm:

– Văn võ trăm quan, sao Tướng quốc chẳng sai người khác đi!...

Rồi, sau một tiếng thở dài, nàng thủng thỉnh quay vào ngồi trước ấn son.

Nàng gọi lấy nghiên bút đoạn truyền cung nhân tạm lui.

Hồi lâu, khi quanh mình đã vắng vẻ, không sợ ai thóc mách niềm riêng nữa.

Công chúa ngồi thẳng dậy, trải tờ hoa tiên ra mặt long án và cất bút đề thơ:

Thâm cung lạnh lẽo, một mình em.

Tưởng nhớ lang quân, dạ thảm phiền.

Cất bút đề thơ, thơ gợi nhớ.

Ngả mình nghe nhạc, nhạc sầu thêm!

Nàng viết luôn bốn câu hăm tám chữ, mỗi chữ là một tiếng gọi thiết tha của ái tình. Ngừng bút, Công chúa bâng khuâng nhìn bức khăn thêu dở để cạnh bình hoa; nàng thở dài lại viết:

Giết sầu, giở đến chỉ cùng kim.

Chỉ rối, kim hoen, trạnh nỗi niềm.

Bức vẽ uyên ương thêu chưa trọn.

Bỗng đâu kim gãy, chói tim em.

Đến đây, cả tâm hồn Công chúa rung động như một cây đờn. Ngọn bút như say sưa thoăn thoắt ghi những lời âu yếm não nùng trên mặt giấy:

Cuốn rèm, xa ngắm ráng mây chiều.

Bóng nhạn in hình, mỏi mắt theo.

Ngàn dặm chàng đi, chim có thấy.

Cho ta gửi vột chút tình yêu...

Nàng đặt bút, ngâm lại bài thơ...

Những lời êm ái du dương càng khiến cho mối u tình thêm nung nấu. Ngẩng đầu, Công chúa nhìn bâng khuâng hình ảnh một chàng thiếu niên anh tuấn, mỗi lúc một hiện rõ trước mặt tương tư...