ia Định, 12-12-1967

Em Đường thân mến,

Bây giờ anh đã có vợ con, có sổ gia đình, có căn nhà đủ tiện nghi, tuy là nhà đi mướn, có xe hơi, có một vài cuốn tiểu thuyết bày bán, có nhiều chỗ làm trả lương hậu. Mỗi tháng anh kiếm trên vài chục ngàn. Đời sống của gia đình anh tương đối khá giả. Anh đã dám nghĩ đến tương lai của các cháu bằng cách mở cho mỗi đứa một trương mục tiết kiệm, tháng tháng gửi vào đó vài ngàn bạc để lớn lên các cháu ăn học đến nơi đến chốn, khỏi ân hận dang dở học vấn như anh hay thất học như em. Anh cũng đã dám nghĩ đến ngày anh viết không nổi bằng cách lập một nhà xuất bản để dưỡng già. Bề ngoài, anh đổi thay nhiều lắm, chẳng khác gì con mèo già hóa con cáo. Nếu em gặp anh, chắc em sẽ ngỡ ngàng.

Nhưng em đừng bao giờ ngỡ ngàng, một lần nào đó, nhỡ may mắn anh em mình được gặp nhau. Vì tâm hồn anh vẫn là tâm hồn của tám năm về trước, của những ngày sống với em dưới chân cầu Tân Thuận. Anh còn nhớ, còn nhớ tất cả. Từ những điếu thuốc lá lẻ tới những viên thuốc aspérine, em đã mua cho anh bằng những đồng bạc đi ăn cắp của em. Những đồng bạc đó anh không hiểu đã đưa em đi về đâu? Tế Bần, Trại Giáo Hóa, khám Chí Hòa hay nghĩa địa? Song anh hiểu, anh hiểu thấm thía rằng nhờ những đồng bạc đó, ngày nay anh đã nên người, một người chưa làm giúp xã hội việc gì tốt dẹp nhưng chưa làm xấu xã hội.

Em Đường thân mến,

Không có gì thay đổi ở tâm hồn anh cả. Dù hôm nay anh viết báo hoặc ngày mai, số phận đưa đẩy anh làm chính trị. Anh làm chính trị, anh vẫn hãnh diện kể cho nhiều người nghe chuyện anh đã sống cùng các em chuỗi ngày thật hạnh phúc, thật thê thảm trong căn nhà lá tồi tàn dưới chân cầu Tân Thuận. Những kẻ bấu víu lấy hiện tại huy hoàng, chối bỏ những dĩ vãng bần cùng của mình là những kẻ hèn. Những kẻ ấy nhan nhản ở cuộc đời. Họ cũng cố tìm ra sự hãnh diện, em Đường ạ! Anh thì không cần tìm kiếm. Các em, nhất là em đã cho anh sự hãnh diện.

Anh nhớ suốt đời anh những ngày sống bên em. Anh đã thấy em bị thộp vô bót, bị đánh sưng vù mặt mày. Vì tội móc túi. Em móc túi nuôi thân em, nuôi mẹ em mù lòa, nuôi cả anh ốm thương hàn gần chết. Mà anh và em có tình ruột thịt gì đâu. Chẳng ai biết, dưới chân cầu Tân Thuận có những ranh con ăn cắp nghĩa hiệp, ăn cắp giúp người thế, em nhỉ! Anh khỏi ốm đau nhưng em và thằng Khái bị tống vào trại Tế Bần. Ai bảo hai em thương anh, muốn anh được tẩm bổ bằng cam táo.

Em Đường thân mến,

Em đi Tế Bần, anh cũng bỏ đi xa tìm việc làm. Mấy tháng sau, anh mang tiền còm về cầu Tân Thuận. Thì mẹ em đã chết. Còn em thì bặt vô âm tín. Anh hỏi bọn thằng Hội, thằng Quá, chúng nó bảo em được ra đưa đám má em rồi trốn luôn. Hồi ấy, anh chưa biết viết văn nên không dám hứa hẹn gì với em cả. Bây giờ, anh đã biết viết văn thì chẳng được gặp em.

Thỉnh thoảng, anh vẫn qua cầu Tân Thuận. Anh đứng thật lâu nhìn khu nhà cũ của chúng ta. Khu nhà cũ còn tồi tàn y hệt ngày xưa. Nó giống tâm hồn anh, không mảy may thay đổi. Tâm hồn không thay đổi thì được chứ cảnh nghèo khổ, dốt nát không thay đổi thì không được. Chúng ta đã giã từ nơi đây, kẻ phiêu bạt như em, kẻ cố định như anh. Anh hy vọng các em đều cố định ở một phương trời xa cầu Tân Thuận, có sổ gia đình, có vợ con, có việc làm để quên hẳn anh.

Các em có quyền quên anh. Nhưng anh là người có học hơn các em một chút, lại làm nghề viết văn, anh không có quyền quên các em, quên kỷ niệm tủi nhục của chúng ta. Anh vẫn nhớ căn nhà của chúng ta. Căn nhà ấy, các em biết không, lúc này những em khác bằng tuổi các em dạo xưa, đang sống như các em ngày xưa. Biết đâu, chúng nó chả đang nuôi một người ốm đau như anh. Nước chúng ta đã có thật nhiều cách mạng. Mà vẫn để trẻ con bơ vơ sống bằng nghề ăn cắp.

Em Đường thân mến,

Vì thương căn nhà cũ, thương cuộc đời cũ thương cả cuộc đời mới dưới chân cầu Tân Thuận anh mới viết truyện này để đền ơn em, đền ơn các em đã nuôi anh khỏi ốm gần chết, chẳng ai cứu mạng. Em ở đâu? Anh cầu Trời khấn Phật em đừng ở Tế Bần, Chí Hòa, Côn Đảo... Làm cách nào truyện của anh đến với em? Để em được khóc.