hách ngang qua quán Ái giữa mùa mưa. Đường lầy, xe của khách lút trong ổ voi, nước tràn vào ống xả, nồi máy nấc lên rồi ngất. Ái kéo ghế kêu khách ngồi, chờ mưa tạnh thằng Đậu sẽ đưa đi tìm ông thợ máy bên sông. Áo cao su mỏng, mưa xiên xéo làm khách ướt từ đầu đến chân, đôi giầy rã rời bởi bùn nhão. Chỉ bếp lửa cháy lép nhép, Ái bảo cứ treo đồ ướt gần đó để hong. Hơi hôi khói một chút, còn đỡ hơn chịu lạnh.

Mớ giấy tờ ngấm nước, khách loay hoay giở ra phơi, nhờ khói lên kịp cứu cái quyết định nhận việc suýt cháy xém. Khách hỏi trung tâm thực nghiệm giống cây trong mới gần hay xa. Ái nhấc chải cá kho lên bàn, hỏi Đậu, “xóm bên có trung tâm đó không ta?”. Thằng nhỏ co chân kiểu nước lụt, hít hà mâm cơm, gãi đầu gối, “chỗ đó hát lô tô hả?”

Trời vẫn mưa rúc rắc, gió xé qua song cửa làm trứng mọt bay vào mắt khách. Chìa chén đũa cho người đàn ông lạ, Ái nói khỏi lo đi, mưa tạnh rồi tính, gặp bữa ăn cơm. Một lớp nước mắm phủ lên mặt nồi kho, bên dưới là lớp cá lìm kìm, lần đầu tiên khách biết kiểu kho đắp mền. Ái hơi ái ngại vì bữa cơm chỏng chơ mỗi món, tặc lưỡi nói phải không mưa bẻ rau muống bóp giấm ăn kèm. Một nắm mưa đậu lại trên tóc Ái, từng hạt tròn trong veo.

Ông già sửa xe đi vắng, nghe nói làm chủ lễ cho đám cúng đình. Nước trời gột chiếc đậu ngoài sân gần sạch hết bùn. Thằng Đậu ngó mây đen lặc lè dồn đống, tắc lưỡi nói điệu này còn lâu mới ngớt hột, “Chú ngủ một giấc, là vừa”.

Choàng dậy, trời đã tối đến mức khách không thấy được khoảng sân. Quán treo hai cái đèn dây tóc đỏ nhói trước và sau nhà, khoảng giữa ánh sáng võng xuống, như bị đất vào xa thẳm. Ông già thợ máy ghé quán, xình xang nói ông chỉ biết chùi bu gi, xe ngộp nước kiểu này thì hơi nặng, sang mai gởi đò ra chựo thị trấn mua vài món đồ nghề mới rã máy được.

- Ngủ đi, sáng mai tính.

Ông già khác nào ra lệnh, rồi chìm lỉm trong mịt mùng. Ái bảo, “dẹp mấy hũ bánh kẹo kia, lấy sạp đó trải chiều mà nằm cho thẳng cẳng. Nhẹ tay giùm cái”. Khách nói tôi tên Đại.

Gió và mưa ràn rạt bên ngoài, khách hình dung thật áo le về hai mẹ con Ái, cố thiếp đi trong váng vất mùi rượu trắng, mùi đường mía, mùi lá mục, trong tiếng thằng bé hét trong chiêm bao đù má con ếch bự quá. Thức dậy nghe nói lúc gần sáng trời có tạnh, nhưng không ăn thua. Giờ bên ngoài trắng xóa như mưa chưa từng có sự đứt đoạn nào. Chiếc đò chở thằng Đậu đi bổ hàng bán vẫn chưa về, nghĩa là mấy món đồ nghề cho ông già kia vẫn chưa thấy đâu. Nhìn cái quần cộc đàn ông phơi ngoài đầu sào phơ phất, Ái nói “rảnh làm gì, vô đây gãi lưng giùm cái”. Cả hai cùng biết, câu nói ấy không chỉ gãi lưng.

- Người ấm quá, xốp như cái gối gòn.

- Ừ, da thịt ấm từ nhỏ. Bà già kêu nuôi chậm lớn lắm.

- Chết, áo đâu? Có ai kêu cửa.

- Gió đó. Quán ngay trảng gió mà. Mấy lần đang ngủ gió giở mái nhà quăng xuống kinh. Rồi sao hả? Đâu có sao, tụi này phủ cao su lên nóc mùng ngủ tiếp. À, chút đi nhớ lấy khăn tắm giắt đầu giường.

- Không đành. Ở lại gãi lưng thêm ít bữa, nghen?

- Thì ở.

Khách nói với ông già chờ đường ráo. Vật lộn mãi, chiếc xe cũng chịu khạc ra những lọn khói đen ngòm. Bảo khách coi quán, “giá đường đậu ghi sẵn trên vách, muốn đi cũng không cần từ giã, cứ đóng cửa vào mà đi”, Ái xỏ cái áo mưa, cắp nón ra đồng. Nhà có năm công ruộng, lúa sắp trổ đòng đòng mà chưa dặm xong. Thằng Đậu lắn quắn chạy theo má. Khách ngó mưa rây, nhìn lại mớ giấy tờ nhòe nhoẹt.

Ở một nơi chốn khách mô tả trong điện thoại là “dọc đường”, chỉ mớ giấy tờ, những cuộc gọi nhắc nhở khách đến từ đâu và phải đi đâu. Mưa vẫn không đầu không cuối, không đến không đi, lúc dào dạt lúc rỉ rả thầm thì. Miệt này mưa kéo dài đến sáu tháng mới ngưng, đường sá vừa mới ráo lại lầy. Ảo giác vây bủa, khách không biết đây là hôn nay hay ngày đã qua. Một bữa mòn mỏi bởi ý nghĩ những con đường đang ngóng chờ mình, khách quyết liệt xốc ba lô lên vai. Ái ngồi nhai cóc non, nhắc khách coi còn bỏ sót gì không. Chỉ mình Ái âm thầm biết thứ khách bỏ sót, nhưng không nói. Thằng Đậu nhìn theo bóng chiếc xe dần nhòe lẫn trên đường, cho đến khi khách quay đều lại. Mang về một mớ xoài xanh, khách nói chắc phải làm mấy con bù nhìnđể đuổi chim, giữ mớ lúa ngoài đồng sắp chín.

- Gặt cho xong đã

Khách quăng đôi giầy trở lại gầm giường.

Thì gặt, Ái háo hức cắn ngập răng vào trái xoài chua lòm, nước ứa tươm trên môi. Những chùm mưa vẫn xòa xuống cái quán cắm chân giữa trảng gió. Nhưng khách đã học được cách phân biệt hai cơn mưa, hai mùa nắng. Cuộc luân chuyển miên viễn của thời gian khách ghi nhớ bằng đứa trẻ sơ sinh khóc lóe ngóe trên giường. Một vụ mía trúng giá. Thằng Đậu lên cấp hai. Ái thèm chua lần nữa. Cây xoài khách trồng đầu mua ra trái. Chân khách bị gãy. Gả con gái.

Những tờ giấy gấp tư dưới dáy ba lô phai gần hết mực, rã beng mép gấp. Lỏng lẻo như những cuộc gọi phía chân trời. Con đường trước nhà đã tráng nhựa, xe đò qua nhà ngày bảy chuyến, Ái vẫn dặn khách muốn đi cứ đi, không cần từ giã. Lần duy nhất Ái bảo khách ở lại là hôm một kẻ xưng ba thằng Đậu tới thăm. Mấy lần xe đò nuốt khách vào, rồi lại trả về đúng trảng gió. Đi, về không hứa hẹn. Chỉ trước cái bữa ra đồng không về nữa, khác buột miệng từ giã, “đừng buồn, mai này gặp lại”.

Những chiều tà Ái chống gậy ra mâm mê nấm mộ dần khô. Bia ghi khách thọ sáu mươi tám tuổi.

Từ hôm tạt qua quán bên đường, khách đi ngang trung tâm thực nghiệm giống cây mới hai lần. Một bận Ái bị rắn lục cắn phải chở đi bệnh viện, bận sau tiễn thằng Đậu đi lính. Không lần nào khách kịp nghĩ đáng lẽ mình phải ở nơi chốn này.