ết Cục Cuối Cùng Của Lão Đức Phúc

Hồ Song Khánh

Lão Đức Phúc cho con trâu ăn no cỏ rồi dắt nó đi làm. Trong buổi chiều thu êm ả, lão nông khô đét tráng kiện này rất vui. Lão và con trâu già làm bạn với nhau đã nhiều năm, an nhàn giẫm bước trên đường làng ra ruộng. Phong cảnh quê hương luôn gần gũi thân thiết, giống như thịt da, thậm chí là tâm hồn của lão. Dòng sông vẫn róc rách trôi, vầng mặt trời vẫn sáng rõ, ruộng mạch ra dòng vẫn tỏa hương thơm tươi mới trên đồng. Có mấy con chó cái đang xuân hiển nhiên đã hiểu được chuyện tình ái...

Lão Đức Phúc với con trâu già chậm rãi đi qua một phần ruộng lúa đang chín của lão, nhổ sợi thuốc lá đắng ngắt đi, thỉnh thoảng ho một tiếng...

Bây giờ cả hai đã giẫm lên mảnh ruộng đang chờ bừa, đây cũng là bối cảnh chính của truyện này. Lão âu yếm nhìn mảnh ruộng đang lô nhô gốc mạch. Đây là nơi khiến lão luôn thấy sảng khoái, luôn lưu luyến không nỡ rời. Mỗi khi cày bừa và thu hoạch trên ruộng, lão đều ngửi thấy mùi mồ hôi tổ tiên và mùi nồng đượm ruộng đồng xa xưa, khiến lão rơi vào trạng thái mê mẩn, thấy mình như đang sống trong giấc mộng vĩnh hằng. Cuối cùng thì thức tỉnh lão vẫn là tiếng ò ò trầm dài của con trâu già, lão thấy đó là ngôn ngữ đẹp nhất thế gian.

Lão nhả ra làn khói thuốc cuối cùng rồi đặt cái điếu cày xuống đất, sau đó âu yếm nhìn con trâu già tình nghĩa mà theo lão, không động vật nào sánh được, nhất là với một nông dân thuần túy và nhiều năm đơn độc như lão. Rất khó hình dung nếu một mai mất đi con trâu này thì lão còn thiết sống nữa không?

Lão Đức Phúc ngắm con trâu và phát hiện bữa nay ánh mắt nó sáng hơn mọi ngày, cái sừng sắc nhọn thì bóng lên như thách thức. Song lão chỉ thấy chiều nay nó càng làm càng hăng, khiến lão luôn phải gật đầu vừa ý. Đây là con trâu do lão đích thân dạy bảo, nó càng già yếu thì lão càng chú ý chăm sóc. Hạ thì tắm táp, bắt ve rận, đông thì ủ ấm. Thỉnh thoảng lão vẫn phải rút roi ra nhưng con trâu chưa hề có một biểu hiện oán giận gì. Lão nghĩ nó hiểu ý lão, hiểu rằng có vụt nhẹ cũng là mắng yêu nó thôi.

Chiều thu yên ả, lão Đức Phúc nhìn nắng vàng chảy tràn trề, đẹp rực rỡ trên cánh đồng của mình, gật gù vừa ý. Khoảng năm chục mét phía đông bắc của ruộng là phần mộ tổ tiên lão, cây cỏ rậm rạp.

Lão nghĩ, có lẽ tổ tiên cũng đang nhìn lão cày ruộng. Lão là hậu duệ của họ, và hẳn họ đang rất hài lòng về dòng giống nhà mình. Lão cũng đã vẽ sẵn ra cho mình mấy kiểu kết cục. Một là chết tại nhà, một là đang cày bừa thì kiệt sức ngã ngay trên ruộng, vĩnh viễn hòa nhập vào với đất đai, cùng tổ tiên bắt rễ ngay trên mảnh đất này, nhìn đời sau dâu bể, nhìn hậu duệ của mình tiếp tục gặt hái. Còn kiểu kết cục đẹp đẽ nhất là cùng con trâu già ra đi, cùng từ biệt thế giới này, mãi mãi không rời nhau. Tóm lại, lão đều bình thản với ba kết cục ấy. Đó là một thế giới ấm áp, thơm tho.

Lão Đức Phúc bỗng thét lên. Tiếng thét hôm nay nhọn sắc khác thường, rách nát không trung, khiến mặt trời cũng bị rung động. Nó vang rền trên cánh đồng khiến lão toát ra vẻ cao lớn vĩ đại.

Nhưng con trâu già như không hề nghe thấy, chẳng mảy may xúc động gì. Lão cáu sườn lại thét lên tiếng nữa. Buổi chiều mùa thu bị tiếng thét của lão xé ra nhưng con trâu vẫn lờ đi. Lão cảm thấy hôm nay nó không bình thường. “Súc sinh”, lão mắng, trút tức giận lên đầu nó. Lão rút roi ra...

Buổi chiều mùa thu này như một định mệnh, lão Đức Phúc đi đến cái kết cục cuối cùng của mình. Khi cái roi trong tay lão quất xuống mặt con trâu, nó xông lên phía trước, xô lão ngã xuống rồi quỳ chân trước lên bụng lão, lấy cái sừng nhọn cứng của mình móc họng lão...

Gần như không ai đón chờ kết cục này. Thân thể lờ nhờ máu thịt của lão được đặt ở chỗ của tổ tiên. Chỉ có điều, con trâu già thân thiết sau khi bị những người thân của lão giết thì không được làm bạn với lão mà bị cắt thành nhiều phần chia cho mọi người.

Tuyết Phong bàn luận: Tác giả đã dùng phép nhân hóa, mượn con trâu là nhân tính cụ thể để miêu tả. Lão nông Đức Phúc yêu con trâu như máu thịt. Nhưng tình yêu này coi sự thuần phục, quên mình, trầm mặc và cần cù là tiền đề. Rồi một chiều thu, lão bỗng cảm thấy mình lớn lao, vĩ đại. Song con trâu thì không quan tâm đến điều đó. Thế là lão tức giận. Tất cả buổi chiều thu bị tiếng thét của lão xé rách ra, lão vung roi lên, và vô tình tạo nên kết cục bi thảm của đời mình. Bi kịch của con trâu, hay là của lão? Điều mà ai cũng thấy là con trâu già trước khi từ biệt cõi đời đã giành thắng lợi bi tráng.