hía Tây thành Bắc Kinh, cách chín mươi dặm có Trương Gia trang, trong Trương Gia trang có tài chủ (nhà giàu) họ Trương. Tài chủ họ Trương nhà to nghiệp lớn, ngay cửa bàng bán gấm vóc của lão ở thành Bắc Kinh đã có mấy nơi. Trương tài chủ có ba con trai, anh cả, anh hai đều lập gia đình cả rồi và cũng theo bố lên thành Bắc Kinh trông nom việc buôn bán. Ở nhà chỉ còn mỗi Trương Tam, trạc mười tám, mười chín tuổi, chưa lấy vợ. Trương tài chủ vẫn lo tìm người mai mối, nhưng liền mười mấy đám Trương Tam đều chưa thấy "được". Nghe nói nhà Trương tài chủ có cả vạn quan tiền, đủ để chọn hết con gái đẹp của thành Bắc Kinh, nhưng bất kỳ cô nào đẹp đến đâu cũng đều không vừa ý Trương Tam. Xem ra anh ta hơn hai mươi tuổi rồi mà việc hôn nhân vẫn chưa có nơi có chốn, người nhà chán cũng chẳng quản anh ta nữa. Trương Tam tự mình cũng chẳng để ý, chẳng kể ngắn dài gì cứ đi lên thành Bắc Kinh giúp bố và các anh lo việc buôn bán. Trương Tam bản tính lương thiện, thích kết bạn bè, thường giúp đỡ người nghèo, cánh ăn mày hay theo anh ta xin tiền, anh ta đều cho cả.

Một hôm Trương Tam từ Bắc Kinh về nhà ở Trương Gia trang, trời chưa sáng anh ta đã lên đường. Vừa ra khỏi cửa, một gã ăn mày đã chặn Trương Tam lại xin tiền. Trương Tam bảo gã:

- Ngươi đến quỹ mà lấy, dùng bao nhiêu lấy bấy nhiêu rồi ghi vào tên ta.

Gã ăn mày bảo không dám đi. Trương Tam quay ngựa về cửa hàng lấy bạc đưa cho gã ăn mày. Trương Tam vừa lên ngựa đi chưa xa lại gặp một người nghèo ngăn lại xin tiền. Trương Tam lại về cửa hàng lấy bạc. cho tới khi anh ta ra được khỏi thành thì đã cuối buổi rồi.

Trương Tam ra ngoài thành, đánh ngựa như bay phóng thẳng về Trương Gia Khẩu. Mới đi được bốn mươi dặm trời đổ tối. Trương Tam đang đi bỗng nghe thấy tiếng khóc không xa lắm. Anh ta ghìm ngựa, đi lại gần xem, dưới ánh trăng có một cô gái trạc hai mươi tuổi đang nức nở. Cô gái mặc quần áo tang khóc lóc thật đáng thương. Trương Tam: vốn hiền lành lại thương người, bèn tới hỏi thăm.

Cô gái khóc bảo:

- Nhà thiếp ba người từ Nam Kinh chạy nạn lên đây. Ngờ đâu bố mẹ mang bệnh nặng cùng nhau qua đời để lại mỗi thiếp là con gái, lên trời không lối xuống đất không đường, biết làm sao mà sống đây?

Nói rồi cô lại khóc thảm thiết.

Trương Tam thò tay sờ túi, túi chẳng có đồng tiền nào, bèn bảo:

-Trời muộn thế này rồi, giờ nàng hãy theo ta về nhà đã. Ngày mai ta sẽ lo liệu cho nàng, được không?

Cô gái nghe vậy vội cảm ơn rối rít, Trương Tam thấy cô gái này rất xinh đẹp. Trương Tam kéo ngựa lại cho cô gái ngồi lên. Cô gái bảo:

- Thế còn chàng?

Trương Tam bảo:

-Ta đi bộ.

Cô gái không chịu lên ngựa nữa và bảo:

Thiếp cưỡi ngựa còn chàng đi bộ như thế sao được?

Còn cách nhà hơn hai chục dặm đường nếu đi bộ thì biết lúc nào mới về đến nhà, nghĩ vậy Trương Tam bèn đỡ cô gái lên ngựa trước rồi mới nhảy lên ngồi sau.

Trương Tam đưa cô gái về đến nhà, gọi người mở cửa. Hai chị dâu trông thấy cứ tưởng là vợ của em chồng bèn bảo:

- Chú lấy vợ sao không nói với nhà một tiếng?

Trương Tam đỏ mặt kể lại chuyện xảy ra trên đường, hai bà chị đành nuốt giận vì em chồng hay lo việc thiên hạ. Bà chị dâu thứ vốn người tinh khôn, đảo mắt nhìn một cái rồi bảo:

- Cô ấy xinh thế này, hôm nay để cô ấy ngủ tạm ở phòng chú vậy, chúng tôi đỡ phải đốt giường ấm Trương Tam nghe vậy vội vàng bảo:

- Thế sao được!

Rồi nhất định bắt chị dâu đốt một lò sưởi để cô gái nghỉ trong phòng đó.

Ngày hôm sau, ăn cơm xong cô gái đến gặp bà chủ, cũng không đả động gì đến chuyện đi, cứ như vậy mấy ngày liên. Suốt ngày cô gái ở bên bà chủ và bà chủ cũng rất ưa thích cô gái bèn nhận cô ta làm con nuôi và gọi tên là Hồ Muội (em Hồ).

Từ đó trở đi Hồ Muội hàng ngày chầu hầu bà chủ. Cô phục vụ rất chu đáo. Bà chủ vừa muốn hút thuốc, Hồ Muội đã nạp thuốc xong rồi. Bà chủ vừa định uống nước, Hồ Muội đã kịp rót nước vừa nguội rồi. Khỏi phải nói là bà chủ vui sướng đến ngần nào. Sắp hết năm, Hồ Muội bảo:

- Mẹ có kim chỉ vải vóc không?

Bà chủ bảo:

- Cũng phải may lấy mấy bộ quần áo. Nhà ta có toàn lụa là gấm vóc nhưng chả có ai biết may khâu gì cả. Liệu con có làm được không?

Hồ Muội bảo:

- Để con thử xem sao!

Người nhà mang tới một súc lụa. Hồ Muội chẳng phải đo người bà chủ mà chưa đến nửa ngày đã cắt may xong bộ quần áo cho bà. Bà chủ mặc thử không rộng không chật, vừa như in. Đường may lại không bị lỗi mũi, Hai chị dâu nghe chuyện cũng khen không ngớt lời. Hồ Muội lại may cho mỗi người một cái áo làm cho hai chị dâu quá ư vui sướng.

Một buổi tối, hai chị dâu gọi Hồ Muội sang nhà mình bảo:

- Chú ba nhà chúng ta đã hơn hai mươi tuổi rồi mà vẫn chưa thành gia thất. Xem ra hai người có duyên phận với nhau, cô sẽ làm vợ chú em nhà ta nhé!

Hồ Muội bảo:

- Nhà ta là nhà giàu phải tìm người môn đăng hộ đối, còn em xấu xí như ma lem thì xứng sao được?

Hai chị dâu nói lên nói xuống mãi Hồ Muội mới gật đầu.

Ngày hôm sau hai chị dâu lại bàn với Trương Tam. Chẳng tốn mấy công sức Trương Tam đồng ý ngay. Anh vội sai người lên Bắc Kinh đón Trương tài chủ và hai anh về nhà. Ba bố con họ Trương về thấy Hồ Muôi đẹp như tiên thì cũng rất mừng rỡ, lập tức lo việ vui mừng cho hai người. Trương Tam thành hôn với Hồ Muội xong thì suốt ngày quanh quẩn bên cạnh Hồ Muội, một bước không rời. Thoáng cái đã ba năm. Hồ Muội sinh được một chú bé bụ bẫm.

Một hôm Trương Tam bảo:

- Ta phải lên cửa hàng trên Bắc Kinh xem sao!

Hồ Muội bảo:

- Thiếp cũng phải đi, chàng sang Đông, thiếp xuôi Nam.

Trương Tam bảo:

- Nàng xuôi Nam làm gì?

Hồ Muội bảo:

- Thiếp phải về nhà.

Trương Tam đâu muốn để nàng đi, anh khổ sở van lơn mãi. Hồ Muội bảo:

- Được! Thiếp ở lại một đêm nữa, ngày mai thiếp nhất định phải đi.

Một đêm qua đi. Hôm sau, dù Trương Tam chèo kéo giữ, Hồ Muội vẫn không chịu. Cuối cùng Hồ Muội thấy Trương Tam tội nghiệp quá bèn bảo:

- Sau này quả thực chàng còn nhớ đến thiếp thì hãy đến Hồ Tiên Đường tìm thiếp.

Trương Tam hỏi:

- Hồ Tiên Đường ở đâu?

Hồ Muội đáp:

- Chàng cứ một mạch xuôi Nam tìm đến Lý Tứ điếm (quán Lý Tứ) là có thể thấy Hồ Tiên Đường. Hồ Muội nói xong cùng Trương Tam gạt nước mắt mà chia tay.

Hồ Muội đi rồi, Trương Tam, ở nhà ngồi không, nuôi nấng đứa con. Thoáng cái đã lại ba năm qua. Trương Tam quả thực chịu không nổi nữa, bèn bảo chị dâu:

- Em phải đi tìm Hồ Muội!

Cả nhà ngăn cản không nổi, bèn sửa soạn một đôi ngựa tốt và rất nhiều vàng. Hôm sau trời vừa sáng, Trương Tam đã lên đường. Trương Tam đi một mạch theo hướng Nam, ngày đi đêm nghỉ, ngựa không dừng vó, một lèo thế mà đã nửa năm, vàng mang theo tiêu sạch nhưng vẫn chưa biết Lý Tứ điếm ở chỗ nào. Trương Tam bán ngựa mua một con lừa. Lại đi hơn một tháng nữa, tiền bán ngựa cũng tiêu hết mà vẫn chưa tìm ra Lý Tứ điếm. Hỏi thăm mới biết là đã đi được mấy ngàn dặm. Trương Tam hết cách đành bán cả lừa. Rồi tiền bán lừa cũng hết đành ăn mày dọc đường.

Một hôm Trương Tam đi đến một toà thành. Vừa vào thành đã thấy một chủ quán,đang mời chào khách hàng:

-Các vị quan khách, muốn nghỉ trọ, muốn ăn cơm xin vào quán Lý Tứ này. Quán nhỏ của chúng tôi đặc biệt thuận tiện, hôm nay lại giảm một nửa giá tiền.

Trương Tam nghe thấy thế vô cùng vui mừng vội bảo:

- Đây là Lý Tứ điếm (quán Lý tứ) ư?

Chủ quán đáp:

- Đúng rồi!

Trương Tam bèn trọ ở quán này. Đêm hôm ấy Trương Tam ngã bệnh, mình nóng hầm hập, nằm bẹp cả tháng không dậy nổi. Đợi bệnh Trương Tam hơi đỡ, Lý Tứ mới hỏi:

- Cậu từ đâu tới? Rồi sẽ đi đâu?

Trương Tam nói rõ lý do tại sao mà tới. Lý Tứ bảo:

- Tôi khuyên cậu nên sớm về đi thôi.

Trương Tam nghe nói vậy khóc oà lên bảo:

- Dù tôi có chết cũng phải nhìn thấy mặt vợ đã.

Lý Tứ coi bộ chẳng còn cách nào khuyên ngăn bèn bảo:

- Giờ cậu hãy nghỉ đi, sớm mai tôi gọi lúc nào thì cậu đi lúc ấy.

Đêm hôm ấy Trương Tam không sao ngủ được, nhắm mắt lại là thấ Hồ Muội. Ngủ chưa được một giờ đã hỏi:

- Ông chủ quán ơi, trời sáng chưa?

Lý Tứ bảo:

- Vẫn chưa đến canh ba.

Vừa nằm xuống, Trương Tam lại hỏi, liên tiếp đến mấy lần, về sau Lý Tứ dứt khoát không trả lời anh ta nữa. Trời sắp sáng, Trương Tam ngủ thiếp đi.

Sáng hôm sau Lý Tứ tiễn Trương Tam lên đường. Lý Tứ cầm theo một cái que cời lửa bảo:

- Phía trước không xa là biển, khi đến bờ biển cậu ném que cời cắm vào đâu thì cứ tiến về phía đó nhưng không được quay đầu nhìn lại.

T rương Tam nhất nhất ghi nhớ những lời dặn dò vào lòng. Trương Tam đi lại về phía trước mấy chục dặm, tới bờ biển chỉ thấy sóng đen cao ngất trời. Thấy thế Trương Tam phát run lên. Vừa không muốn đi nhưng lại không chịu hết hy vọng. Trương Tam cắm que cời trên bãi cát rồi lội ra biển. Kể cũng lạ, anh ta toàn đặt chân trên cát, nước biển bắn tung lên cũng không chạm được vào người Trương Tam. Chẳng bao lâu Trương Tam đã ra đến giữa biển. Anh ta nghĩ: "Ta phải xem đi qua được bao xa rồi!” và quay đầu nhìn lại. Bỗng cát dưới chân chẳng còn chút nào và sóng đen trùm trời ngợp đất ập xuống người Trương Tam, cuốn anh ta đi.

Khi Trương Tam tỉnh lại thì thấy mình đang nằm bên cạnh một cây cầu bằng ngọc quý và Hồ Muội đang đứng ở đầu cầu. Anh ta nhỏm dậy chạy lại với Hồ Muội, hai người ôm nhau khóc lóc thảm thiết. Hồ Muội gạt nước mắt, bảo:

- Chàng đã đến đây rồi, việc gì cũng phải nghe theo lời thiếp. Tới nhà, chàng không được nói bất kỳ một câu nào và dù thế nào cũng không được xuống lò.

Trương Tam theo Hồ Muội đi về phía trước. Vòng qua eo núi phía trước có ba gian nhà ngói. Vào nhà, Hồ Muội bảo Trương Tam leo lên giường lò.

Hai người đang trò chuyện thì nghe thấy phía ngoài có tiếng gió thổi vù vù. Hồ Muội bảo:

- Cha thiếp đã về.

Vừa nói xong đã thấy một ông già râu bạc bước vào. Ông già thấy có người lạ bèn tới nói chuyện. Trương Tam thấy bố vợ về, định bước xuống lò thì Hồ Muội đã vội vàng đẩy anh ta vào góc lò. Ông già lên giường lò, Hồ Muội bưng cơm rượu ra, mấy người cùng ăn cơm. Ông già liền rót rượu cho Trương Tam, anh ta đang định lên tiếng thì Hồ Muội thúc cho một cẳng tay anh ta liền ngậm miệng.

Cơm ăn xong, ông già cưỡi gió đi mất. Hồ Muội ôm lấy Trương Tam mà khóc. Hồ Muội bảo Trương Tam:

- Thiếp là Hồ nữ (con gái Hồ ly) vì thấy chàng quá hiền lương nên mới biến thành cô gái ở với chàng ba năm. Bây giờ chàng đã tìm đếntất cả các đồ đạc chàng đều có thể lấy tuỳ thích. Một lát nữa thiếp sẽ đưa chàng qua biển và chàng có thể tìm một người vợ tốt khác.

Nói xong nàng lại khóc. Trương Tam cũng khóc. Anh ta chỉ cần Hồ Muội theo về còn thứ gì cũng không thiết, nếu không thì anh ta chẳng đi đâu cả. Hồ Muội bảo:

- Dù sao chàng cũng không thể ở nơi này được. Khi nãy thiếp không cho chàng cử động, nói năng vì sợ bố thiếp nhận ra sẽ ăn thịt chàng. Thế này vậy, ở đây thiếp có một con lừa là của báu hiếm có ở đời, chàng muốn gì nó đều có thể cho chàng thứ đó.

Hồ Muội lấy ra một con lừa nhỏ dài độ hơn ba tấc. Con lừa này da đen mượt, vó trắng, vành mắt trắng, trông thật thích mắt. Hồ Muội bảo:.

- Chàng cưỡi nó về nhà.

Trương Tam bảo:

- Bé tí thế này ta làm sao cưỡi được?

Hồ Muội hô một tiếng: "Dài!. Con lừa lập tức dài ra ba thước. Trương Tam cưỡi lên lừa rồi cùng Hồ Muội gạt lệ mà chia tay. Con lừa cõng anh ta nhảy lên không trung rồi chạy về phía Lý Tứ điếm.

Lý Tứ thấy Trương Tam bình yên trở về thì cũng vui mừng liền bày tiệc thết đãi anh ta. Trong bữa tiệc, Lý Tứ hỏi:

- Cậu trở về bằng cách nào?

Trương Tam móc con lừa nhỏ ra đặt lên bàn, bảo:

- May nhờ có cái đồ chơi này đây!

Lý Tứ hỏi:

- Cái đồ chơi này dùng làm gì?

Trương Tam Bảo:

- Muốn nó làm gì nó sẽ làm cái ấy. Này, lừa ơi, hãy nhả cho ta hai đĩnh nguyên bảo.

Lời nói vừa dứt, con lừa đã khac ra hai đĩnh "nguyên bảo". Trương Tam bảo:

- Tôi trọ ở đây hơn một tháng, đây coi như trả tiền trọ.

Lý Tứ bảo:

- Không cần, không cần đâu!

Miệng lão nói "không cần” nhưng tay đã thò ra vơ lấy.

Lý Tứ thấy Trương Tam có con lừa bảo bối thì muốn cướp. Lão dọn một phòng trọ sạch sẽ nhất để Trương Tam nghỉ ngơi, lại bắt ba con gái của mình thay nhau hầu hạ Trương Tam.

Một hôm Lý Tứ bảo Trương Tam:

- Cậu ở một mình thật cô đơn.

Tôi có ba đứa con gái, lớn nhất hai mươi tuổi, nhỏ nhất mười tám tuổi, tôi gả tất cho cậu.

Trương Tam bảo:

- Không được đâu, không được đâu!

Lý Tứ bảo:

- Làm sao lại không được!

Rồi lão cứ ép gả ba con gái cho Trương Tam. Trương Tam từ chối cách nào cũng không xong. Anh ta thấy cô thứ hai trông rất giống Hồ Muội bèn bảo:

- Tôi chỉ thích cô thứ nhà bác.

Lễ trời đất xong, Lý Tứ bảo:

- Giờ tôi đã là bố vợ cậu, tôi bảo gì cậu phải nghe. Cậu hãy cho tôi mượn con lừa mấy ngày.

Trương Tam bảo:

- Mai con phải đưa vợ về nhà.

- Ngày mai tôi sẽ đưa cậu đi cho biết cửa biết nhà, lại còn thăm ông thông gia nữa chứ! Khi nào trở về tôi sẽ cưỡi lừa về.

Hôm sau trời vừa sáng, Trương Tam móc con lừa ra hô “dài, con lừa liền dài ra ba thước. Trương Tam lại hô "dài", con lừa dài thành sáu thước. Cả mấy người cưỡi lừa bay lên không mà đi.

Chưa đến nửa ngày họ đã về tới Trương Gia trang. Hai người chị thấy chú ba đưa được vợ về thì vô cùng vui mừng. Được mấy hôm, Lý Tứ bảo:

- Tôi phải trở về trông coi quán trọ thôi!

Trương Tam cố giữ lại nhưng không được, bèn trao lừa cho Lý Tứ.

Lý Tứ cưỡi lừa bay được một lúc, con lừa bỗng hạ xuống đất. Lý Tứ nghĩ bụng: "Sao đến nhà nhanh thế nhỉ?". Lão mở mắt nhìn xem thì đâu phải nhà mình! Chỉ là nơi bãi trống đồng hoang. Lý Tứ xuống lừa chưa biết nên làm sao thi con lừa đã xông vào lão mà bảo:

- Lý Tứ! Lão tham lam quá đáng đấy! Ta chỉ hầu hạ Trương Tam chứ không hấu hạ Lý Tứ đâu!

Lừa nói xong tung minh nhảy lên không trung mất dạng.

Lý Tứ bị giam hãm nơi bãi trống đồng hoang không sao thoát ra, chưa được mây hôm đã chết đói.