hi tôi ngước lên và trông thấy chị ta, tôi suýt đánh rơi con dao. Tôi không thấy chị ta đã mười năm trời. Trông chị ta gần như vẫn thế, dù rằng chị ta có béo ra một chút, và ngoài những vết rỗ đậu mùa cũ, một bên mặt chị ta bây giờ có những vết sẹo - Maertge, cô bé thỉnh thoảng vẫn đến thăm tôi, có kể cho tôi nghe về tai nạn đó, món thịt cừu nướng bắn mỡ.

Chị ta chưa bao giờ nướng thịt thành thạo cả.

Chị ta đứng khá xa nên không rõ có thực chị ta đến để gặp tôi hay không. Dù vậy, tôi biết chuyện đó là không thể. Suốt mười năm trời chị ta đã gắng tránh mặt tôi ở thành phố không phải là to lắm này. Không chỉ một lần tôi chạm mặt chị ta trong chợ hay ở Khu Hàng thịt, hoặc dọc bất cứ con kênh chính nào. Nhưng kể từ đó, tôi không còn đi trên phố Oude Langendijck nữa.

Chị ta miễn cưỡng bước lại gần quầy hàng. Tôi đặt con dao xuống và chùi đôi tay dính đầy máu vào tạp dề.

- Chào chị, chị Tanneke, - tôi nói bình tĩnh, như thể tôi mới gặp chị ta chỉ vài ngày trước. - Tình hình chị thế nào?

- Cô chủ muốn gặp cô, - Tanneke nói thẳng thừng, cau mặt. - Cô phải đến nhà ngay chiều nay.

Đã nhiều năm rồi kể từ khi có ai đó ra lệnh cho tôi bằng cái giọng như vậy. Khách hàng hỏi mua các thứ, nhưng chuyện đó lại khác. Tôi có thể từ chối họ nếu tôi không thích điều mình nghe thấy.

- Maria Thins thế nào? - tôi hỏi, cố gắng giữ lịch sự. - Và cô Catharina thế nào?

- Thì cũng ổn như mong muốn, căn cứ vào những chuyện đã xảy ra.

- Tôi nghĩ là họ xoay xở được.

- Bà chủ của tôi phải bán bớt một số tài sản, nhưng bà là người tính toán khéo léo. Bọn trẻ con sẽ ổn cả. Như ngày xưa, Tanneke không cưỡng lại được việc khen ngợi Maria Thins với bất kì ai có thể nghe, thậm chí nếu điều đó có nghĩa là hơi quá nôn nóng đi vào chi tiết.

Hai người phụ nữ tiến đến và đứng sau lưng Tanneke, chờ được phục vụ. Một phần tôi mong họ đừng ở đó để tôi có thể hỏi chị ta thêm vài câu, dẫn dắt để chị ta kể ra những chi tiết khác, kể cho tôi nhiều hơn về rất nhiều chuyện. Nhưng một phần khác trong tôi - phần lý trí mà tôi đã gắng giữ cho tới giờ đã nhiều năm trời - không muốn có bất cứ gì dây dưa với chị ta. Tôi không muốn nghe.

Những người phụ nữ đổi chân trong lúc Tanneke đứng vững chãi trước quầy hàng, mặt vẫn còn nhăn nhó nhưng đã có nét nhẹ nhàng hơn. Chị ta lật miếng thịt nằm trước mặt chị ta.

- Chị có muốn mua gì không? - Câu hỏi của tôi lôi chị ta ra khỏi trạng thái ngơ ngẩn.

- Không, - chị ta lẩm bẩm.

Bây giờ họ mua thịt ở một quầy hàng khác ở góc kia của Khu Hàng thịt. Ngay khi tôi bắt đầu làm việc bên cạnh Pieter họ đã thay hàng thịt - bất ngờ đến nỗi họ còn không cả trả tiền. Họ vẫn còn nợ chúng tôi mười lăm guilder. Pieter không bao giờ hỏi họ chỗ tiền đó. “Đó là cái giá anh phải trả cho em,” đôi lúc anh ta trêu chọc. “Bây giờ thì anh đã biết một cô hầu giá bao nhiêu.”

Tôi không cười khi nghe anh ta nói vậy. Tôi cảm thấy có một bàn tay bé xíu kéo váy tôi và tôi nhìn xuống. Frans bé bỏng đã tìm thấy tôi và đang bám vào váy tôi. Tôi chạm vào đỉnh đầu thằng bé, đầy những lọn tóc quăn giống như bố nó.

- Con đây rồi, - tôi nói, - thế còn Jan và bà con đâu? Thằng bé con quá nhỏ nên không nói được gì với tôi, nhưng khi đó tôi nhìn thấy mẹ và con trai lớn đang đi qua những quầy hàng về phía tôi

Tanneke nhìn đi nhìn lại tôi và các con trai tôi rồi mặt chị ta đanh lại. Chị ta phóng một cái nhìn đầy buộc tôi vào tôi, nhưng chị ta không nói chị ta nghĩ gì. Chị ta lùi lại, giẫm vào chân một người đàn bà đứng ngay sau chị ta.

- Chiều nay cô nhớ đến đấy, - chị ta nói rồi bỏ đi trước khi tôi kịp trả lời.

- Giờ đây họ có mười một đứa con - Maertge và những lời đôi mách ngoài chợ cho tôi biết tin. Dù vậy, Catharina đã mất đứa bé cô ta sinh vào cái ngày xảy ra chuyện với bức tranh và cái bay. Cô ta sinh ngay trong xưởng vẽ - cô ta không thể đi xuống dưới nhà vào phòng của cô ta được. Đứa trẻ sinh non một tháng, bé và ốm yếu. Nó chết sau ngày lễ mừng sinh không được bao lâu. Tôi biết Tanneke buộc tội tôi vì cái chết của đứa bé.

Đôi lúc tôi hình dung xưởng vẽ của ông dính đầy máu của Catharina trên nền và tự hỏi làm thế nào ông còn có thể làm việc ở đó.

Jan chạy tới bên cậu em nhỏ của mình và đẩy cậu bé vào góc tường, nơi chúng bắt đầu đá qua đá lại một mẩu xương.

- Ai vậy? - mẹ tôi hỏi. Bà chưa bao giờ gặp Tanneke.

- Một khách hàng, - tôi trả lời. Tôi thường giấu bà những chuyện mà tôi biết sẽ làm bà bận tâm. Kể từ khi cha tôi mất đi, bà đã trở nên khó tính như một con chó hoang trước những cái mới, những điều khác lạ, thay đổi.

- Chị ta không mua gì cả, - mẹ tôi nhận xét.

- Không, chúng ta không có cái chị ta muốn. - Tôi quay lại để chờ khách hàng tiếp theo trước khi mẹ tôi có thề hỏi thêm những câu hỏi khác. - Pieter và bố anh ta xuất hiện, khiêng một nửa con bò. Học quăng nó lên cái bàn đằng sau quầy hàng

và cầm dao lên. Jan và Frans bé bỏng bỏ mẩu xương của chúng và chạy đến xem. Mẹ tôi bước lùi ra sau bà chưa bao giờ quen với hình ảnh nhiều thịt đến thế.

- Mẹ đi đây, - bà vừa nói vừa cầm chiếc giỏ mua đồ lên.

- Chiều nay mẹ có thể trông bọn trẻ được không ạ? Con có chút việc vặt phải đi. - - Con đi đâu?

Tôi nhướng mày lên. Trước đây, tôi đã kêu ca với mẹ là bà hỏi nhiều quá. Bà đã già và trở nên nghi ngờ những lúc thường chẳng có việc gì phải nghi ngờ cả. Dù vậy, giờ đây khi có vài điều phải giấu bà, tôi thấy mình bình tĩnh kì lạ. Tôi không trả lời câu hỏi của bà.

Với Pieter thì dễ hơn. Anh chỉ ngước lên nhìn tôi. Tôi gật đầu với anh. Anh đã quyết định từ lâu là không đặt cho tôi những câu hỏi mặc dù anh biết đôi lúc tôi có những suy nghĩ mà tôi không nói ra. Vào đêm tân hôn, khi bỏ chiếc mũ của tôi ra, anh nhìn thấy hai lỗ ở tai tôi nhưng anh không hỏi gì.

Những cái lỗ ấy giờ đây đã liền lại từ lâu. Tất cả những gì còn lại là mẩu thịt hơi cứng mà tôi có thể cảm nhận thấy khi tôi dùng các ngón tay nắn mạnh hai dái tai.

Đã được hai tháng kể từ khi tôi nghe tin đó. Giờ đây, đã được hai tháng tôi có thể đi lại ở Delft mà không phải tự hỏi liệu tôi có gặp phải ông không. Trong nhiều năm, đôi lúc tôi nhìn thấy ông từ xa, trên đường đến hay trở về từ Giáo phường, hoặc gần nhà trọ của mẹ ông, hoặc đến nhà ngài Leeuwenhoek, một nơi không xa Khu Hàng thịt. Tôi không bao giờ đi gần ông, và tôi cũng không chắc có bao giờ ông nhìn thấy tôi. Ông đi dọc theo những con phố hoặc ngang qua quảng trường với đôi mắt hướng tới một điểm xa xôi - không phải là bất lịch sự hay cố ý, mà như thể ông đang ở một thế giới khác.

Ban đầu tôi rất khổ sở. Mỗi khi nhìn thấy ông, tôi đông cứng người lại bất cứ tôi đang ở đâu, ngực thắt lại và tôi không thể thở được. Tôi phải giấu phản ứng của mình khỏi cha con Pieter, khỏi mẹ tôi, khỏi những lời bàn tán ngồi lê đôi mách tò mò ngoài chợ.

Trong một khoảng thời gian dài tôi nghĩ tôi vẫn có ý nghĩa nào đó đối với ông.

Tuy vậy, sau một thời gian, tôi thú nhận với mình rằng ông luôn quan tâm đấn những bức tranh của mình hơn là quan tâm đến tôi.

Khi Jan được sinh ra thì tôi dễ dàng chấp nhận việc đó hơn. Con trai tôi khiến tôi trở lại với gia đình mình, như tôi đã từng luôn là thế, khi tôi còn là đứa trẻ, trước khi trở thành người hầu. Tôi quá bận rộn với đứa trẻ đến mức tôi không còn thời gian ngó nghiêng ra bên ngoài nữa. Với đứa trẻ trên tay, tôi chấm dứt việc đi xung quanh ngôi sao tám cánh ở quảng trường và tự hỏi đâu là nơi kết thúc của mỗi cánh sao. Khi nhìn thấy ông chủ cũ của mình đi ngang qua quảng trường, tim tôi không còn thắt lại nữa. Tôi không còn nghĩ đến ngọc trai và lông thú, không còn thèm được nhìn ngắm một bức tranh của ông.

Đôi lúc tôi chạm trán những người khác trên phố - Catharina, bọn trẻ con, Maria Thins. Catharina và tôi quay mặt đi. Như vậy dễ hơn. Cornelia nhìn tôi với đôi mắt thất vọng. Tôi nghĩ con bé đã hy vọng phá tan tành cuộc đời tôi. Lisbeth thì bận rộn với việc trông nom mấy đứa em trai, những đứa quá bé để có thể nhớ tôi. Và Aleydis thì giống bố - đôi mắt xám của cô bé nhìn xung quanh mà không nhìn vào bất cứ thứ gì gần cô bé. Sau một thời gian thì có những đứa trẻ khác nữa mà tôi không biết hoặc chỉ nhận biết chúng qua đôi mắt của bố, mái tóc của mẹ.

Trong tất cả bọn họ, chỉ có Maria Thins và Maertge là nhìn nhận tôi. Maria Thins gật đầu vội khi bà nhìn thấy tôi, Maertge thì lẻn ra Khu Hàng trả thịt để nói chuyện với tôi. Chính Maertge đã mang cho tôi những thứ đồ đạc từ ngôi nhà - viên gạch vỡ, cuốn sách kinh, những chiếc cổ áo và mũ của tôi. Cũng chính Maertge, nhiều năm sau đã nói với tôi về cái chết của mẹ ông, về chuyện ông phải nhận việc quản lý nhà trọ của bà, về món nợ cứ tăng lên của họ, về tai nạn của Tanneke do mỡ cừu bắn lên.

Chính Maertge là người một hôm đã hân hoan tuyên bố:

- Bố đang vẽ em theo cách mà bố vẽ chị. Chỉ em thôi, nhìn qua vai. Đấy là những bức tranh duy nhất mà bố vẽ theo cách đó, chị biết đấy.

Không hoàn toàn theo cách đó, tôi nghĩ. Không hoàn toàn. Dù vậy, tôi ngạc nhiên là cô bé biết về bức tranh. Tôi tự hỏi liệu cô đã nhìn thấy nó chưa.

Tôi phải thận trọng với cô bé. Trong một khoảng thời gian dài cô vẫn chỉ là một cô gái, và tôi cảm thấy không đúng lắm nếu hỏi quá nhiều về gia đình cô. Tôi phải kiên nhẫn chờ đợi cô kể những mẩu tin ngắn ngủi. Cho đến khi cô đủ lớ để có thể thẳng thắn thì tôi đã không còn quan tâm lắm tới gia đình cô, một khi tôi đã có gia đình của chính mình.

Pieter chịu đựng những cuộc đến thăm của cô nhưng tôi biết cô khiến anh không thoải mái. Anh cảm thấy nhẹ người khi Maertge lấy con trai người buôn lụa và bắt đầu gặp tôi ít hơn và mua thịt một hàng khác.

Giờ đây, sau mười năm, tôi lại được gọi tới ngôi nhà, nơi từ đó tôi đã rời đi đột ngột đến thế.

Hai tháng trước, trong lúc tôi đang cắt chiếc lưỡi ở quầy thịt thì nghe một người đàn bà đang chờ đến lượt mình nói với một bà khác:

- Vâng, thử nghĩ mà xem, chết đi và để lại mười một đứa trẻ cùng bà vợ góa trong cảnh nợ nần như thế.

Tôi ngước nhìn lên và con dao cắt sâu vào lòng bàn tay tôi. Tôi không cảm thấy đau cho tới khi tôi hỏi:

- Bà đang nói về ai đấy? - Và người đàn bà trả lời:

- Ông họa sĩ Vermeer chết rồi.

Tôi kì cọ móng tay mình đặc biệt cẩn thận sau khi kết thúc công việc ở quầy hàng. Đã từ lâu rồi tôi từ bỏ việc kì cọ kĩ lưỡng móng tay, mặc Pieter cha giễu cợt nhiều:

- Con thấy đấy, con đã quen với những ngón tay bẩn cũng như con đã quen với ruồi, - ông thích thú nói. - Bây giờ khi con hiểu hơn chút ít về cuộc đời thì con có thể thấy rằng không phải lúc nào cũng có lý do gì để giữ tay luôn sạch sẽ. Chúng lại bẩn ngay ấy mà. Sự sạch sẽ không quan trọng như khi con nghĩ tới những ngày con làm cô hầu hả?

Dù vậy, thỉnh thoảng tôi vẫn vò nát lá oải hương và giấu chúng dưới áo để át đi cái mùi thịt dường như lẩn quất quanh tôi cả ngày, cả khi tôi đã ở xa Khu Hàng thịt.

Có nhiều thứ tôi phải làm quen.

Tôi thay một cái váy khác, một chiếc tạp dề sạch sẽ và một chiếc mũ mới hồ. Tôi vẫn đội mũ của mình theo cách cũ và chắc trông tôi cũng giống như ngày đầu tiên khi tôi ra đi làm người hầu. Chỉ có đôi mắt tôi giờ đây không còn mở to và ngây thơ đến thế nữa.

Mặc dầu đó là tháng Hai, trời không lạnh buốt. Nhiều người đang ở ngoài Quảng truờng Chợ khách hàng của chúng tôi, hàng xóm của chúng tôi, những người biết chúng tôi và sẽ nhận thấy bước chân đầu tiên của tôi đặt lên con phố Oude Langendijck sau mười năm. Cuối cùng, chắc tôi sẽ phải nói với Pieter rằng tôi đã đến đó. Tôi vẫn còn chưa biết liệu tôi có phải nói dối về lý do tôi đến đó hay không.

Tôi băng qua Quảng trường, rồi cây cầu bắc ngang con kênh dẫn đến Oude Langendijck. Tôi không ngập ngừng vì không muốn gây thêm sự chú ý. Tôi cả quyết rẽ và đi dọc theo con phố. Nơi đó không xa chỉ nửa phút sau tôi đã đến trước ngôi nhà - nhưng tôi có cảm giác nó rất xa, như thể tôi đang đi tới một thành phố xa lạ mà tôi chưa từng viếng thăm nhiều năm trời.

Vì đó là một ngày ấm áp nên cánh cửa đang mở và những đứa trẻ ngồi trên ghế băng - bốn đứa, hai đứa con trai và hai đứa con gái, ngồi thành hàng giống như những cô chị chúng khi tôi tới đây lần đầu, mười năm về trước. Đứa lớn nhất đang thổi bong bóng, như ngày trước Maertge đã thổi, mặc dù cậu bé đặt ống thổi xuống ngay khoảnh khắc nhìn thấy tôi. Cậu bé trạc khoảng mười hoặc mười một tuổi. Sau giây lát tôi nhận ra rằng cậu bé chắc phải là Franciscus, mặc dù tôi không nhận thấy ở cậu nhiều nét của đứa bé mà tôi từng biết. Những ngày đó, tôi chẳng nghĩ nhiều đến những đứa bé khi tôi còn trẻ. Những đứa khác thì tôi không nhận ra, trừ đôi lúc nhìn thấy chúng trong thành phố với những cô chị. Tất cả bọn chúng chằm chằm nhìn tôi.

Tôi hướng tới Franciscus:

- Em nói với bà rằng Griet đang ở đây để gặp bà. - Franciscus quay sang cô bé lớn hơn trong hai đứa con gái:

- Beatrix! Em đi tìm Maria Thins đi. - Con bé nhảy lên và ngoan ngoãn đi vào trong nhà. Tôi nghi đến việc Maertge và Cornelia tranh giành để thông báo về tôi rất lâu trước đây và mỉm cười một mình. Bọn trẻ tiếp tục nhìn tôi chằm chằm.

- Em biết chị là ai rồi, - Franciscus tuyên bố.

- Chị ngờ là em có thể nhớ chị, Franciscus ạ. Em chỉ là một đứa trẻ bé tí xíu khi chị biết em. - Cậu bé phớt lờ lời nhận xét của tôi - cậu đang tiếp tục dòng suy nghĩ của mình. - - Chị là quí cô trong bức tranh. - Tôi chằm chằm nhìn cậu, và Franciscus mỉm cười chiến thắng. -

- Đúng chị rồi mặc dù trong tranh chị không đội mũ mà quấn một tấm vải kì lạ màu xanh và vàng.

- Bức tranh đó giờ ở đâu? - Cậu bé có vẻ ngạc nhiên khi tôi hỏi vậy.

- Ở chỗ con gái ngài Ruijven, tất nhiên là như vậy. Ông ấy chết hồi năm ngoái, chị biết đấy.

Tôi nghe được chuyện này ở Khu Hàng thịt với một sự nhẹ nhõm thầm kín. Ngài Ruijven không bao giờ còn tìm kiếm tôi kể từ khi tôi bỏ đi, nhưng tôi luôn lo sợ rằng một ngày nào đó ông ta sẽ lại xuất hiện với nụ cười ngọt xớt và đôi bàn tay mò mẫm.

- Làm sao mà em nhìn thấy bức tranh nếu nó ở chỗ con gái ngài Ruijven cơ chứ? - - Bố em hỏi mượn bức tranh ít ngày, - Franciscus giải thích. - Sau hôm bố chết mẹ em gửi trả ngay cho con gái ngài Ruijven. Tôi sửa lại tấm áo choàng bằng đôi tay run lẩy bẩy.

- Ông ấy muốn ngắm lại bức tranh à? - tôi cố gắng nói bằng một giọng nhỏ.

- Đúng rồi, cô gái ạ. - Maria Thins đã đến đứng trong khung cửa. - - Nó chẳng ích gì cho những việc ở đây đâu, tôi có thể nói với cô vậy. Nhưng đến lúc đó thì ông ấy

đã ở vào trạng thái mà chúng tôi không dám nói không, thậm chí cả Catharina. Trông bà ấy vẫn y hệt như vậy - bà sẽ không bao giờ già đi. Một hôm nào đó bà sẽ chỉ đơn giản đi ngủ và không tỉnh dậy nữa. Tôi gật đầu chào bà. Tôi rất tiếc vì những mất mát và khó khăn của bà, thưa bà.

- Ừ, cuộc đời là một trò nực cười. Nếu cô sống đủ lâu, sẽ chẳng còn gì là bất ngờ nữa.

Tôi không biết phải đáp lại những lời đó như thế nào, vậy nên tôi chỉ đơn giản nói điều tôi biết sẽ là sự thực.

- Bà muốn gặp tôi, thưa bà.

- Không, Catharina là người sẽ gặp cô.

- Catharina ư? - tôi không thể giấu sự ngạc nhiên trong giọng nói. - Maria Thins cười chanh chua.

- Cô thực sự chưa bao giờ học được cách giấu ý nghĩ của cô cho riêng mình, có phải vậy không, cô gái? Thôi đừng để ý, tôi hy vọng cô sống tốt đẹp với anh chàng bán thịt của cô chứ, nếu như anh ta không hỏi cô quá nhiều chuyện.

Tôi mở miệng ra định nói nhưng rồi ngậm lại.

- Đúng. Cô đang học được đấy. Nào, bây giờ thì Catharina và ngài Leeuwenhoek đang ở trong phòng lớn. Ông ta là người thi hành đi chúc, cô hiểu không.

Tôi không hiểu. Tôi muốn hỏi bà xem bà định nói gì, và tại sao ngài Leeuwenhoek lại ở đây, nhưng tôi không dám.

- Vâng, thưa bà, - tôi trả lời đơn giản. - Maria Thins thoáng cười.

- Nhiều rắc rối nhất mà chúng tôi từng gặp với một cô hầu, - bà lẩm bẩm, lắc đầu trước khi biến vào bên trong.

Tôi bước vào căn phòng lớn phía trước. Vẫn còn có những bức tranh treo khắp nơi trên tường, một số bức tôi nhận ra, một số những bức khác tôi không nhận ra. Tôi có đôi phần mong nhìn thấy mình trong những bức tranh tĩnh vật và cảnh biển, nhưng tất nhiên tôi không có ở đó.

Tôi nhìn những bậc cầu thang dẫn lên xưởng vẽ của ông và dừng bước, ngực thắt lại. Lại đứng trong ngôi nhà với phòng làm việc của ông ngay trên đầu vượt quá điều tôi nghĩ mình có thể chịu đựng, thậm chí khi tôi biết là ông không có ở đó. Đã biết bao năm tôi không cho mình nghĩ đến những giờ phút khi tôi nghiền màu bên cạnh ông, khi tôi ngồi trong ánh sáng cửa sổ, quan sát ông nhìn tôi. Lần đầu tiên trong hai tháng tôi hoàn toàn ý thức được rằng ông đã chết. Ông đã chết và sẽ chẳng bao giờ còn vẽ tranh nữa. Ông để lại rất ít tranh - tôi được nghe nói là chẳng bao giờ ông vẽ nhanh hơn, như Maria Thins và Catharina muốn.

Chỉ khi một cô gái thò đầu ra khỏi phòng Chúa Giê su bị đóng đinh trên thánh giá thì tôi mới buộc mình hít một hơi sâu và đi dọc theo hành lang về phía cô ta. Cornelia giờ đây vào khoảng tầm tuổi tôi khi tôi mới trở thành người hầu. Mái tóc đỏ của con bé đã sậm lại qua mười năm và nó ăn mặc giản dị, chẳng thắt nơ hay tết tóc. Qua thời gian, con bé đã trở nên ít vẻ hăm dọa với tôi hơn. Thực sự, tôi gần như thương hại nó - khuôn mặt nó bị sự ma lanh vặn vẹo và khiến cho cô gái độ tuổi đó có một vẻ ngoài xấu xí.

Tôi tự hỏi điều gì sẽ xảy ra với cô ta, điều gì sẽ xảy ra vói tất cả bọn họ. Bất chấp sự tự tin của Tanneke về khả năng của bà chủ trong việc thu xếp công việc, đó là một gia đình lớn, với khoản nợ lớn. Tôi nghe đồn ngoài chợ rằng họ nợ tiền bánh ba năm liền và sau khi ông chủ tôi mất, người thợ nướng bánh thương tình Catharina và chấp nhận lấy một bức tranh để xóa nợ. Trong giây lát ngắn ngủi, tôi tự hỏi liệu có phải Catharina cũng sắp đưa tôi một bức tranh, để giải quyết món nợ của cô ta với Pieter.

Cornelia chui vào căn phòng và tôi bước vào phòng lớn. Nó chẳng thay đổi gì mấy kể từ khi tôi làm ở đây. Cái giường vẫn có tấm màn bằng lụa màu xanh lá cây giờ đây đã bạc màu. Cái tủ chạm ngà vẫn ở đó, rồi cái bàn và những cái ghế bọc da kiểu Tây Ban Nha, những bức tranh vẽ gia đình ông và gia đình cô ta. Mọi thứ trông đều có vẻ cũ hơn, bụi hơn, mòn vẹt hơn. Những viên gạch màu đỏ và nâu đã bị vỡ hay bị mất đi ở một số chỗ.

Ngài Leeuwenhoek đứng quay lưng ra phía cửa, tay chắp đằng sau, ngắm nghía bức tranh vẽ những người lính đang uống rượu trong quán. Ông quay lại và cúi đầu chào tôi, vẫn là một quí ông lịch thiệp.

Catharina ngồi ở bàn. Cô ta không mặc đồ đen như tôi nghĩ. Tôi không biết cô ta có định chế giễu tôi không nhưng cô ta mặc cái áo choàng màu vàng đính lông chồn. Cả nó trông cũng bạc màu, cứ như thể đã bị mặc quá nhiều lần. Có những chỗ mạng không được đẹp lắm ở tay áo và lông đã bị mọt ăn mất ở chỗ này hoặc chỗ kia. Dù vậy, cô ta vẫn đang đóng vai một quí bà thanh lịch của ngôi nhà. Cô ta chải tóc cẩn thận, đánh phấn và đeo chuỗi vòng ngọc trai.

Cô ta không đeo hoa tai.

Khuôn mặt cô ta không tương xứng với vẻ thanh lịch. Không một lượng phấn nào có thể che lấp đi cơn giận dữ hiển hiện của cô ta, sự miễn cưỡng của cô ta, nỗi sợ của cô ta. Cô ta không muốn gặp tôi, nhưng cô ta phải gặp.

- Thưa cô, cô muốn găp tôi ạ? - tôi nghĩ tốt nhất nên tự giới thiệu mình với cô ta, mặc dù trong lúc nói tôi nhìn ngài Leeuwenhoek.

- Phải, - Catharina không chỉ vào ghế, như cô ta sẽ làm với một quí bà khác. Cô ta để mặc cho tôi đứng.

Một sự im lặng gượng gạo trong lúc cô ta ngồi và tôi đứng, chờ đợi cô ta lên tiếng. Cô ta rõ ràng đang gắng sức để nói ra. Ngài Leeuwenhoek thay đổi tư thế từ chân này sang chân kia.

Tôi không gắng giúp cô ta. Có vẻ như tôi chẳng có cách gì giúp được. Tôi quan sát đôi bàn tay cô ta lật lật vài tờ giấy trên mép bàn, vuốt dọc theo mép chiếc hộp đựng đồ trang sức đặt dưới khuỷu tay, nhắt lên chiếc chổi lông rồi lại đặt nó xuống. Cô ta chùi tay vào một tấm vải trắng.

- Cô đã biết là chồng tôi đã mất hai tháng trước chưa? - cuối cùng cô ta cũng bắt đầu.

- Tôi có nghe nói, thưa cô. Tôi rất tiếc phải nghe thấy tin đó. Cầu Chúa tha tội cho ông. Catharina dường như không tiếp nhận những lời yếu ớt của tôi. Trí óc cô ta còn ở đâu đó. Cô ta lại nhặt chiếc chổi lông lên và vuốt ngón tay dọc theo những sợi lông của nó.

- Chính là cuộc chiến với Pháp, cô biết đấy, đã khiến chúng tôi lâm vào tình cảnh này. Thậm chí cả ngài Ruijven cũng không muốn mua tranh nữa. Và mẹ tôi thì gặp rắc rối trong việc thu tiền thuê nhà. Và chồng tôi phải tiếp nhận văn tự thế nợ nhà trọ của bà. Vậy nên chẳng có gì đáng ngạc nhiên là tình cảnh trở nên khó khăn đến thế.

Điều tôi ít chờ đợi nhất từ Catharina là lời giải thích tại sao họ lại rơi vào cảnh nợ nần. Mười lăm guilder suy cho cùng giờ đây chẳng phải là quá nhiều, tôi muốn nói. Pieter đã bỏ qua chuyện đó. Chẳng nghĩ gì về nó nữa. Nhưng tôi không dám ngắt lời cô ta.

- Rồi sau đó là bọn trẻ. Cô có biết là mười một đứa trẻ ngốn bao nhiêu bánh mì không? - Cô ta thoáng nhìn lên tôi, rồi sau đó lại nhìn vào chiếc chổi lông. - Một bức tranh đáng giá hơn ba năm, tôi thầm trả lời. Một bức tranh rất đẹp, cho một người thợ bánh

đầy thông cảm.

Tôi nghe tiếng lách cách của viên gạch ngoài hành lang và tiếng sột soạt của cái váy bị bàn tay giữ lại. Cornelia vẫn đang nghe trộm, tôi nghĩ. Cả con bé cũng có vai của mình trong vở kịch này.

Tôi chờ đợi, nén lại những câu tôi muốn hỏi.

Cuối cùng ngài Leeuwenhoek lên tiếng.

- Cô Griet, khi bản di chúc được lập ra, - ông bắt đầu bằng giọng trầm, - cần phải kiểm kê tài sản của gia đình để xác nhận tài sản trong khi xem xét những khoản nợ. Tuy nhiên, có những việc riêng mà bà Catharina muốn giải quyết trước khi việc này được thực hiện.

Ông liếc nhìn Catharina. Cô ta tiếp tục nghịch chổi lông.

Họ vẫn không thích nhau, tôi nghĩ. Họ thậm chí sẽ không ở trong cùng một căn phòng nếu họ có thể.

Ngài Leeuwenhoek cầm từ bàn lên một tờ giấy.

- Ông ấy viết lá thư này cho tôi mười ngày trước khi mất, - ông nói với tôi. Rồi ông quay sang Catharina. - Cô cần phải thực hiện điều đó, - ông ra lệnh, - cô phải đưa vì chúng là của cô chứ không phải của ông ấy hay của tôi. Là người thi hành di chúc của ông ấy, tôi thậm chí không nên có mặt ở đây để chứng kiến việc này, nhưng ông ấy là bạn của tôi và tôi muốn nhìn thấy nguyện vọng của ông ấy được thực hiện.

Catharina giật tờ giấy từ tay ông ta.

- Chồng tôi không phải là người ốm yếu, cô biết đấy, - cô ta nói với tôi. - Ông ấy không thật sự ốm cho tới tận một hai ngày trước khi mất. Chính là những căng thẳng về nợ nần đã đẩy ông ấy vào tình trạng suy sụp.

Tôi không thể hình dung ông chủ của mình ở trong tình trạng suy sụp. - Catharina nhìn xuống lá thư, nhìn lên ngài Leeuwenhoek, rồi sau đó mở hộp đồ trang sức.

- Ông ấy yêu cầu đưa cho cô cái này. - Cô ta lấy ra đôi hoa tai và sau giây lát lưỡng lự đặt chúng lên mặt bàn. - Tôi cảm thấy choáng váng và nhắm mắt lại, khẽ dùng ngón tay chạm vào lưng ghế để giữ thăng bằng.

- Tôi không hề đeo lại chúng, - Catharina tuyên bố bằng một giọng cay đắng. - Tôi không thể. Tôi mở mắt.

- Tôi không thể lấy đôi hoa tai của cô, thưa cô. - Tại sao không? Hồi trước đã một lần cô lấy chúng rồi còn gì. Và ngoài ra, không phải cô là người quyết định. Ông ấy đã quyết định hộ cô, và hộ cả tôi. Bây giờ chúng là của cô, vậy cô cầm đi. Tôi lưỡng lự rồi vươn người tới và cầm chúng lên. Chúng lành lạnh và trơn nhẵn khi chạm vào, như tôi nhớ, và thế giới được phản ánh vào đó ở những đường lượn màu xám và trắng.

Tôi cầm lấy đôi hoa tai.

- Giờ thì đi đi, - Catharina ra lệnh bằng một giọng bị nghẹn lại bởi những giọt nước mắt cố nén. - Tôi đã làm điều ông ấy yêu cầu và tôi không thể làm hơn.

Cô ta đứng lên, vo tờ giấy và ném nó vào lửa. Cô ta nhìn nó cháy, lưng quay lại phía tôi.

Tôi thực sự cảm thấy thương cô ta. Mặc dầu cô ta không thể nhìn thấy, tôi kính cẩn cúi đầu chào cô ta, rồi chào ngài Leeuwenhoek, người đang mỉm cười với tôi.

Tôi tự hỏi liệu tôi có thể làm được như vậy. Không phải lúc nào cũng dễ dàng biết được, ông đã cảnh báo tôi từ ngày xưa. “Cẩn trọng để là mình”. Tôi đi qua sàn nhà, nắm chặt đôi hoa tai của tôi, chân tôi khiến những viên gạch kêu lanh canh. Tôi nhẹ nhàng khép cánh cửa lại sau lưng.

Cornelia đứng bên ngoài hành lang. Cái váy màu nâu con bé mặc bị vá ở vài chỗ và không được sạch sẽ như có thể. Trong lúc tôi đi ngang qua nó, con bé nói bằng giọng nhỏ và khẩn thiết. “Chị có thể đưa chúng cho em.” Đôi mắt tham lam của con bén đang cười.

Tôi chồm tới và tát nó.

Khi về đến Quảng trường Chợ, tôi dừng lại cạnh ngôi sao ở giữa quảng trường và nhìn xuống đôi hoa tai ngọc trai trong tay tôi. Tôi không thể giữ chúng được. Tôi sẽ làm gì với chúng cơ chứ? Tôi không thể nói với Pieter làm sao mà tôi có được chúng - điều đó sẽ có nghĩa là giải thích mọi điều xảy ra đã từ lâu lắm rồi. Và dù sao tôi cũng chẳng thể nào đeo đôi hoa tai - vợ một anh hàng thịt không đeo những thứ như vậy, cũng như một cô hầu gái.

Tôi đi vòng quanh ngôi sao vài lần. Rồi sau đó tôi đến một nơi tôi đã nghe nói nhưng chưa bao giờ tới, ẩn kín ở một phố đằng sau Nhà thờ Mới. Mười năm trước thì tôi sẽ không đến một nơi như vậy.

Công việc làm ăn của người đàn ông đó là giữ những bí mật. Tôi biết rằng ông ta sẽ không hỏi tôi câu nào cả, cũng sẽ không nói với ai là tôi đã đến gặp ông ta. Sau khi đã nhìn thấy biết bao đồ vật đến rồi ra đi, ông ta chẳng còn tò mò về những câu chuyện đằng sau chúng. Ông ta đưa đôi hoa tai lên trước đèn, cắn rồi đem chúng ra ngoài và nheo mắt nhìn.

- Hai mươi guilder, - ông ta nói. - Tôi gật đầu, cầm những đồng tiền ông ta chìa ra rồi bước thẳng không ngoái lại. - Năm guilder thừa ra tôi sẽ không giải thích được. Tôi lấy riêng năm đồng khỏi những đồng khác và nắm chặt trong tay mình. Tôi sẽ giấu chúng ở một nơi nào đó mà Pieter và những cậu con trai tôi sẽ không để ý, một chỗ bất ngờ nào đó mà chỉ mình tôi biết.

Tôi sẽ không bao giờ tiêu chúng.

Pieter sẽ hài lòng với những đồng tiền còn lại, món nợ giờ đây đã được giải quyết. Anh ta không còn phải trả gì để có tôi nữa. Một cô hầu thì đâu có mất gì.