. John Ronald Reuel Tolkien

Vào thời điểm mà bộ ba tác phẩm Chúa nhẫn của đạo diễn Peter Jackson được trình chiếu cũng như là sự thịnh hành của dòng game Warcraft tại Việt Nam; không ít người trẻ đã bị cuốn hút và cảm thấy say mê với cái thế giới của những nhân vật thần thoại như Elves, Orcs hay Dwarves... Lúc đầu, đa số chúng ta chỉ biết đó là những nhân vật thần thoại của Bắc Âu. Và rồi khi tìm hiểu kỹ hơn, nhiều người đã có thể phân biệt được sự khác biệt và tương đồng giữa dòng thần thoại Bắc Âu cổ điển với dòng thần thoại hiện đại (tiêu biểu nhất chính là Legendarium).

Có lẽ sẽ là sự thú vị, ngưỡng mộ pha cùng với một chút choáng ngợp khi biết được rằng cả 1 hệ thống thần thoại đồ sộ Legendarium mà bộ 3 Chúa nhẫn chỉ là một phần trong đó lại được tạo ra chỉ bởi một con người: một con người Công giáo, một giáo sư ngữ văn, một con người có trí tưởng tượng tuyệt vời, một nhà văn nổi tiếng của nước Anh, một nhà thông thái, một hiệp sĩ được ban tước bởi nữ hoàng Elizabeth II và trên hết là một con người khát khao hòa bình... đó chính là John Ronald Reuel Tolkien (thường được viết tắt là J.R.R.Tolkien).

J.R.R.Tolkien sinh năm 1892 và mất vào năm 1973, hai tác phẩm được biết tới nhiều nhất của ông là anh chàng Hobbit và Chúa tể của những chiếc nhẫn. Hai tác phẩm này đều nhắc đến vai trò to lớn của những người Hobbit, một chùng loài được cho là “nhỏ bé, lười biếng, nhát gan và không mấy sáng dạ” nếu so với những chủng tộc người khác của thế giới. Người Hobbit là một giống loài thú vị và càng thú vị hơn khi sinh thời, nhiều người đã thấy được ở tính cách Tolkien có nhiều nét giống với các nhân vật Hobbit.

Bản thân Tolkien cũng từng khẳng định rất nhiều điều trong một số lá thư được công bố về sau này của ông, có nhiều đoạn viết rất đáng chú ý:

“Tôi không phải là Gandalf... Nếu có bất kỳ một nhân vật nào giống với tôi nhất thì có lẽ đó là Faramir – mặc dù tôi thiếu một tố chất có ở tất cả những nhân vật của mình: đó là sự dũng cảm.” - lời chú thích của bức thư số 180 trong những bức thư của J.R.R.Tolkien.

“Tôi sinh năm 1892, trải qua những năm đầu đời tại “ WorcesterShire” vào thời đại tiền cơ khí. Nhưng quan trọng hơn, tôi là một người Công giáo, mà thực tế là Công giáo La Mã. Người ta không nên suy diễn và liên tưởng quá nhiều từ việc tôi là người Công giáo và mang dấu ấn ảnh hưởng bởi những hình ảnh tín ngưỡng vào trong các tác phẩm của mình; mặc dù một số nhân vật như Elberth hay Galadriel được miêu tả thực sự có chút gì đó liên quan đến Đức mẹ Mary... hay chuyện tương đồng giữa bánh mỳ của Chúa với bánh mỳ của Tiên (lembas)...

Tôi thực sự giống một người Hobbit (về mọi mặt chỉ trừ ngoại hình). Tôi thích vườn tược, cây cối và đồng ruộng vắng bóng máy móc; tôi thích hút tẩu, thích đồ ăn đơn giản mà ngon (không bỏ tủ lạnh), nhưng ghét món Pháp; tôi thích áo ghi lê và thậm chí còn dám mặc ngay cả trong thời đại ảm đạm này. Tôi cũng thích nấm (ở ngoài đồng); có khiếu hài hước rất tồi (ngay cả những nhà phê bình đánh giá tôi cao nhất cũng thấy chán ngán); tôi thường ngủ và dậy muộn (khi có điều kiện). Tôi không đi chu du nhiều.” - trích từ thư gửi Deborah Webster (1958) trong những bức thư của J.R.R.Tolkien.

Qua đoạn tự sự trong bức thư năm 1958 cho Deborah Webster của Tolkien và mãi về sau này,nhiều người hâm mộ ông vẫn một mực cho rằng: hình ảnh của Bilbo hay Frodo đều là những đại diện cho tính cách và con người của nhà văn lúc sinh thời mà quên đi nhân vật Faramir đã từng được ông nhắc đến.

Tiếp nữa, quả thực là có những sự liên hệ giữa cuộc đời của Tolkien với những hình ảnh trong các tác phẩm của ông:

Năm 1896, Tolkien theo mẹ dời đến Sarehole, rồi lại đến một ngôi làng ở WorcesterShire, rồi trở về Birmingham. Tolkien thích thú khám phá chiếc cối xay bằng nước ở Sarehole, rừng Moseley Bog và các ngọn đồi Clent, Lickey và Malvern, những nơi sau này tạo cảm hứng cho ông sáng tạo nên khung cảnh của "Anh chàng Hobbit" và "Chúa Nhẫn" cùng với thị trấn Worcestershire và các ngôi làng Bromsgrove, làng Alcester và làng Alvechurch cũng như trang trại Đáy Túi (Bag End) của dì Jane của ông, sau này trở thành tên ông đặt cho nơi sinh sống của anh chàng Bilbo người Hobbit.

Lúc còn nhỏ Tolkien bị một con nhện to cắn trong vườn, một sự kiện mà sau này đã để lại một ấn tượng lớn trong các tác phẩm của ông thông qua hình tượng của nữ hoàng nhện Ungoliant hay Shelob và những con nhện khổng lồ sống tại Mirkwood, những con cháu của mụ ta. Thêm vào đó, bà Mabel Tolkien, mẹ của nhà văn đã dạy cho con của mình nhiều về thảo mộc và đánh thức trong ông niềm vui được nhìn ngắm và cảm nhận cây cối; đó là một đặc tính của người Hobbit được đề cập một chút thông qua đoạn miêu tả tính cách của Gollum lúc hắn vẫn còn là Smeagol, 1 Hobbit bình thường.

Thời gian ở tu viện Birmingham, Tolkien sống dưới bóng của tòa tháp Perrott và tòa tháp Edgbaston, những nơi có lẽ đã ảnh hưởng nhiều đến hình ảnh những tòa tháp u tối trong các tác phẩm của ông.

Tolkien gặp gỡ, yêu và kết hôn với Edith Mary Bratt. Hai người thực sự có những nét chung để đồng cảmvới nhau. Tolkien cũng từng có lúc liên tưởng hình ảnh hai vợ chồng của ông với hai nhân vật Beren và Luthien trong thiên tình ca của người Elves tại Trung Địa.

Năm 1914, nước Anh bị kéo vào thế chiến thứ Nhất. Năm sau, Tolkien nhập ngũ và bị “mắc kẹt” vào một cuộc sống mà ông không hề muốn; sợ hãi, chán chường, mệt mỏi trước những mâu thuẫn, xung đột giữa cái chết và sự sống, cái ác và cái thiện nhưng vẫn phải bước tiếp vì một sứ mệnh thôi thúc. Hình ảnh của Tolkien giờ lại thấy giống với Frodo hơn là Bilbo. Không đơn thuần chỉ là một sự phiêu lưu mà là một sứ mệnh, hòa bình cuối cùng cũng trở lại nhưng cái giá của chiến tranh luôn là sự mất mát sinh mạng hay sự tổn thương cả về tinh thần lẫn thể xác của những người bị kéo vào nó. Một khi chiến tranh xảy đến, ngay cả những vùng đất yên ả nhất rồi cũng sẽ bị tàn phá; một nỗi lo sợ rất thực tế của Tolkien và ông buộc phải lao vào cuộc chiến mà ông vốn sợ hãi và căm ghét, để có thể bảo vệ những thứ mình yêu thương. Đó cũng chính là động lực lớn nhất của những người hùng Hobbit trong các tác phẩm của ông.

Sau cùng, theo lời của Tolkien, thì ông vốn không thích ngụ ngôn bằng lịch sử, ông không thích sự “hàm ý” hay “ẩn ý”, mọi thứ cứ để tự nhiên như những câu chuyện được kể ra vậy. Những câu chuyện trở thành lịch sử và lịch sử trở thành huyền thoại. Trong suốt cả cuộc đời, Tolkien đã tạo ra và “kể lại” cả một pho lịch sử đồ sộ và đầy bi tráng về cái thế giới Arda cùng với những nhân vật, chủng loài và sự kiện tại đó.Nên nhớ một điều là ông không hề thích sự “ hàm ý ”, ông chỉ kể như là một người kể chuyện vĩ đại, để lại cho những người của thế hệ sau một kho tàng giá trị trong văn học thần thoại và ảo tưởng hiện đại. Chúng ta có thể phân tích, tìm hiểu những tác phẩm của ông nhưng đừng cố gắng để tìm kiếm sự “hàm ý”, hãy tiếp nhận chúng một cách nhẹ nhàng, đơn giản và tự nhiên nhất.

2. Legendarium

Thần thoại Legendarium là một cuốn sách không được biên dịch hẳn từ một tác phẩm nào của gia đình Tolkien mà được Lê Tuấn Nghĩa viết lại bằng giọng văn, kiến thức của mình dựa trên việc tìm hiểu cốt truyện và những ghi chép được để lại bởi nhà văn J.R.R.Tolkien.

Legendarium là một hệ thống bao gồm nhiều tác phẩm nhưng nội dung vẫn là xoay quanh quá trình tồn tại lịch sử của thế giới thần thoại Arda.

Cột mốc thời gian và sự kiện của thế giới Arda là khá chi tiết thế nhưng các tác phẩm lớn nhất của gia đình Tolkien thì vẫn chưa đạt độ gắn kết hoàn hảo với nhau về tiến trình lịch sử. Huyền sử Silmaril là đầy đủ nhất cho đến nay nhưng bắt đầu từ sau sự kiện “ Sự sụp đổ của đế chế Numenor ” thì khoảng sự kiện lại bị ngắt quãng và vẫn thiếu đi tính chi tiết. Nhiều sự kiện ở đầu thời đại thứ 2 hoặc thứ 3, hay ở trong thời đại thứ 4 vẫn còn để bỏ ngỏ, những dữ liệu tản mác về chúng được tìm thấy ở một số những ghi chép còn lại của nhà văn Tolkien (được tập trung lại trong những cuốn như Lịch sử Trung Địa, những lá thư...). Việc nhà văn qua đời trước khi kịp thống nhất hoàn chỉnh quả là một điều đáng tiếc.

Nắm được nhu cầu muốn có một cuốn sách tóm lược hoàn chỉnh, thống nhất và dễ hiểu về thế giới thần thoại Arda của các fan mà Lê Tuấn Nghĩa đã bắt tay thực hiện cuốn Thần thoại Legendarium, cuốn sách sẽ tổng hợp toàn bộ hệ thống các sự kiện quan trọng bắt đầu từ giai đoạn tạo lập thế giới cho tới sau khi kết thúc Dagor Dagorath, Trận chiến cuối cùng. Các tình tiết, sự kiện hấp dẫn nhưng còn sơ sài ở Huyền sử Silmaril như Cuộc chiến Thịnh Nộ, Cuộc chiến đầu tiên,... sẽ được sáng tạo bổ sung thêm dựa trên việc tìm hiều những ghi chép ngoài lề và các nghiên cứu mới đây của hội fan Tolkien trên thế giới.

Hi vọng trong tương lai, Thần thoại Legendarium sẽ trở thành cuốn sách nhập môn không thể không đọc của cộng đồng Tolkien Việt Nam.