ó những bạn trẻ ngồi mẫu trong tư thế bất động hàng giờ đồng hồ, trên người không một mảnh vải… để làm mẫu cho các sinh viên (SV) học vẽ, kiếm từng đồng trang trải cho việc học hành. Các "mẫu" này thường ngậm ngùi khi mọi người vẫn coi ngồi mẫu là một nghề "nhạy cảm"…

Tạ Đình Hán, 28 tuổi (quê ở H. Ứng Hòa - Hà Tây) là một trong 18 thành viên của tổ mẫu Trường Đại học Mỹ thuật Công nghiệp Hà Nội, giới thiệu về công việc của mình một cách hài hước: "Nghề ngồi và... lấy tiền". Tò mò, chúng tôi theo Hán tới lớp học để mắt thấy tai nghe một buổi làm việc của mẫu. Phòng học rộng 40m2, các SV người mặc áo da, kẻ khoác áo lông, cổ quàng khăn len cặm cụi vẽ chân dung một người đang ngồi. Trên bục giảng, Hán ngồi bất động, mắt nhìn thẳng, tay trái chống cằm, chân phải buông thõng tự nhiên, trên người mặc độc chiếc quần lót. Cái lò sưởi nhỏ đặt bên cạnh cũng không đủ sưởi ấm cho Hán khi cái rét đầu mùa ùa về. Da nổi đầy gai ốc, Hán vẫn ngồi bất động, không thay đổi tư thế. Hết 45 phút, các SV buông cọ, Hán đứng dậy, nhanh chóng mặc quần áo ấm. Nghỉ 15 phút, Hán lại tự cởi bỏ hết áo quần, bước tới bục giảng và tiếp tục ngồi. Buổi làm việc chỉ kết thúc khi Hán đã 4 lần cởi áo ra, mặc quần vào.

Sau buổi làm việc đơn điệu và căng thẳng khác hẳn với hình dung ban đầu của chúng tôi về cái nghề thoạt nghe có vẻ nhàn tản "ngồi và... lấy tiền", Hán cho biết: "Hồi mới làm nghề này, sau mỗi ngày ngồi mẫu, toàn thân tôi đau nhức ê ẩm, người mệt mỏi rã rời. 10 năm ngồi mẫu, bây giờ tôi đã quen với việc ngồi yên theo một tư thế trong hàng tiếng đồng hồ". 45 phút ngồi, nhà trường trả cho "mẫu" 5.500 đồng, mỗi tháng Hán bỏ túi 6 - 7 trăm ngàn đồng.

Theo Hán thì các thành viên trong tổ mẫu đa phần là những người trẻ tuổi, coi ngồi mẫu là một nghề kiếm sống. Thông thường "mẫu" không cần phải trải qua bất cứ trường lớp nào vẫn có thể làm tốt công việc được giao. Cho nên, chỉ cần hình thể không bị khiếm khuyết, có sức khỏe, những ai tự nguyện theo nghề đều có thể trở thành "mẫu". Khi mới vào nghề, "mẫu" thường được bố trí ngồi đơn giản, nghĩa là vẫn mặc quần áo bình thường. Một thời gian sau, "mẫu" sẽ ngồi bán khỏa thân và cuối cùng là... không mặc gì. Bác Hạnh, tổ trưởng tổ mẫu giải thích: "Người mới đi làm thường xấu hổ, không dám cởi bỏ hết quần áo ngồi trước hàng chục SV. Chúng tôi phải làm từng bước để họ quen dần, đỡ bị "sốc", dẫn đến bỏ nghề". Mẫu nữ V.T.H (24 tuổi), kể về lần đầu tiên ngồi mẫu khỏa thân: "Mặc dù đã chuẩn bị tâm lý từ trước nhưng khi đến giờ vẽ, SV cứ cầm cọ chờ "mẫu", 10 phút sau tôi mới sẵn sàng. Khi không còn một mảnh vải che thân, tôi cứ bị ám ảnh bởi mấy chục đôi mắt đang "soi" mình rất kỹ, da thịt cứ như có kiến bò, ong đốt!". Cũng may, các bạn SV tỏ ra rất thân thiện, cảm thông và không bao giờ đùa ác ý nên những "mẫu" như H. cũng dần quen với công việc của mình.

Bác Hạnh đưa cho chúng tôi xem cuốn sổ tay cũ kỹ, ghi đặc kín những cái tên, số điện thoại của những người đã và đang ngồi mẫu tại trường. Lật dở từng trang sổ, bác Hạnh thở dài: "Cái H., cái M., ...phải bỏ việc chỉ vì cái nhìn thiếu thiện cảm với nghề ngồi mẫu". Giọng bác Hạnh buồn buồn: "Người ngồi mẫu, nhất là người mẫu nữ phải tìm mọi cách giấu không cho người thân biết về công việc của mình. Họ giấu không phải vì xấu hổ mà vì sợ bố mẹ, chồng con biết sẽ ngăn cấm". Trường hợp của K. là một ví dụ: K. nói với chồng là đi làm công nhân may, hằng ngày phải đạp xe vòng vòng trước khi tới trường làm mẫu. Một ngày kia, biết được công việc vợ đang làm, chồng K. buộc cô phải nghỉ việc, nếu không sẽ đâm đơn ra tòa ly dị. Không để hạnh phúc gia đình tan vỡ, K. đành bỏ việc. Hay chuyện của P. và N., trong thời gian ngồi mẫu tại trường, họ đã quen nhau rồi yêu nhau. Vì cùng là người mẫu nên P. và N. động viên nhau làm tốt công việc ngồi mẫu. Vào một ngày đẹp trời, N., trở thành cô dâu hạnh phúc sánh duyên cùng chú rể P. Nhưng đến nay, cả P. và N. vẫn phải giấu họ hàng hai bên nội ngoại, bạn bè, lối xóm về công việc ngồi mẫu của mình.

Nói rằng vì miếng cơm manh áo mà những người trẻ tuổi kể trên ngồi mẫu cũng đúng, nhưng nếu không có niềm say mê công việc thì chắc rằng ít ai trong số họ có thể gắn bó với nghề cả chục năm trời như chị N., anh P. Họ có quyền tự hào vì đã góp một phần công sức trong việc đào tạo nên những họa sĩ tương lai cho đất nước.