iểm qua thực binh và trang bị của trung đoàn 2 trước chiến dịch giải phóng Phnom Penh:

- Trung đoàn trưởng: Thiếu tá Nguyễn Như Thạnh.

- Các ban Tác chiến, ban Chính trị, ban Hậu cần

- 3 tiểu đoàn bộ binh gồm D4, D5, D6 (tiểu đoàn anh hùng) - tổng quân số khoảng 700 người

- Đại đội 16: Cối 120mm

- Đại đội 17: DKZ 75mm

- Đại đội 18: 12.8 mm

- Đại đội 19: Công binh - trang bị nhẹ.

- Đại đội 20: 1 B Thông tin vô tuyến máy 15W, 1 B hữu tuyến, 1 B truyền đạt

- Đại đội 21: Trinh sát - Trang bị nhẹ

- Đại đội 22: Vận tải - xe REO, xe Hoàng Hà, trực thuộc B3

- Đại đội 23: Trạm phẫu, bệnh xá trung đoàn

- Đại đội 24: Vệ binh - trang bị như đại đội bộ binh, bảo vệ sở chỉ huy trung đoàn, trực thuộc ban Tác chiến.

Thống kê như thế để thấy rằng tại thời điểm đó, quân số dù đã được bổ sung vẫn còn lâu mới đủ quân số theo biên chế chính thức của một trung đoàn bộ binh chủ lực. Quân số cả sư đoàn thương tử vãn sau mùa mưa ác liệt năm 1978, trong chiến dịch Prasaut.

Chúng ta đã từng xem rất nhiều phim về chiến tranh. Theo tôi, có bộ “Giải phóng châu Âu” của Liên xô có những cảnh quay chiến tranh tạm coi là thành công nhất. Còn mấy bộ phim chiến đấu nước nhà, muốn chân thực hơn có lẽ phải cho mấy bố làm phim cầm súng choảng nhau vài năm hãy cho về cầm máy quay. Làm quái gì mà đạn pháo bắn trùm lửa, khói cuộn lên như bom nấm tại điểm nổ? Đúng là đẹp như trong phim! Chớp nháng cái, đất đá chưa kịp rơi xuống hết thì đã có thằng toi rồi. Chiến tranh giản dị đến khắc nghiệt vô cùng. Diễn tiến tâm lý cũng chẳng lằng nhằng phức tạp trong thời điểm cận chiến. Mày sống tao chết hoặc ngược lại. Huy động và sử dụng tối đa các kỹ năng sống sót của con thú. Lăn đi! Nằm xuống! B.41 đâu? Bịt mồm khẩu đại liên! Mẹ kiếp!....Không sủa, không gầm gừ được thì văng tục!..... Có thế thôi! Sau này lắng lại, các xúc cảm con Người trở về, và được sự giúp đỡ của các nhà văn nhà báo lãng mạn mới hay mình đã chiến đấu vì Đất nước.

Cái thời điểm vừa chờ đợi hồi hộp, vừa sợ hãi rồi cũng đã đến. Đó là trận đánh đầu tiên.

Cán bộ tiểu đoàn đi họp quân chính về vào những ngày cuối cùng của năm 1978. Các đại đội cho người lên tiếu đoàn bộ nhận thêm một cơ số đạn. Hữu tuyến tổ chức thu dây ngay trong trưa 31/12/1978. Thông tin 2W nhận pin mới rồi xuống các đại đội nhưng cấm lên sóng. Mọi thông tin tạm thời dùng tiểu đội truyền đạt chạy bộ cho đến khi có lệnh mới. Kiểm tra toàn bộ vũ khí trang bị trước 14h. Đúng 16h30, toàn tiểu đoàn rời chốt hành quân theo dọc bờ đê về vị trí quy định. Tiểu đoàn bộ hành quân trước. Các đại đội lục tục đi sau.

Chiều hôm đó tôi đi với thằng Thống trung đội vận tải, thuộc đoàn Hải Hưng bổ sung vào đơn vị tháng 5/1978. Nó mới 17 tuổi, bé kẹ nhưng đi trước tôi ba tháng. Anh Sông thương nó nhỏ, kéo nó về làm liên lạc, sau lại thôi nên cho về B vận tải. Nắng chiều ửng sáng, gió mùa khô thổi mát mặt. Hai thằng tụt lại giữa khoảng C4 và D bộ, vừa đi vừa bắn bậy bì bọp vào những cái lá sen. Phấn khởi vô tư lắm, không biết coi địch là cái gì. Hồi vào chốt đến giờ, có biết mồm ngang mũi dọc thằng Pốt nó thế nào đâu? Đài và báo tuyền thông tin quân ta chiến thắng, giáng cho bọn lấn chiếm những đòn chí tử. Mai là trận vận động chiến. Cả sư đoàn, quân đoàn cùng nổ súng. Khoái lắm! Dần dần chúng tôi lại dấn lên bắt kịp đoàn quân. Anh Nhương chửi đ… má chúng mày bắn bậy nhưng tôi cứ phớt lờ. Nhìn tiểu đoàn dằng dặc, B.40, B.41, DK.82, 12.8, cối 8 cối 6 lích kích, ăm ắp đạn thế kia…trông oai hùng lắm! Lòng thầm ước giá cô bạn mến thương cùng lớp được thấy tôi hành quân trong đội hình này.

Nhiệm vụ nghe lỏm từ BCH: Tiểu đoàn 6 chủ công, tiểu đoàn 5 dự bị tấn công hướng chính dọc theo lộ 1, con lộ từ Sài Gòn đi Pnom Penh. Tiểu đoàn 8 (trung đoàn 3 - trung đoàn Hoa Lư) với tiểu đoàn 4 chúng tôi hộ công luồn sâu vu hồi cánh trái.

Tại vị trí tập kết, sau khi ăn tối, anh nuôi phát cho mỗi người một vắt cơm và gói bột gia vị là khẩu phần ăn ngày mai. Bữa tiệc tất niên năm 78 hoành tráng như thế đấy. Lính nằm ngồi thao thức hoặc gà gật dưới những tán cây phượng tây cổ thụ chờ lệnh xuất phát. Một cán bộ tác chiến sư đoàn được phái xuống đi cùng với mũi của chúng tôi. Lính bâu vào hỏi: “Thủ trưởng ơi! Năm nay ăn Tết ở đâu đây?” “Có thể sẽ ở tây S'vay Riêng!”. Anh ấy có cái đài bán dẫn mở nho nhỏ, đang phát đi bản tin báo gió mùa đông bắc...Chao ôi là nhớ nhà. Những giờ khắc cuối cùng của năm này, những người thân yêu của tôi đang làm gì?

Buồn ngủ quá! Muỗi lại lắm, nên tôi túm bốn góc nilon trùm lên đầu, tựa vào đống rơm ướt ngủ ngồi. Khoảng 2h30 sáng 1/1/1979, anh Ky tiểu đội trưởng vỗ mọi người dậy. Thì ra tôi cũng ngủ được một giấc. Tiểu đoàn 8 đang vượt qua đội hình chúng tôi. Kế đó đến đại đội 2, đại đội 1.....Im lặng! Lầm lũi đi! 2W mở máy nhưng chỉ thông tin ám hiệu bằng cách bóp công tắc… Bùn lép nhép ngập cổ chân. Thỉnh thoảng đội hình dừng lại. Trinh sát đang bám địch. Lại tiếp tục đi xuyên vào một rừng tràm non cao đến ngực. Lá tràm toả mùi thơm hăng hắc. Nhưng rễ tràm nhọn hoắt mọc ngược, đâm vào đế giày đau điếng. Chả hiếu sao quân nhu hồi đấy sản xuất loại giày chết tiệt mỏng như vỏ trứng như thế!

Tiểu đoàn 8 đã sát địch rồi. Lệnh dừng lại, triển khai công sự tại chỗ. Đằng đông, sao Mai đã mọc. Đất bùn yếu nên chỉ sau 10 phút là tôi và thằng Thiệu “mù” - quê Đông Anh, Hà Nội đã khoét được một cái hố cho hai thằng nằm. Khoét sâu nữa thì nước nó rỉ ra lấp xấp. Cái hố nông, lủng củng rễ tràm. Trời sáng dần. Đã có thể quan sát thấy trước mặt chúng tôi là một cái phum rộng. Trong phum thấp thoáng mấy mái ngói đỏ khuất sau hàng cây ngoài rìa.

Lúc 5h30 - Phía bên lộ 1 hướng D6, D5, pháo 105mm của sư đoàn bắt đầu bắn chuẩn bị. Tiếng đề pa nghe ùng ùng. Cả đơn vị chộn rộn. Anh Sơn bảo truyền đạt lùa các đại đội lên máy. Dây không phải dải lên tiền tiêu. Tôi nằm im cạnh chỉ huy sở, nghe lỏm diễn biến. Cối 82 của D8 và D4 cũng lập tức lên tiếng. Địch giã lại ngay sau một lát ngắn. Cối 60 địch nện vài quả giữa đội hình tiểu đoàn tôi. Cứ mỗi lần nghe những tiếng “phọp, phọp” nhỏ xíu, khó mà nhận thấy ở đâu đó, lẫn trong nhiều tiếng nổ khác, anh Ky lại quay sang tôi hất hàm:”Nó đấy!” rồi chúi hố. Chúng tôi làm y hệt anh ấy. Nó “oành” xong phát lại ngoi đầu dậy. Trung đội thông tin không có ai bị làm sao. May nó chỉ phọp độ chục quả vào tiểu đoàn tôi, rồi thu tầm theo hướng phát triển của D8 đang xung phong.

Trinh sát đã cắt nhầm hướng. Đáng lẽ phải vòng qua sau phum này thì chúng tôi lại đâm đầu đúng vào nó. Bộ đội tiểu đoàn 8 không lên nổi vì sát phum là bãi mìn chống bộ binh dày đặc. Đạn 12.8mm và đại liên địch quất ràn rạt. Đại đội 2 tiểu đoàn 4 được lệnh xuất kích đánh vào sườn nhưng cũng bị vướng mìn không phát triển được. Địch mới được trang bị loại mìn KP.2 (còn gọi là K.978) hình trụ. Đường kính khoảng 8 cm, cao 15 cm. Dây bẫy vướng nổ sơn màu xanh lá cây nên lẫn hoàn toàn với cỏ cây. Khi vướng dây, tụt chốt, liều phóng phía dưới đẩy mìn nhảy cao lên ngang ngực mới phát nổ. Văng nhiều mảnh nên gây sát thương rất lớn. Đã thế mấy thằng lính mới C1 thấy cối nó bắn lại nhảy lung tung mới bỏ mẹ. Nghe tiếng B trưởng Khương gào nghe như rít khản giọng: “Chạy đi đâu...? Nằm xuống...! Chết mẹ chúng mày hết bây giờ!”.

Lúc bắt đầu nghe tiếng nổ súng, tay tôi tự nhiên run bắn, nhưng một lúc thì cũng hết sợ. Bấy giờ, thằng Thiệu mù tư dưng dở chứng bảo tôi dịch ra cho nó đi ỉa. Tôi bảo nó bò ra đằng kia mà làm cái việc không đúng lúc ấy, chứ ai lại bĩnh vào cái công sự chung của tao với mày. Nhưng nó cứ phớt lờ đề nghị của tôi, lóng ngóng tụt quần. Tôi tức quá bò ra chỗ khác đào một lỗ khác nông choèn rồi nằm xuống. Đạn nhọn địch roàn roạt tước những mảnh lá tràm, gí đầu những thằng lính mới chúng tôi xuống mặt công sự.

Đánh nhau cũng có “hiệp” của nó. Đến trưa nắng chang chang thì cả ta lẫn địch đều im tiếng súng để… ăn trưa. Chỉ còn vài phát súng lẻ tẻ.

Thương binh bắt đầu được cáng về. Chiều hôm đó lại đổ cơn mưa trái mùa. Mưa không to nhưng làm bọn chúng tôi khốn khổ. Vận tải cáng thương nửa nằm nửa bò, kéo trượt võng thương binh trên mặt bùn non như trâu kéo cộ. Bùn và máu bết đầy đáy võng. Về đến D bộ mới đứng dậy đi khom. Một số không có võng thì chắc chắn đó là lính mới. Không đủ võng thì bọn cáng thương buộc chân, tay thương binh treo xỏ trên đòn cáng, như người ta khiêng heo. Những thằng còn tỉnh rên la nghe thật não nề. Thương vong khoảng gần 3 chục, chủ yếu do mìn. Tôi nhìn thấy thằng Đức “vịt” Hàng Lược nằm trong số đó. Nó bị miểng mìn chém bàn tay và mảnh găm đầy ngực.

Cũng may hoả lực địch ở hướng này không mạnh. Cả đơn vị nằm cứng giữa rừng tràm non. Lá tràm che phủ chúng tôi. Địch cũng thôi không bắn nữa. Hướng chính D5, D6 cũng thấy nghe im im. Đến chiều tối có lệnh rút quân. Tiểu đoàn 4 đi sau rút trước. Nhưng lính tiểu đoàn 8 cứ chạy tràn qua đội hình chúng tôi. Nhiều anh lính cũ bên này quay sang chửi chúng nó là “Tiểu đoàn mày là tiểu đoàn chạy à?” thì bị chúng nó chửi lại. Lộn xộn không ra đội hình gì cả. Quân trang đợt cuối năm phát toàn loại quần “xanh gioóc”, tụi nó cũng rục (vứt) đầy mặt ruộng. Địch phát hiện nên đồng loạt khai hoả hoả lực các loại. Nghe rõ lính nó gào truy kích: “Trô..! trô..! trô..!.” Chúng tôi dừng lại cho anh em D8 đi qua trước. Anh Sơn hô 2 khẩu đội 12.8mm giá súng đứng, kiểu bắn phòng không, bắn thẳng vào phía địch. Nó chỉ hô thế thôi chứ cũng không dám đuổi theo. Thế là D4 đâm ra rút sau cùng. Mệt mỏi, bết bát… chúng tôi về lại đúng vị trí xuất phát. Tập hợp đội hình xong rồi hành quân về đội hình trung đoàn ngay trong đêm...

Đêm ấy, nằm gom sau đội hình trung đoàn nên lần đầu tiên không phải gác. Để nguyên quần áo chua loét, toàn bùn khô đóng vảy, tôi quay ra kiếm mấy cái cọc đóng 4 góc. Rồi giăng mùng trắng tinh trên mặt ruộng, trải nilon ngủ một mạch. Bất kể cuộng rạ đâm nhói cả lưng. Hôm sau mở mắt trời đã sáng rõ. Kiếm được một con lạch mùa khô nước lờ lờ đục, bộ đội ào xuống tắm giặt. Lại có mỳ tôm và rau cải xanh mới chở từ bên nhà sang nên lính tráng được một bữa nóng sốt tỉnh cả người. Buổi trưa lăn ra ngủ bù tiếp. Chiều cán bộ đi nhận nhiệm vụ về phổ biến mai đánh tiếp hướng lộ 1. Không còn hồi hộp gì nữa, cũng chẳng còn ảo tưởng gì nữa. Trận ngày hôm qua, như nó đã từng quen xảy ra nghìn lần. Cái gì đến sẽ đến, cái gì đi sẽ đi. Mặc kệ đời!