hiên tài khắp thế giới đứng nắm tay nhau, và một cú sốc nhận thức khiến tất cả quay mòng mòng”

— Art Linkletter

Tôi sống ở một nơi yên bình, nơi nếu có bất cứ âm thanh nào trong đêm nghĩa là có chuyện sắp xảy ra: Bạn choàng thức dậy – nghĩ ngay, chuyện gì thế nhỉ?

Thường là chẳng có gì. Nhưng đôi khi… thật khó mà thích nghi với một công việc ở thành phố, nơi màn đêm đầy những âm thanh, tất thảy đều thường nhật một cách dễ chịu. Tiếng xe, tiếng còi, tiếng bước chân… không cách nào thư giãn được; nên tống khứ hết những âm thanh đó bằng tiếng lèo xèo của chiếc tivi màn hình nhấp nháy. Cho cái của nợ ấy nhảy kênh và thiếp đi ngon lành…

Lờ đi cơn ác mộng trong phòng tắm. Chỉ một kẻ tị nạn xấu xí khác của Thế hệ Yêu, một kẻ tật nguyền bị ràng buộc số mệnh, không chịu nổi áp lực. Luật sư của tôi không bao giờ có thể chấp nhận cái quan niệm – thường được những kẻ lạm dụng ma túy cấp tiến thừa nhận và khá phổ biến với những kẻ đang trong thời gian thử thách – rằng không dùng ma túy bạn vẫn có thể phê hơn nhiều so với dùng ma túy.

Về chuyện đó thì tôi cũng giống như hắn. Nhưng tôi có thời sống ở miền xuôi, chỗ bác sĩ…, ở phố…,[14] một cựu chuyên gia về thuốc điên, ông ta sau này tuyên bố đã có một bước nhảy dài từ cơn vã thuốc sang hiểu biết siêu phàm. Một buổi chiều đẹp trời, trong hàng gợn lăn tăn ban đầu mà sau này trở thành Làn Sóng Lớn về Thuốc điên ở San Francisco, tôi ghé qua nhà Bác sĩ Tốt bụng, với ý định hỏi ông (vì lúc ấy ông ta là một chuyên gia nổi tiếng về ma túy) có lời khuyên gì cho một người hàng xóm có thói tò mò lành mạnh về LSD.

Tôi đỗ xe trên đường, rề rà bước qua lối đi lát sỏi vào nhà ông, dừng lại giữa chừng để vẫy tay vui vẻ chào vợ ông ta, bà ấy đang làm vườn, đang được che dưới cánh vành của chiếc mũ làm vườn khổng lồ… một cảnh thật đẹp, tôi nghĩ: Ông già đang ở trong nhà chế món cao ma túy tuyệt vời của ông, còn ở đây chúng tôi ngắm vợ ông làm vườn, đang tỉa cà rốt, hay gì đó… bà đang lẩm nhẩm hát trong khi làm việc, một điệu nhạc mà tôi không nhận ra.

Lẩm nhẩm hát. Đúng vậy… nhưng phải mất đến gần mười năm tôi mới nhận ra âm thanh đó là gì: như Ginsberg đang nhập tâm vào tiếng Om, – đang cố tống khứ tôi đi[15]. Trong vườn kia không phải là một bà cụ; đấy chính là bác sĩ tốt bụng – và điệu lẩm nhẩm đấy là một nỗ lực điên rồ nhằm ngăn tôi khỏi trạng thái nhận thức cao xa của ông.

Tôi đã nhiều lần cố làm rõ ý định của mình: chỉ là một người hàng xóm dưới chân đồi đến thăm và xin ông lời khuyên về chuyện ngấu nghiến mấy viên LSD trong căn lều của tôi. Dù gì tôi cũng có vũ khí. Và tôi thích bắn súng – nhất là về đêm, khi ngọn lửa màu xanh vụt sáng lên, cùng với những tiếng ồn kia… và, vâng, những viên đạn nữa. Chúng tôi không thể làm ngơ được. Những quả đạn chì/hợp kim bay quanh thung lũng với tốc độ hơn 1100 mét một giây.

Nhưng tôi luôn nổ súng vào ngọn đồi gần nhất, hoặc nếu không là vào bóng đêm. Ý tôi là chẳng gây hại gì cả; tôi chỉ thích tiếng nổ. Và tôi thận trọng, không bao giờ giết nhiều hơn tôi có thể ăn hết.

“Giết hả?” tôi nhận ra không bao giờ mình có thể giải thích chính xác cái từ đó cho sinh vật đang cần mẫn lao động trong vườn ấy. Ông ta chưa bao giờ ăn thịt hả? Ông ta có thể chia động từ “săn” không? Ông ta có hiểu đói là gì không? Hay ông ta có thấu được cái sự thật kinh hoàng là thu nhập bình quân của tôi năm đó 32 đô la một tuần?

Không… không hi vọng giao tiếp gì ở nơi này. Tôi nhận ra điều đó nhưng không kịp thời đủ để ông bác sĩ ma túy kia thôi lẩm nhẩm hát đuổi tôi đi ngay từ lối vào nhà ông ta mà quay lại xe và xuống con đường đồi. Thôi quên LSD đi, tôi nghĩ. Xem nó gây cơ sự gì với lão khốn kiếp tội nghiệp kia.

Thế nên tôi tiếp tục xơi cần sa và rượu rum thêm chừng sáu tháng, cho đến khi tôi chuyển đến San Francisco, và một đêm thấy mình đang ở một nơi gọi là “Fillmore Auditorium.” Và thế đấy. Một cục đường màu xám, và BÙM. Trong đầu tôi, tôi quay ngay về khu vườn nhà lão bác sĩ. Không phải trên bề mặt, mà dưới lòng sâu – như cây nấm đột biến đâm xuyên qua mặt đất được chăm bẵm kỹ càng.

Một nạn nhân của Cơn bùng nổ Ma túy. Một kẻ lập dị đường phố bẩm sinh, ăn bất cứ thứ gì vớ được. Tôi nhớ một đêm ở Matrix, khi một gã lang thang bước vào, trên lưng là cái ba–lô lớn, gã hét lên: “Có ai muốn chút L… S… D… không? Tôi có mọi đồ nghề cả đây. Tôi chỉ cần một nơi để chế.”

Quản lý lao ngay đến hắn, miệng lẩm bẩm, “Bình tình, bình tĩnh nào, vào văn phòng đã.” Tôi không bao giờ thấy hắn nữa sau đêm hôm đó, nhưng trước khi bị đưa đi, gã lang thang đã phát hàng mẫu của hắn. Những viên nang khổng lồ màu trắng. Tôi vào phòng vệ sinh nam để nuốt phần của mình. Nhưng trước hết chỉ một nửa thôi, tôi nghĩ. Nghĩ thì hay lắm, nhưng cái khó là phải nuốt trong tình cảnh đó. Tôi nuốt nửa đầu, nhưng làm đổ phần còn lại trên ống tay áo Pendleton màu đỏ… Rồi sau đó, tự hỏi phải làm gì đây, tôi thấy một nhạc công bước vào. “Có chuyện gì thế,” hắn ta nói.

“À,” tôi nói. “Cái của nợ màu trắng trên tay áo tôi là LSD.”

Hắn không nói gì. Chỉ nắm lấy cánh tay tôi và bắt đầu mút lấy mút để. Một hoạt cảnh thô lỗ. Tôi băn khoăn không biết chuyện gì xảy ra nếu một gã trong nhóm tam tấu Kingston Trio/hay một tay môi giới chứng khoán trẻ tuổi bước vào và bắt quả tang chúng tôi. Kệ bố hắn, tôi nghĩ. Với một chút may mắn, chuyện này sẽ hủy hoại đời hắn – suốt đời nghĩ rằng ngay sau cánh cửa hẹp trong hầu khắp quán bar ưa thích của hắn, những gã mặc áo sơ mi Pendleton màu đỏ đang còn lê phê từ những thứ hắn không bao giờ biết. Hắn có dám mút ống tay áo không? Có lẽ là không. Cứ phải dè chừng. Vờ như bạn không bao giờ thấy…

Những ký ức kỳ lạ về cái đêm hoang mang này ở Las Vegas. Năm năm sau à? Hay sáu? Dường như cả một đời người, hay ít nhất một Kỷ Nguyên Lớn – cái đỉnh cao không bao giờ xảy ra nữa. San Francisco ở giữa những năm sáu mươi là một quãng thời gian đặc biệt và là nơi đáng dự phần vào. Hẳn là ý nghĩa gì đó. Có lẽ không, về dài hạn… nhưng không lời giải thích, không sự trộn lẫn ngôn từ hay âm nhạc hay ký ức nào có thể chạm đến cái cảm giác biết rằng bạn ở đó, còn sống trong thời điểm đó, tại ngóc ngách đó của thế giới. Hiểu sao cũng được…

Lịch sử thật khó biết, vì toàn những thứ vớ vẩn đi vay mượn, nhưng dù không dám chắc về “lịch sử”, dường như hoàn toàn hợp lý khi nghĩ rằng đôi khi sức mạnh của cả một thế hệ lên đến đỉnh điểm trong một ánh chớp dài, vì nhiều lý do mà không ai thực sự hiểu được lúc ấy – và khi nghĩ lại, thì điều đó không bao giờ giải thích nổi thực sự đã xảy ra chuyện gì.

Ký ức trọng tâm của tôi về quãng thời gian kia dường như nằm đâu đó chừng một hay năm hoặc có lẽ bốn mươi đêm – hay thậm chí vào mỗi buổi sáng tinh mơ – khi tôi rời Fillmore, người nửa tỉnh nửa phê và, thay vì về nhà, tôi lại phóng con xe Lighting 650 qua Bay Bridge với tốc độ một trăm dặm một giờ, chỉ mặc quần xoóc L. L. Bean và áo khoác lông cừu hiệu Butte… lao vút qua đường hầm Treasure Island… dưới ánh đèn của Oakland và Berkeley và Richmond, không biết phải rẽ đoạn nào khi sang đầu bên kia (luôn dây dưa ở trạm thu phí, vì quá xoắn quẩy đến mức không tập trung nổi mà lục tìm tiền lẻ)… nhưng tuyệt đối chắc chắn dù có đi đường nào, tôi cũng đến một nơi mà người ta đang phê và điên dại như tôi lúc ấy: không một chút nghi ngờ về điều đó…

Ở bất kỳ phương nào, bất kỳ giờ nào cũng có sự điên rồ. Nếu không qua được Vịnh, vậy thì lên Golden Gate hay xuôi đường 101 đi Los Altos hoặc La Honda… Ta có thể hút hít khắp nơi. Có một suy nghĩ kỳ quặc phổ quát rằng bất cứ điều gì chúng tôi làm cũng đúng, rằng chúng tôi đang thắng.

Và điều đó, tôi nghĩ, là cái để mà bám vào – cái ý nghĩ về chiến thắng tất yếu trước những thế lực Già nua và Ác độc. Không nên hiểu theo nghĩa hẹp hòi hay quân sự; chúng tôi không cần điều đó. Năng lượng của chúng tôi chỉ đơn giản là có ưu thế hơn. Chẳng ích gì phải tranh đấu – về phía chúng tôi hay về phía họ. Chúng tôi có mọi động lực; chúng ta đang cưỡi trên đầu một con sóng cao và đẹp...

Nên lúc này, sau chưa đầy năm năm, bạn có thể đi lên một đồi dốc ở Las Vegas và nhìn về phía Tây, với cặp mắt tinh tường bạn có thể nhìn thấy những mực nước cao là nơi mà cuối cùng con sóng cũng vỡ tan và rút lại.