ột buổi tối, bà nội gọi hai anh em tôi đến bên giường bà và bảo: "Sáng mai hai cháu ra đầm Vực xem năm nay sen có mọc không".

Đã ba năm nay bà tôi bị ốm, nằm liệt giường. Hai anh em tôi thường quanh quẩn bên bà những lúc không đến trường. Bà nội nằm bất động trên giường và cố ngước mắt về phía chúng tôi. Bà hay kể chuyện cổ tích cho chúng tôi. Vào một buổi sáng của năm đầu tiên bị ốm, bà bảo chúng tôi:

"Hai cháu là con trai, giúp bà chạy ra đầm Vực..."

"Để làm gì bà?" Tôi háo hức.

"Xem kỹ có thấy sen mọc không?"

Chúng tôi không kịp nghe bà dặn dò gì thêm. Cả hai chạy ùa ra ngõ.

Đấy là một buổi sáng đầu hè. Chúng tôi băng trên con đường nhỏ chạy qua cánh đồng đến đầm Vực. Đầm nước xanh ngắt hiện ra. Hai anh em tôi dán mắt vào nước. Cả đầm nước lặng phắc. Chỉ thấy mờ mờ những đám rong tóc tiên, rong đuôi chó và mọc ven bờ đầm là cỏ lác.

"Bà trồng sen ở đầm hả anh?" Em tôi hỏi.

"Tao biết đâu đấy. Tí nữa về nhà hỏi bà xem".

Sau khi đi vòng quanh bờ đầm, chúng tôi phát hiện ra bụi cây mâm xôi đang đơm hoa.

"Mày cấm mách đứa nào đấy nhé, khi có quả chín tao cho mày". Tôi nói.

"Nhưng lúc nào đi hái quả mâm xôi anh phải cho em cùng đi". Em tôi vừa náo nức vừa lo lắng.

"Tao không tham ăn như mày đâu. Thôi về!"

Hai anh em tôi lại rướn mình trên con đường từ đầm Vực về nhà.

Chúng tôi lao vào buồng bà nội, thở hổn hển. Bà nội run rẩy hỏi: "Thấy không cháu?"

"Không. Chúng cháu không thấy"

"Có nhìn kỹ không?"

"Chúng cháu đi hết cả bờ đầm".

Bà khẽ nhắm mắt lại, thở nặng hơn. Chúng tôi ngồi xuống mép giường.

"Bà trồng sen ngoài đầm hả bà? Chúng cháu chưa bao giờ thấy sen ngoài đầm Vực?"

"Lâu lắm rồi sen không mọc, cháu ạ. Ngày chưa có các cháu, đến hạ, sen xòa kín cả đầm Vực. Và khi sen nở hoa. Cả làng mình được ướp hương sen. Khi mẹ cháu chưa làm dâu bà, mẹ cháu cùng các cô gái làng hay múc nước buổi sáng ở đầm Vực để gội tóc".

"Thế sao sen lại không mọc nữa?" Tôi hỏi.

"Bà sẽ kể cho các cháu nghe một câu chuyện. Có thể bây giờ các cháu chưa hiểu, nhưng rồi sẽ hiểu..."

Năm bà tôi mang thai bận thứ tư thì câu chuyện xảy ra. Một trưa bà tôi ra đầm Vực móc cua, sen đang vào giữa mùa, cả cánh đồng ngan ngát hương sen. Khi men theo bờ đầm đến một gò đất, bà bàng hoàng nhận ra một con rùa lớn đang nằm trên gò ven bờ. Đấy là một con rùa trắng. Cho đến năm tháng cuối cùng của cuộc đời, bà tôi không sao quên được chuyện đó.

Sau phút bàng hoàng, bà tôi quyết định bắt con rùa đó. Khi bà tôi bước gần đến con rùa, nó từ từ quay đầu nhìn về phía bà tôi. Bà tôi vồ lấy con rùa. Trong chớp mắt, con rùa lật mai hất bà tôi ngã nhào xuống. Bà tôi vùng dậy rút chiếc liềm cắt cỏ gài sau lưng lao vào bổ xuống mai con rùa. Chiếc liềm quằn đi. Con rùa dời khỏi gò đất và lao xuống nước. Và nơi con rùa nằm có một quả trứng to hơn trứng ngỗng, màu xanh. Bà tôi nhặt trứng và chạy về nhà. Tin ấy được truyền đi nhanh chóng, dân làng kéo đến sân nhà tôi xem trứng rùa. Tiếng bàn cãi ầm ĩ. Nhiều người không tin đó là trứng rùa. Họ cho đó là một quả trứng ngỗng hay vịt đẻ rơi.

"Đập quả trứng ra thì biết ngay. Trứng rùa chắc là khác".

Câu nói của một người nào đó kích thích tính tò mò của người làng. Bà tôi đã đập quả trứng rùa, quả trứng vỡ. Tất cả kinh hoàng. Từ bên trong quả trứng rơi ra một cục máu.

Ngay buổi chiều hôm đó, dân làng tôi ùa ra đầm Vực để tìm bắt con rùa. Người làng tôi nghĩ nếu bắt được con rùa đó sẽ gặp được vận may. Cả đầm sen bị quần nát. Nhưng đến chiều tối người làng thất vọng. Họ không thấy bóng dáng con rùa trắng đâu cả.

Đêm hôm đó bà tôi lên cơn sốt và cái thai nhi trong bụng bị hỏng. Từ đó về sau, bà tôi không thể sinh nở được nữa.

Năm ấy, sen tàn rất nhanh. Cho đến năm sau cả đầm Vực mênh mông không một búp sen nào mọc lên. Chỉ thấy cỏ lác mọc dày ven bờ và đầm nước đặc rong tóc tiên và rong đuôi chó. Dân làng dần dần cũng quên đi chuyện con rùa trắng và những mùa sen nở. Nhưng bà tôi càng ngày càng nhớ. Rồi bà tôi ốm liệt. Suốt mấy năm nằm liệt giường, cứ vào đầu hạ, bà lại sai chúng tôi ra đầm Vực xem có thấy sen mọc hay không. Những năm chưa ốm đau, bà tôi vẫn thi thoảng đi bộ hơn chục cây số để xin sen về trồng lại trong đầm. Thường đến khuya bà tôi mới mang sen ra đầm và vùi xuống lòng đầm. Nhưng sen vẫn không mọc.

Vào buổi chiều bà tôi ra đi vĩnh viễn, chúng tôi còn phải bò dọc chân đê tìm hang dế. Trong lúc hấp hối, bà gọi tên anh em tôi. Một người trong họ đi tìm chúng tôi về. Họ nói bà muốn gặp hai anh em tôi rồi bà mới đi. Chúng tôi bước đến bên giường bà. Ông bác tôi ghé sát tai bà nói: "Bà ơi, thằng Mon thằng Mên về với bà rồi đây này". Hình như bà tôi nghe được tiếng bác tôi. Bà đưa tay ra, lẩy bẩy:

"Cầm lấy tay bà cho bà đi".

Ai đó nhắc chúng tôi. Hai anh em chúng tôi sợ sệt cầm lấy tay bà.

"Hai cháu từ đầm Vực về à?" Bà thều thào.

"Vâng ạ". Anh em tôi đáp.

"Sen mọc chưa?"

"Chưa... bà ạ".

Bà tôi chợt nấc lên và ra đi vĩnh viễn.

Anh em tôi càng lớn càng nhớ bà hơn. Chúng tôi cùng ra đầm Vực vào đầu hè như một thói quen. Anh em tôi đi vòng quanh bờ đầm và cố tìm xem có một búp lá sen nào đó chợt nhô lên khỏi mặt nước. Nhưng đầm vẫn chỉ mọc đầy rong tóc tiên và rong đuôi chó. Ngày nào cũng có người làng ra đầm lấy rong cho lợn hoặc để làm phân xanh.

Một lần, anh em tôi phát hiện ra ở một đám cỏ ven bờ có một quả trứng. Chúng tôi nín thở, tôi thì thầm với thằng em tôi:

"Có thể là trứng rùa đấy!"

"Thật không anh?"

"Không biết. Nhưng mày cấm có đụng vào".

"Làm thế nào hở anh?"

"Phải lấy cỏ che đi không người ta biết"

Khi chúng tôi đang lấy những nắm cỏ phủ lên quả trứng thì nghe tiếng quát. Chúng tôi giật nảy mình, quay lại. Trước mặt tôi là một gã thanh niên làng đang huơ huơ cái cờ chăn vịt.

"Chúng mày làm gì ở đấy?"

"Em... em tìm dế". Thằng em tôi lúng túng.

"Nói láo, dế ở đâu dưới bờ đầm. Để tao xem nào?".

Nói xong gã bước lại trước đám cỏ, lấy cái cán cờ chăn vịt gẩy lớp cỏ chúng tôi vừa phủ. Quả trứng lộ ra.

"A, hai thằng ăn cắp trứng vịt".

"Anh không được đụng vào - Tôi thét to - trứng rùa đấy".

"Rùa gì mà rùa. Vịt nhà tao đẻ lang, tao phải tịch thu".

Nói xong, gã nhặt quả trứng, cười hềnh hệch.

"Trứng mới đây, mút sống cho bổ".

"Máu ở trong đấy". Tôi nói như gào.

Gã thanh niên không để ý anh em chúng tôi. Gã chọc thủng một đầu quả trứng và đưa lên miệng mút ngon lành. Rồi gã quệt miệng và vứt cái vỏ trứng xuống trước mặt chúng tôi.

"Này, cho chúng mày cái vỏ trứng rùa".

Hôm đó, hai anh em tôi lang thang bên bờ đầm Vực đến lúc hoàng hôn xuống. Sau bữa cơm tối, tôi hỏi mẹ:

"Sao sen ngoài đầm Vực không mọc nữa mẹ?"

Nghe tôi hỏi, mẹ tôi như sực tỉnh, một lát lâu mẹ tôi mới nói:

"Sen già quá thì nó chết. Như người ấy, già thì sẽ không sống được nữa".

"Thế sao không trồng lại, hở mẹ".

"Chẳng ai nghĩ đến việc trồng lại sen nữa. Không có sen thì có rong cho lợn ăn, thế cũng tốt chán".

"Con ghét con lợn nhà ta lắm". Thằng em tôi nói.

Đêm ấy, trước khi chìm vào giấc ngủ, thằng em tôi thì thầm.

"Anh ơi, nếu như sen mọc thì bà không chết, anh nhỉ?".

"Ai bảo mày thế?" Tôi gắt.

"Em nghĩ thế!". Thằng em tôi trả lời đầy tự tin.

"Anh bảo sen có mọc lại không?"

"Nếu rùa trắng về thì sen mọc".

"Bao giờ thì rùa trắng về?"

"Tao không biết!".

"Quả trứng chiều này ở bờ đầm có phải trứng rùa không, hở anh?"

"Làm sao mà biết được?". Tôi lúng túng.

"Anh Phế chăn vịt bảo là trứng vịt nhà anh đẻ lang".

"Lão ấy là tham ăn".

Hai anh em tôi nằm im lặng. Ngoài vườn xao xác gió.

Sáng sau tỉnh dậy, thằng em tôi mắt nhắm mắt mở thì thào:

"Đêm qua em mơ thấy rùa trắng nhé".

"Mơ thấy thế nào?". Tôi vội hỏi.

"Em thấy rùa trắng bay vè vè".

"Rùa mà lại bay, cánh đâu mà bay. Tao cũng mơ thấy nó bò ở bờ đầm".

"Anh em mình ra đấy đi". Giọng thằng em tôi khẩn khoản.

"Đi!"

Hai anh em tôi đi ra đầm Vực. Từ xa, mặt đầm bắt sáng lấp lánh như một vương quốc huyền ảo. Buổi sáng hôm đó, đầm Vực như trở nên thiêng liêng và bí ẩn hơn sau giấc mơ của chúng tôi đêm trước. Và khi đến bên bờ đầm, chúng tôi bỗng thấy ngợp lên một nỗi kỳ thú, phảng phất cả nỗi sợ hãi mơ hồ. Mặt đầm buổi sáng tỏa hơi nước mát lạnh.

"Anh ơi, xem này!".

Tiếng thằng em tôi kêu lên thất thanh. Tôi chạy lại bên nó. Thằng em tôi quỳ trên dải đất ướt ven bờ đầm.

"Có dấu chân anh ạ!".

Tôi cúi xuống, nhìn theo ngón tay chỉ của nó. Tôi nhận ra trên mặt đất ướt những dấu chân nhỏ xíu của một con vật.

"Có phải dấu chân rùa không anh?".

"Không biết". Tôi thì thào trả lời. "Đi theo dấu chân..."

Hai anh em tôi lần theo dấu chân và phát hiện một cái hang. Và bên trong cửa hang có một chiếc vỏ trứng.

"Đúng là hang rùa anh ạ - Thằng em tôi run rẩy - Trứng nở con rồi đây này!".

Hang rùa sao bé thế". Tôi băn khoăn.

"Lấy gậy chọc vào hang xem sao".

"Đừng có động vào - Tôi quát nhẹ - Tao với mày nấp vào một chỗ, có khi nó chui ra ngoài đi kiếm ăn đấy".

Hai anh em tôi tìm một bụi cây nhỏ gần đó để nấp. Chúng tôi như dán mắt vào cửa hang. Anh em tôi nín thở chờ đợi. Chợt có một cái gì đó thập thò ở cửa hang.

Thằng em tôi bóp chặt tay tôi. Người chúng tôi cứng lại, bất động. Lúc đó thời gian nặng nề trôi qua như nhìn thấy được. Cuối cùng cái thật thập thò ở cửa hang trườn ra ngoài. Đó là một con chuột to sụ. Hai anh em tôi cùng kêu lên. Con chuột quáng quàng đâm bổ vào cửa hang.

Nắng đã lên cao. Hai anh em tôi thất thểu dời đầm Vực về nhà. Mùa hè năm ấy là giỗ đầu bà tôi. Chúng tôi theo bố mẹ ra thăm mộ bà. Tôi chợt nhớ đến câu nói của thằng em tôi: "Nếu sen mọc thì bà không chết!".

Mùa đông năm đó lạnh khủng khiếp. Hai anh em tôi vẫn thi thoảng ra đầm Vực kéo vó tôm. Chúng tôi không để sót một dấu vết lạ nào trong khu vực đầm. Mùa đông năm ấy cỏ lác chết rụi từng đám và nước như ấm hơn. Chúng tôi mơ thấy rùa về thường xuyên hơn. Và kỳ lạ thay, giấc mơ của hai anh em tôi mỗi ngày một giống nhau hơn đến từng chi tiết. Cứ dăm ngày, chúng tôi lại ra thăm mộ bà. Và mỗi lần như thế, chúng tôi nấn ná bên mộ bà lâu hơn.

Mùa xuân tiếp theo như đến sớm hơn. Những bụi cây mâm xôi đâm mầm tua tủa. Và mùa xuân đó, mâm xôi ra hoa nhiều chưa từng thấy. Ngoài đầm Vực, những đám cỏ lác bị chết rụi trong mùa đông không thấy mọc trở lại. Nước đầm lấp lánh hơn. Chúng tôi ít nhìn thấy những đám tóc tiên, rong đuôi chó mờ mờ đen dưới làn nước xanh.

Và rồi một đêm, sấm nổ tung trên mái nhà. Mưa đầu hạ đổ xuống. Trong hơi mưa mát rười rượi, chúng tôi thoáng thấy mùi thơm của hương sen. Đêm ấy, anh em tôi chìm vào giấc ngủ đằm sâu và nhẹ nhõm vô cùng. Đêm ấy, cả hai anh em tôi mơ một giấc mơ dài. Nhưng chúng tôi không mơ thấy rùa trắng. Chúng tôi mơ thấy bà nội sống lại.

Gần sáng chúng tôi đã tỉnh giấc. Và khi trời vừa hửng chúng tôi đã rời nhà chạy ra đầm Vực. Một sáng hè trong vắt và mát rượi. Khi chúng tôi đến bờ đầm thì những tia sáng đầu tiên đã lướt ánh sáng trên mặt nước. Và trong vệt sáng kia một búp sen đã vươn lên chói sáng. Chúng tôi ùa xuống đầm nước và lội rào rào về phía búp sen.

Hai anh em tôi lặng người trước búp sen đẹp như một thỏi ngọc.

"Có phải sen không anh?". Thằng em tôi hỏi.

"Đừng động vào". Tôi run rẩy.

Rồi không ai bảo ai, hai anh em tôi đi giật lùi vào bờ, mắt không rời búp sen.

Lên đến bờ, chúng tôi đứng lặng rất lâu, cả mặt đầm đã rực sáng. Tôi nắm tay em tôi, kéo đi và nói: "Đi thăm mộ bà đi".

Hà Đông, 1996