ột ngày ngu ngốc quá đỗi. Như thể bỗng nhiên trống rỗng vì đã tuôn ra hết những gì phải nói với tôi về Hoàng Cung, thầy Vương thấy rã rời, kiệt sức, cứ lặp đi lặp lại cuốn niên bạ những chức năng và số hạng của các Công chúa, Phi tần và Cung nữ. Tôi rất muốn hỏi thầy một câu vô lễ là bà vợ thầy đứng hạng thứ mấy ở trong Cung: tì nữ rửa chén hạng thứ ba mươi ba à? Hay thị tì dự khuyết hạng thứ chín mươi lăm đang chờ có việc?

… Tôi dẹp sang một bên tất cả tâm trạng bực dọc của mình đối với gã hàng xóm tốt bụng Jarignoux. Tôi thực sự nợ hắn một lần thăm viếng mà tôi đang trả đây, đó là lý do duy nhất mà tôi đến nhà hắn, vì suy đi nghĩ lại về trường hợp của hắn, tôi tin chắc là hắn đã đi một nước cờ quá dở khi chọn trở thành người Trung Hoa.

Thôi, ít ra thì hãy để hắn có ích không chuyện này thì chuyện nọ. Mang bộ mặt chất phác và với vẻ đãng trí, tôi làm như tình cờ nói đến chàng người Bỉ mới lớn đó, người mà Jarignoux đã thẳng thừng không nhận là quen biết khi gặp ở nhà tôi hôm trước. Giờ thì bất thình lình gã hàng xóm đột nhiên biết chàng. Hắn biết chàng rõ lắm, bởi vì ngay tức khắc hắn nói xấu chàng hết mức, hay biết đâu mới chỉ nói đôi điều.

— Thưa ông, một tên trụy lạc khét tiếng đấy!

— Trời đất, thật sao?

Tôi như vẫn còn nghe giọng nói thật thà của René Leys thổ lộ là chàng rất sợ ngủ ở bên ngoài. Ôi thôi, hãy để chàng tự thu xếp lấy với mấy thứ tai tiếng này! Dù gì đi nữa, đó là chuyện riêng của chàng mà. Tôi lặp lại, lần này to tiếng:

— Đó là chuyện riêng của nó. Gã hàng xóm tốt bụng của tôi có vẻ phật ý. Dĩ nhiên, hắn chờ một câu trả lời thông thường, “nó chơi bời thì cũng hợp với tuổi của nó thôi mà”. Tôi chắc chắn đó là điều hắn đã chờ nghe! Nhưng sự im lặng của tôi khiến hắn đột nhiên phải lên lớp: – Cậu thanh niên trụy lạc này, hắn giải thích, có một ông bố. Ông bố này là một người đàn ông có vợ, nhưng bây giờ thì ở góa. Một người đáng kính! Và vì là bạn của ông bố, hắn sẽ không bao giờ tiết lộ ra tất cả những điều hắn biết…

Tôi để hắn tự nói ra. Những gì hắn biết quy lại là thế này: René Leys lui tới đều đặn, thực ra là hàng đêm, những “trà đình” ở Tiền môn ngoại.

Hắn ngừng một chút, nhìn tôi:

— Ông biết đó là gì chứ?

— Tiền môn ngoại à? Ồ, tôi có thể hình dung được. Rồi sao nữa? Nhưng ngay sau đó gã dạy đời này đổi giọng và tự mình lại biện hộ cho người mà hắn vừa lên án mới cách đây vài phút. René Leys, theo như tin đồn, đã trải qua thời thơ ấu bị bỏ bê. Chàng mang nỗi bất hạnh… (chẳng ai dám gọi điều này bằng một tên khác), chàng mang nỗi bất hạnh mất mẹ vào tuổi thay răng sữa. (răng sữa thì mất rồi nhưng tôi không biết bà mẹ này có đáng mất hay không). Bà là người Pháp. (Đây là việc có thật. Có lẽ bà đến từ miền nam nước Pháp, và điều này giải thích tại sao chàng Bỉ của tôi lại có làn da sẫm màu và đôi mắt to, đẹp ấy…). Cha chàng là một lái buôn người Wallon [33]. Về phần mình, chàng bị bỏ mặc tự xoay xở lấy, có nghĩa là chàng được gửi vào học nội trú ở trường trung học… thôi, nói cho gọn là ở Bỉ (tại sao lại chọn nước này nhỉ?) mà ở đó chàng đã học lên tới lớp mười sinh ngữ. Rồi bị lôi vào việc làm ăn của cha mà đến Trung Quốc khi mười lăm tuổi, chàng cảm thấy mình bỗng nhiên lạ nước, lạ cái và vô công rồi nghề. Và chính vì lý do duy nhất này mà chàng vùi đầu vào học tiếng Trung. Phải thừa nhận là nó nói giỏi”, Jarignoux chép miệng.

(Tôi còn nghĩ hơn thế nữa: chàng có khả năng khác thường sử dụng từ vựng của mọi thứ ngôn ngữ một cách dễ dàng). Ngài Jarignoux, có vẻ như không có năng khiếu trời cho như thế, chợt im bặt, tự hỏi không biết có nói quá nhiều về chàng trai trẻ này không, rồi đột ngột đánh bài lùi:

— Chung quy lại, thực tình tôi không biết nó. Nhưng cha nó, thưa ông –một người tử tế làm sao!

Sau đó chúng tôi nói sang chuyện khác. Nhưng không lâu. Tôi không còn thấy con đường tiếp cận các quan chức cao cấp là thẳng tắp nữa; và đường đi của gã hàng xóm và đường đi của tôi dễ thường sẽ không bao giờ gặp nhau lần nữa, Tôi đã đáp lễ bằng cuộc viếng thăm này. Thế là lễ độ lắm rồi.