rời oi bức ngột ngạt, không có lấy một chút gió nào. Mái ngói các nhà trong thành Constantinop đã bạc màu. Thành phố bốc lên một làn hơi nóng rực.

Ngay trong các khu vườn đỏ hoe và bụi bậm của lâu dài hoàng đế Thổ Nhĩ Kỳ cũng không có lấy một bóng râm. Dọc chân tường thành, những người ăn mặc rách rưới nằm ngủ trên những phiến đá bên bờ mặt nước phẳng lặng như gương. Thành phố im ắng. Chỉ có những tiếng ê a từ trên các tháp cao của giáo đường vọng xuống, nghe như một lời nhắc nhở sầu muộn. Và đến đêm, chó nghếch đầu lên sủa sao.

Vị đại sứ thần Emelian Ukrainsev và viên lục sự Sheredeev sống tại một khách sạn ở Pera đã trên một năm nay. Họ đã họp hai mươi ba cuộc hội nghị nhưng cả người Thổ Nhĩ Kỳ lẫn người Nga đều không tiến mà cũng chẳng lùi. Mới đây một người liên lạc đem tới một mệnh lệnh của Sa hoàng. Vua Piotr đòi phải ký kết hoà ước tức khắc: nhượng bộ người Thổ Nhĩ Kỳ tới mức tối đa, trừ Azop; tốt hơn là không nên nói tới Mộ Thánh để tránh động chạm đến những người theo Thiên chúa giáo. Nhưng một khi đã nhượng bộ rồi, thì phải kiên quyết đối với những vấn đề khác.

Tại phiên họp lần thứ hai mươi ba; Ukrainsev tuyên bố: "Đây là lời nói cuối cùng của chúng tôi: chúng tôi chỉ ở lại Constantinop hai tuần nữa… Nếu đến lúc đó chúng ta chưa ký kết được hoà ước thì sau nầy các ngài chỉ nên trách cứ các ngài thôi: hạm đội hồi năm ngoái không thể bì được với hạm đội hiện nay của đại hoàng đế… Chắc các ngài cũng đã nghe nói…". Để gây tác động, cả đoàn sứ thần rời khách sạn và dọn lên chiến thuyền. Chiếc La Sitadell đậu ở bến đã lâu không hoạt động, đến nỗi hai bên mạn tàu mọc đầy rêu xanh; gián, rệp lúc nhúc trong các phòng. Thuyền trưởng Pambur buồn chán phù nề cả người.

Trời chưa sáng, Ukrainsev và Sheredeev đã tỉnh dậy trong căn phòng ngột ngạt, vừa gãi vừa khục khặc ho. Hai người khoác khalat(1) kiểu Tarta ra ngoài quần áo lót rồi bước lên boong… Buồn chán làm sao! Một buổi bình minh không mây, báo hiệu trời sẽ nóng bức, đang lan rộng trên eo biến Bosfo còn mờ mờ tối, trên những ngọn đồi đỏ hoe. Họ ngồi vào bàn ăn sáng. Ao ước gì được một cốc kvas lạnh toát từ dưới hầm nhà đem lên… Trời, cá họ ăn thì tanh ngòm, nước thì chua như dấm, thật ăn uống chẳng ngon miệng chút nào. Thuyền trưởng Pambur, chưa ăn gì đã nốc một cốc vodka, mặc quần đùi ngắn, đi đi lại lại trên sàn tàu nứt nẻ vì hanh khô. Mặt trời màu da cam nhô lên. Và chẳng mấy chốc, mắt chịu không sao có thê nhìn được mặt nước nhấp nhô, những thuyền bè nặng trĩu dưa hấu, dưa bở đang uế oài đung đưa cạnh bờ, những nóc tròn của giáo dường phơn phớt màu phấn, những hình lưỡi liềm trên nén trời xanh non như chọc vào mắt. Tiếng nói, tiếng kêu, tiếng chuông của bọn lái buôn họp thành một tiếng ồn ào ầm ĩ từ những ngõ hẻm khu Galata(2) vọng lại.

- Emelian Ignatievich, ngài còn cần gì đến tôi nữa, - Sheredeev nói. - Ngài để cho tôi về… Nếu không tôi sẽ cứ đi bộ mà về đấy!

- Hãy kiên nhẫn một chút, Ivan Ivanovich, chúng ta sắp trở về rồi, về đến nơi rồi. - Ukrainsev trả lời, vừa nói vừa nhắm mắt lại để khỏi phải nhìn thấy cái thành phố mà chính ông cũng đã thấy ghê tởm.

- Emelian Ignatievich, tôi chỉ mong muốn một điều; nằm ngủ trong vườn nhà tôi, dưới những cành rau lê mát rượi… - Bộ mặt của Sheredeev vốn dài thườn thượt, với bộ râu nhọn, giờ đây càng héo hon vì thời tiết nóng bức và vì buồn bực đôi mắt sâu hoắm lại - Ở Xuzdan, tôi có một ngôi nhà nhỏ… Trong vườn có hai cây phong cổ thụ - tôi nằm mơ thấy hai cây đó… Tôi dậy từ sáng sớm tinh sương, đi thăm đàn gia súc nhưng người ta đã dắt chúng ra đồng… Tôi đi đến đõ ong, cỏ lút tới thắt lưng… Dưới sông, đám mugic đang quăng lưới. Đàn bà đập rũ quần áo. Cảnh thật là đẹp!

- Ai, ai, ai, đúng đấy, đúng đấy, đúng đấy, - vị đại sứ thần đáp lại, gật gù bộ mặt nhăn nheo.

- Bữa ăn trưa - một món chả cá nheo. - Ukrainsev lắc lư trên ghế, mắt vẫn nhắm. - Chà cá nheo à? Béo quá, Ivan Ivanovich ạ… Mùa hè nên ăn canh rau… Uống kvas pha bạc hà.

- Món xúp cá bống, thứ đó mới ngon, Emelian Ignatievich ạ.

- Ấy cá bống là không có được đem rửa, cái loại cá oắt đó cứ thế nào nấu thế. Khi chín rồi thì vớt chúng ra và bỏ cá chiên vào!

- Trời ơi, đất nước mới thích thú làm sao? Còn ở đây Emelian Ignatievich? Toàn đồ tà giáo! Một ảo ảnh chứ gì nữa. Còn bọn đàn bà Hy Lạp thì thực là một cái túi đựng ô nhục

- Cái của ấy lẽ ra ông phải nhịn đi đấy, Ivan Ivanovich ạ!

Mồ hôi lấm tấm trên cái mũi to tướng của Sheredeev, tựa những hột kê. Mắt y lại càng hoắm thêm.

Một chiếc thuyền sáu chèo phủ thảm, rời khỏi bờ và tiến về phía tàu. Thuyền trưởng Pambur bỗng quát to, giọng khàn khàn:

- Thuỷ thủ trưởng, cho mọi người lên cả trên boong! Thả cầu tàu xuống.

Trên thuyền thấy có Salomon, một trong số những viên thư ký của quan tể tướng Thổ Nhĩ Kỳ, lanh lợi, hoạt bát, khuôn mặt có đôi gò má cao và chiếc mũi tẹt.

Hắn vội vã leo lên cầu tàu, đôi dép lạch bạch và đưa mắt liếc nhanh nhìn chiếc tàu, đặt nhanh tay lên trán, lên môi, lên ngực và nói bằng tiếng Nga:

- Quan tể tướng chúng tôi yêu cầu tôi tới hỏi thăm sức khỏe của ngài, thưa ngài Emilian Ignatievich… Quan chúng tôi sợ ngài ở dưới tàu có chật chội quá chăng. Chúng tôi đã làm gì để ngài giận vậy?

- Chào ông Salomon, - Ukrainsev đáp hết sức chậm rãi. - Xin ông cũng cho tôi rõ về sức khỏe của ngài tể tướng… Tôi mong rằng mọi việc tại quý quốc, nhờ Chúa, đều tốt lành cả chứ? - Nói đến đó, ông mở một con mắt sắc sảo - Chúng tôi ở đây rất dễ chịu, chỉ nhớ gia đình. Vì ở đây, nhà chúng tôi quanh quẩn chỉ có năm mươi bộ(3).

- Thưa ngài Emilian Ignatievich, chúng tôi muốn thưa chuyện riêng với ngài, có được không ạ?

- Sao lại không được. Việc đó rất có thể. - Ukrainsev húng hắng ho và nói với Sheredeev và Pambur - Các ông tránh đi - Rồi chính ông đứng vào dưới bóng một cánh buồm.

Salomon liền nhe bộ lợi xỉn ra mỉm cười;

- Thưa ngài Emelian Ignatievich, tôi là người bạn thành thực của ngài, tôi biết rõ kẻ thù của ngài, tôi có thể đếm đầu chúng được… - Hắn vẩy vẩy ngón tay trước mũi Ukrainsev, - Ông nầy chỉ đáp lại: "Tốt, tốt" - Tôi coi thường những mưu kế của chúng… Không có tôi thì Nội các Thổ Nhĩ Kỳ cũng chẳng nói chuyện với ngài đâu. Tôi đã xoay hắn được tình thế, quan tể tướng sẵn sàng ký kết hoà ước vào ngày mai nếu ngài muốn. Nhưng cũng phải mất ít tặng phấm

- Thật thế ư? - Ukrainsev nhắc lại. Giờ đây ông thấy mọi việc đã rõ. Hôm qua, một người Hy Lạp, tay chân của ông, báo cho ông biết là sứ thần Pháp đã từ Paris trở về Constantinop và nội các của hoàng đế Thổ Nhĩ Kỳ đã họp, các quan thượng thư đã nhận được nhiều tặng phầm quý giá. Suốt đêm Emelian trằn trọc vì nóng bức và vì lũ gián, suy nghĩ: "Như thế nghĩa là thế nào? Chắc chắn là chúng lại xúi giục bọn Thổ Nhĩ Kỳ gây chiến với hoàng đế nước Áo. Do đó bọn Thổ phải dẹp công việc với Nga lại để được rảnh tay?".

- Vâng, tặng phẩm thì cũng chẳng là bao. Đây, ngài sẽ nói với quan tướng như thế nầy: chúng tôi chỉ đợi gió thuận. Nếu hoà ước được ký kết thì tốt, nếu không cũng chẳng sao. Điều kiện ký kết hoà ước của chúng tôi là như sau… - Ukrainsev chòng chọc nhìn Salomon dưới đôi lông mày trắng - Chúng tôi sẽ cho phá các đồn luỹ nhỏ trên sông Dniepr như đã thoả thuận… Nhưng ngược lại, đất đai xung quanh Azop trong vòng mười ngày ngựa sẽ thuộc về Nga. Chúng tôi sẽ không bớt đi một tí nào đâu..

Salomon sợ mất hết tặng phẩm - rõ ràng Nga biết điều nhiều hơn là cần thiết - nắm lấy tay áo vị sứ thần: Hắn ráo riết bàn cãi. Hai người xuống phòng riêng. Pambur biết rằng nhiều cặp mắt đang quan sát chiếc La Sitaden qua ống nhòm liền ra lệnh cho thuỷ thủ leo lên các cột buồm làm như chuẩn bị kéo buồm lên. Emilian ra khỏi phòng trong chốc lát nói:

- Ivan Ivanovich, sửa soạn đi, chúng ta vào thành phố.

Chẳng bao lâu, Ukrainsev cũng đi ra, đầu đội tóc giả, gươm đeo bên mình. Salomon đỡ tay ông khi ông xuống cầu tàu để lên thuyền.

Xế trưa, lần đầu tiên sau bao ngày đằng đẵng, một lá cờ nhỏ nhẹ nhàng phấp phới phía lái chiếc La Sitaden. Một làn sương mờ dần dần bao phủ các ngọn đồi xa xa. Bụi bậm bao bọc thành phố như hoà vào đầy bầu trời xanh ngắt. Gió từ sa mạc thổi tới.

Ngày hôm sau, hoà ước được ký kết.

Chú thích

(1) Áo choàng mặc trong nhà.

(2) Khu ngoại ô thành Constantinop.

(3) Đơn vị đo lường cũ dài 0,32 mét