hiều nay, ở trường, chúng tôi chẳng đùa cợt được nữa, vì thầy hiệu trưởng đã đến lớp để phát sổ liên lạc. Khi thầy hiệu trưởng bước vào lớp với đống sổ của chúng tôi trên tay, thầy có vẻ không hài lòng. “Thầy đã làm nghề sư phạm được bao nhiêu năm rồi, thầy hiệu trưởng nói, nhưng thầy chưa bao giờ thấy một lớp thiếu ý thức đến như thế này. Những nhận xét mà cô giáo viết trong sổ của các em chứng minh điều đó. Bây giờ thầy sẽ bắt đầu phát sổ đây”. Thế là thằng Clotaire bắt đầu khóc. Clotaire là đứa chuyên xếp bét lớp và tháng nào cũng thế, trong sổ của nó, cô giáo viết hàng đống thứ và bố với mẹ của Clotaire không hài lòng tí nào và sẽ cấm nó không được ăn món tráng miệng với xem ti vi. Bố mẹ nó đã quen với việc ấy rồi, Clotaire kể cho tôi như thế, mỗi tháng một lần, mẹ nó lại không làm món tráng miệng và bố nó thì sang nhà hàng xóm xem ti vi.

Trong sổ của tôi viết thế này: “Học sinh nghịch ngợm, luôn lơ đãng. Cần cố gắng nhiều.” Eudes thì là: “Học sinh kém ý thức. Hay đánh nhau với bạn. Cần cố gắng nhiều.” Còn Rufus thì là: “Vẫn ngoan cố nghịch còi nẩy hột trong lớp, dù bị tịch thu nhiều lần. Cần cố gắng nhiều.” Đứa duy nhất không cần cố gắng, đó là thằng Agnan. Agnan là đứa đứng đầu lớp và là cục cưng của cô giáo. Thầy hiệu trưởng đọc cho chúng tôi sổ liên lạc của thằng Agnan: “Học sinh chuyên cần, thông minh. Sẽ còn tiến xa.” Thầy hiệu trưởng nói rằng chúng tôi cần noi gương Agnan, rằng chúng tôi là một lũ láo lếu, rằng đời chúng tôi rồi sẽ ra bã và rằng chắc chắn cả bố lẫn mẹ chúng tôi sẽ phải khốn khổ kiếm kế sinh nhai cho chúng tôi. Thế rồi thầy bỏ đi.

Chúng tôi thấy phiền muộn ghê lắm, bởi vì với sổ liên lạc thì phải có bố ký mới được, mà thế thì có phải chuyện chơi đâu. Vì vậy, khi chuông tan học vang lên, thay vì chạy túa ra cửa, chen nhau, đẩy nhau, ném cặp lên đầu nhau như thường lệ, chúng tôi ra khỏi cửa lớp rất từ từ, chẳng nói chẳng rằng. Ngay cả cô giáo cũng có vẻ buồn. Chúng tôi cũng không oán giận gì cô. Cần phải nói rõ là tháng này, chúng tôi cũng giở trò một tí thế còn thằng Geoffroy lẽ ra không nên đổ mực lên thằng Joachim khi thằng này đã ngã xuống đất và nhăn nhó như bị bởi vì Eudes đã đấm nó một quả vào mũi nhưng mà chính Rufus mới là thằng kéo tóc Eudes.

Trên phố, chúng tôi không đi nhanh, gần như là lê bước. Trước cửa hàng bánh ngọt, chúng tôi đợi Alceste vào mua sáu cái bánh mì nhỏ quết sô cô la mà nó bắt đầu ăn ngay tức thì. “Tao cần phải có dự trữ chứ, Alceste nói với chúng tôi, bởi vì tối hôm nay, món tráng miệng thì…” và rồi nó vừa nhai vừa thở dài một cái rõ mạnh. Cần phải biết rằng trong sổ liên lạc của Alceste thì ghi: “Nếu học sinh  này mà ham học như ham ăn, thì cậu ta sẽ học giỏi nhất lớp. Cần cố gắng nhiều.”

Cái thằng có vẻ ít lo buồn nhất, chính là Eudes. “Tao ấy à, Eudes nói, tao không sợ. Bố tao chả nói gì với tao hết, tao sẽ nhìn thẳng vào mắt ông ấy thế là bố tao sẽ ký sổ ngay, có vậy thôi!” Cái thằng Eudes này đúng là số đỏ thật. Khi chúng tôi đến góc phố, cả bọn liền chia tay. Clotaire vừa đi vừa khóc, Alceste vừa đi vừa ăn và Rufus vừa đi vừa thổi còi nẩy hột nhè nhẹ.

Còn lại mỗi mình tôi với Eudes. “Nếu mày sợ về nhà mày, thì rât dễ, Eudes nói với tôi. Mày cứ đến nhà tao và mày cứ việc ngủ lại.” Đúng là bạn có khác, Eudes ấy. Chúng tôi cùng cất bước và Eudes giải thích cho tôi nghe cách nó nhìn thẳng vào mắt bố nó như thế nào. Nhưng càng gần đến nhà Eudes, thì Eudes càng nói ít đi. Khi chúng tôi đứng ở trước cửa nhà, Eudes không nói gì nữa sất. Chúng tôi đứng mất một lúc và rồi tôi nói với Eudes: “Thế nào, mình vào chứ?” Eudes gãi đầu và rồi nó nói với tôi: “Chờ tao một tí. Rồi tao sẽ chạy ra gọi mày.” Thế rồi Eudes bước vào nhà nó. Nó vẫn để cánh cửa mở hé ra, cho nên tôi nghe thấy tiếng một cái tát, một giọng rất to quát lên: “Đi ngủ cấm ăn tráng miệng, đồ ăn hại.” và Eudes khóc. Tôi nghĩ rằng Eudes chắc đã nhìn thẳng vào mắt bố nó không được tốt lắm.

Điều phiền hà bây giờ là tôi lại phải về nhà tôi. Tôi bắt đầu vừa bước đi vừa chú ý không giẫm lên những đường vạch trên mặt đá lát, cũng dễ thôi bởi vì tôi không hề đi nhanh. Bố thì tôi biết sẽ nói với tôi những gì rồi. Bố sẽ nói với tôi rằng bố luôn  luôn đứng đầu lớp và rằng bố của bố đã rất tự hào về bố và rằng bố đã lĩnh ở trường hàng đống bằng khen và huy chương và rằng bố rất muốn chìa ra cho tôi xem, nhưng chẳng may bố đã bị mất hết trong lần chuyển nhà khi bố lấy vợ.

Thế rồi bố nói với tôi rằng tôi sẽ chẳng nên cơm cháo gì hết, rằng tôi sẽ nghèo kiết xác và rằng người ta sẽ nói rằng đấy thằng Nicolas kia kìa, cái thằng đi học toàn bị điểm kém, và bọn họ sẽ giơ tay chỉ trỏ tôi và tôi sẽ làm trò cười cho họ. Sau đó, bố lại nói với tôi rằng bố đã phải suốt ngày đầu tắt mặt tối để cho tôi được ăn học tử tế và để cho tôi ra đời không phải kém chúng kém bạn và rằng tôi là một đứa tệ bạc và rằng thậm chí tôi cũng chẳng đau khổ với nỗi khổ sở mà tôi gây ra cho bố mẹ tội nghiệp của tôi và rằng tôi sẽ không được ăn tráng miệng nữa, còn đi xem phim thì cứ chờ xem sổ liên lạc tháng sau thế nào đã.

Bố sẽ nói với tôi tất cả những thứ đó, đúng thế, giống như tháng trước và tháng trước nữa, nhưng tôi, tôi cũng chán ngấy lên rồi. Tôi sẽ nói với bố rằng tôi thật bất hạnh, và bởi vì đã như thế, thế thì tôi sẽ bỏ nhà và ra đi rất xa và mọi người sẽ tha hồ mà hối hận và rằng tôi sẽ chỉ trở lại sau hàng đống năm nữa và rằng tôi sẽ có đầy tiền và bố sẽ phải xấu hổ khi đã nói với tôi rằng tôi chẳng nên cơm cháo gì và người ta còn lâu mới dám giơ tay chỉ trỏ tôi để làm trò cười và có tiền tôi sẽ dẫn bố và mẹ đi xem phim và tất cả mọi người sẽ nói: “Xem kìa, kia là thằng Nicolas có hàng đống tiền đấy và tiền vé xem phim là nó trả cho bố mẹ nó đấy, mặc dù bọn họ đối xử không được tốt với nó lắm” và về việc xem phim thì tôi sẽ dẫn cả cô giáo và thầy hiệu trưởng đi nữa và rồi tôi đã đứng ở trước cửa nhà.

Trong khi nghĩ ngợi và kể lể cho mình những chuyện thú vị như vậy, tôi đã quên bẵng quyển sổ liên lạc và tôi bước đi nhanh quá. Tôi thấy có một cái cục to đùng ở trong cổ họng và tôi tự nói với mình rằng có lẽ tốt hơn hết là ra đi ngay tức thì và sẽ chỉ trở lại hàng đống năm về sau, nhưng trời đã bắt đầu tối rồi và mẹ không thích tôi còn ở ngoài khi đã muộn. Thế là tôi bước vào nhà.

Trong phòng khách, bố đang nói với mẹ. Bố có hàng đống giấy tờ để ngay trước mặt ở trên bàn và bố có vẻ không vừa ý. “Không thể tin nổi, bố nói, xem cái mức chi tiêu của cái nhà này đây này, cứ tưởng tôi là tỉ phú chắc! Xem hộ tôi đống hóa đơn này đi! Hóa đơn thịt này! Hóa đơn hàng khô này! Ờ, dĩ nhiên rồi, chỉ có tôi mới phải kiếm tiền đây mà!” Mẹ cũng không vừa ý tí nào và mẹ nói với bố rằng bố không hề biết bây giờ cuộc sống đắt đỏ thế nào và rằng hôm nào bố thử đi chợ cùng với mẹ mà xem và rằng mẹ sẽ quay về nhà mẹ của mẹ và rằng không được tranh cãi điều đó trước mặt thằng bé. Còn tôi, tôi đưa cuốn sổ cho bố. Bố bèn mở cuốn sổ ra, bố ký tên và bố vừa trả nó lại cho tôi vừa nói: “Thằng bé chẳng có gì liên quan ở đây cả. Tất cả những gì tôi yêu cầu, là hãy giải thích cho tôi tại sao đùi cừu lại đắt như thế này! – Hãy lên phòng của con mà chơi, Nicolas,” mẹ nói với tôi. “Phải rồi, phải rồi,” bố nói.

Tôi đi lên phòng của mình, tôi nằm ra giường và tôi bắt đầu khóc.

Đúng như vậy đấy, nếu bố tôi với mẹ tôi mà còn yêu tôi, thì họ phải quan tâm đến tôi một tí chứ!