hần linh ngồi họp với Chúa tể trên tiền đình lát vàng. Nữ thần Hebe đi vòng quanh dâng rượu trường sinh. Nâng cúp bằng vàng chúc nhau trường thọ thần linh vừa uống vừa cúi nhìn thành Troa. Đúng lúc ấy bất thình lình muốn chọc tức Hera, công tử Kronos bỗng dưng mở màn châm biếm. Chúa tể ranh mãnh cất lời bóng gió, chua cay: “Hera đất Argos, Athena thành Alalkomenea đều về phe Menelaos. Thế mà ta lại thấy cả hai ngồi không, chẳng làm gì, chỉ để mắt vui mừng nhìn cảnh tượng. Trái lại, đối thủ của Menelaos có Aphrodite thích mỉm cười lúc nào cũng theo dõi khít khao, bao che khỏi rủi ro bất hạnh. Mới bữa nay chứ lâu la gì lúc tưởng chàng tới số nữ thần chộp phắt mang đi. Như vậy là chiến thắng về tay Menelaos thần linh chiến tranh yêu quý. Dẫu thế ngô bối cũng phải chờ xem sự việc kết thúc ra sao. Có nên dấy động xung đột tràn ngập tiếng hô chém giết, tiếng gào phanh thây nữa không, hay tìm cách cho hai dân tộc Troian và Achaian giảng hòa, sống thân thiện với nhau? Nếu đường thứ hai là đường tất cả ngô bối đều mong muốn và đồng ý chấp thuận, như vậy có nghĩa là thành phố quân vương Priam tiếp tục tồn tại, dân chúng vẫn sống trong đó, Menelaos sẽ đem Helen người Argive trở về quê hương.”

Ý kiến khiến Athena và Hera lầm bầm phản đối. Hai nữ thần ngồi sát bên nhau bàn tính gieo tai rắc họa cho quân Troian. Nhưng Athena im lặng, không nói một lời, mặc dù bực bội hết sức với thân phụ. Trái lại, không thể dồn nén tức giận dâng cao trong lòng Hera lớn tiếng: “Công tử khiếp đảm của Kronos phán gì vậy? Tại sao Thánh thượng lại định biến công lao khó nhọc thần thiếp hy sinh, gian truân cực khổ thần thiếp gánh chịu, mồ hôi nước mắt thần thiếp tuôn đổ, thành vô ích trong khi ngựa mỏi gối lao vó chạy việc, thần thiếp huy động binh đội kết liễu đời Priam cùng đám con? Thánh thượng muốn làm gì tùy ý, song đừng hòng tất cả thần linh đồng tâm tán thành.”

Vừa nghe phật ý vô cùng Chúa tể thu thập mây trời liền dằn từng lời: “Quỷ cái tinh ranh tai ác, Priam và công tử quân vương làm gì phương hại khiến khanh hăm hở hăng hái, nóng lòng sốt ruột muốn cướp phá, hủy diệt thành Troa ngoạn mục? Vượt cửa ô tường thành cao ngất vào ăn sống nuốt tươi Priam, con ông và dân ông khanh mới hả giận hay sao? Cứ việc thực hiện ý đồ. Ta không muốn khác biệt ý kiến giữa ta và khanh trở thành cãi cọ ầm ĩ trong tương lai! Nhưng ta muốn nói một lời, một thôi, khanh nhớ nằm lòng. Đến lượt, khi nào muốn hủy diệt, ta sẽ chọn thành phố người sống trong đó thân thiết với khanh, lúc đó đừng tìm cách kiềm chế thịnh nộ dâng cao trong lòng ta, trái lại để ta ra tay. Vì lần này dẫu lòng chẳng muốn, ta đồng ý nhượng bộ để khanh hủy hoại thành Troa. Trong số thành phố trên trái đất thế nhân sống đông đảo dưới mặt trời và bầu trời đầy sao, thành phố thân thiết hơn hết với lòng ta là thành Troa thiêng liêng, Priam cùng thần dân vũ trang thương giáo gỗ tần bì. Dưới đó, khi họ tổ chức yến tiệc, không bao giờ dàn tế ta thiếu thịt thơm, rượu ngon, lễ sinh nghi ngút cúng dâng ngô bối cùng thưởng thức.”

“Ba thành phố thần thiếp yêu thương hơn cả,” Hera khả kính mắt bò nái tơ đáp, “là Argos, Sparta và Mykenai phố xá rộng rãi, khang trang. Hủy diệt mấy thành phố đó nếu quả thực Thánh thượng thấy khả ố với mình; thần thiếp sẽ không lao đầu bảo vệ hoặc tỏ lòng oán hận khi Thánh thượng tàn phá. Vả chăng, dù có xía lời chống đối, ngăn cản ý đồ, thần thiếp cũng chẳng giải quyết được gì, bởi đối với thần thiếp, Thánh thượng quyền uy vô cùng. Dẫu thế thần thiếp cũng không muốn công lao mình bỏ ra không đem lại kết quả. Vì thần thiếp cũng là thần linh và cùng dòng dõi như Thánh thượng. Trong số tiểu thư Kronos, tư tưởng ngoắt ngoéo, thần thiếp là hàng trên, vì hai lý do: hậu duệ thần linh và phu nhân Thánh thượng, trị vì hàng bất tử. Vậy trong vấn đề này ngô bối nên nhường nhịn lẫn nhau, thần thiếp chịu lép với Thánh thượng, Thánh thượng đành nhịn với thần thiếp, thần linh bất tử còn lại sẽ ngoan ngoãn noi theo. Điều thần thiếp khẩn cầu Thánh thượng làm bây giờ là cấp tốc chỉ thị Athena xuống chiến trường, nơi hai bên Troian và Achaian gầm gừ giáp chiến, tìm cách khiến bên Troian vi phạm lời thề hưu chiến qua hành động gây hấn đối với phe Achaian đang huênh hoang quá độ tự hào thắng trận.”

Nghe lời đượm vẻ nhã nhặn, chẳng mảy may lưỡng lự, Cha đẻ thế nhân và thần linh liền ra lệnh Athena, lời như có cánh bay xa: “Hoàng nhi mau mau xuống mặt trận, nơi hai bên Troian và Achaian dàn quân, tìm cách khiến quân Troian vi phạm lời thề hưu chiến tấn công quân Achaian đang huênh hoang quá độ tự hào thắng trận.” Được lời như cởi tấm lòng, thâm tâm đã rắp đi vào hành động, Athena tức tốc rời đỉnh núi Olympos xuống trần gian. Như sao băng công tử Kronos đầu óc lươn lẹo phóng đi, như hiện tượng kỳ lạ báo hiệu thủy thủ trên mặt đại dương, binh lính trong doanh trại bao la, vừa bay vừa tỏa sáng khắp bầu trời, vừa lấp lánh vừa tung rắc vô vàn tia lửa, Pallas Athena cứ thế lao xuống mặt đất, nhảy vào giữa hàng quân. Vừa chợt thấy, lính Troian luyện ngựa và binh Achaian xà-cạp gọn gàng kinh ngạc, nín thinh. Người nào cũng trố mắt nhìn người bên cạnh, rồi lặp lại: “Như thế nghĩa là chiến tranh tràn ngập tiếng hô chém giết, tiếng gào phanh thây sẽ tái diễn, hay Chúa tể trọng tài cuộc chiến, dưới mắt mọi người, đang thiết lập thiện cảm, tình thân giữa hai dân tộc?”

Trong khi quân Achaian và quân Troian hỏi nhau như vậy, Athena đội lốt chiến binh lẩn vào hàng quân Troian, hình dạng giống Laodokos, công tử Antenor, tay thương cường tráng, lùng kiếm Pandaros vạm vỡ, lực lưỡng xem có thể tìm ra không. Cuối cùng nữ thần thấy công tử Lykaon đứng lặng thinh, xung quanh là binh lính mang khiên hùng hậu cùng ra đi từ sông Aisepos. Nữ thần lại gần nhỏ nhẹ nói rõ mục đích, lời như có cánh bay xa: “Công tử Lykaon tinh khôn, sáng suốt, hãy vui lòng bình thản lắng nghe. Bắt tay vào việc như bỉ phu nói. Đem cung lắp tên bắn Menelaos, làm vậy thủ lĩnh sẽ nổi tiếng lừng danh, binh sĩ Troian sẽ ghi nhớ công ơn, nhất là Alexandros. Hoàng tử sẽ là người đầu tiên tặng phẩm vật giá trị nếu thấy Menelaos, công tử Atreus hiếu chiến, gục ngã vì mũi tên thủ lĩnh phóng đi, nằm sóng sượt trên giàn hỏa buồn thiu. Làm đi, bắn Menelaos cao ngạo. Nhớ thề cùng Apollo, thần linh chó sói, xạ thủ lừng danh. Hứa sẽ giết cừu đầu lòng làm lễ bách sinh thịnh soạn khi trở về quê hương, thành phố Zeleia thiêng liêng.”

Lời hùng hồn Athena lôi cuốn người khờ dại. Thủ lĩnh lập tức mở bao lấy cung bóng lộn làm bằng sừng dê rừng một hôm từ khe núi xổ ra mỏm đá thủ lĩnh tự tay bắn hạ. Núp kín nằm rình thủ lĩnh nã trúng ngực, thú rừng lăn kềnh rơi xuống phiến đá phía dưới. Sừng trên đầu từ bên này qua bên kia dài mười sáu gang tay. Sửa soạn kỹ lưỡng, nghệ nhân đẽo gọt nhẵn nhụi, lắp lại thành cây cung, đầu gắn mũi vàng. Thủ lĩnh kéo dây về phía sau, căng thật thẳng, cẩn thận đặt xuống đất. Binh sĩ dưới quyền lấy khiên che phía trước phòng quân Achaian hung dữ khỏi tấn công, chờ lúc thủ lĩnh nhắm bắn Menelaos, công tử Atreus say mê chiến trường. Sau đó thủ lĩnh mở nắp bao lấy mũi tên, gài lông cẩn thận, song chưa sử dụng, ních chặt chất đau đớn độc địa. Tiếp theo, sau khi gài thật khéo mũi tên sắc nhọn vào cung, thủ lĩnh cầu xin Apollo, thần linh chó sói, xạ thủ lừng danh, hứa sẽ giết cừu đầu lòng làm lễ tế sinh xôm tụ khi trở về quê hương, thành phố Zeleia thiêng liêng. Cuối cùng nắm chặt cán cung khắc nấc và dây cung da bò, thủ lĩnh kéo về phía sau. Dây cung điệu sát ngực, tên sắt lọt thân cung, thủ lĩnh kéo cánh cung thành vòng bán nguyệt, cánh cung khổng lồ bựt mạnh, dây cung ngân vang, tên sắc nhọn bay cao hăm hở lao thẳng đám đông.

Dẫu thế, ô Menelaos, thần linh hạnh phúc, thần linh bất tử, không quên chiến binh, nhất là ái nữ Chúa tể từng ban trao chiến phẩm. Đứng trước chiến binh, nữ thần gạt mũi tên xuyên suốt sang bên, cách làn da chút xíu, như mẹ hiền xua ruồi cho con nhỏ ngon giấc. Tự tay nữ thần lái mũi tên tới chỗ khóa cài bằng vàng, dây lưng nối nhau, đúng chỗ trấn thủ dày hai lớp. Vì thế mũi tên sắc nhọn cắm phập vào dây lưng thắt chặt, xuyên qua dây lưng chế tạo kỹ càng, rồi trấn thủ gia công hết sức cẩn thận, đoạn tới áo lót chiến binh mặc như lá chắn cuối cùng che da thịt chống lại thương giáo. Phần này là phần tự vệ tốt nhất thế mà mũi tên cũng xuyên qua. Sau hết, mũi tên chạm mặt da, vết cắt không sâu, máu đậm tức thì ứa ra. Trông chẳng khác phẩm đỏ phụ nữ Karia hay phụ nữ Maionia nhuộm ngà voi để làm hàm thiếc, lá chắn che mắt ngựa. Vật trang điểm xinh xắn bỏ xó trong phòng, xà-ích nào cũng muốn thấy trên má ngựa, song nằm đó chờ ngày trở thành báu vật quân vương mua để trang điểm cho ngựa, làm phù hiệu cho xe. Vì thế, ô Menelaos, chiến binh, máu chảy ra đùi, cặp đùi cường tráng, máu chảy xuống chân, máu tới mắt cá hình thù ngoạn mục.

Nguyên soái Agamemnon rùng mình khi thấy máu đậm rỉ ra từ vết thương. Menelaos thần linh chiến tranh yêu quý cũng thất kinh. Nhưng lúc thấy đầu và ngạnh mũi tên ở ngoài, chiến binh hoàn hồn. Dẫu thế nguyên soái Agamemnon vẫn vừa rên rỉ vừa nắm tay bào đệ trong khi đồng đội xúm quanh rú lên tỏ vẻ ngỡ ngàng. Nguyên soái thốt kêu: “Hiền đệ quý mến! Như vậy là ta đã đem tính mạng hiền đệ đổi lấy hưu chiến khi đẩy hiền đệ thay quân Achaian một mình chiến đấu đánh lại quân Troian. Vì thế chúng giương cung bắn hiền đệ, ngang nhiên chà đạp thỏa ước chúng trang trọng chấp nhận. Nhưng thỏa ước ngô bối giơ tay tuyên thệ, cử hành trọng thể bằng rượu vang và máu cừu không thể hủy bỏ dễ dàng. Bởi cho dù Chúa tể chần chừ trừng phạt, song cuối cùng thế nào cũng ra tay, kẻ vi phạm trả giá rất đắt: mất đầu, mất vợ, mất con. Do vậy trong trí trong lòng ta biết thế nào ngày đó cũng tới, thành Troa thiêng liêng sẽ tàn lụi, cả Priam lẫn thần dân trang bị thương giáo bằng cây tần bì sẽ tiêu ma; Chúa tể công tử Kronos ngồi trên ngai vàng cao ngất tại thiên cung sẽ rung khiên thần rọi bóng đen cảnh cáo, thịnh nộ vì chúng bội thệ. Sự thể nhất định thế nào cũng diễn ra. Nhưng Menelaos ơi, nếu hiền đệ bề gì, nếu hiền đệ thực sự mệnh hệ, làm tròn số phận, gói trọn cuộc đời, ta sẽ đau khổ, xót xa khôn xiết. Trên đường trở về Argos thèm nước ta sẽ là hình bóng đáng thương, hổ thẹn vô cùng! Vì quân lính Achaian sẽ tức thì quay đầu chuẩn bị trở về quê cha đất tổ. Ngô bối sẽ buộc lòng bỏ Helen người Argive lại cho Priam cùng bè lũ khoác lác, ba hoa chiến thắng. Hiền đệ sẽ vùi thân trên đất Troad, thịt nát xương tan, sứ mạng ngô bối dang dở, bất thành. Ta hầu như nghe có đứa trong đám Troian huênh hoang tuôn lời khi hí hửng nhảy lên mộ Menelaos lừng danh: ‘Ô, ước chi thịnh nộ của Agamemnon kết thúc thế này! Mang quân lính Achaian tới đây, viễn chinh bất thành, bây giờ phải quay về quê cha đất tổ, thuyền rỗng không, bỏ lại Menelaos can trường!’ Chúng sẽ nói với nhau như vậy. Bởi thế ta cầu xin đất lành nuốt chửng thân ta!”

Menelaos tóc vàng vừa thốt lời vừa an ủi: “Đừng lo, hiền huynh, hãy can đảm! Chớ nói gì khiến quân sĩ nhụt chí. Mũi tên không chạm chỗ hiểm. Trước khi đâm sâu mũi tên ngừng vì kim khí trên dây lưng, trấn thủ phía dưới, tạp dề thợ rèn lát đồng bên trong.”

“Rất mong điều hiền đệ nói là thật, ô Menelaos quý mến!” Nguyên soái Agamemnon tiếp lời. “Nhưng bề gì cũng phải có y sĩ xem vết thương, thoa thuốc làm dịu cơn đau.”

Dứt lời ông quay sang nói với lệnh sứ trung thành: “Talthybios, mau mau đi kiếm Machaon lại đây, công tử danh y Asklepios chăm lo sức khỏe Menelaos say mê chiến trường, chỉ huy quân Achaian. Trong số binh sĩ Troian hoặc Lykian lão luyện tay nghề có xạ thủ dùng cung bắn chiến binh, mũi tên khiến kẻ đó nổi tiếng lừng danh, ngô bối lo buồn khôn xiết!” Cúi đầu vâng lệnh, lệnh sứ lách qua hàng quân Achaian áo lát đồng nhìn mặt tìm Machaon. Lệnh sứ thấy y sĩ đứng lặng thinh giữa hàng binh lính, lực lượng hùng hậu mang khiên bền chắc rời Trikke sản sinh nhiều ngựa ra đi cùng ông. Bước tới nói lời như có cánh bay xa lệnh sứ trao truyền điệp: “Thưa công tử Asklepios! Nguyên soái Agamemnon vời y sĩ tới xem tình trạng sức khỏe chiến binh Menelaos, công tử Atreus, chỉ huy quân Achaian. Trong số binh sĩ Troian hoặc Lykian lão luyện tay nghề có xạ thủ dùng cung bắn chiến binh, mũi tên khiến kẻ đó nổi tiếng lừng danh, ngô bối lo buồn khôn xiết!”

Nghe tin mà xúc động Machaon đi liền cùng lệnh sứ. Hai người lách qua hàng quân chật ních suốt trận địa Achaian. Đến chỗ Menelaos tóc vàng bị thương đang nằm, chỉ huy xuất sắc lực lượng chiến đấu xúm quanh, chui qua hàng quân bước vào vòng tròn, dáng dấp uy nghiêm, y sĩ nhanh nhẹn giật tên khỏi dây lưng thắt chặt, mũi nhọn cay đắng rút ra, ngạnh sắc gãy liền. Tiếp theo y sĩ cởi dây lưng óng ánh, tháo lỏng trấn thủ phía dưới, nới rộng tạp dề bên trong do thợ rèn chế tạo. Thấy chỗ mũi nhọn chọc thủng mặt da, sau khi hút máu, y sĩ nhẹ nhàng thoa thuốc giảm đau trong quá khứ do thân tình và hảo cảm Cheiron riêng tặng thân phụ.

Trong lúc mọi người chăm lo thương tích cho Menelaos lớn tiếng hô hào chiến tranh, hàng tiền phong quân Troian choàng khiên tiến tới tấn công. Vì thế quân Achaian lại phải nai nịt, chuẩn bị tinh thần sẵn sàng giao tranh. Lúc này không ai thấy Agamemnon ngủ nghê, cúi đầu lo sợ, hoặc miễn cưỡng chiến đấu, trái lại nguyên soái biểu lộ dũng khí, cảnh giác cao độ không hoảng sợ, không chần chừ, không lưỡng lự mà hăm hở chiến thắng vẻ vang. Ông quyết định không dùng ngựa, không dùng xe khảm đồng kỹ lưỡng. Ông để lại cho mã phu trông nom cặp ngựa vừa đi vừa khịt. Nhưng ông chỉ thị mã phu cẩn thận, Eurymedon, công tử Ptolemaios, dòng dõi Peiraios, đừng đi xa mà phải ở gần phòng khi trong thời gian thanh sát lực lượng bất đồ chân mỏi ông ngả mệt. Dứt lời ông bước đi thị sát đoàn quân. Lúc nào gặp binh sĩ Danaan phi ngựa như bay thi hành phận sự, ông lại gần ngỏ lời khuyến khích: “Chiến sĩ Argive, giữ vững tinh thần! Kẻ bội thệ Cha Chúa tể sẽ không giúp đỡ. Nuốt lời tuyên thệ, phá vỡ hưu chiến, chúng sẽ đem thịt da ngon lành cho kền kền cắn xé trong khi ngô bối đột nhập thành lũy bắt con nhỏ, mang vợ đẹp lên thuyền.” Trái lại, nếu gặp nhóm co vòi lui lại đằng sau, tìm đường lẩn tránh khỏi ra chiến trường phũ phàng, ông nặng lời chê trách, giọng đầy bực tức: “Sinh vật khả ố, chỉ can đảm lỗ miệng! Binh sĩ Argive, các người không thấy thẹn mặt hổ lòng ư? Tại sao đứng ì ra đó ngẩn ngơ như hươu nai non dại cắm đầu rụt cổ lao thân chạy qua cánh đồng bao la, khựng lại khi mệt đừ vì lòng dạ không còn dũng cảm? Các người đứng đó ngơ ngác thay vì chiến đấu? Phải chăng các người chờ quân Troian kéo tới đe dọa chiến thuyền ngô bối đậu thành hàng trên bãi cát gần mặt biển xám xanh, hy vọng từ trên cao công tử Kronos sẽ chìa tay bao che?”

Trong tư cách nguyên soái Agamemnon cứ thế tiếp tục thanh sát, truyền đạt ý chí chiến đấu với hàng quân. Tới hàng người cất bước san sát bên nhau ông gặp binh sĩ Kretan. Họ sửa soạn ra chiến trường dưới quyền Idomeneus, chỉ huy mẫn cán đi đầu, hùng dũng như heo rừng; Meriones chỉ huy lực lượng phía sau. Trông thấy thế mừng khôn xiết, ông nhanh nhẹn, thân tình ngỏ lời dịu dàng khen ngợi: “Idomeneus, trong hàng quân Danaan phi ngựa vun vút, không có người nào bản nhân tin tưởng bằng quý hữu, không những khi ra chiến trường mà bất kể lúc làm việc gì, ngay cả khi cùng nhau dùng bữa, lúc rượu vang dành cho trưởng thượng pha vào bình rót cho chiến sĩ tài ba. Trong khi binh sĩ Achaian tóc dài uống hết phần họ, cúp quý hữu lúc nào cũng đầy, như cúp bản nhân, quý hữu nhởn nhơ thưởng thức. Xả thân ra chiến trường đến bây giờ quý hữu vẫn là người quý hữu từng biểu lộ!”

“Công tử Atreus,” Idomeneus thủ lĩnh người Krete thốt lời, “nguyên soái cứ yên chí, phần riêng bản nhân hết mình ủng hộ, hứa hẹn, cam kết ngay từ khi mới gặp mặt. Hãy vận động, đốc thúc binh sĩ Achaian tóc dài để ngô bối tức thì lâm trận, vì bọn Troian đã nuốt lời thề. Chúng không xứng đáng đón nhận bất kể cái gì, trừ cái chết và màn tang, bởi đã vi phạm cam kết, hủy bỏ hưu chiến, xúc phạm ngô bối.”

Nghe lời đáp mừng khôn xiết, công tử Atreus tiếp tục cất bước qua hàng quân tới chỗ hai chỉ huy tên Aias đang chuẩn bị chiến đấu, binh sĩ ùn ùn theo sau. Như đám mây mục phu nhìn thấy từ chòi canh sà xuống bay qua biển cả, gió tây ào ào thúc đẩy; đám mây kéo tới, băng qua mặt biển, mang theo phong ba, từ xa trông đã đen ngòm tới gần chẳng khác màn đêm. Trông thấy thế rùng mình mục phu xua đàn vào hang. Thanh niên can trường, dòng dõi Chúa tể, đằng sau hai Aias cứ thế tiến ra chiến trường, đội hình sát cánh, đen như đám mây, khiên giáo nhấp nhô. Lại vui mừng khi nhìn thấy, tỏ lòng tôn kính, nguyên soái chào hai chỉ huy đoàn quân Argive áo lát đồng, ngỏ lời như có cánh bay xa: “Nhị vị Aias, chỉ huy lực lượng Argive áo lát đồng, với quý hữu bản nhân chẳng cần ra lệnh, khích lệ cũng vô ích. Tài chỉ huy khiến binh sĩ chiến đấu hết mình. Ô, Cha Chúa tể! Ô Athena! Ô Apollo! Ước gì tinh thần binh sĩ đều như vậy! Thành phố của Priam sẽ sụp đổ nhanh chóng dưới bàn tay ngô bối, xông vào chiếm đoạt, cướp phá!”

Nói rồi tạm biệt bước sang hàng quân khác, gặp Nestor, nhà hùng biện giọng ngọt ngào, trong trẻo từ Pylos, ông thấy đang sửa soạn binh sĩ lâm trận, sắp xếp thành hàng dưới quyền chỉ huy của Pelagon cao lớn, Alastor, Chromios, thân vương Haimon và thủ lĩnh Bias. Lão công để xe, ngựa, mã phu ở hàng đầu, đặt quân lính đông đảo, can trường ở hàng cuối làm thành lũy bảo vệ lực lượng. Ở hàng giữa lão công xếp binh sĩ kém cỏi để ngay cả số nhút nhát tìm cách lẩn trốn cũng buộc phải chiến đấu. Trước hết lão công dặn mã phu phải giữ ngựa, chớ hùng hổ lâm chiến. Lão công nói: “Đừng tưởng, bất kể ai trong quý hữu, mình dũng cảm và tài cán điều khiển ngựa xe mà rời bỏ hàng ngũ, tiến lên phía trước, lăn xả giao chiến với quân thù. Và cũng đừng lui về phía sau, bởi làm vậy là bị bẻ gãy dễ dàng. Rời xe lúc xáp gần xe đối thủ là lúc người điều khiển tìm cách lao thương. Chiến thuật đó là chiến thuật đắc dụng vô cùng. Đó là quy tắc ứng xử, quyết tâm thực hiện, tinh thần tấn công người xưa vũ bão hạ thành vượt tường cao ngất.” Lão công tiếp tục sử dụng kinh nghiệm thâu lượm trong chiến trận từ lâu thúc giục binh sĩ. Lời khuyến khích khiến nguyên soái yên tâm khi để mắt quan sát. Thổ lộ cho lão công hay cảm nghĩ thầm kín trong lòng, ông nói lời như có cánh bay xa: “Ôi, lão trượng khả kính, ước chi chân gối dẻo dai như tinh thần và sức khỏe vẫn bền vững trong ngọc thể! Tiếc thay tuổi già, chẳng ai tránh khỏi, đè nặng trên vai. Ước gì lão trượng trao tuổi ấy cho người khác! Ước biết mấy lão trượng là người trong đám thanh niên!”

“Ô, công tử Atreus,” Nestor mã phu đất Gerenia đáp, “lão hủ cũng thực lòng mong muốn như khi hạ sát quán quân Ereuthalion. Rất tiếc thần linh không bao giờ ban cho thế nhân đủ thứ cùng một lúc. Lúc đó lão hủ là thanh niên, bây giờ lão hủ là ông già. Tuy nhiên, dù thế lão hủ vẫn sẽ đi cùng mã phu, khuyến khích, khuyên nhủ họ. Đó là đặc huệ của tuổi già. Sử dụng thương giáo lão hủ dành cho thanh niên sinh sau đẻ muộn, lực lưỡng, cường tráng hoàn thành sự nghiệp!”

Mãn nguyện với những gì thấy ở Nestor, nguyên soái tiếp tục thanh sát. Người tiếp theo ông tới thăm là công tử Peteos, Menestheus luyện ngựa đang đứng thẫn thờ, xung quanh là binh sĩ Athenian hăm hở xung trận. Gần đó là Odysseus mưu trí, bên cạnh là binh lính Kephallenian, thuộc hàng hùng hậu, cũng đang đứng thờ thẫn. Họ chưa nghe tiếng gọi ra chiến trường trong khi quân Troian và quân Achaian chỉ mới rục rịch tác chiến. Bởi thế họ im lặng đứng chờ quân Achaian, hàng khác tiến lên tấn công quân Troian và bắt đầu cuộc thư hùng. Nhận ra sự thể, nguyên soái Agamemnon nghiêm khắc khiển trách. Ông nói lời như có cánh bay xa: “Ô, công tử quân vương Peteos, dòng dõi Chúa tể, và quý hữu, bậc thày đa mưu túc trí, đầu óc chỉ nghĩ tới thắng lợi, tại sao ở đây, sợ hãi, lảng tránh, chờ ai vậy? Đáng lẽ quý hữu phải tiến lên hàng đầu, lao thân vào trận đánh dữ dội. Quý hữu không phải người đầu tiên bản nhân mời cả hai tới dự tiệc tiễn đưa chỉ huy Achaian lên đường hay sao? Vào dịp như thế quý hữu vui vẻ thưởng thức trọn vẹn thịt nướng, vang thơm, hoàn toàn tùy ý. Trái lại, bây giờ quý hữu có vẻ vui mừng đứng nhìn dù hàng chục binh đoàn Achaian gục ngã trước thương đồng tàn nhẫn mới chịu nhúc nhích cựa mình.”

Odysseus mưu trí cau mày tỏ vẻ bực bội đáp: “Công tử Atreus nói vậy là hàm hồ! Làm sao nguyên soái có thể nghĩ ngô bối lẩn tránh chiến đấu? Khi cuộc chiến diễn ra sinh tử chống lại bọn Troian ngô bối chiến đấu quyết liệt. Nguyên soái sẽ chứng kiến, nếu muốn, nếu đó là điều nguyên soái thắc mắc, thân phụ yêu quý của Telemachos tiến lên hàng đầu quần thảo với đám Troian luyện ngựa. Điều nguyên soái nói trống rỗng chẳng khác gì gió thoảng.” Nhận ra Odysseus có vẻ khó chịu, im lặng, vì chạm tự ái, nguyên soái Agamemnon mỉm cười tiếp lời: “Công tử Laertes khả ái, Odysseus mưu lược, bản nhân không hề thóa mạ, bản nhân cũng không hề ra lệnh bắt quý hữu phải tuân theo. Bản nhân hiểu trong thâm tâm quý hữu có hảo ý, ý nghĩ của quý hữu cũng là ý nghĩ của bản nhân. Như vậy đủ rồi. Sau này ngô bối sẽ sửa đổi những gì khiếm nhã vừa biểu lộ. Cầu mong thần linh xóa bỏ, đánh tan lời không nên không phải!”

Nói rồi tạm biệt ông bước đi tới chỗ khác. Ông gặp công tử Tydeus, Diomedes hung hăng đứng trên xe vững chắc sau ngựa đóng ách sẵn sàng. Sthenelos công tử Kapaneus bên cạnh. Nhìn chằm chằm có vẻ thúc giục, ông hỏi nhỏ nhẹ: “Thế này nghĩa là thế nào? Công tử Tydeus, mã phu gan dạ, lẩn tránh trách nhiệm, tại sao vẫn đứng nhìn đường đi dẫn tới chiến trường? Tydeus không bao giờ làm vậy, không bao giờ lui bước, trái lại vượt xa đồng đội xông lên hàng đầu cận chiến với quân thù. Người chứng kiến lão ông ra tay kể lại. Vì bản nhân không hiện diện chứng kiến; nhưng họ bảo lão ông thuộc hạng tuyệt vời vượt xa đồng đội. Có lần lão ông cùng thủ lĩnh Polyneikes tới Mykenai, không phải với tư cách kẻ thù mà sứ giả hòa bình, viếng thăm thân hữu trên đường chiêu mộ binh lính. Hai người sửa soạn viễn chinh tấn công Thebes thành lũy thiêng liêng. Hai người hết lời năn nỉ ngô bối tích cực trợ giúp binh đội tinh nhuệ, ngô bối hứa ủng hộ thích đáng. Tiếc thay Chúa tể biểu lộ hung triệu, ngô bối đành thay đổi ý định. Vì vậy hai người rời Mykenai. Tiếp tục hành trình hai người tới sông Asopos, cỏ xanh rậm rạp, lau sậy um tùm. Đúng lúc ấy quân Achaian cử lão ông làm sứ giả. Lão ông ra đi. Tới nơi lão ông thấy người Kadmeian hiện diện đông đảo tham dự dạ tiệc trong cung điện quân vương Eteokles. Mặc dù là viễn khách đơn độc giữa chốn đông người, toàn con cháu Kadmos, song lão ông không cảm thấy nao núng. Trái lại, chẳng mảy may hãi sợ, lão ông thử sức với chúng, hiệp nào cũng thắng dễ dàng, nhờ có Pallas Athena rộng lòng giúp đỡ. Sự thể khiến con cháu Kadmos phi ngựa tài tình tức giận. Lúc lão ông ra về, chúng phái người đi trước mai phục đón đường, năm mươi binh sĩ dưới quyền hai chỉ huy: Maion, công tử Haimon, dáng dấp hung hăng và Polyphontes, công tử Autophonos, hăm hở chiến đấu. Nhưng lão ông chống trả, dồn đẩy cả đám tới kết thúc thảm hại. Lão ông cứa cổ giết sạch, trừ một tha mạng sống. Tên địch lão ông vâng lệnh thần linh thả cho về là Maion. Tydeus đất Aitolia như thế đó. Trái lại, công tử lão ông sinh thành chỉ lẻo mép, chiến đấu kém xa.”

Diomedes dũng cảm không đáp một lời. Chiến binh đón nhận ý kiến chê trách của quân vương khả kính. Ngược lại, công tử Kapaneus lừng danh không thể im lặng. Chiến sĩ nói: “Công tử Atreus, xin đừng bẻ quoeo khi nguyên soái biết sự thật rành rành. Bỉ phu khẳng định ngô bối khá hơn thân phụ gấp bội. Nhờ đặt niềm tin vào Chúa tể trợ giúp cùng điềm triệu thần linh truyền gửi, ngô bối, chỉ hai người, chiếm Thebes bảy cửa ô, mặc dù lực lượng điều tới ít ỏi tấn công bức tường quá ư kiên cố. Về phần thân phụ ngô bối, do điên rồ bản thân gây ra, các người thất bại. Vậy xin đừng nói với bỉ phu về danh dự thân phụ ngô bối ngang hàng ngô bối.”

“Im ngay, quý hữu, hãy làm như bản nhân nói,” Diomedes can trường xen lời, liếc nhìn Sthenelos với vẻ cáu giận. “Bản nhân không cảm thấy bực tức với Agamemnon, nguyên soái, vì đôn đốc binh sĩ Achaian xà-cạp gọn gàng ra chiến trường. Ông là người sẽ đạt vinh quang nếu quân Achaian thắng quân Troian chiếm thành Troa thiêng liêng. Trái lại, ông sẽ là người đau khổ vô cùng, nếu quân Achaian thua quân Troian. Vậy bây giờ là lúc quý hữu và bản nhân nên nghĩ tới chiến cuộc, hâm nóng tinh thần chiến đấu hăng say.” Nói rồi thân vương nhảy khỏi xe xuống đất mang theo đầy đủ vũ khí. Áo giáp lát đồng sột soạt dữ dội trên lồng ngực, người có trái tim gan góc, tâm hồn dũng cảm đến mấy nghe thấy cũng thất kinh. Như sóng biển dâng cao ầm ầm đổ vào bãi cát, đợt này đè đợt kia, gió tây hùng hổ đuổi theo, thoạt đầu nhô cao từ ngoài xa, tiếp theo chạy vào bờ bắn tung tóe, sau cùng luồn vòng mỏm đá, uốn cong dội mạnh làm bọt biển tung bay, hàng nối hàng quân Danaan ùn ùn lao ra chiến trường. Chỉ huy lớn tiếng đôn đốc, binh sĩ âm thầm tuân theo. Không ai có thể tưởng tượng đoàn quân đông đảo như thế có tiếng nói trong lồng ngực lại im lặng cất bước răm rắp vâng lệnh chỉ huy. Áo giáp lát đồng trên thân thể óng ánh theo bước chân đi. Phe Troian khác hẳn. Như cừu mẹ đứng túm tụm đông đảo trong sân nông trại hết sức giàu có sẵn sàng nhả sữa trắng phau, be be liên tục khi nghe tiếng bầy con réo gọi, quân Troian rơi vào cảnh huyên náo, vì không cùng tiếng hô, không cùng thổ ngữ, mà chỉ là ngôn ngữ pha trộn hổ lốn, người tham dự từ nhiều vùng khác nhau.

Thần linh giục giã hai phe, Ares đôn đốc lực lượng Troian, Athena mắt xanh lam lục thúc đẩy lực lượng Achaian. Kinh Hoàng và Khiếp Đảm sẵn sàng tiếp tay. Bất Hòa luôn luôn hăng hái, tỉ muội, đồng đội thần linh chiến tranh, trợ giúp bào huynh trong công trình đẫm máu. Thoạt đầu tầm vóc nhỏ bé, sau đó theo thời gian cao lớn đầu sát bầu trời trong khi chân bước trên mặt đất. Lúc này nữ thần lại lẩn vào hàng quân Troian và hàng quân Achaian, dốc đổ căm thù vào đầu óc binh sĩ, chồng chất đau khổ lên cả hai bên.

Lúc hai đoàn quân tiến lên trực chiến trên lằn ranh, tiếng khiên, tiếng thương chạm nhau chan chát, tiếng lính áo lát đồng hô hoán dữ dội; núm khiên đụng độ; tiếng gào dâng cao. Tiếp theo cùng lúc tiếng người chết rên rỉ hòa tiếng người sống reo mừng, máu chảy chan hòa mặt đất. Như hai dòng suối tràn đầy mùa đông từ núi cao cuồn cuộn tuôn đổ khối nước khổng lồ xuống lòng thung lũng thăm thẳm, tiếng dội vang xa, mục phu trên núi nghe như sấm rền, hai đoàn quân giáp chiến, loạn đả, gào thét, chạy trốn.

Antilochos đầu tiên hạ sát chỉ huy quân Troian, Echepolos, công tử Thalysias vũ trang cùng mình chiến đấu trên hàng đầu. Cú thương đầu tiên, Antilochos lao trúng vành mũ gắn gù của đối thủ. Mũi nhọn xuyên qua trán, xương vỡ. Mắt tối sầm, Echepolos gục ngã như ngọn tháp lộn đổ trong cuộc hỗn chiến tàn bạo. Echepolos vừa lăn xuống đất, thân vương Elephenor, công tử Chalkodon, thủ lĩnh người Abantes hung hãn, liền nắm chân kéo thật nhanh khỏi vòng chiến để lột giáp y, song không thực hiện nổi vì Agenor dũng cảm nom thấy. Dùng thương mũi bọc đồng Agenor đâm thẳng mạng sườn lúc Elephenor cúi khom, trúng chỗ không che khiên, Elephenor dội ngược, chết liền, lăn xuống đất. Quân Troian và quân Achaian nhào lên đánh nhau tới tấp trên thi thể. Như chó sói giành giật dữ dội, hai bên nhảy chồm đè nhau, bên này cố hất bên kia khỏi xác chết.

Đúng lúc đó Aias, công tử Telamon quật ngã công tử Anthemion, Simoeisios, thanh niên trẻ tuổi, tràn trề sức sống. Lên núi Ida trông cừu giúp song thân, trên đường trở về, thân mẫu hạ sinh trên bờ sông Simoeis, vì thế đặt tên là Simoeisios. Cuộc đời chấm dứt quá sớm, vì gặp mũi thương khủng khiếp, thanh niên không thể đền đáp công ơn cha mẹ sinh thành, dưỡng dục. Thanh niên vừa vượt qua hàng đầu xông tới, Aias đâm trúng ngực, ngay núm vú bên phải. Mũi thương bọc đồng xuyên qua vai ngọt xớt, thanh niên văng xuống đất, rơi như cây bạch dương thân thon mảnh, đỉnh rậm rạp, nhô cao giữa đồng cỏ bao la kế cận dòng suối thợ xẻ dùng rìu sắt sáng loáng đốn gãy. Sau đó thợ xẻ cưa thành vành tròn làm bánh xe ngoạn mục, nhưng bây giờ để nằm dầm mưa dãi nắng trên bờ sông. Simoeisios công tử Anthemion cứ thế vĩnh biệt cuộc đời dưới mũi thương Aias, dòng dõi Chúa tể. Thấy vậy công tử Priam, Antiphos trấn thủ nhấp nhoáng, liền phóng lao sắc nhọn qua đám đông hỗn chiến nhắm thẳng Aias. Xạ thủ phóng không trúng đối tượng, song trúng Leukos, đồng đội can trường của Odysseus, ngay bẹn lúc anh này lôi Simoeisios kéo sang hàng đối diện. Lảo đảo gục ngã, xác chết rơi khỏi tay, anh này đè lên. Nhìn Leukos bị giết, Odysseus nổi giận đùng đùng. Mũ lát đồng óng ánh lách qua hàng đầu tới trước lằn ranh đối phương, chiến binh dừng lại đưa mắt nhìn quanh, nâng thương bóng loáng phóng thẳng. Thấy thương lao tới quân Troian lui lại. Dẫu thế chiến binh không phóng vu vơ mà lao trúng Demokoon, công tử ngoại hôn của Priam, mới từ nông trại gây ngựa giống ở Abydos mò lên theo cha. Thanh niên gục ngã trước mũi thương chiến binh lao tới vì tức giận đối với cái chết của đồng đội. Mũi đồng nhọn hoắt trúng thái dương xuyên từ bên này sang bên kia. Mắt tối sầm, thanh niên lăn xuống đất, vũ khí lẻng xẻng xung quanh. Toàn bộ đội hình Troian phía trước lui lại, kể cả Hektor dũng cảm. Quân Argive reo hò ầm ĩ, kéo xác chết về phía mình và vẫn tiến lên phía trước.

Cảnh tượng khiến Apollo phẫn nộ. Đứng nhìn từ vệ thành Pergamos, thần linh lớn tiếng kêu gọi: “Tiến lên, binh sĩ Troian luyện ngựa! Đừng lùi bước để bọn Argive sẽ nắm thế chủ động trên chiến trường. Chúng không phải sắt hay đá, da thịt chẳng thể cưỡng lại mũi đồng xuyên suốt. Hơn thế, Achilleus, công tử Thetis mái tóc diễm kiều không tham chiến mà đang lẳng lặng ôm sầu nuốt hận bên dãy thuyền.” Từ tường thành thần linh khủng khiếp khuyến khích quân Troian trong khi Athena, Tritogeneia, ái nữ Chúa tể đôn đốc quân Achaian, không những thế còn lách qua hàng quân thúc đẩy binh sĩ định lẩn tránh.

Đúng lúc ấy định mệnh réo gọi Diores, công tử Amaryngkeus. Chàng bị hòn đá sắc cạnh nện trúng chân phải gần mắt cá. Người ném là chỉ huy quân Thracian, Peiros, công tử Imbrasos, đến từ Ainos. Hòn đá tàn ác làm hai sợi gân nát bấy, mấy chiếc xương gãy vụn. Chàng ngã ngửa lăn xuống đất, vừa chìa tay với đồng đội thân tình vừa mở miệng ngáp hơi. Thấy vậy Peiros vừa ném đá liền xổ tới giơ thương đâm thẳng rốn. Ruột lòi ra chảy xuống đất, mắt tối sầm, chàng tắt thở. Nhưng vừa nhào tới Peiros đụng phải Thoas, người Aitolia phóng thương trúng ngực trên núm vú, mũi đồng xuyên qua phổi. Thoas tiến tới lôi vũ khí nặng nề khỏi lồng ngực, rút kiếm sắc chém ngang bụng, cướp mạng sống, song không lột giáp y. Vì đồng đội Peiros, người Thracian tóc búi thành chòm vây quanh xác chết, tay nắm thương dài hăm he. Mặc dù cao lớn, lực lưỡng, táo tợn, Thoas phải lui bước, giáp trụ rung rinh. Hai người cứ thế nằm dài trên mặt đường đầy bụi, sát nhau, cả hai đều là thủ lĩnh, một Thracian, một Epeian áo lát đồng; nhiều thủ lĩnh cũng gục chết xung quanh. Bởi thế người tham dự chiến trường sẽ không thể coi nhẹ xem thường, dẫu vẫn tung hoành giữa lòng cuộc chiến, chưa bị trúng thương từ xa, chưa bị kiếm đâm ngay cạnh, dù Pallas Athena vẫn cầm tay dẫn đường chỉ lối, bao che tránh khỏi mũi giáo vun vút bay tới như mưa. Vì hôm đó nhiều người Troian, nhiều người Achaian nằm sóng sượt bên nhau, mặt úp sát đất.