au vài lời cám ơn nhóm luật sư của mình và vội vã hẹn gặp lại Xtivơ, Entơni lẩn tránh mọi người, kể cả Gin mà anh nhìn thấy đang biến mất ở xa xa cùng với ông bố, anh ra khỏi tòa án và lái xe nhanh về nhà mình.

Một lát sau, anh nghe thấy tiếng quả đấm cửa cót két. Khi bước vào, Ren thấy Entơni đang viết sách. Bề ngoài anh trông có vẻ điềm tĩnh, nhưng bên trong một nỗi kinh hoàng đột ngột xâm chiếm người anh, tim anh đập nhanh. Tuy làm ra vẻ không lo lắng và hí hoáy viết, nhưng anh kinh sợ không dám nhìn vào mắt Ren.

Ren đứng bên anh, nhìn qua vai Entơni đọc những dòng anh đang viết.

- Em biết anh sẽ không thất bại mà, - Ren nói. Rồi nàng đi ngang qua phòng, tới chiếc bàn con, chỗ nàng thường làm việc, sắp xếp một ít giấy vẽ, đoạn ngồi xuống.

Cái nút nằm lỏng lẻo giữa mấy ngón tay Entơni, trong khi đó thời gian vẫn trôi qua từng giây một. Khi không thể chịu đựng được tình trạng đó thêm một chút nào nữa, anh đứng dậy, bước tới đứng bên cạnh nàng. Nghĩ đến tương lai mắt anh đau khổ phát cuồng lên.

- Em đã đọc… bài tường thuật về phiên tòa rồi chứ?

Nàng tiếp tục vẽ.

- Vâng, - nàng nói bình thản.

- Thế mà em vẫn đến đây?

- Vâng. Nét mặt Entơni nhíu lại hoài nghi.

- Vẫn như… hoàn toàn như… như trước?

- Hệt như không có gì xảy ra.

- Vâng.

- Vâng.

Entơni quì xuống, gục mặt vào lòng nàng. Hai hàm răng anh bắt đầu cử động chậm chạp lạ lùng, anh không điều khiển được, nhưng không một âm thanh nào thốt ra từ miệng anh. Các mạch máu ở cổ bắt đầu giần giật. Anh đưa hai bàn tay lên thái dương, ép chặt lấy dữ dội, trong khi đó lưỡi anh bất giác quét dọc vòm miệng. Rồi chúng xuất hiện. Anh hết sức cố gắng ngăn chúng lại, nhưng vô ích. Chúng xuất hiện, nhưng giọt nước mắt không hề mong muốn, không hề cần đến, trào ra từ cặp mắt bất lực của anh; cổ họng anh nghẹn lại với những tiếng nức nở nặng nề, buồn thảm.

Nàng âu yếm vuốt tóc anh. Nàng thì thầm:

- Em xin anh một điều: anh đừng để mất lòng tự trọng.

Anh nhìn nàng qua hai hàng nước mắt:

- Đầu óc anh căng thẳng vô cùng. Em hãy tha thứ cho phút yếu đuối này. Anh không thể ngăn lại được. Lần cuối cùng anh khóc là khi mẹ anh mất.

- Em hiểu.

- Tối qua, em bảo là em tin ở anh.

- Vâng.

- Em vẫn còn tin ở anh.

- Em cảm thấy buồn vì anh cứ phải hỏi thế mãi, anh Entơni ạ.

Chậm rãi, Entơni đứng dậy, trở lại bàn làm việc. Anh rút mùi xoa ra, rồi nhồi đầy tẩu thuốc và châm lửa.

- Chúng ta hãy tiếp tục công việc của chúng ta.

Entơni ngồi xuống, cầm bút lên, làm ra vẻ tập trung. Nhưng từ đôi mắt, anh cho rằng có thể nhìn thấy nàng đang quan sát anh, anh thắc mắc không hiểu có phải nàng đang nghĩ đến dòng dõi da màu của anh không?

Entơni thấy nàng đặt một điếu thuốc lá vào miệng. Nàng đánh diêm. Que diêm đã gãy làm đôi. Phân nửa que mang đóm lửa nhỏ bé quay tít, xì xì bay qua không khí rồi rơi xuống tấm thảm cũ. Nàng giẫm chân lên, nhặt nó vứt đi và đánh que diêm khác.

Khói thuốc lá uống khúc, ngoằn ngoèo bay trong phòng cho đến khi gặp luồng gió từ cửa sổ tạt vào, khi đó màu xanh da trời lờ mờ của khói thuốc hòa vào những tia nắng màu da cam sẫm của mặt trời đang lặn. Sự im lặng bao trùm hai người dường như kéo dài vô tận, nhưng thực sự mới chỉ có mấy giây trôi qua, Entơni đặt tẩu thuốc rồi lại đứng dậy. Đứng sau nàng, anh nhìn nàng vẻ những đường nét vô nghĩa. Anh bình thản nói:

- Anh tự hỏi không hiểu em có nhận thấy tất cả ý nghĩa của những chuyện này không?

Nàng quay lại.

- Chuyện gì?

- Ý kiến của em… cho rằng việc tiếp tục giữa hai chúng ta giống hệt như cũ.

- Vâng.

- Em đã xem xét chuyện đó từ mọi góc cạnh chưa?

Nàng gật đầu

- Nhưng em có nhận thấy rằng hiện nay có một điều luật qui đinh anh không thể kết hôn với em không?

- Ôi anh thân yêu! Nhưng điều luật đó có áp dụng với anh không?

- Nó không áp dụng được… Cho đến hôm nay. Em thấy đấy, anh không giống người Âu, và điều luật công nhận anh được coi là một người Âu, trừ khi và cho đến khi có sự chứng minh ngược lại. – Anh mỉm cười. – Thế đấy, hiện giờ nó đã được chứng minh, phải không?

- Chúng ta có thể đi tới một nước khác và kết hôn với nhau, rồi trở về.

- Không, một cuộc hôn nhân như vậy cũng không có giá trị ở Nam Phi

- Anh Entơni ơi, có thể có một điều luật nào, một điều luật trái với tự nhiên như thế, thực sự ngăn cách chúng ta không? – Nàng hạ giọng xuống. – Còn nếu chúng ta không thể kết hôn chính thức, điều đó có gì quan trọng đâu.

- Không Ren ạ, chuyện đó sẽ không giúp được gì. Người ta đưa ra một điều luật khác qui định một người Âu và một người da màu sống chung với nhau là phạm pháp.

- Đất nước này đang phát rồ lên mât rồi!

Entơni nhún vai.

- Chẳng bao lâu nữa, theo cái mưu đồ mới này, tất cả chúng ta sẽ phải mang căn cước. Thẻ căn cước của em ghi rõ em là người Âu, thẻ căn cước của anh ghi rõ anh là người da màu.

- Khi chuyện ly hôn của em xong xuôi, chúng ta có thể đi xa mãi mãi, anh Entơni ạ, tới Anh, tới Rôdêdia, tới Úc, tới bất cứ nơi nào… miễn là chúng ta sống bên nhau.

- Như thế chẳng dễ dàng đâu. Nó có nghĩa là bắt đầu một cuộc đời mới ở một đất nước mới.

- Chứ sao? Những người khác cũng đã làm như vậy, những người tị nạn khủng bố ấy mà. Giống như nhiều người khác đã rời khỏi Nam Phi, chúng ta sẽ là những người tị nạn… tị nạn thiên kiến màu da. Miễn là em và anh sống bên nhau…

- Anh có rất ít tiền tiết kiệm

- Cái đó không quan trọng, miễn là có quyết tâm chiến thắng khó khăn.

Anh âu yếm ôm đầu nàng trong hai bàn tay mình dịu dàng hôn vào trán nàng.

- Ren ơi, em nói đúng đấy. Chúng ta phải cùng nhau đi xa.

Mặt anh ngoi lên một niềm hy vọng mới. Nàng nhận thấy điều đó và lần đầu tiên trong buổi chiều nay, một niềm hạnh phúc dâng lên trong lòng nàng. Nàng nói:

- Ôi, anh thân yêu, giá mà anh kể cho em biết bí mật của anh từ trước. Tại sao trước kia anh không kể cho em?

- Chỉ vì anh không thể bắt mình làm như vậy.

- Ước gì trước đây anh kể hết cho em!

- Nếu anh kể thì sao?

- Em đã có thể giúp anh rất nhiều…

Nàng đưa ra nhận xét này là định nói gì? Entơni suy nghĩ. Phải chăng chỉ có nghĩa là nàng sẽ tận tình như thế với anh, ngay cả khi nàng biết được sự thật từ lâu? Và chỉ có nghĩa là tình yêu của nàng sẽ giúp anh có thêm nhiều can đảm đương đầu với cuộc đời không?

Nếu đấy là tất cả những điều nàng đã diễn đạt nên lời, anh tự hỏi không hiểu nàng có đang tự lừu dối mình không. Nam Phi là một nơi ngấm đẫm thiên kiến màu da đến nỗi đối với một cô gái như nàng dường như không thể không hấp thụ chút nào thiên kiếnđó.

Và nếu trong bản chất nàng có một chút thiên kiến; ngay cả chỉ có một dấu vết lờ mờ nhất, mà anh cảm thấy hẳn phải có, thì ở mức độ đó vẫn có, - là một hàng rào ngăn cách họ, sẽ luôn luôn có một hàng rào; và nếu nàng biết được điều bí mật của anh sớm hơn thì sẽ không có nghĩa là hàng rào đó sẽ xuất hiện giữa họ sớm hơn ư? Vậy làm sao mà nàng nói được là nàng có thể đã giúp anh rất nhiều.

Anh băn khoăn tự hỏi không hiểu còn có điều gì khác nữa đằng sau lời nhận xét đó của nàng không. Anh suy nghĩ, nàng đưa ra lời nhận xét đó rất xúc động khiến anh cảm thấy hình như nó mang một ý nghĩa đặc biệt.

Ngoài đường, mấy đứa trẻ đang ca hát. Đó là một bài hát từ lâu lắm rồi, tiếng hát của chúng bay qua cửa sổ lọt vào phòng làm anh nhớ lại những năm mình còn bé, hát hỏng, chơi đùa ở ngoài đường phố với những đứa trẻ khác. Trong khi vuốt ve mái tóc Ren, anh nhìn thấy một con côn trùng đã từ ngoài cửa sổ bay vào, và hiện đang đâm sầm vào tấm kính, cố tìm cách thoát ra ngoài. Nó đến nghỉ trên bậu cửa sổ, gập những chiếc cánh mềm dưới lớp cánh cứng màu nâu, bóng loáng, rồi bò chậm rãi theo khung cửa. Lại những tiếng trẻ em, lần này to hơn. Những năm tháng xa xưa lướt nhanh về trong tâm trí anh. Anh cùng nàng trở lại trang trại ấy. Đó là một hình ảnh anh vẫn giữ kín trong tâm khảm anh, song anh biết là nó vẫn còn nằm ở đấy. Sự hung hăng trong cơn giận dữ của ông Đuy Toa vào tối hôm ấy quả rất lạ lùng, Entơni chẳng bao giờ có thể hiểu được.

Đột nhiên, khi đứng ôm nàng âu yếm, một ý nghĩ mới chợt xuất hiện, một ý nghĩ có thể giải thích không những chỉ thái độ kỳ cục của ông già đó, mà có lẽ còn cả lý do hiện giờ Ren thốt ra lời ấy – nếu trước đây anh kể cho nàng nghe, nàng có thể giúp anh rất nhiều

– Ý nghĩa đó cũng có thể giải thích lý do nàng nói câu đó có vẻ xúc động sâu xa như vậy.

Liệu anh có thể, liệu anh dám hỏi nàng xem điều dự đoán riêng của anh có đúng hay không? Sao lại không? Nếu, như nàng đã nói ra sự tiết lộ ở phiên tòa hôm nay không có gì quan trọng đối với nàng, thì anh có thể yên trí nói ra những ý nghĩa của mình. Im lặng suy nghĩ một lúc lâu, anh hỏi:

- Em đã có thể giúp anh như thế nào, Ren?

- Anh thân yêu, anh lại còn phải hỏi ư?

- Không, anh biết em định nói gì, nhưng anh đang thắc mắc không hiểu ngoài sự thông cảm và hiểu biết mà em sẽ biểu lộ với anh nếu trước kia em biết rõ, liệu có thể còn có một cái gì khác không?

- Anh định nói gì?

- Đấy, em có nhớ tối hôm ấy ở trang trại, khi anh trai em bảo có thể một hôm nào đó em tỉnh dậy và thấy mình lấy một người chồng da màu, thì ba em chồm dậy, đấm mạnh xuống mặt bàn, nói rằng sẽ giết chết bất kỳ một tên da màu nào dám chạm vào em không?

Nàng ngước nhìn Entơni, vẻ bối rối:

- Có, em nhớ mang máng… đã lâu quá rồi mà… nhưng điều đó có liên quan gì với tất cả chuyện hiện nay?

- Anh thắc mắc không hiểu sao ba em lại làm như thế, lại xúc động đến như thế.

- Em không hiểu ý anh, anh Entơni. Thế là thế nào?

Entơni không thể trả lời. Anh bắt đầu hoảng. Không, lần này anh sẽ không để chuyện đó trôi qua. Anh sẽ phải cố thốt ra thành lời. Im lặng đã đem lại khá nhiều đau khổ trong quá khứ rồi.

- Anh đang thắc mắc – đó chỉ là một ý nghĩa thôi – không hiểu… không hiểu cơn bùng nổ của ba em có phải là vì…

Trí tưởng tượng đang đánh lừa anh hay đây là sự thật: mặt nàng đột nhiên nhợt nhạt lạ lùng, và mắt nàng đang nheo lại. Nàng không thúc giục anh nữa, vậy anh phải gắng hết sức để nói hết câu.

- Vì ba em đã có, có thể đã có… một vết tích về…

- Anh định nói về da màu chứ gì?

- Phải, Ren ạ, những người có thái độ như thế, - Entơni nói nhanh vì bối rối, - thường có một điều gì đó cần che giấu.

Nàng nhìn anh ngạc nhiên một lúc. Rồi nàng cười to:

- Không đâu, anh thân yêu, chẳng có chuyện như thế về chúng tôi đâu…

Nàng kìm lại song đã quá muộn. Những lời ấy vừa thốt ra khỏi miệng thì ngay lập tức nàng hoảng sợ thấy mình đã làm tổn thương Entơni biết bao, vì mặt Entơni tái nhợt đi, hai tay anh buông thõng xuống bên sườn.

Entơni thấy một màn sương trắng tràn ngập gian phòng, mang đến đôi môi run rẩy của anh dư vị chát chúa. Khi ảo ảnh đó tan đi, anh nhìn thấy rõ nỗi ân hận hiện lên trên mặt nàng, và điều đó chỉ làm anh càng thêm đau khổ, vì như vậy có nghĩa là từ nay trở đi nàng sẽ phải thận trọng trong lời ăn tiếng nói, nếu nàng không muốn làm anh đau khổ.

Và nếu phải dè dặt giữ gìn như thế, nếu anh và nàng không còn dựa trên một cơ sở bình đẳng, mà dựa trên cơ sở tương phản “chẳng có điều gì như thế về chúng tôi đâu” thì làm sao họ có thể ngày càng thông cảm với nhau điều mà anh hằng khao khát? Anh sẽ làm thế nào biết được là bất kỳ lời nào của nàng lại không phải thốt ra do lòng ưu ái đối với anh hay do chính cái vực thẳm ngăn cách giữa họ?

Anh rời mắt khỏi nàng, và qua cửa sổ, anh đăm đăm nhìn mặt biển lúc này mang màu bột nhão. Một lát sau, anh cảm thấy hai cánh tay nàng ôm anh, và anh cầu nguyện rằng nàng sẽ không xin lỗi, vì nếu nàng làm như thế, thì chỉ làm anh bị tổn thương thêm.

Nhưng khi nàng thốt lên thì tất cả chỉ là mấy tiếng: “Ôi, anh Entơni…” rất dịu dàng. Rồi anh nghe tiếng nàng nức nở.

Chuông điện thoại vang lên. Anh nghiêng người, bỏ một tay ra, cầm ống nghe lên, áp vào tai.

- Alô, alô.

Anh không trả lời.

- Alô, alô, alô.

Anh nhẹ nhàng đặt ống nghe xuống. Rồi anh nói:

- Ren ơi, em phải suy nghĩ cẩn thận về toàn bộ chuyện này. Cần phải có thời gian để cho toàn bộ nhưng hàm ý bắt đầu hiện ra trong trí não em. Một ngày, hai ngày, ngay cả một tuần cũng không đủ. Anh và em phải giải quyết vấn đề của chúng ta dưới ánh sáng của lý trí trầm tĩnh, tránh những cảm xúc ngày càng mạnh mẽ do luôn luôn gần gũi bên nhau. Bây giờ em phải về đi. Em hãy đi xa anh đi và cứ ở đấy… cho đến khi em chắc chắn, hoàn toàn chắc chắn là em muốn trở lại với anh.

Anh cầm tay nàng, đưa nàng ra. Bước đi của nàng chậm chạp và miễn cưỡng. Họ dừng lại ở cửa. Nàng nhìn anh thương hại. Entơni nói:

- Anh không đưa em về nhà thì hơn.

- Không, đừng đi, nếu anh cảm thấy thế. – Nàng dâng đôi môi ấm áp cho anh.

Anh co rúm lại trước nụ hôn nồng nhiệt, thiết tha của nàng. – Em biết quyết định của em. Em không cần phải đi. Em sẽ trở lại. – Hai mắt nàng đẫm lệ.

- Em phải đi đi, - Entơni nói giọng kiên nhẫn, mệt lả. – Chỉ khi nào em hoàn toàn chắc chắn thì hãy trở lại. – Mặt Entơni đầy những bóng đen giày vò, đau khổ.

Tuyệt vọng, nàng quay đi.

Ngay sau khi nàng ra đi, chuông điện thoại lại vang lên. Anh bước tới chỗ máy điện thoại… nhấc ông nghe lên, đặt xuống bàn.

Nửa giờ sau, một chiếc ôtô đỗ lại ở bên ngoài. Người lái xe xuống xe, đi lên gian buồng đó, gõ cửa. Không có tiếng trả lời. Anh ta xoay quả đấm, cửa không khóa. Anh bước vào, song không thấy ai ở trong. Đưa mắt nhìn quanh, anh thấy ống nghe điện thoại đã đặt xuống mặt bàn, bèn gật đầu chậm rãi, mắt anh hướng theo ánh hồng của mặt trời đang lặn lọt qua cửa sổ vào trong buồng.

Rồi anh bước tới phòng làm việc, ngồi xuống, viết nguệch ngoạc: