hiên tòa họp lại trong không khí oi bức. Buổi sáng trời còn ấm, nhưng thời gian trôi đi, chẳng cần nhắc nhở ai cũng biết là mùa hè đã thực sự đến rồi. Phấn đánh trên mặt phụ nữ đã trở thành bột nhão, còn đàn ông thì lách ngón tay căng cổ áo mở ra. Nhưng sự chăm chú theo dõi phiên tòa không hề giảm sút.

Khi viên chánh án và đoàn bồi thẩm đã trở lại chỗ ngồi, ông Tơnơ đứng lên:

- Tôi mời cô Gin Hatli.

Các bà thượng lưu không thì thầm nữa, và nghển cổ về phía trước, trong khi đó những bước chân của Gin vang lên dọc sàn nhà. Khi Gin đã vào ghế nhân chứng, đầu cô nghiêng thành một góc tỏ vẻ khinh khỉnh quá mức, nhưng Entơni có thể thấy mặt Gin lộ vẻ sợ hãi. Gin mặc bộ đồ xám, cắt rất khéo. Chiếc mũ trên đầu hầu như bị mái tóc đen của cô che khuất.

Gin nắm chặt lấy cạnh chiếc ghế của nhân chứng, lúc này hai bàn tay cô mang găng trắng. Trong một thoáng, mắt Gin nhìn khắp đám đông quanh chỗ ngồi của các luật sư, và hình như cô hơi lảo đảo. Nhưng khi viên lục sự đứng dậy, hỏi đầy đủ tên họ cô, Gin quay lại đối diện với ông ta, cái động tác nhỏ này dường như làm cho cô Gin lấy lại được tư thế đĩnh đạc bình thường.

Giới phụ nữ trong phòng xử án xì xào chờ đợi được lắng nghe bằng chứng về những chuyện bí mật đi lại ban đêm đến buồng của Entơni, về sự gian dâm trái phép và thậm chí về việc phá thai. Một số người kinh hoàng chờ đợi nhìn thấy cuộc sống riêng của họ được phô bày công khai ở ghế của nhân chứng.

Tất cả đều thất vọng, Gin cứ khăng khăng một mực là cô chưa bao giờ đến gian phòng ấy. Nhiều lúc giọng cô cao lên thành tiếng rít.

- Không bao giờ, không bao giờ, không bao giờ! Tôi nói với ông là tôi không bao giờ có mặt ở đó. Ý nghĩ ấy thật quá kinh tởm.

- Nhưng người quá cố đã nghe thấy tiếng của cô, cô Hatli ạ, - ông Bleơ nói với giọng hoài nghi.

- Ông ta không nghe thấy, ông ta không thể nào nghe thấy. Tôi không có ở đó, tôi nói với ông thế đấy!

- Vậy cô giải thích thế nào về lời khai của ông ấy? Tại sao một người đang hấp hối lại phải nói dối?

- Điên! Ông ta hẳn bị điên! Gin mất tự chủ. Mọi người ở phiên tòa há hốc miệng ra vì thái độ thiếu tôn kính của Gin khi nói đến người cầu hôn đã quá cố của cô. Môi Gin mỏng hơn thường lệ, trễ xuống ở hai bên mép.

- Cô bảo “điên” là có ý nghĩa gì?

- Ôi, ông ấy luôn luôn nghi ngờ và ghen tuông. Tôi không bao giờ có thể làm một việc gì mà ông ấy không ca cẩm trọn một bài về chuyện đó.

- Bây giờ, về vấn đề liên quan tới bị cáo… cô nói rằng cô không ở trong buồng của bị cáo?

- Phải, tôi đã nói với ông…

- Nhưng, cô bỏ qua cho tôi việc đề cập đôi chút đến chuyện riêng tư, hai người thích nhau chứ; tôi muốn nói với cô và bị cáo?

- Thưa ngài chánh án tối cao, - Gin nói rầu rĩ cầu khẩn viên chánh án – tôi phải trả lời câu hỏi đó ư?

- Cô Hatli, tôi cho rằng cô phải trả lời đấy. Câu hỏi đó hoàn toàn thích đáng. Gin cụp mắt xuống, ngập ngừng.

- Phải, chúng tôi thích nhau. Nhưng tất cả chỉ có thế. Không có gì khác nữa… không có gì!

Entơni nhìn đoàn bồi thẩm. Một hai người đang thì thầm. Tất cả đoàn bồi thẩm hơi bị lúng túng, lạc hướng trước các sự việc nhưng vẫn có một ấn tượng tốt đẹp về sự thành khẩn của Gin.

Anh tựa lưng vào ghế, lắng nghe nốt cuộc thẩm vấn. Quả là lạ lùng, lúc này anh cảm thấy điềm tĩnh biết bao, bình thản biết bao. Nó giống như một vở kịch nào đó đang trình chiếu ở rạp hát, một vở kịch mà anh đã đọc kịch bản và do đó đã biết cái kết cục của nó.

Chốc nữa Xtivơ sẽ ra khai trước tòa. Rồi đến lượt anh. Nhưng mặc dù chỉ lát nữa là anh sẽ đứng trước tòa, kể cho tòa án, đoàn bồi thẩm, cho cả xã hội, cho cả thiên hạ về đời anh, một bản thể khác của anh vẫn ngồi khoanh tay ở chỗ của các luật sư. Entơni Grêơm, người khán giá khắc kỷ, trầm tĩnh, lạnh lùng của vở kịch đời, sẽ quan sát Tôni Grantơ, nhân chứng, nhân vật trung tâm của vở kịch.

Anh đưa mắt nhìn các nhà báo đang hí hoáy chép. Chẳng mấy chốc, mọi chuyện sẽ trở thành tin tức đăng trên trang nhất của các tờ báo phát hành tối nay. Bên cạnh anh là một nhà báo người nhỏ nhắn đeo kính, đang viết lia lịa trên những tờ giấy trắng để trước mặt. Khi viết, người đó nghiến hàm trẹo sang một bên thành động tác nhai trệu trạo, mắt đảo lên đảo xuống phía sau đôi kính lấp lánh. Viết đi, cứ viết đi, Entơni nghĩ thầm. Lát nữa ông bạn sẽ có một cái gì đó thật sự đáng giá – một tin đặc sắc để reo hò.

Anh hơi nhếch miệng cười khi ông Tơnơ đứng lên nói: “Tôi mời ông Grêơm!”, và đầu mọi người đồng loạt quay ngoắc lại để xem nhân chứng này là ai.

Những bước chân gấp gấp của Xtivơ vang lên trong phiên toàn im lặng, tò mò. Anh trèo lên các bậc, người gác cửa của tòa án đóng lách cách cái cửa sau lưng anh. Bấu chặt lấy mép chiếc ghế của nhân chứng, Xtivơ rướn thẳng người, đối diện với viên chánh án. Không kể đến đôi mắt sẫm màu, những ngón tay gầu guộc, hai má hốc hác và nước da sẫm của Xtivơ, Entơni suy nghĩ, thì vẻ giống nhau của họ không thể lẫn vào đâu được.

- Tên họ đầy đủ của ông? – Viên lục sự hỏi.

- Xtivơ Grêơm.

- Ông có thề lời khai của ông sắp sửa nói ra là sự thật, hoàn toàn sự thật và không có gì ngoài sự thật không? Hãy nói: “Cầu Chúa cứu giúp con” và giơ tay phải lên.

- Cầu Chúa cứu giúp con.

- Ông sống ở đâu, ông Grêơm? – ông Tơnơ hỏi.

Xtiơ nói ra địa chỉ của mình ở cảng Elidabet.

- Nhưng vào lúc xảy ra chuyện không may đó, ông có đến thăm thành phố Kêp Tao trong một thời gian ngắn không?

- Có, thưa qúi tòa.

- Trong vài ngày ư?

- Phải.

- Vào đêm thứ bảy đó, ông có đến thăm bị cáo là ông Grantơ không?

- Có.

- Ông đến buồng ông ấy vào lúc mấy giờ?

- Vào lúc sắp nửa đêm.

Trong phòng xử án nổi lên tiếng rì rầm ngạc nhiên.

- Tại sao ông đến đấy muộn thế?

- Bởi vì tôi phải trở về cảng Elidabet vào sáng tinh mơ sáng chủ nhật mà; đó là dịp cuối cùng để tôi đến thăm ông Grantơ.

- Buổi tối thứ bảy đó, ông Grantơ ở đâu?

- Ông ấy đi vắng. Tôi biết ông ấy đi xem balê với một người nào đó.

- Ông tới phòng ông Grantơ trước khi ông ấy về chăng?

- Phải, chúng tôi đã sắp xếp chuyện đó qua điện thoại, để ông Grantơ cứ để cửa không khóa.

- Ông Grantơ về tới nhà khi nào?

- Ngay sau khi tôi đến.

- Khi đó các ông, ông và ông ấy, đã làm gì?

- Chúng tôi trò chuyện, ông ấy pha trà, chúng tôi ăn uống, đôi chút.

- Ông có nhớ là đã ăn gì không?

- Có, bánh mì, bơ và cá trích.

- Hai ông đều mỗi người dùng một tách trà?

- Phải.

- Chiếc ấm trà đặt ở đâu?

- Ở trên bàn, cùng với các vật khác.

- Giữ im lặng trong tòa! – Người tùy phái nói to.

Entơni đưa mắt nhìn quanh. Mọi người có vẻ ngạc nhiên với bằng chứng này, và đặc biệt, ông Bleơ lúc này đang ghi chép một cách hung hăng.

- Và rồi chuyện gì xảy ra? – ông Tơnơ tiếp tục hỏi.

- Chúng tôi trò chuyện khoảng nửa giờ, rồi chúng tôi nghe thấy có người ở ngoài cửa. – Xtivơ liếc Entơni, trong một thoáng ánh mắt anh lộ vẻ lo ngại. – Tôi nghe tiếng quả đấm cửa cót két. Khi đó, chúng tôi ở phía sau những bức màn che, ở phần trong của gian buồng.

Ông Tơnơ chuyển cho Xtivơ bản sơ đồ và tấm ảnh chụp. Xtivơ chỉ vị trí mình cho đoàn bồi thẩm thấy.

- Và rồi?

- Từ chỗ đó, tôi có thể nghe thấy hết mọi chuyện. Tôi nghe có tiếng một người đàn ông. Ông Grantơ chào người đó và hỏi do đâu mà ông ấy có vinh dự được có người đến thăm viếng lạ lùng như thế. Người đó nói đến để điều tra đôi chút. Rồi tôi nghe thấy người ấy nói:”Hai điếu thuốc hút cùng nhau trong bóng tối?” và cả:”Nước trà tay đôi”.

- Ông có biết người đàn ông đó là ai không?

- Không, từ trước tôi chưa bao giờ nghe giọng nói đó.

- Có phải đó là một giọng nói bình thường hay là…

- Không tôi thấy giọng nói đó có hơi lè nhè và líu nhíu, mặc dù tất nhiên đó có thể là cách nói thông thường của người đó.

- Và rồi thế nào?

- Ông Grantơ hỏi người đó định giở trò gì, người đó trả lời là cố lừa nhau chẳng ích gì đâu, rằng người đó đã biết ông Grantơ đang tiếp ai trong buồng. Người đó nói:”Ông đã đưa Gin về nhà với ông đêm nay”. Khi ấy, ông Grantơ bảo là người ấy điên rồ. Thế là người khách bảo “Được thôi, nếu tôi nói sai, thì chứng minh dễ dàng lắm, hãy để cho tôi vào trong đó”. Ông Grantơ không muốn cho người đó vào. Khi ấy, người đó bắt đầu cười to và nói gì đó về chuyện cô Gin là một người con gái rất đoan trang đến mức không lại thăm một người đàn ông tại buồng của ông ta, thế mà lại ở đây, tron buồng ông Grantơ. Rồi người đó gọi:”Ra đi, Gin”. Thế là ông Grantơ… tôi phải kể tiếp chứ?

- Vâng, chuyện xảy ra thế nào thì cứ thế mà kể.

- Ông Grantơ bảo không có cô Gin ở đấy. Khi ấy, người đó buộc tội ông Grantơ nói dối và khăng khăng đòi đi qua những bức màn che. Ông Grantơ nói đây là phòng của ông ấy, và tốt hơn là người đó nên đi đi trước khi ông ấy tống cổ ra ngoài. Ông Grantơ nói:”Ông say rượu rồi, về nhà đi ngủ đi!”. Khi đó, tôi nghe thấy người đó bảo sẽ dùng vũ lực để vào bằng được. Tiếp theo là tôi nghe thấy có vẻ đang diễn ra một cuộc ẩu đả, tôi mở hé những bức màn che và nhìn xem.

- Ông nhìn thấy gì?

- Người đó đang đấm ông Grantơ.

Ông Tơnơ đưa một thứ gì đó cho người tùy phái để chuyển cho Xtivơ.

- Ông có nhận ra người trong bức ảnh đó không?

- Có, thưa quí tòa. Chính người đó.

- Xin chuyển bức ảnh đó lên cho ngài chánh án tối cao. Ta sẽ nhận ra bức ảnh này là một bức ảnh chụp người quá cố, thưa ngài chánh án tối cao. Và rồi, ông Grêơm, chuyện gì xảy ra tiếp theo?

- Ông Grantơ chặn được cú đánh ấy, người đó lạng qua ông Grantơ, ngã xuống sàn nhà. Người đó lại đứng dậy, nhưng không đứng vững lắm. Người đó cầm một chiếc ghế đẩu lên, giơ quá đầu và lao vào ông Grantơ. Ông Grantơ đấm vào cằm người đó đúng chỗ đã có miếng băng dính. Bị sức mạnh của cú đấm, người đó buông chiếc ghế đẩu ra, làm nó tung trong không trung và ông Grantơ bắt được.

Entơni chú ý thấy Xtivơ rất thận trọng, cân nhắc gọi anh là “ông Grantơ”. Không bao giờ là “Grantơ” hoặc thậm chí là bị cáo. Tuy nhiên, kẻ xâm nhập đó bao giờ cũng chỉ được gọi là “người đó”.

- Chuyện gì xảy ra với người quá cố?

- Người đó vấp phải chiếc ghế đệm dài, ngã nhào về phía trước và lao xuống sàn. Đầu người đó đập vào chiếc là chắn lò sưởi. Chúng tôi nhìn đầu người đó, có một vết thương ở phía trên mắt trái. Hơi thở người đó nồng nặc mùi rượu.

Entơni nhìn Gin. Mặt Gin trắng bệch.

- Và rồi?

- Ông Grantơ gọi bác sĩ và cảnh sát, rồi bảo tôi có thể ra về, ông ấy đưa cho tôi chìa khóa ôtô của ông ấy, chiếc xe đậu ở bên ngoài, và bảo tôi có thể lái chiếc xe đó đi rồi gửi trả lại vào buổi sáng.

- Ông ra ngay chứ?

- Phải.

- Trước khi bác sĩ hoặc cảnh sát tới?

- Phải.

- Bây giờ tôi xin hỏi một câu cuối cùng, ông Grêơm. Người quá cố có lời khai trước khi qua đời. Trong lời khai đó, ông ấy nói là đã nghe thấy tiếng kêu của phụ nữ từ phía sau những bức màn che. Có người phụ nữ nào ở đấy không?

- Không, thưa quí tòa.

- Ngoài ông ra, còn có một người nào ở đấy không?

- Không, thưa quí tòa.

- Ông đã kêu lên.

- Không.

- Ông có dùng đến giọng nói của ông trong trường hợp nào không?

- Không, tôi im lặng từ đầu đến cuối.

- Lời khai đó tiếp tục nói rằng Grantơ cầm một chiếc ghế đẩu và lao vào Bôdơmen.

Điều đó có đúng sự thực hay không?

- Hoàn toàn không đúng sự thực.

Entơni nhìn các viên bồi thẩm, song vẫn không thể nào biết được họ có tin lời Xtivơ hay không.

- Lời khai đó còn nói thêm rằng Grantơ giáng chiếc ghế đẩu vào đầu Bôdơmen, rằng Bôdơmen nắm được một lúc, rằng Grantơ vặn cho nó tuột ra và lại giáng xuống, lần này lại trúng vào vai Bôdơmen, rằng chính lúc đó, Bôdơmen ngã xuống.

- Hoàn toàn sai sự thực, - lúc này giọng Xtivơ bình tĩnh và kiên quyết. – Ông Grantơ không bao giờ nắm chiếc ghế đẩu trong tay, chỉ trừ khi ông ấy bắt được nó đang bay như tôi vừa kể, và khi đó ông ấy đặt ngay nó xuống sàn.

- Ông nói rằng Bôdơmen cầm chiếc ghế đẩu lên và lao vào Grantơ?

- Phải.

- Ông có còn nghi ngờ chút nào về việc đó không?

- Không chút nào cả.

Ông Tơnơ ngồi xuống. Việc bỏ qua không hề nhắc đến Xtivơ là em trai bị cáo đã được diễn ra rất khéo léo. Entơni nghĩ thầm. Nhưng việc đó có thể kéo dài được bao lâu? Ông Bleơ lúc này đã đứng dậy và đang vén chiếc áo thụng quanh người. Tình trạng chờ đợi thật hồi hộp và khủng khiếp, trong lòng Entơni như có một niềm thôi thúc muốn hét to lên với Xtivơ:”Kể tiếp đi! Kể cho họ biết em là em trai anh. Kể cho họ đi, anh bảo mà. Nói toang chuyện ấy ra!”. Nhưng anh trấn tĩnh lại ngay, hai tay khoanh chặt hơn, anh đợi cuộc thẩm vấn của ông Bleơ.