húc mừng anh Grêơm. Hình như anh được điểm cao nhất trường. Nhưng việc anh muốn thay đổi họ trong giấy chứng nhận là thế nào nhỉ?

- Thưa ông, ông thấy đấy, người cha quá cố của tôi có ba anh trai ở nước Anh, các bác ấy đều mang họ Grêơm. Nhưng không có ai mang họ của mẹ tôi, là Grantơ cả.

- Ồ, tôi rõ rồi. Nhưng phải có những thủ tục hợp pháp nhất định, nếu anh muốn thay đổi…

- Thưa ông, tôi hiểu. Những thủ tục ấy đang được lo liệu.

- Tốt lắm, khi nào mọi việc xong xuôi, anh lại đến thăm tôi nhé. Anh định sẽ làm gì, tôi muốn nói về tương lai của anh ấy mà? Anh có định học tập để có một nghề hoặc là…

- Tôi có lẽ muốn trở thành luật sư, thưa ông… hoặc một nhà báo. Tôi vẫn chưa dứt khoát lắm. Nhưng thưa ông, căn cứ theo các tin tức, những người trẻ tuổi chúng tôi có lẽ sớm phải nhập ngũ.

- Phải, cái thằng Hitle khốn kiếp ấy! Tình thế xem chừng khá ác liệt. Dù sao cũng xin chúc anh may mắn, anh Grêơm ạ, tôi hy vọng sớm biết tin anh…

Chuông đồng hồ nhà thờ của thị trấn điểm một tiếng. Entơni gấp sách lại, áp hai bàn tay vào đôi mắt đỏ ngầu một lát rồi tắt điện. Anh xuống thang, cọt kẹt ầm ĩ, anh sợ làm bà chủ thức giấc. Chủ nhà trọ là một bà góa già cô đơn, đáng thương, đau yếu luôn, nhưng bao giờ cũng rất nhẫn nại với việc trả tiền trọ của anh. Đến nay đã quá hạn hai tháng rồi…

Bên ngoài, phố xá bụi bậm, vắng vẻ và tối tăm. Từ khắp các ngọn đồi, gió thảo nguyên thổi rền rĩ dồn xuống thung lũng, nơi thị trấn này đang nằm ngủ, và dân chúng đang mơ những giấc mơ giản dị về những điều giản dị.

Tiếng chân bước đều trên cát làm cho ý nghĩ lộn xộn của Entơni trở nên nhịp nhàng. Anh phải chuẩn bị, phải học tập rất lâu mới có thể trở thành luật sư. Vì muốn có nghề, anh phải sống trong cái ổ chuột thảm bại đó, phải làm cùng một văn phòng với một cô đánh máy đầy mụn nhọt, khát tình, luôn luôn theo đuổi đàn ông. Nếu anh nhập ngũ, điều đó sẽ có nghĩa là phiêu lưu, là một cuộc đời mới, tình bạn mới, là những chuyện ghê sợ và có thể là cái chết nữa. Người ta đương chiến đấu cho một sự nghiệp lớn lao. Một thế giới mới mẻ sẽ ra đời. Vậy trong cái thế giới mới ấy liệu có còn thiên kiến không?

Trở về căn buồng buồn tẻ, với những mảnh tường chắp vá, nứt nẻ, mái lợp sắt tay và sàn nhà mấp mô, anh cởi quần áo ngoài, vắt chiếc quần dài trên ghế. Trong ngày nghỉ cuối tuần, anh phải đơm những chiếc khuy áo…

“Anh Entơni thân mến,

Thư anh gởi đến làm em hết sức ngạc nhiên. Em không còn hy vọng được biết tin anh nữa, vì em gửi thư cho anh đã hơn một năm nay nhưng không thấy anh trả lời.

Chắc là có chuyện đã xảy ra với anh! Em không trách anh đã thay đổi họ, nếu như anh muốn thế. Giờ đây anh đã ở trong quân đội! Em tự hỏi không hiểu anh bỏ thư ở chỗ nào. Chỉ thấy đề “Bưu chính quân đội Đơbôn”. Chắc là anh ở một nơi nào đó trong các miền hoang vu Abixini. Hy vọng các anh sẽ làm cho bọn Ý điêu đứng! Em chỉ mong được gia nhập quân đội, nhưng lại phải đợi đến những ba bốn năm nữa mới đủ tuổi, mặc dù mọi người đều nói nó còn kéo dài mươi mười lăm năm nữa.

Mong anh viết thường xuyên cho em, bởi em rất muốn biết tình hình sức khỏe của anh. Hôm nay, em gửi cho anh một gói lương thực và hy vọng sẽ đến tay anh trót lọt. Người ta nói ở đó thiếu nước uống, nên em gửi thêm hai hộp nước bưởi nữa.

Ở trường, em học hành rất khá, học kỳ vừa rồi đứng đầu lớp. Em vẫn kiên trì tập đàn vi-ô-lông. Em có một chiếc đàn mới, âm thanh rất hay. Ông cũng thường chơi vi-ô-lông, ông cho em chiếc đàn mới đó và giúp em tập đàn. Em nói ông nghĩa là người sinh ra mẹ ấy mà. Anh chưa bao giờ gặp ông, song đối với em, ông rất tốt.

Anh đã chụp ảnh chưa? Một tấm ảnh mặc quân phục ấy. Nếu không làm phiền anh, mong anh gửi cho em một tấm ảnh như thế nhé!

Hôm nọ có một chuyện ngộ nghĩnh xảy ra. Khi em đến trường, thầy giáo…”.

Những đám mây bụi và những đồng muối.

Thịt bò ướp, lương khô và nước uống mằn mặn

- Trung sĩ Grantơ, anh sẽ đi tuần tra!

Không có chế độ nghỉ phép cho những đưa con lai chúng ta…

Một tấm bạt thật có nhiều công dụng, thậm chí người ta có thể dùng nó để khâm liệm.

Bụng một người Ý bị bắn thủng, ruột lòi ra bám cả lên mặt viên đội trưởng tuần tra đang vật vã. Hãy tự tung ra, phu đào huyệt sẽ chăm lo tất cả cái món hổ lốn này.

Một cái hố hóa ra chỉ là một ảo ảnh, giống như ảo giác của chính cuộc đời.

Đoàn hộ tống rời màu vàng bệnh hoạn của sa mạc, đi sát một con sông đầy cá sấu và những rặng dừa dọc hai bờ sông, rồi len lỏi giữa các trang trại trồng lạc, những đồn điền chuối và các cánh đồng thầu dầu để xuống tới bờ biển Xômali.

Các cô gái Ý dịu dàng và đáng yêu, nhưng nửa tá thì không đủ cho một hàng người xếp hàng dài… Ở nơi này, mặt trận mà, gấp gáp lên chứ! Còn nhiều đàn ông muốn làm tình!

Lại tiến về phía trước, tiến vào các lò lửa của châu Phi, với nào mồ hôi, nào thịt lạc đà, nào ruồi và nào bọ chét.

Kiểm tra! Vệ sinh!

Và màu sương dày đặc phủ đầy tâm trí đang trng cơn sốt…

Tôi bao nhiêu tuổi? Tôi quên mất. Gần hai mươi chăng? Đã xa Nam Phi một năm rồi. Những anh bạn khác có thể đo tuần, đo tháng bằng các thư của gia đình gửi tới. Nhưng mình không có gia đình, không có thư từ, chỉ thỉnh thoảng mới có một bức thư của người bạn trong quân đội, hoặc của Xtivơ. Bây giờ nó đã lớn đến thế nào nhỉ? Màu da nó không như màu da mình, ở đây có quan trọng gì đâu? Thằng bé tội nghiệp, giá mà chúng ta có thể như là hai anh em… Thực ra không phải lỗi của mình, có phải thế không? Sa mạc này ở bên ngoài ta, nó phong phú hơn sa mạc trong hồn ta! Không có tình yêu sưởi ấm cuộc đời ta.

Chao ôi, liệu ta có sống sót được ở cái địa ngục này không, và sống để làm gì? Ren ơi, giờ đây em ở đâu? Có bao giờ em nghĩ tới anh?

Xtivơ thân mến,

Thư em gần hai tháng mới tới tay anh, lâu như vậy vì bưu điện phải đuổi theo bọn anh. Bọn anh luôn luôn chuyển quân và cũng đã trải qua vài trận chiến đấu. Trước đó, anh nằm viện vì bị sốt rét. Giờ đây anh vui mừng báo tin anh đã hoàn toàn khỏe mạnh. Hiện bọn anh đang tiến vào một khu vực khác của thế giới và dường như phải rất lâu mới được trở về nhà.

Chúc mừng em học hành giỏi giang. Trong thư, em nói muốn gia nhập quân đội ngay khi đủ tuổi. Nhưng đợi trúng tuyển vào đại học hãy nghĩ tới điều ấy, mặc dù như em nói thì hiện giờ em đã cao lớn, có thể nói dối được về tuổi. Bây giờ, em mười sáu tuổi, có phải không nhỉ?

Anh thường tự hỏi, thế giới có sẽ tốt đẹp hơn chút nào không sau cuộc chiến tranh này. Khi nó đã hoàn toàn kết thúc…

- Grantơ này, cậu có nghe thấy chuyện đại đội chúng ta phải gửi khoảng mười hai người trả về căn cứ không? Mình đoán là người ta đã phát hiện họ thực sự là da màu…

- Thật không? Làm thế nào mà biết được?

- Mình không rõ. Có lẽ do kiểm duyệt thư từ.

- Giogiơ này, cậu có muốn đi xem các kim tự tháp xem con nhâ sư không?

- Giogiơ này, cậu có muốn một nàng tiên tuyệt diệu, rất sạch sẽ, rất vệ sinh, cô bạn gái than của mình không?

- Vòng đeo tay tuyệt diệu, kim cương thật mà chỉ lấy một trăm đồng, đúng giá năm mươi đồng đấy!

Anh Grantơ thân mến,

Như anh thấy ở địa chỉ trên, thì hiện giờ em cũng đang ở trong Quân đoàn da màu Kêp, và hiện đang đóng quân tại Lêđixmit, nhưng chúng em hị vọng sẽ sớm lên phía Bắc. Ai mà biết được, biết đâu em lại có thể gặp anh tại một nơi nào đó trên đất Ý.

Em biết anh hiện giờ đã là trung úy. Xin chúc mừng anh! Cấp bậc cao nhất những người lính da màu chúng em có thể vươn tới được là thượng sĩ. Dù sao chăng nữa… em không phải là một người lính có tài cán và chắc hẳn chẳng bao giờ đáng giá hơn hai vạch…

Tội nghiệp Xtivơ, nó chắc chẳng biết được lời mình ám chỉ. Chao ôi, tại sao mình cứ phải sống một cuộc đời dối trá như thế này?

Xóm làng bốc cháy, các thành phố bị dội bom.

La Mã, những phế tích của Côlidê. Những bức bích họa kỳ diệu của Mikenlăngiơ trên trần nhà thờ Xixtin.

Một dân tộc khiếp sợ bại trận, chán ngán chiến tranh. Lễ Nôen ở các đèo thuộc dãy Anpơ… máu đỏ trên tuyết trắng…

Phải, trong những năm chiến tranh, tính tình mình trở nên thô lỗ, và lời ăn tiếng nói bậy bạ. Những tiếng cộc lốc, những con rệp, những bữa rượu túy lúy. Cái chết và sự tàn phá. Lớp vỏ bên ngoài nền văn minh mới mỏng manh làm sao.

- Bây giờ, chiến tranh đã kết thúc, chẳng bao lâu nữa chúng ta được về nhà.

- Mình có nhiều chuyện phải thanh toán với những tay giữ điện báo đó.

- Phải, hắn thông dâm với đàn bà của chúng ta.

- Cậu có gì đấy, bia à? Còn cậu?

- Mình cho rằng chúng ta sẽ phải xếp hang xin việc trong một đường phố sinh hoạt theo đời sống thường dân.

- Hoặc đứng với một con khỉ, một chiếc kèn hát và một dãy ruybăng.

- Không Pơtơ ạ, bây giờ đến lượt mình.

- Tớ nghe nói một số lính da màu Kêp đã đào ngũ ở Xixtin. Một số lấy con gái Ý và nhận mình là người Âu.

- Điều đó dễ thôi mà… Nhiều người Y cũng có nước da ngăm ngăm đen.

- Phải rồi, mình không trách họ. còn cậu thế nào. Cậu Grantơ?