áng hôm sau, khi Giogiơ đi làm, Meri gọi đứa con lớn của mình. Entơn lê từng bước đến gặp mẹ. Nó lại khóc hai mắt đỏ hoe.

Với giọng vui vẻ, Meri bắt đầu kể cho con nghe kế hoạch đã dự định. Thoạt tiên, Entơni cứ nhìn chằm chằm xuống đất, nhưng khi hiểu ra, nó ngẩng đầu nhìn mẹ sung sướng. Thật thế, Meri nao núng. Chị không hình dung con chị lại hớn hở đến thế khi đón nhận cái viễn cảnh phải xa chị.

- Trời ơi, mẹ. – Entơni nói.

Nó dang tay ra ôm chặt lấy Meri:

- Uynơtơn ở cách xa bao nhiêu, mẹ ơi?

- Khoảng năm trăm dặm con ạ.

- Vậy ở đó người ta không biết về… Xtivơ và… - Nó kìm lại lời nói cuối cùng, đột nhiên hít mạnh.

- về Xtivơ và mẹ ư? Entơni ạ, chẳng ai biết đâu.

- Con xin lỗi mẹ, - nó nói, đầy vẻ hối lỗi, nhưng nó không ngăn nỗi, niềm sung sướng của nó lộ ra trong giọng nói và ánh mắt, - con không muốn xa mẹ, thật mà, mẹ ạ.

Nó nói thế, nhưng chỉ phút sau đã vừa đi ra phố vừa hò hét, vừa vui mừng tíu tít.

Một tuần lễ sau, Entơni chào từ biệt mẹ.

Để tránh những trở ngại có thể xảy ra về việc nhập trường mới của con trai mình và để đánh tan vài lời đồn đại có thể đã lan tới trước, Giogiơ phải cùng đi tàu hỏa với Entơni. Anh muốn tỏ cho ông hiệu trưởng mới con anh có người bố thuộc dòng dõi người Anh, không còn bàn cãi vào đâu được.

Cả Meri và Xtivơ đều không ra ga tiễn. Người thổ dân giúp việc ở quầy rượu chở những chiếc vali của Entơni trong một chiếc xe nhỏ. Xtivơ không biết anh mình đi xa. Sợ nó làm ầm ĩ, bố mẹ nó không cho nó biết.

Khi nó phàn nàn về việc Entơni vắng mặt, Meri trả lời là anh Entơni “đi xa ít lâu và sẽ sớm trở về”. Xtivơ chấp nhận chuyện này, chẳng hỏi thêm.

Sau đó không lâu, Meri dẫn Xtivơ về thăm mẹ ở cảng Elidabet. Nó không biết mẹ sẽ để nó ở đấy.

Từ ngày lấy chồng, đây là lần đầu tiên Meri về thăm nhà. Cả nhà đều vui mừng gặp hai mẹ con. Khi mọi người hỏi về Entơni, chị giữ thái độ dè dặt và kín đáo.

Một tuần lễ sau, chị ra đi. Xtivơ đã đánh bạn với bọn trẻ láng giềng. Lúc mẹ lên đường, Xtivơ đang xem gà nở ở nhà bên cạnh. Meri cảm thấy thằng bé chú ý đến con gà mái ấp và lứa con, sẽ bớt xúc động lúc xa mẹ.

Chị trở lại Xtomhôc, trở về với ngôi nhà trống trải cùng vời một cuộc đời trống trải, tâm trí lúc nào cũng hướng về đứa con đầu lòng.

Thời gian không xoa dịu được nỗi chán nản ban đầu phải xa hai đứa con, vì chẳng có nơi nào để Meri hướng suy nghĩ của mình vào nữa; mà ngược lại, ngày giờ cứ gieo nặng lên nỗi niềm lo lắng của chị.

- Chao ôi, em ước gì những ngày nghỉ tháng bảy đến ngay bây giờ, - chị cứ nói mãi thế làm cho Giogiơ phát cáu.

- Em lúc nào cũng ru rú ở nhà. Sao em không đi đây đó? – Giogiơ hỏi vào một đêm anh về nhà sau khi quầy rượu đã đóng cửa.

- Đi đâu cơ?

- Sao em không đi thăm viếng người quen?

- Chẳng hạn ai cơ?

- Bà Sotơ đấy. Mới tối nay, ông Sotơ bảo anh là vợ ông ta đã mời em đến nhà uống trà ba lần, mà lần nào em cũng lấy cớ này cớ nọ để thoái thác.

- Vâng, đúng thế. Mới tuần qua, bà ấy lại gửi giấy mời, nhưng anh Giogiơ, em làm sao mà đi được.

- Sao lại không?

- Chao ôi, em không thể đi được. Anh biết rõ điều đó. Em chỉ thấy là không thể đi được.

Giogiơ nhún vai, châm tẩu thuốc.

- Thôi được, như thế cũng chẳng làm cho anh dễ chịu hơn, - anh nói. Tình hình công việc hiện nay không ổn lắm.

Meri nhìn chồng lo lắng, Giogiơ nói lờ mờ:

- Anh không còn trẻ nữa.

Meri nhìn thấy mái tóc chồng đã hoa râm và chị biết sức khỏe của anh ngày càng suy, lực của anh rõ ràng đã bắt đầu giảm. Nếu anh yếu quá, không tiếp tục đi làm được, thì chuyện gì sẽ xảy ra cho Entơni? Ai sẽ tiếp tục nuôi nó ăn học?

- Giogiơ thân yêu, anh phải chú ý đến sức khỏe chứ. Em thấy gần đây anh ăn uống chẳng kiêng khem gì lắm.

- Chao ôi, kiêng với khem! Em cũng biết là anh vẫn thận trọng trong việc ăn… và uống. Chuyện rắc rối đâu phải ở đó.

- Vậy ở đâu hả? Còn cái gì khác nữa? Bảo cho em biết đi!

- Anh cho rằng khách sạn Đại Bàng không còn được mọi người lui tới như trước nữa. Nhiều khách hàng của ta hiện giờ đang tới bên Sao Vàng.

- Sao lại thế?

- Anh không biết. Hôm nay Hunđơ nói với anh chuyện đó. Ông ta bảo nếu chúng ta không cố đưa Xtivơ vào trường Xtomhốc, thì mọi chuyện vẫn đâu vào đấy cả. Bây giờ, mọi người ở thị trấn này đều biết anh có một người vợ da màu, và nghiêm trọng hơn nữa, họ cứ bàn ra tán vào về chuyện đó luôn.

- Anh hẳn rất hối tiếc vì đã lấy em, - Meri thốt lên không kìm lại được.

Với một cử chỉ nóng nảy, Giogiơ trả lời:

- Sao em cứ nói vậy, anh đâu có hối tiếc!

Những năm tháng trước đây, bạn bè của Giogiơ đã sẵn sàng bỏ qua việc anh lấy một phụ nữ da màu. Nhưng bây giờ, chuyện riêng tư của gia đình Grêơm đã trở thành đề tài bàn tán trong thị trấn, và chẳng ai có thái độ thông cảm về tấn bi kịch của họ. Quả vậy, có một phong trào tự phát lên án những cuộc hôn nhân khác chủng tộc, và khinh miệt nhưng ai không tỏ thái độ chê trách các cuộc hôn nhân đó. Thậm chí một số người còn ám chỉ bà mẹ của Bốp là một “mụ thân da đen”. Hành động chính thức của những người nắm quyền ở trương Xtomhốc là một dấu hiệu để mọi người chớp lấy và làm theo. Bởi vì hai đứa bé ấy đã bị đuổi khỏi trường nên nhiều người xưa thường lui tới khách sạn Đại Bàng đột nhiên tỏ thái độ là họ chưa bao giờ thật sự tán thành cuộc hôn nhân của Giogiơ.

Một đêm, Hunđơ lại nói chuyện với Giogiơ. Đang tính toán các khoản thu nhập trong ngày, y quay sang Giogiơ vẻ mặt nghiêm nghị, y nói:

- Công việc làm ăn đang lụn bại đấy.

- Đó là do nạn suy thoái ở vùng này, - Giogiơ trả lời. Anh e ngại nhìn Hunđơ.

- Hừ, đừng nói nhảm! Đừng bịa đặt như vậy! Tất cả khách hàng của tôi hiện giờ đều tới bên Sao Vàng.

- Không phải tất cả, thưa ông Hunđơ, vẫn còn một số đến đây.

- Thế đấy, thu nhập cứ giảm dần. Đúng là có qua thử thách mới biết dở hay. Cơ sở này không sinh lãi cho tôi chút nào nữa.

Giogiơ đưa mắt nhìn Hunđơ rồi nhìn cái két sắt ở góc phòng. Chủ anh đã vớ bẫm một cơ đồ kha khá; y đã làm chủ được các trang trại, nắm được các khế ước cầm cố và các món đầu tư khác – nhờ ai mà được lắm thứ như thế?

- Tôi cũng thấy rằng đời là một cuộc đấu tranh – anh nói.

Hai tay đặt lên bụng Hunđơ nhìn Giogiơ vẻ cân nhắc. Y nói:

- Giogiơ này, tôi rất lấy làm tiếc. Việc này làm tôi không vui đâu, nhưng tôi buộc phải bớt lương tháng của anh năm bảng.

Giogiơ quay người tránh Hunđơ, và bắt đầu lau quầy.

- Này, anh thấy thế nào? – Hunđơ hỏi.

Y biết rằng, Giogiơ được ưa thích, khó kiếm được một người như anh thế chân.

Giogiơ đã có ý định thách thức Hunđơ. Nhưng anh nghĩ tới công sức tổn phí khi thay đổi việc làm và những khó khăn để có được đồng lương thích đáng ở nơi khác. Lòng anh chán ngán lắm rồi. Anh gợi ý:

- Giảm ba bảng thôi, thế đủ rồi.

Hunđơ tì cằm vào cài hình chữ V do ngón trỏ và ngón giữa tạo thành và suy tính. Cuối cùng, y lên tiếng:

- Thôi được, Giogiơ, chúng ta thỏa thuận thế!

- Ông Hunđơ này, tiện thể tôi xin nói. Chắc ông biết gần đây bà nhà lấy rất nhiều rượu.

- Tôi biết nó lấy gì rồi, - Hunđơ trả lời.

- Miễn là ông biết cho, và ông đừng trách tôi, - Giogiơ đáp. Anh trở lại quầy rượu.

Hunđơ đi tìm vợ, chẳng mào đầu gì cả, y bảo thẳng:

- Nghe đây, Rubi, cô phải thôi cái trò uống rượu đi, cô hiểu không?

- Anh định nói gì? – Rubi rít lên. – Tôi có uống đâu nào?

- Tối nay Giogiơ phàn nàn với tôi là cô cứ lấy rượu luôn. Cô nốc hết tất cả lời lãi.

- Nó nói dối, tôi không bao giờ động đến rượu, chỉ trừ khi để tăng thêm sức những lúc tôi không được khỏe. Nó đang cố sức che đậy chuyện làm ăn đã hỏng bét, đó là lỗi của nó. Lần nào nhìn nó là khách hàng cũng nhìn thấy những thằng nhãi da màu nhăn nhở của nó. Đuổi nó đi, tôi bảo anh thế đấy!

- Tôi sẽ đuổi cô trước tiên.

- Đúng đấy, - Rubi hét to. – Ly dị tôi đi. Tôi sống với anh chỉ là sống một cuộc đời khốn khổ…

Hunđơ đi ra, đóng sầm cửa lại.

Đêm đó, ở nhà, Giogiơ kể cho Meri nghe về cuộc trò chuyện với Hunđơ. Anh bảo:

- Ông ấy muốn giảm lương anh năm bảng, nhưng anh đã thỏa thuận chỉ giảm ba thôi. Anh lúc nào cũng sợ ông ấy sẽ tống cổ anh.

Trong một lúc, Meri tính đến việc gặp Hunđơ và yêu cầu y nghĩ lại. Có lẽ những kỷ niệm xa xưa sẽ làm y cảm động chăng? Tuy nhiên, chị căm ghét cái ý trông cậy vào đó, dù chỉ là ngấm ngầm.

Hơn nữa, chuyện ấy đã xảy ra quá lâu, có thể nó chẳng còn ý nghĩa gì đối với y nữa. Y có thể đuổi chị ra khỏi cửa như đuổi bất kỳ một người đàn bà da màu nào. Chị không chịu để người ta làm nhục mình.

Chị nói khẽ:

- Ta phải tiết kiệm hơn nữa. Các con phải được tiếp tục học hành, ta phải tìm một căn nhà nhỏ hơn.

- Hay là đem căn buồng của các con cho thuê, em thấy thế nào? – Giogiơ gợi ý.

- Không người Âu lịch sự nào lại muốn ở chung mái nhà với chúng ta, còn cho một người da màu thuê thì dứt khoát là không, chỉ còn cách là chuyển chỗ ở thôi.

Và thế là họ chuyển đi. Họ mua một căn nhà nhỏ, lụp xụp ở một phố có nhiều người Âu nghèo hơn những người trước đây là hàng xóm láng giềng của họ; phố đó còn có cả ba gia đình da màu nữa. Nhưng Meri đã quá mệt mỏi trong cuộc đấu tranh chống lại thế giới thù địch, trong đó chị cầm chắc cái thua. Chị đành chỉ bằng lòng với những mơ ước về Entơni mà thôi.

Niềm vui lớn nhất của chị là nhận thư hàng tuần và viết những bức thư dài trả lời. Chị viết hai bức thư dài trả lời cho mỗi bức thư của Entơni, và bỏ ra hàng giờ đọc đi đọc lại thư của con, cố hình dung cuộc sống của nó.