tivơ đi học chưa đầy một tháng thì một hôm Entơni nhận được giấy báo buổi chiều phải lên phòng gặp thầy hiệu trưởng.

Entơni đã nghe thấy những tiếng xì xào bàn tán ở sân trường; nó đang đợi các tiết học kết thúc, lòng hoang mang tột độ.

Đối với nó, dường như chỉ có một điều này: Một mình Xtivơ hay cả nó nữa sẽ ra khỏi trường?

Buổi sáng trời oi bức, Entơni ngồi trong lớp nghĩ ngợi phân vân không hiểu chuyện gì sẽ xảy ra, và ít chú ý tới thầy giáo; nó nghe tiếng rền rĩ của trận gió nam, đưa mắt ra ngoài cửa sổ nhìn những làn bụi cuốn xoáy trôn ốc ở sân trường.

Lúc trời tranh tối tranh sáng và phải bật đèn thì hầu như chẳng còn nghe rõ tiếng của thầy giáo trong tiếng gầm rú đinh tai nhức óc của trận bão; thầy bảo cả lớp ngồi yên xem sách cho đến khi bão tan. Nhưng trang giấy trước mặt Entơni chỉ lờ mờ như bụi ở ngoài kia…

Lúc tan học, cơn bão cũng chấm dứt, Entơni chậm rãi đi tới phòng thầy hiệu trưởng.

Nó dừng lại trước cửa phòng. Nó cảm thấy không muốn sống thêm một chút nào nữa. Rồi nó nắm chặt tay lại gõ cửa, bước vào phòng.

Hình như trong mấy giây nó đã nhìn chằm chằm vào đôi mắt đỏ ngầu, hơi trũng ở phía sau cái bàn, sau đó, thầy hiệu trưởng già mới đứng lên, đi vòng ra đứng cạnh nó. Thầy Tômơt đưa cho Entơni một bức thư gửi cho bố nó, đặt bàn tay dài nổi mạch máu lên mái tóc nâu của nó, rồi nó:

- Tạm biệt em nhé, cầu Chúa phù hộ cho em.

Không khí yên lặng tàn nhẫn kéo dài trong gian phòng chỉ bị bước chân của Entơni phá vỡ khi nó bước vội ra, không hề nhìn lại.

Về tới nhà, Entơni ngồi ở hiên đợi mẹ đi chợ về. Mắt lơ đãng hướng về phía trước, nó không chú ý thấy trời đã tối sầm.

Một ánh chớp làm hiện lên những đám mây lớn màu xanh, cuồn cuộn trôi trên thiên đình và chiếu sáng chân trời bằng một quầng sáng chói lòa, lập lòe kỳ dị, hòa với tiếng sấm ì ầm.

Nhưng Entơni vẫn không nhìn thấy gì.

Mưa to trút nước xuống con đường nhỏ phía nhà, biến các kênh hẹp hai bên đường thành những dòng nước xoáy chảy xiết màu nâu, trong khi đó, những viên mưa đá trắng, lớn hơn viên bi, rơi lộp độp xuống mái tôn, chất thành từng đống trong vườn.

Khi cơn bão đã tan, làn hương tươi mát từ mặt đất đỏ nâu dâng lên. Nhưng Entơni vẫn ngồi yên lắng nghe tiếng lộp độp của những giọt mưa cuối cùng rơi xuốn ống máng và tiếng cót két của các cây hồ tiêu uốn cong theo làn gió.

Cuối cùng, nó nghe thấy có tiếng chân bước và tiếng lách cách ở cổng ngoài.

- À, Entơni, - Meri gọi khi bước lên bậc thềm. Giọng chị đầy hớn hở, vẻ hớn hở thường thấy ở những người dân Xtomhốc khi trận mưa quá hiếm hoi đã làm lắng dịu, tưới cho các cánh đồng khô và các mảnh vườn nhỏ đang khát nước. – Con cũng bị mưa chứ?

- Thưa mẹ, không ạ, - Entơni nói trang nghiêm. Nó đặt bức thư vào tay mẹ rồi quay đi.

Mặt Meri đầy vẻ ngạc nhiên. Chị nhìn con dò hỏi, xé phong bì và đọc nhanh dưới ánh đèn leo lắt. Rồi hai tay đỡ lấy cổ họng, như một cái máy, chị bước vào buồng riêng, đóng cửa lại.

Hai đứa bé yên lặng ăn bữa tối. Entơni không nói gì, nó cũng không dám nhìn Xtivơ, vì sợ sẽ để lộ nó đang căm ghét em nó vô cùng. Nó tự hỏi không biết Xtivơ có hiểu hoặc có biết chuyện gì đã xảy ra không. Nó không thể biết được điều gì qua sự im lặng của đứa em, vì Xtivơ vẫn như thế, cứ lầm lì suốt bữa ăn, chẳng nói một lời.

Entơni nuốt vội cho xong bữa, rồi đứng dậy về buồng riêng. Khi Giogiơ đi làm về, nó vẫn thức. Nó ngồi dậy trên giường có lắng nghe bố mẹ nó nói gì. Nhưng bố mẹ đang ở buồng ăn, cửa lại đóng.

Dường như bố mẹ ở trong ấy hàng giờ. Cuối cùng, nó nghe tiếng cửa mở, bố mẹ nó đi ngủ.

Entơini đợi một lát, rồi lặng lẽ mở cửa buồng, mang theo đèn pin đi chân đất, lần theo hành lang.

Tới buồng, nó rọi đèn và mở ngăn kéo bàn lục lọi đống giấy tờ. Bức thư không có ở đây. Nó nhìn quanh buồng, không thấy bức thư đâu cả. Hốt hoảng sợ bố mẹ nghe thấy, nó định trở về buồng riêng, thì chợt nhớ tới cái sọt giấy lộn; nó tìm thấy bức thư trong đó, đã bị xé thành nhiều mảnh nhỏ, nó vội vàng nhặt lên.

Trở về giường, nó dùng khăn trải giường che ánh đèn pin để không làm thức giấc Xtivơ đang nằm ngủ ở giường riêng tại góc phòng bên kia.

Rồi nó chắp bức thư lại. Nhưng dòng chữ lồ lộ ra đang chế giễu nó.

Kính gửi ông Grêơm,

Tôi rất khổ tâm phải báo để ông biết rằng vì các lý do như ông đã rõ, hai con trai ông, em Entơni và em Xtivơ, sẽ không được tiếp tục học tại trường. Tôi cũng cảm thấy buồn phiền khi phải cầm bút viết thư này, vì em Entơni đã theo học ở trường chúng tôi nhiều năm và trong suốt thời gian đó, em tỏ ra là một học sinh xuất sắc, có ý thức cao về bổn phận và có hạnh kiểm tốt. Trong thời gian ngắn ngủi em Xtivơ theo học tại trường chúng tôi, em cũng tỏ ra có nhiều hứa hẹn.

Nếu ông muốn được giải thích đầy đủ về hành động mà chúng tôi bắt buộc phải làm, xin mời ông lại thăm tôi bất cứ ngày nào vào buổi sáng khoảng từ mười một giờ tới mười một giờ bốn mươi.

Kính thư

Hiệu trưởng: G.PhTômơt

Entơni đọc đi đọc lại bức thư ấy mấy lần rồi tắt đèn và sửa lại giường đệm. Vầng trăng khuyết rọi qua cửa sổ; ở bên ngoài, dế đang gáy rít lên sau trận mưa. Một lúc lâu, nó ngồi nhìn đăm đăm vào bóng tối. Bức thư nó đã đọc, những mảnh giấy nó ghép lại, có thực không nhỉ?

Nó vò các mảnh giấy trong bàn tay. Không, đó không phải là giấc mơ hay sự tưởng tượng đâu. Điều nó lo sợ đã xảy ra rồi. Xtivơ đã làm nó cũng trở thành da màu, và thế là cả hai anh em chúng nó đã bị đá bật ra khỏi trường. Vili Van Đe Mecvơ và bạn bè thằng ấy sẽ cười nhạo và giễu cợt nó. Tất cả đều là lỗi của thằng Xtivơ. Nó căm ghét em nó và cả bố mẹ nữa, vì đã đưa Xtivơ vào trường.

Giờ đây, nó có thể đi học ở đâu?

Entơni bắt đầu khóc thương thân mình.

Mẹ nó dạy nó kính yêu Chúa, nhưng tại sao Chúa lại làm những chuyện như thế này? Nếu Người đã ban cho mẹ nó một đứa con da trắng, tại sao Người lại không làm như thế một lần nữa? Hoặc nếu mẹ của Bốp là da trắng, thì mẹ của chính nó sao không phải như vậy? Và tại sao Người lại làm cho người da trắng căm ghét người da màu đến thế?

Nhưng nó vẫn có thể sung sướng theo học ở trường, nếu bố mẹ nó không cho Xtivơ vào đấy.

Giấc ngủ đã đến làm thư giãn những đường nét nhăn nhó do khóc lóc trên gương mặt đứa trẻ, tạo nên vẻ bình thản của sự ngây thơ yên tĩnh. Nhìn đứa con xinh đẹp đang ngủ bất kỳ người mẹ nào cũng tự hào.

Trong khi đó, Meri nói chuyện và khóc lóc với Giogiơ cho đến khi chỉ còn tiếng thở sâu của chồng đáp lại. Chị thao thức suốt đêm, gần rạng đông khi Giogiơ cựa mình tỉnh giấc, Meri lại nói chuyện với chồng, nhưng giờ đây chị ít xúc động hơn, dứt khoát hơn.

- Em đã suy nghĩ mọi điều, - chị nói, - cách hay nhất là gửi thằng Xtivơ tới cho cha mẹ em ở cảng Elidabet. Ông bà ngoại sẽ cho nó vào học ở trường da màu tốt nhất.

Họ lặng lẽ một phút. Meri cố nhìn mặt chồng xem anh phản ứng ra sao. Giogiơ cố nén lại một cái ngáp.

- Còn Entơni thì sao? – Anh hỏi.

- Ở Uynơtơn có một trường khá lắm. Em tin là họ dạy rất tốt, và họ cũng đào tạo được những nhà thể thao cừ.

- Hai đứa con cùng đi học xa sẽ tốn kém lắm, Meri ạ.

- Chúng ta sẽ kiếm một ngôi nhà nhỏ hơn, một túp lều chỉ vừa đủ cho hai chúng ta thôi. Em tin chắc bằng cách này hay cách khác chúng ta sẽ lo liệu được mà.

- Nhưng em không nhớ Entơni… em không nhớ các con à?

- Anh Giogiơ, đành phải như thế; đó là vì cả hai đứa. Entơni chẳng bao giờ có thể sung sướng trong một trường da màu, còn thằng Xtivơ tội nghiệp cũng chẳng bao giờ được sung sướng trong một trường da trắng. Chúng ta không phải là những ông bố bà mẹ duy nhất gửi con đi học xa.

Giọng dịu dàng, chị vừa nói vừa nhìn chồng, vẻ cầu khẩn. Giogiơ mỉm cười với vợ, và mặt trời đang mọc rọi một mảng ánh sáng vàng rực qua cửa sổ vào trong buồng.