rại lính là một cái tổ ong bàu vẽ. Nhất là trong thời cách mạng. Trong con người lính có cái nọc của người công dân sẵn sàng thò ra nhanh chóng, và chẳng nề hà gì mà không chích vào người chỉ huy ngay khi đánh đuổi được quân thù. Trong đoàn quân dũng cảm đã chiếm lĩnh tháp Tourgue có những tiếng xôn xao rất khác nhau. Mới đầu họ chê trách tư lệnh Gauvain khi biết tin Lantenac vượt ngục. Tới khi thấy Gauvain ở trong hầm bước ra chứ không phải là Lantenac như người ta ta tưởng, thì chỉ trong phút chốc cả đoàn quân đã biết tin ấy, nhanh như điện. Tiếng thì thầm nổi lên khắp hàng quân. Tin đầu tiên là: “Họ đang xử Gauvain. Vờ đấy thôi. Cứ tin tưởng vào bọn quý tộc hết thời và bọn thầy tu! Chúng ta đã thấy một bá tước cứu một hầu tước, rồi chúng ta sẽ thấy một thầy tu miễn tội cho một tên quý tộc!” Đến lúc tin kết án Gauvain lan truyền thì trong hàng quân lại có ý kiến thứ hai: “Thế thì quá lắm! Kết tội chỉ huy của chúng ta, chỉ huy dũng cảm của chúng ta, chỉ huy trẻ tuổi của chúng ta, một vị anh hùng! Là tử tước mà theo cộng hòa càng đáng khen chứ! Làm sao có thể kết tội người giải phóng Pontorson, Villedieu, Pont-au-Beau! Người chiến thắng ở Dol và tháp Tourgue! Người đã làm cho chúng ta trở nên vô địch! Người như mũi kiếm cộng hòa đâm vào vùng Vendée! Người đã năm tháng nay đương đầu với bọn phiến loạn và sửa chữa mọi sai lầm của Léchelle và các tướng khác! Một người như thế mà ông Cimourdain dám kết án tử hình! Tại sao? Tại vì ông ta cứu một lão già đã có công cứu sống ba đứa trẻ! Một thầy tu giết một quân nhân!”

Tiếng phẫn nộ dậy lên khắp hàng quân chiến thắng. Một làn sóng giận dữ bao vây Cimourdain. Bốn nghìn người chống lại một người, có vẻ như một lực lượng áp đảo, nhưng không phải. Bốn nghìn con người là một đám đông, Cimourdain là một ý chí. Người ta biết rằng Cimourdain thường hay cau mày lại, và chỉ riêng cái đó cũng khiến cho quân đội phải kính nể ông ta. Trong thời kỳ nghiêm ngặt ấy chỉ cần có bóng dáng của Ủy ban cứu quốc sau lưng một người là đủ cho người đó trở nên đáng sợ và đủ biến dư luận phẫn nộ thành những lời xì xào và dẫn lời xì xào đến im lặng. Trước và sau những lời xì xào Cimourdain vẫn là người cầm vận mệnh Gauvain cũng như vận mệnh những người khác. Người ta đều biết không thể cầu xin gì được ở ông ta, ông chỉ tuân theo tiếng gọi của lương tâm, mà chỉ riêng ông nghe được. Mọi việc do ông định đoạt. Điều ông đã làm với chức trách chủ trì tòa án quân sự, ông có thể hủy bỏ với tư cách là đại diện của chính phủ. Chỉ riêng ông có quyền ân xá. Ông có toàn quyền hành động; chỉ ra hiệu một cái là ông có thể tha Gauvain; ông nắm quyền sinh quyền sát; ông là người ra lệnh chém đầu. Trong giờ phút bi thảm này, ông là nhân vật tối cao.

Người ta chỉ còn biết chờ đợi. Đêm đến.