gày hôm sau chúng tôi thỏa thuận Alan cần ở lại một mình cho đến khi mặt trời lặn. Khi trời tối anh sẽ ẩn trên một cánh đồng gần bờ biển, không xa làng Newhalls. Anh không được nhúc nhích cho tới khi nghe thấy tôi huýt sáo. Lúc đầu tôi đề nghị bài Ngôi nhà của Airlie mà tôi rất thích, nhưng Alan phản đối vì bài đó quá quen biết, có thể một anh thợ cày cũng hứng lên mà thổi thì sao. Thay vào đó, anh dạy tôi một vài nhịp một bài của cao nguyên mà từ đó tôi không bao giờ quên và chắc chúng sẽ theo tôi đến lúc chết. Mỗi lần hát lại bài này, tôi lại nhớ lại ngày cuối cùng ấy, nhìn thấy trước mặt Alan đang ngồi trong thung lũng huýt sáo và dùng một ngón tay gõ nhịp trong lúc ánh sáng ban mai đang rõ dần.

Trước khi mặt trời mọc, tôi đã tới đường phố chính của Queensferri. Thị trấn rất đẹp với những ngôi nhà gạch xinh xắn, rất nhiều nhà lợp bằng đá phiến. Nhà hội đồng thành phố trông đẹp mắt, đường phố không được như thế nhưng tôi vẫn thấy xấu hổ bởi quần áo bẩn thỉu của mình.

Khi mặt trời lên cao dần, lửa bếp trong các ngôi nhà được đốt lên, cửa sổ và cửa nhà mở ra và người ta đi ra ngoài đường thì sự ngại ngùng lo lắng của tôi tăng lên. Tôi thấy hình như đất dưới chân không chắc lắm, tôi không có bằng chứng chắc chắn nào cho yêu cầu về quyền lợi của mình thậm chí không có gì chứng minh cho bản thân tôi nữa. Tất cả lung bung vô vọng. Người ta đã lừa tôi một cách thận trọng, tình trạng của tôi hầu như không có lối thoát. Ngay cả khi mọi chuyện sẽ như tôi nghĩ thì cũng cần thời gian để thực hiện yêu cầu của tôi. Nhưng tôi chỉ còn có ba đồng xu trong túi và một người bạn bị săn đuổi cần đi tàu sang Pháp. Là người dẫn đường, tôi không được phép phí thời gian. Trong thực tế, nếu yêu cầu của tôi không được thực hiện thì cái kết cục của hai chúng tôi sẽ là giá treo cổ.

Trong khi tôi lững thững đi và nhận ra dân chúng trên đường và bên các cửa sổ nhìn tôi thiếu tin tưởng ra sao, thấy họ cười với nhau có vẻ coi thường, tự nhiên tôi lại thấy giận dữ. Thật không đơn giản khi nói chuyện với một người biện hộ, nhưng chứng minh cho ông sự đứng đắn của những việc tôi sẽ kể còn khó khăn hơn.

Thật là lạ là tôi dám đến nói chuyện với một người công dân đáng kính như vậy. Tôi thấy xấu hổ khi đứng gần họ vì quần áo bẩn thỉu này. Tôi sợ bị cười khi hỏi tên một người như ngài Rankeillor. Vì vậy mà tôi đi lang thang trên phố tới tận hải cảng, như con chó mất chủ. Tất cả con mắt đổ dồn vào tôi.

Lúc đó khoáng chín giờ sáng, tôi đã khá mệt khi dừng lại trước một ngôi nhà khá sang trọng phía bên đất liền của phố. Đó là một căn nhà với những khung cửa sổ sáng bóng và bồn hoa trước nhà. Tường nhà mới được quét vôi, trước cửa có một con chó đang nằm. Tôi vừa dừng lại trước ngôi nhà yên tĩnh này thì cửa mở và một người đàn ông đi ra nét mặt hồng hào biểu hiện sự thông minh, dễ mến. Ông ta đeo kính và tóc giả. Trông tôi khốn khổ đến mức người khác không muốn nhìn tôi lần thứ hai, nhưng ông này bị cái bề ngoài khốn khổ của tôi tác động, đã đi tới và hỏi tôi muốn gì.

Tôi đáp là tôi đến Queenferry vì công chuyện. Ông mỉm cười làm tôi mạnh dạn hỏi liệu ông có thể chỉ cho tôi nhà của ngài Rankeillor được không.

— Ồ, – Ông nói – Đó là ngôi nhà tôi vừa đi ra và rất may chính tôi là người anh nói đến.

— Nếu đúng thế, thưa ngài, tôi xin phép được ngài tiếp chuyện.

— Tôi chưa biết tên cũng chưa biết mặt ngài. – Người biện hộ trả lời.

— Tôi là David Balfour. – Tôi nói.

— David Balfour. – Người biện hộ nhắc lại khá to, ông có vẻ bị bất ngờ – Ngài từ đâu đến, ngài David Balfour? – Ông hỏi và nhìn tôi.

— Tôi đến từ rất nhiều miền không thể tưởng tượng được, thưa ngài. Liệu có tốt hơn nếu tôi được phép kể riêng với ngài?

Ông Rankeillor có vẻ nghĩ ngợi, các ngón tay mân mê môi dưới, hết nhìn tôi lại nhìn xuống bậc thềm. Cuối cùng ông nói:

— Đúng, đó là tốt nhất.

Ông đem tôi vào trong nhà và dặn một người nào đó là suốt buổi sáng nay ông bận việc không tiếp khách sau đó ông dẫn tôi vào một phòng nhỏ đầy sách và giấy tờ, ngồi xuống và bảo tôi ngồi, mặc dù tôi ngồi một cách lo lắng từ chiếc ghế nệm sạch sẽ sang quần áo bẩn thỉu của mình.

— Và bây giờ, – Ông nói – Nếu ngài muốn trình bày một câu chuyện thì ngài hãy kể đi.

Ông nói một câu tiếng La-tinh bảo tôi đừng kể lan man. Tôi đáp lại cũng bằng tiếng La-tinh là tôi sẽ đi ngay vào vấn đề chính.

Ông gật đầu hài lòng. Tất nhiên ông nói câu La-tinh là để kiểm tra tôi. Mặc dù đã cảm thấy vững tin hơn, máu vẫn dồn lên mặt khi tôi nói:

— Tôi nghĩ mình cũng có quyền hưởng tài sản của họ Shaws.

Ông lấy một quyển vở trong giá sách, đặt trước mặt và nói:

— Tiếp tục đi!

Tôi đã bắn mũi tên đi và bây giờ câm lặng.

— Hãy tiếp tục đi, ngài Balfour – Ngài phải nói tiếp ngài sinh ở đâu?

— Ở Essendean, thưa ngài. – Tôi đáp – Ngày mười hai tháng ba năm 1733.

Ông kiểm tra số liệu này trong sổ. Tôi không biết rõ ông muốn gì.

— Cha ngài, mẹ ngài là ai?

— Cha tôi là Alexander Balfour, hiệu trưởng ở Essendean. Tên trước khi đi lấy chồng của mẹ tôi là Grace Pitarrow. Tôi nghĩ rằng gia đình mẹ tôi từ vùng Angus.

— Ngài có giấy tờ tùy thân nào không? – Ngài Rankeillor hỏi.

— Không, thưa Ngài – Tôi nói – Nhưng mục sư ở Essendean, ngài Campbell, có giấy tờ đó và có thể được đưa tới bất cứ lúc nào. Ngài Campbell cũng sẽ chứng thực điều tôi nói. Và tôi không tin là bác tôi có thể chứng minh tôi nói dối.

— Ngài nói ông Ebenezer Balfour à? – Người biện hộ hỏi.

— Vâng.

— Ngài biết ông ta?

— Ông ta đã nhốt tôi trong nhà.

— Ngài đã gặp một người tên Hoseason à? -– Ông tiếp tục hỏi.

— Những việc này đã làm hại tôi, thưa ngài. Bị bác tôi xúi dục, ông ta đã dụ tôi lên chiếc tầu buồm đang đậu ở cảng này và bắt cóc tôi. Tôi đã cùng chứng kiến lần đắm tầu và trải qua hàng trăm bước chông gai thế mà mãi bây giờ tôi mới đến cho ngài được và trong một trạng thái đáng thương như thế này.

— Ngài vừa nói đến vụ đắm tàu. Nó xảy ra ở đâu vậy?

— Ở ngoài mũi nam của đảo Mull. – Tôi đáp – Hòn đảo mà tôi lên được tên là Earraid.

— Như tôi thấy về mặt địa lý anh biết nhiều hơn tôi. Nhưng tôi có thể bật mí với anh là tất cả điều anh vừa kể hoàn toàn phù hợp với những nguồn tin khác mà tôi nhận được. Anh vừa nói là anh bị bắt cóc. Anh muốn nói gì vậy?

— Tôi muốn nói theo nghĩa đen của từ đó. Tôi đang trên đường đi tới nhà ngài thì bị dụ dỗ xuống chiếc tàu buồm Covenant, bị đánh một cách thô bạo đến bất tỉnh và nhốt dưới hầm tàu. Tôi chỉ tỉnh lại khi chúng tôi đã ở ngoài khơi. Người ta muốn đem tôi đến các đồn điền ở Carolina nhưng nhờ trời, tôi đã thoát khỏi cái số mệnh này.

— Chiếc tàu buồm mắc cạn ngày hai mươi bảy tháng sáu. – Ngài Rankeillor nhắc sau khi nhìn vào quyển sổ ghi chép – Hôm nay là hai mươi tư tháng tám, một quãng thời gian kha khá, gần hai tháng, một quãng thời gian chắc đã làm người thân của ngài lo láng lắm. Tôi thú nhận là tôi không thể hài lòng trước khi ngài kể cho tôi nghe về thời gian đó.

— Với tôi, thưa ngài, không có gì khó khăn để giải thích một cách cần thiết về hai tháng đó. Nhưng trước khi kể những gì xảy ra, liệu tôi được biết có phải tôi đang kể cho một người bạn không?

— Ngài quay trong vòng luẩn quẩn rồi. – Ông biện hộ nói – Tôi nhắc lại, tôi chỉ có thể hài lòng nếu biết rõ mọi việc. Nhưng ở tuổi ngài, tốt nhất là nên có lòng tin vì chắc ngài biết câu tục ngữ “chỉ kẻ làm điều xấu mới sợ nó”.

— Nhưng ngài đừng quên là chính sự cả tin của tôi đã gây ra con đường đau khổ cho tôi, rằng chính cái người, như tôi được biết, mà ngài đang đại diện cho ông ta, đã đẩy tôi vào cuộc đời nô lệ này.

Càng ngày tôi càng lấn được đất và chiếm được lòng tin của ông Rankeillor và lên án chuyện này, tôi mỉm cười lúng túng thì ông lại cười thật to.

— Không, không. Chuyện này không đến nỗi tồi tệ thế đâu. Đúng là tôi có nhận biện hộ cho bác anh, nhưng trong lúc anh đang lang thang ở miền Tây đất nước, thì nước đã chảy rất nhiều dưới cầu và nếu tất cả chưa đến tai anh thì cũng không có nghĩa là chúng tôi nói chưa đủ về anh. Vào đúng ngày tàu bị đắm, ngài Campbell đã đến văn phòng tôi và muốn tôi đưa được anh về đây bằng mọi giá. Tại lúc đó tôi hoàn toàn không biết có anh tồn tại trên đời. Nhưng tôi biết cha anh và do chức năng hoạt động của mình. Chúng ta sẽ còn nói về chuyện này. Tôi có tất cả lý do để lo lắng về điều tồi tệ nhất. Ngài Ebenezer công nhận đã nhìn thấy anh và đã đưa cho anh một món tiền kha khá, điều này có vẻ khó tin. Ông ta nói rằng anh muốn đi vào châu lục địa với ý định học xong ở đó, nghe có vẻ tin được và đáng khen. Khi được hỏi tại sao anh không báo cho ngài Campbell, Ebenezer giải thích là anh có mong muốn khẩn thiết là đoạn tuyệt với quá khứ.

Khi đi sâu vào để hỏi hiện tại anh ở đâu thì ông ta không biết rõ, nhưng cho rằng anh đang ở Leyden. Đó là toàn bộ thông tin của ông ta, tôi hoàn toàn không nghĩ là có ai đó tin ở ông ta. – Ông Rankeillor mỉm cười nói tiếp – Ông ta không hài lòng với những câu chất vấn của tôi nên đã đuổi tôi ra khỏi cửa. Chúng tôi không tiến thêm được bước nào vì mặc dù có những nghi vấn đen tối nhất vẫn chưa có bằng chứng nào chống lại ông ta. Chẳng bao lâu, viên thuyền trưởng Hoseason tới và kể là anh đã bị chết đuối khi chìm tàu. Thế là chấm dứt vụ này. Hậu quả chỉ còn nỗi đau khổ của ông Campbell, với tôi thì tốn ít tiền và một vết nhơ mới của bác anh. Còn bây giờ Ngài Balfour – Ông biện hộ kết luận – Anh đã biết toàn bộ quá trình và anh tự biết có thể tin tôi đến mức nào.

Trong thực tế ông Rankeillor đã kể cho tôi nghe tỉ mỉ hơn nhiều những điều tôi vừa viết. Thỉnh thoảng ông chêm vào một câu với tất cả sự nghiêm túc trong lời nói và cử chỉ làm tôi bỏ hết sự nghi ngại ban đầu. Ngoài ra tôi có cảm giác ông đang đối xử với tôi như một người tin cậy.

— Thưa Ngài, bây giờ khi tôi kể cho Ngài tất cả sự việc đã trải qua, tôi đã phải giao số phận một người bạn tôi vào tay Ngài. Ngài hãy thề với tôi là sự tin cậy đó là thiêng liêng với Ngài. Phần tôi, tôi không đòi hỏi Ngài hứa hẹn gì. Tôi chỉ cần nhìn vào mặt ngài là đủ.

Với tất cả sự nghiêm túc ông ta đảm bảo sự an toàn cần có cho Alan, rồi nói tiếp:

— Đó là sự mở đầu đáng ngại, nếu trong câu chuyện của anh không có gì vi phạm pháp luật thì tôi đề nghị anh cứ nói thoải mái. Nên nhớ rằng tôi là một người biện hộ.

Sau đó tôi kể cho ông từ đầu đến cuối cuộc phiêu lưu của mình; ông nghe chăm chú, kính kéo lên trán, mắt nhắm lại. Nhiều lúc tôi nghĩ ông đang ngủ. Nhưng hoàn toàn không phải như vậy. Như sau đó tôi nhận ra là ông nghe kĩ từng lời và hiểu nhanh một cách đáng ngạc nhiên. Các chi tiết của câu chuyện đã ăn sâu vào đầu ông làm tôi rất đỗi kinh ngạc, thậm chí cả những tên bằng tiếng Gaelic. Nhưng khi tôi dọc đủ họ tên Alan Breck thì giữa chúng tôi có một cuộc tranh luận đặc biệt. Tên của Alan với vụ giết người ở Appin và cái giá đặt cho cái đầu anh tất nhiên khuấy động toàn Scotland. Vừa nghe tôi nói tên anh, ông biện hộ đứng lên khỏi ghế và mở to mắt.

— Ở vị trí anh, tôi sẽ tránh nhắc đến bất cứ một tên gì, anh Balfour ạ. – Ông nói – Và tất nhiên không nói một lần nào đến tên những người cao nguyên đang chống lại pháp luật.

— Có lẽ tôi đừng nói thì tốt hơn, nhưng đã trót rồi thì tôi có thể tiếp tục.

— Không cần. – Ông Rankeillor đáp – Chắc anh cũng đã nhận ra tôi nghe hơi kém, như vậy không có gì đảm bao tôi đã nghe thấy cái tên ấy. Chúng ta muốn gọi bạn của anh là ngài Thomson và không cần cân nhắc làm gì. Tôi khuyên anh trong tương lai hãy làm như vậy với tên những người cao nguyên dù họ còn sống hay đã chết.

Việc này cũng làm tôi thích vì thế trong câu chuyện tiếp tục, mỗi người cao nguyên được tôi cho một cái tên rất “đồng bằng”.

— Đúng vậy. – Người biện hộ nói khi tôi kết thúc câu chuyện – Đó là cả một cuốn tiểu thuyết, là bản trường ca Odysey. Sau này, khi đã hoàn chỉnh tiếng La-tinh của mình, anh nên viết lại câu chuyện đó, cả bằng tiếng Anh nữa nếu tiếng Anh của anh giỏi hơn. Bản thân tôi thì thích lối diễn tả cổ điển hơn. Anh đã chìm sâu vào cuộc, hoặc như chúng ta vẫn nói, còn có trò gì mà anh chưa tham gia trong cuộc hành hương của mình? Chắc anh phải có sự khôn khéo hiếm hoi khi đi vào hoàn cảnh khó khăn mà như tôi phải công nhận, vẫn giữ được mình tỉnh táo. Cái ông Thomson này hình như là một con người có rất nhiều ưu điểm, có lẽ hơi hiếu chiến một chút, nhưng tốt nhất là sau những chiến tích vừa qua anh ta hãy nhanh chóng lên thuyền trên biển bắc vì, David ạ, con người này có thể đưa anh vào những rắc rối đáng buồn. Chắc chắn anh muốn giữ anh ta bên mình vì anh ta là một người bạn đường chung thủy, nhưng tôi muốn nói là cả hai người không lên quên cái giá treo cổ. Tuy nhiên tôi nghĩ rằng, một cách nhân đạo mà nói, thời gian bất hạnh của anh chẳng bao lâu nữa sẽ lùi về quá khứ.

Trong lúc ngẫm nghĩ về cuộc phiêu lưu của tôi, ông nhìn tôi một cách vui vẻ và thiện cảm tới mức tôi không giấu được sự hài lòng của mình. Một thời gian dài tôi đã chỉ tiếp xúc với những người bị săn đuổi, sống ngoài vòng pháp luật. Không biết bao lần phải ngủ ngoài trời trên cao nguyên làm cho cái thực tại được ngồi trong ngôi nhà sang trọng, an toàn, nói chuyện với một người lịch sự… có vẻ cao quý với tôi.

Khi nghĩ đến điều đó, tự nhiên tôi nhìn vào quần áo bẩn thỉu, tàn tạ của mình và lại thấy lúng túng. Nhưng ngài biện hộ cũng đã nhận ra điều đó và đánh giá đúng nó. Ông đứng dậy đi ra cầu thang và gọi người nhà chuẩn bị bữa ăn thứ hai cho ngài Balfour, ông ấy sẽ ở lại ăn trưa ở đây. Sau đó ông dẫn tôi lên tầng trên vào một buồng ngủ, lấy một cái chậu tắm, lược và xà phòng, chuẩn bị sẵn một số quần áo, có lẽ là của con trai ông. Và với một câu chào tạm biệt vui vẻ; ông rời phòng để cho tôi thay đồ.