ean rời Mexico City, gặp lại Victor ở Gregoria và ì ạch lái cái xe tã ấy đến Lake Charles ở Louisiana trước khi đuôi xe sập hẳn xuống đường đúng như hắn dự đoán. Vậy nên hắn điện về cho Inez để xin tiền mua vé máy bay về nhà. Về tới New York cùng giấy tờ ly hôn trong tay, hắn cùng Inez đến ngay Neward làm đám cưới; và ngay tối hôm ấy đã bảo nàng rằng mọi sự đều tốt đẹp cả, không phải lo lắng gì hết. Rồi đầm đìa mồ hôi, lý do lý trấu một tràng dài toàn những điều vớ vẩn, hắn lại nhảy luôn lên xe khách làm một lèo vượt qua lục địa u sầu để đến San Fransisco gặp lại Camille và hai con gái nhỏ. Vậy là hắn đã lấy vợ cả thảy ba lần, ly dị hai lần và hiện đang sống với cô vợ thứ hai.

Sang thu, tôi cũng rời Mexico về nhà. Một đêm ở phía bên kia biên giới Laredo ở Dilley, bang Texas, tôi đang đứng giữa con đường nóng bỏng, dưới ngọn đèn có chụp che bị hàng ngàn con thiêu thân bu quanh thì nghe thấy tiếng chân người từ xa vọng lại trong bóng đêm. Rồi một ông già cao lớn, tóc bạc chảy xuống tận vai, nặng nề bước tới, lưng đeo một cái ba lô. Trông thấy tôi trên đường, ông nói, “Hãy đi và khóc than cho con người,” rồi lại tiếp tục bước vào đêm tối. Phải chăng như vậy có nghĩa là, rốt cuộc, tôi cứ phải tiếp tục cuốc bộ để làm tiếp cuộc hành hương của mình trên những con đường tăm tối ở nước Mỹ? Để chống lại mọi cám dỗ, tôi vội về nhanh New York. Và một đêm, đứng trong một con phố tối ở Manhattan, tôi gọi qua cửa sổ một cái nhà kho, nghĩ rằng các bạn mình đang tụ tập tiệc tùng trong đó. Một cô gái xinh đẹp ló đầu qua cửa sổ nói,

“Cái gì đấy? Ai thế?”

“Sal Paradise đây,” tôi nói và nghe thấy tên mình vang lên trong con phố buồn trống trải.

“Lên đi,” nàng nói. “Em đang pha sô cô la nóng.” Thế là tôi lên gác và thấy nàng ngồi đó, cô gái có cặp mắt trong sáng, ngây thơ, và rất đáng yêu mà từ lâu tôi vẫn kiếm tìm. Chúng tôi thỏa thuận sẽ yêu nhau điên cuồng. Mùa đông đến, chúng tôi dự định chuyển tới San Fransisco, mang theo tất cả đống đồ đạc và quần áo cũ nát trên chiếc xe bán tải xập xệ. Tôi viết thư báo tin cho Dean biết. Hắn trả lời bằng một lá thư khủng khiếp dài mười tám nghìn từ, dành hoàn toàn để kể về thời trai trẻ của hắn ở Denver và nói rằng sẽ đến gặp tôi, rằng đích thân hắn sẽ kiếm một cái xe tải cũ và đưa chúng tôi về nhà. Chúng tôi chỉ có sáu tuần để tiết kiệm tiền mua xe, thế là cứ hùng hục làm việc và tích cóp từng xu. Rồi đột nhiên không hiểu sao Dean lại đến sớm hơn đến năm tuần rưỡi, vậy nên chẳng ai trong chúng tôi có đủ tiền để thực hiện kế hoạch.

Nửa đêm, tôi đi dạo phố rồi quay về nói cho cô gái của mình những gì tôi nghĩ trong cuộc đi dạo ấy. Nàng đứng đấy, giữa căn phòng tối, mỉm cười kỳ lạ. Tôi kể vài chuyện, rồi chợt chú ý đến sự lặng phắc của căn phòng, tôi nhìn quanh và thấy một cuốn sách nát đặt trên cái radio. Tôi nhận ra đó là cuốn Proust của Dean, hắn chuyên đọc nó vào các buổi chiều khi cảm hứng về sự vĩnh cửu lên cao. Như trong giấc mơ, tôi thấy hắn nhớn đôi chân đi tất bước từ hành lang vào. Hắn không nói được. Hắn nhảy loi choi và cười, lắp bắp, múa tay múa chân, mãi rồi mới nói thành tiếng, “À... phải nghe mới hiểu được...” Thế là chúng tôi dỏng tai lên nghe. Nhưng hắn đã quên mất câu định nói rồi. “Thật đấy, nghe này... e hèm! Nhìn kìa, Sal thân mến... Laura đáng yêu... tôi đã đến... tôi đã đi... nhưng mà đợi đã... à, ừ.” Hắn ngắm bàn tay mình, đôi mắt mang nỗi muộn phiền hóa đá. “Tôi không thể nói nữa... mọi người có hiểu không... nhưng mà nghe này!” Chúng tôi lại lắng nghe. Hắn đang lắng nghe tiếng động trong đêm. “Phải!” hắn thì thầm sợ hãi. “Mà mọi người thấy đấy... chả cần phải nói thành lời nữa... chả cần nói năng gì cả.”

“Nhưng sao ông đến sớm thế, Dean?”

“À,” hắn nói, nhìn tôi như lần đầu tiên biết nhau, “hơi sớm, ừ. Chúng ta... chúng ta sẽ biết... rằng thì... tôi cũng không biết nữa. Tôi đến bằng vé tháng tàu hỏa hạ giá... ngồi trên toa cho nhân viên... những toa tàu ghế cứng... qua Texas... thổi sáo và kèn ocarina suốt dọc đường.” Hắn rút ra cây sáo gỗ mới và thổi những nốt chói tai, chân đi tất cứ nhảy lên chồm chồm. “Thấy chưa!” hắn nói. “Tất nhiên tôi có thể nói ngay lập tức, và thật ra tôi có hàng lô chuyện để nói với ông, bởi tôi đã đọc đi đọc lại cuốn sách hay muốn chết của tay Proust này suốt dọc đường đến đây, đã thưởng ngoạn hằng hà sa số điều thú vị đến nỗi không có đủ THỜI GIAN mà kể ông nghe, mà ta VẪN chưa kịp nói chuyện về Mexico, về cuộc chia tay của ta ở đó khi ông bị sốt nữa chứ... nhưng khỏi cần phải nói. Tuyệt đối không cần nói năng gì cả, đúng không?”

“Được thôi, ta sẽ không nói nữa.” Nhưng hắn lại bắt đầu kể lại những việc hắn làm ở LA, kể chi tiết, đã đến thăm thú một gia đình ra sao, đã ăn tối với họ thế nào, đã trò chuyện với ông bố, với các cậu con trai, các cô con gái nhà đó... trông họ thế nào, họ ăn món gì, đồ đạc nhà họ, suy nghĩ, sở thích của họ, đáy sâu tâm hồn họ; hắn mất liền ba tiếng đồng hồ để kể tỉ mỉ từng chi tiết và sau khi kết luận hắn nói thêm, “Nhưng ông thấy những điều tôi thực sự muốn nói với ông rồi đấy... để sau này... ở Arkansas, qua đấy bằng tàu hỏa... thổi sáo... chơi bài với tụi nhóc con, bằng cỗ bài con heo của tôi... thắng, thổi kèn ocarina... cho bọn thủy thủ nghe. Một chuyến đi khủng khiếp dài năm ngày năm đêm chỉ để GẶP ông thôi đấy, Sal ạ.”

“Còn Camille thì sao?”

“Tất nhiên nàng đã cho phép tôi đi, tất nhiên... nàng vẫn đợi tôi. Giữa Camille và tôi, mọi chuyện đều đâu vào đấy cả rồi, mãi mãi...”

“Thế Inez?”

“Tôi... tôi... tôi muốn nàng cùng trở về Frisco, xếp cho nàng chỗ ở bên kia thành phố... ông thấy thế nào?” Lát sau hắn lại nói, “Không hiểu sao tôi lại đến đây nữa... À phải, tất nhiên rồi, tôi muốn được gặp cô gái tuyệt vời của ông và gặp ông... mừng cho ông... vẫn yêu quý ông như ngày nào.” Hắn ở lại New York ba ngày rồi vội vàng chuẩn bị quay về bằng cái vé tháng tàu hỏa giảm giá đó, lại một lần nữa vượt qua lục địa, lại năm ngày năm đêm ngồi trên ghế cứng, trong một toa hàng nhếch nhác và bụi bặm. Tất nhiên chúng tôi chả bói đâu ra tiền để mua xe tải và vì thế chẳng thể đi cùng hắn về. Với Inez, hắn chỉ tạt qua một đêm để giải thích, để nói vã mồ hôi, cãi vã và nàng đã tống hắn ra cửa. Có một lá thư gửi cho hắn, do tôi chuyển. Tôi đã xem qua. Thư của Camille. “Tim em tan nát khi nhìn thấy anh xách túi băng qua đường tàu. Em cầu nguyện và cầu nguyện để anh trở về bình yên vô sự... Em rất muốn Sal và bạn gái của Sal đến ở cùng phố với ta... Em biết là anh sẽ thu xếp mọi thứ ổn thỏa nhưng em vẫn rất lo lắng... giờ đây mọi sự đều do ta quyết cả... Dean yêu mến, nửa đầu thế kỷ chấm dứt rồi. Đợi anh về sống cùng mẹ con em suốt nửa sau của nó, hôn anh và yêu anh. Cả ba mẹ con em đợi anh. [Ký tên] Camille, Amy và bé Jeanie.” Thế là cuộc đời Dean đã tìm được bến đậu bên người vợ chung thủy nhất, chịu nhiều cay đắng nhất và hiểu hắn nhất: Camille. Và tôi cảm ơn Chúa thay hắn.

Lần cuối cùng tôi được gặp hắn là trong một hoàn cảnh buồn và kỳ lạ. Remi Boncoeur đã quay về New York sau nhiều lần đi vòng quanh thế giới bằng tàu thủy. Tôi muốn hắn làm quen với Dean. Hai người đã gặp nhau nhưng Dean không nói được nữa, hắn cứ lặng im và Remi quay đi. Remi đã mua sẵn vé xem buổi hòa nhạc của Duke Ellington ở nhà hát Metropolitan. Hắn nài nỉ mời Laura và tôi cùng đi với hắn và bồ hắn. Giờ thì Remi đã mập ra và trầm hơn nhưng vẫn là một quý ông nhiệt tình và quan tâm nhiều đến hình thức. Hắn muốn làm gì cũng phải đúng kiểu như hắn vẫn thường nhấn mạnh. Cho nên hắn đã nhờ gã ghi cá ngựa của hắn lái hẳn một chiếc Cadillac đến đón chúng tôi ra nhà hát. Đó là một đêm đông lạnh buốt. Chiếc Cadillac sắp sửa lăn bánh. Dean đứng trước cửa, chuẩn bị ra ga Pennsylvania về nhà.

“Chào tạm biệt, Dean,” tôi nói. “Tôi thực sự ước gì không phải đi nghe hòa nhạc bây giờ.”

“Ông thấy tôi đi đến phố 40 cùng với mọi người có ổn không?” hắn thì thầm. “Tôi muốn được ngồi lại với ông càng lâu càng tốt anh bạn ạ, với lại, ở đây rét kinh khủng, cái thành phố New York này...” Tôi rỉ tai Remi. Không, hắn không muốn thế, hắn quý tôi nhưng lại không mê nổi mấy thằng bạn ngớ ngẩn của tôi. Còn tôi cũng không định phá vỡ cuộc vui của hắn như đã từng làm tại nhà Alfred ở San Fransisco năm 1947 với sự tiếp tay của Roland Major.

“Không thể như vậy được đâu, Sal!” Tội nghiệp Remi, hắn đã thửa riêng một cái cà vạt để dành cho đêm vui này, trên đấy có in bản sao y như thật hình các tấm vé vào cửa cùng tên Sal, Laura, Remi, Vicki - bồ hắn, cả một loạt truyện cười buồn và một vài câu nói hắn yêu thích, thí dụ như, “Không thể dạy con sáo già hót điệu mới.”

Vậy là Dean không thể cùng đi với chúng tôi đến khu thượng lưu. Điều duy nhất tôi làm được là ngồi xuống ghế sau chiếc Cadillac vẫy tay tạm biệt hắn. Cả gã ghi cá ngựa ngồi bên tay lái cũng chẳng cần biết Dean. Dean, khoác cái măng tô cũ nát mang theo phòng thời tiết giá lạnh miền Đông, đơn độc bước đi xa và hình ảnh cuối cùng của hắn mà tôi nhìn thấy là lúc hắn quành ở góc đại lộ 7, mắt đăm đắm nhìn thẳng phía trước, cắm cúi bước đi. Laura tội nghiệp, người yêu của tôi, người đã được nghe tôi kể hết về Dean, suýt nữa đã khóc òa.

“Ôi, đáng lẽ không nên để anh ấy ra đi như vậy. Ta làm sao bây giờ?”

Dean đã đi rồi, tôi nghĩ bụng, rồi nói to lên, “Hắn sẽ ổn thôi.” Sau đó chúng tôi phóng đến buổi hòa nhạc buồn thảm chán ngắt đó. Tôi cũng chẳng còn bụng dạ nào làm bất cứ cái gì. Suốt thời gian đó tôi cứ nghĩ về Dean, nghĩ đến chuyện hắn đã lên tàu và vượt hơn ba ngàn dặm qua cả miền đất khủng khiếp này, chẳng cần biết để làm gì, ngoại trừ để gặp tôi.

Vậy là trên nước Mỹ, khi mặt trời lặn xuống, tôi ngồi trên cảng sông cũ nát ở Tây Manhattan mà ngắm bầu trời xa, rất xa bên trên New Jersey, cảm nhận thấy cả miền đất nguyên sơ đang phình ra bao la đến tận Bờ Tây, thấy những con đường trải ra dài mãi, thấy những con người đang mơ màng trong cái mênh mông đó, và ở Iowa, cũng dưới bầu trời này, tôi chắc giờ lũ nhóc đang gào khóc tại một miền đất nơi người ta cứ để cho trẻ con tha hồ khóc; đêm nay các vì sao sẽ tắt và chẳng lẽ bạn không biết Chúa chỉ là gấu Pooh? Sao Hôm giờ này hẳn cũng đang ủ rũ, nhấp nháy những tia sáng yếu ót xuống những thảo nguyên miền Trung nước Mỹ, ngay trước khi bóng đêm hoàn toàn buông xuống, chở che cho trái đất, nhuộm thẫm mọi dòng sông, trùm lên mỏm núi, ấp ôm bãi biển, và không ai, không một ai có thể biết điều gì sẽ xảy ra, ngoại trừ những mảnh vỡ sầu thảm của việc già đi theo năm tháng. Tôi chợt nghĩ đến Dean Moriarty, nhớ cả đến ông già của hắn, ông bố mà không bao giờ chúng tôi tìm lại được, cứ thế tôi nghĩ về Dean Moriarty.