Ðêm ấy Giác Tuệ chỉ ngủ vài giờ. Tuy chàng thức giấc trước bình minh, nhưng chàng vẫn nằm trên giường, suy nghĩ cho tới lúc sáng hẳn.

Ðã tới giờ bắt đầu. Chàng vẫn phải đi cùng Giác Dân để gặp Ngọc Cầm. Chàng phải rời nhà ngay lập tức. Giác Tân tiễn chàng và Giác Dân tới cổng.

Ðường phố mát mẻ và yên tĩnh vào lúc sáng sớm. Ngoài đường chỉ có những người gánh những thúng đồ ăn ra chợ, một dân quê từ nhà quê vào kiếm phân, một hoặc hai người bán những quầy điểm tâm. Bầu trời rất quang đãng, ánh sáng ấm áp của mặt trời chiếu xuống bức tường của dinh cơ đối diện với nhà họ Cao. Những con chim sẻ ríu rít kêu chiêm chiếp trong những vòm cây um tùm, chào mừng một ngày mới.

"Em đi, Ðại ca." Giọng Giác Tuệ vang lên trong trẻo trong không khí tươi mát của buổi sáng. Chàng nắm chặt tay Giác Tân.

Giác Tân đau khổ thở dài, "Anh xin lỗi không thể tiễn em xa hơn nữa. Em hãy bảo trọng. Nhớ viết thư thường xuyên."

Giác Tuệ lập lại, "Em sẽ viết thư thường xuyên." Chàng lại nắm chặt tay anh. "Anh đừng buồn quá. Chúng ta sẽ lại gặp nhau mà." Chàng buông tay Giác Tân, như thể hắt đi từ người chàng, rồi quay lại bước vội đi, tay cầm cái gói những hộp thịt mà Ðại ca đã gói cho chàng.

Chàng quay lại vài lần. Giác Tân vẫn đứng vẫy tay tại cổng. Ngay cả khi Giác Tuệ đã xa khỏi tầm mắt, Giác Tân vẫn đứng đó, vẫy tay từ biệt.

Khi hai anh em tới nhà Ngọc Cầm, Giác Dân khẽ gõ lên cửa sổ phòng nàng. Hai người nghe thấy nàng ho, và tiếng lê chân của nàng. Rồi màn cửa được kéo ra và khuôn mặt Ngọc Cầm hiện ra sau khuôn cửa sổ, tóc rối bù và chưa chải.

Ngọc Cầm mỉm cười với hai người. Bỗng nhiên nàng nhận thấy vẻ mặt của Giác Tuệ. Nàng giật mình khẽ hỏi, "Hôm nay hả?"

Giác Dân gật đầu, "Ngay bây giờ."

Ngọc Cầm tái mặt, "Sớm thế?"

Giác Tuệ bước lại gần cửa sổ. Chàng khẽ gọi nàng bằng một giọng thân ái, "Ngọc Cầm." Chàng chỉ có thể trông thấy mặt nàng, và chàng bị phân cách bởi khuôn cửa kính.

Ðôi mắt dịu dàng của nàng nhìn thật kỹ hết khuôn mặt Giác Tuệ. Nàng hỏi với một nụ cười buồn bã, "Anh sẽ không quên Ngọc Cầm, phải không?"

Giác Tuệ khẽ lắc đầu. "Không bao giờ. Ngọc Cầm đã biết bao giờ tôi cũng nhớ Ngọc Cầm."

"Chờ một phút. Ðừng đi vội." Nàng biến mất sau cửa sổ.

Rồi nàng trở lại ngay. Nàng mỉm cười, "Ðây là cái mà tôi một lần đã hứa tặng anh." Nàng mở hé cửa sổ và luồn ra một tấm ảnh của chính nàng.

Sung sướng và biết ơn, Giác Tuệ ngẩng lên nhìn nàng, nhưng nàng đã kéo màn cửa lại rồi. Chàng khẽ gọi, "Ngọc Cầm." Chàng không nghe thấy tiếng trả lời, và người anh thúc giục chàng đi mau. Chàng bất đắc dĩ đi theo Giác Dân ra khỏi cổng.

Hai anh em cùng bước mau, vừa đi vừa nói chuyện. Khi hai người tới bến tầu thì đã thấy Tác Nhân và Hải Cư đang đứng đợi họ.

Hải Cư vui mừng nắm tay Giác Tuệ, "Chúng tôi đợi ở đây lâu lắm rồi. Tại sao anh đến trễ vậy? Con tầu đang định khởi hành không có anh đấy."

"Không có đâu. Dĩ nhiên chúng tôi phải chờ ông Cao chứ." Một người lái buôn trung niên đang đứng gần đó vội nói xen vào. Ðó là ông Vương, người bà con của Tác Nhân. Giác Tuệ đã gặp ông ta rồi. Bây giờ chàng giới thiệu ông ta với Giác Dân.

Tác Nhân bảo Giác Tuệ, "Giác Tuệ, hãy đi coi hành lý của anh." Chàng dẫn Giác Tuệ lên tầu và chỉ cho chàng phòng của chàng. Giác Dân cũng đi theo.

Tác Nhân nói, "Tôi đã trải cái giường cho anh sẵn rồi. Cái gói này có một ít bánh kẹo để anh ăn trên đường đi. Ðây là của Hải Cư và tôi."

Giác Tuệ chỉ biết gật đầu.

Tác Nhân nói huyên thuyên, "Ông Vương sẽ lo cho anh mọi thứ; anh không cần phải bận tâm chuyện gì. Ông ta sẽ giao anh tới tận Trùng Khánh. Từ đó trở đi mọi sự sẽ dễ dàng hơn. Ðừng quên tìm người anh họ của tôi khi anh tới đó. Anh ta có thể giúp anh."

Chiếc thuyền kế bên do một quan chức thuê. Trên thuyền có lính gác cầm vũ khí; trên bến là vài người đang đi tiễn viên quan chức ấy. Bây giờ trên bến nổ vang những tiếng pháo. Con thuyền ấy sắp khởi hành.

Hải Cư bước vào phòng, vỗ vai Giác Tuệ và nói, "Ðừng quên viết thư cho chúng tôi nghe Giác Tuệ; phải viết thật nhiều thư!"

Giác Tuệ trả lời, "Các anh mới là người phải viết nhiều."

Ông Vương bước vào và bảo, "Chúng tôi sẵn sàng khởi hành. Xin ba vị khách lên bờ." Những bạn bè tiễn ông Vương đã ra về cả rồi.

Giác Tuệ đi cùng với người anh và hai người bạn tới tấm ván cầu tầu. Tất cả đều bắt tay nhau.

Giác Dân nói, "Em hãy bảo trọng." Chàng bước xuống tấm ván tầu cùng với hai người kia.

Ba người đứng trên bờ và Giác Tuệ đứng trên đầu mũi tầu. Tất cả cũng vẫy tay từ biệt.

Con tầu từ từ quay mũi. Những hình ảnh trên bờ mỗi lúc một nhỏ đi, rồi biến mất. Ðứng trên đầu mũi tầu, Giác Tuệ vẫn chăm chú nhìn về hướng cũ. Chàng nghĩ chàng vẫn có thể nhìn thấy họ đang vẫy tay. Chàng dụi mắt để chùi cái gì ra khỏi mắt. Khi chàng buông tay xuống, ngay cái hình ảnh của họ trong tâm trí chàng cũng đã biến mất.

Quá khứ dường như là một giấc mơ. Tất cả những gì chàng trông thấy bây giờ là một giải nước xanh, sâu thăm thẳm, phản ảnh cây cối và núi đồi. Trên thuyền mấy người thủy thủ đang chèo những mái chèo dài, vừa chèo vừa ca hát.

Một cảm xúc mới tràn ngập tâm hồn Giác Tuệ. Chàng không biết đấy là vui hay buồn, nhưng là một cái gì rất rõ ràng - chàng đang xa gia đình. Trước mặt chàng là giải nước mênh mông vô tận, đang cuồn cuộn trôi về phía trước, đem chàng tới một thành phố xa lạ. Tại đó tất cả đều mới mẻ và tiến bộ - những hoạt động mới, người mới và bạn bè mới.

Con sông này, con sông muôn đời ban ân sủng này, đang đưa chàng xa khỏi gia đình, nơi chàng đã sống mười tám năm, tới một thành phố và những con người chàng chưa bao giờ trông thấy. Viễn ảnh ấy làm chàng ngỡ ngàng; chàng không có thời giờ tiếc nuối cái đời chàng vất bỏ lại sau lưng. Lần đầu tiên chàng quay lại. Chàng khẽ nói, "Vĩnh biệt." Rồi chàng quay lại phía trước để ngắm dòng sông nước cuốn mau. Cái làn nước trong xanh ấy không một giây phút nào, làm chậm lại những đợt sóng cuồn cuộn xô tới mãi.

Nguyễn Vạn Lý phóng tác