a phải rời cái hang này, độ cao ba nghìn hai trăm mét, lượng mưa hằng năm ba nghìn bốn trăm milimet, hai ngày đẹp trời mỗi năm, gió hú gào mỗi giây thổi hơn một trăm mét: đỉnh dãy núi Ngũ Lĩnh, ở địa đầu của bốn tỉnh Quý Châu, Tứ Xuyên, Hồ Bắc và Hồ Nam. Gió thù nghịch và lạnh buốt. Ta phải quay trở lại với khói lửa cõi người, tìm lại mặt trời và hơi nóng, niềm vui, đám đông, cảnh náo nhiệt; những dăn vặt mà chúng bắt ta chịu đựng muốn gì đi nữa vẫn cứ là sinh khí con người.

Ta đi qua Đồng Nhân với các con phố nhỏ cổ xưa bị lèn chặt vào nhau, với những mái chìa từ các ngôi nhà phủ ra tận tâm phố. Người đi bộ không ngừng bị thúng mủng rổ rá bằng tre của những người đi qua xô đẩy. Ta không nấn ná mấy ở đây, gặp dịp liền đáp luôn xe khách đường trường. Ngay chiều hôm đấy, ta đến một trạm xe đường trường tên là Ngọc Bính. Cạnh đó, người ta mới xây những quán trọ tư nhân nho nhỏ. Ta thuê một gian tý xíu có cái giường cá nhân là đồ đạc duy nhất. Muốn hiểu sát nhưng nếu buông màn thì ta chết ngạt. Bên ngoài vang lên tiếng nhạc quá mạnh trộn lẫn với tiếng chuyện trò có xen cách quãng bằng tiếng khóc, tiếng gào nghe mà sởn gai ốc. Người ta chiếu phim ở ngoài trời trên sân bóng rổ, đều là loại phim kể những chuyện tràng giang đại hải, bi thảm, vui vầy, chia ly, sum họp, với nhiều chương hồi bất tận.

Hai giờ sáng, ta lên xe lửa đi Khải Lý. Tảng sáng, ta đến thù phủ khu tự trị Mèo.

Ta tìm hiểu cac lễ hội thuyền rồng diễn ra ở Thi Động, một làng Mèo. Mộ cán bộ của Ủy ban dân tộc thiểu số tiểu khu giải thích với ta từ cả chục năm, năm nay lễ hội mới mở lại lần đầu. Hơn mười nghìn người Mèo, đôi khi từ các làng núi xa nhất sẽ xuống dự. Những người lãnh đạo của tỉnh và khu tự trị cũng sẽ dự. Ta hỏi anh làm sao đến đó được thì anh trả lời rằng lễ hội sẽ tiến hành ở cách đây hơn hai trăm cây số, không thể đi tới đó mà không có xe hơi. Anh có vẻ bối rối khi ta xin anh đưa ta đi, nhưng nhờ chịu khó thương lượng, cuối cùng ta thuyết phục được anh nhận lời sáng mai hồi bảy giờ ta đến xem liệu có chỗ cho ta không.

Hôm sau, ta đếm trụ sở Ủy ban sớm trước hẹn mười phút. Những xe to đỗ ở đây đêm qua đã biến mất. Bên trong không có một ai. Cuối cùng ta đã moi ra được một nhân viên bảo ta rằng xe đã đi từ lâu. Ta hiểu rằng ta đã bị vào tròng nhưng tình hình rất khẩn cấp lại cho ta một ý. Để hù anh này, ta lấy ra thẻ hội viên Hội nhà văn, cái thẻ chưa bao giờ giúp ta được bất cứ thứ gì mà theo thường lệ lại hay kéo đến cho ta những phiền toái. Ta tuyên bố ầm ầm rằng ta đặc cách từ Bắc Kinh đến đây để viết một phóng sự về hội lễ và ta yêu cầu anh ta ngay tưc khắc tiếp xúc với chính phủ khu tự trị tiểu khu. Không nghi ngờ gì trò lừa bịp này, anh ta gọi nhiều cú điện thoại và cuối sùng thú thật với ta rằng xe của trưởng tiểu thu vẫn chưa lên đường. Ta chạy một lèo tới trụ sở chính phủ. May mắn mỉm cười với ta vì người thu trưởng nghe ta giải thích và mời ta ngồi chen vào trong chiếc xe nhỏ của ông, chẳng hề đặt câu hỏi.

Ra khỏi thành phố, trên con đường gập ghềnh xóc, đám bụi như mây cất lên, kéo dài ra vô tận một dòng xe hơi và xe cam nhông với đủ mọi kiểu người chồng chất ở trên. Đó là cán bộ, nhân viên các cơ quan chính quyền và cả các trường học, các nhà máy của tiểu khu tự trị trên đường đến lễ hội. Trưởng tiểu khu, cựu vương của người Mèo, chắc sẽ chủ trì nghi thức nào đó. Một cán bộ ngồi cạnh tài xế mở cửa xe không ngừng kêu quát lên. Xe ta tiếp tục vượt các xe khác và đi qua nhiều làng mạc lại xuyên qua hai huyện thành, cuối cùng bị kẹt lại trước một bến phà. Một chiếc xe không lên được phà, bánh trước của nó ngâm trong nước. Một chiếc Volga đồ sộ, thật sự nổi bật giữa các xe khác cũng bị dừng lại. Tiếng đồn lan đi rằng đó là xe của bí thư đảng ủy tiểu khu, trong có tỉnh trưởng bị kẹt. Trên bến phà, công an ra sức hò hét. Sau một giờ chạy ngược chạy xuôi để di chuyển xe cộ, họ đẩy hẳn chiếc xe chìm một nửa xuống nước để cho chiếc Volga lên được phà. Chiếc xe buýt mini lúc đó có thể đến đỗ ở sau chiếc Volga, kèm bên là một chiếc xe của công an. Cuối cùng chiếc phà cơidr dây cột và rời bến.

Đúng ngọ, đoàn xe chúng tôi rầm rầm rộ rộ đổ vào cái làng Mèo nằm bên bờ sông Thanh Thủy rộng thoáng. Mặt trời phóng vào mặt nước những tia nắng lấp lóa. Ở hia bên đường, là một cuộc diễu hành không dứt những chiếc dù Tây vài màu và những khăn đội đầu cao bằng bạc mà phụ nữ Mèo vẫn dùng. Trên phố dọc sông dựng một tòa nhà gạch nho nhỏ hai tầng với một sân thượng ở trên cùng, mới toanh: đó là trụ sở hành chính xã. Dọc bờ sông, các ngôi nhà sàn bằng gỗ của người Mèo nối tiếp nhau. Từ sân thượng trụ sở hành chính xã, có thể nhìn thấy hai bên bờ sông nghìn nghịt những đầu người đi đường xen lẫn với những chiếc dù màu và những chiếc mũ rộng vành bóng nhoáng vì dầu cây đại kích, đi lại giữa những thổi hàng nho nhỏ đặt dưới các tấm bạt trắng. Nhiều chục chiếc thuyền rồng trang trí ruy băng đỏ, mũi vểnh cao, lặng lẽ lướt trên mặt sông lấp lánh.

Khi ta vào tòa nhà theo sau thủ trưởng, ta được hưởng sự đối xử tương tự với các cán bộ mà ta đi ké. Công an cũng đứng nghiêm chào ta. Những cô gái Mèo mặc quần áo hội lễ, mắt sáng long lanh và răng trắng, mang các thau nước nóng đến, mời tất cả mọi người những khăn mặt xức nước thơm lừng mới tinh cho mát mẻ. Sau đó các cô dâng cho mỗi người một cốc nước trà mới pha mật tỏa ra mùi hương tế nhị. Cảnh tượng giống như đúc cảnh tượng trong các phóng sự về một người lãnh đạo Nhà nước viếng thăm các vùng dân tộc thiểu số. Ta hỏi một cán bộ trong số đón tiếp chúng ta có phải các cô gái này là diễn viên của đoàn ca múa tiểu khu không. Anh giải thích với ta thật ra đây là học sinh "năm ưu điểm" của trường trung học tại thủ phủ của huyện, học đã được Ủy ban các dân tộc đào tạo đặc biệt trong suốt cả một tuần. Sau đó hai người trong các cô hát một bài tình ca Mèo. Các thủ trưởng nói vài câu khen ngợi rồi mời khách vào trong phòng ăn đã bày sẵn bàn tiệc. Bia và soda được mời dùng. Họ giới thiệu ta với bí thư đảng và trưởng xã, hai ông có biết vài ba tiếng Hán. Trong tiệc, tất cả mọi người ca ngợi tài nghệ người nấu bếp được đón từ thủ phủ về. Mỗi lần dọn món mới, ông ta lại cụm hai tay tỏ ý khoái thác. Sau bữa ăn, lại mang trà và khăn mặt đến. Đã hai giờ, cuộc đua thuyền rồng sắp bắt đầu.

Bí thư đảng dẫn đường, kèm bên có trưởng xã. Đường phố đầy người. Dưới bóng các ngôi nhà sàn, các cô gái mặc váy thêu xếp ly. Nhìn thấy nhóm người có công an hộ tống này, các cô ngừng soi gương sửa sang đầu tóc để tò mò quan sát đám hộ giá cũng đang ngắm khăn mũ, vòng tay, dây cổ mà các cô làm dáng trên người, đôi khi nặng đến mấy ki lô. Không còn biết ai nhìn ai nữa.

Ghế tựa và ghế băng đã được kê trên khán đài tòa nhà sàn bằng gạch, nhìn ra sông. An tọa đâu đấy rồi, mỗi người nhận một chiếc dù nhỏ giống như những chiếc các cô gái Mèo hay dùng, nhưng trong tay các vị lãnh đạo chúng mất đi cái vẻ duyên dáng của chúng. Mặt trời cháy bỏng, mọi người đổ mồ hôi dưới các chiếc dù. Ta thích được xuống bờ sông trà trộn vào đám đông.

Mùi thuốc lá, bắp cải cay cay, mồ hôi, những luồng hơi tanh thối của các bàn bán cá, thịt lợn, thịt bò bốc lên trong hơi nóng. Người ta bán đủ thứ: vải vóc và hàng nghìn món hàng khác, mọi loại bánh kẹo như kẹo mạch nha, đậu phộng, đậu phụ, hạt dưa. Sự náo nhiệt lên đến đỉnh điểm: đấy là một mớ âm thanh hỗn độn của tiếng mặc cả, tiếng cười, tiếng trai gái ghẹo nhau, thêm nữa đám trẻ con chạy đi chạy lại không ngừng ở giữa đám đông. Ta khó nhọc len ra bờ sông nhưng liên tục bị xô đẩy và suýt thì ngã xuống nước. Ta chỉ thoát hiểm nhờ nhảy lên một chiếc thuyền con đậu ở đó. Trước mặt ta đang bập bềnh một chiếc thuyền rồng khoét hẳn từ một thân cây khổng lồ. Để giữ chắc thăng bằng cho nó, một thân cây khác đã được cột chặt ở mỗi mạn, ngang với đường mớn nước. Khoảng ba chục tay chèo đã ngồi đó, ăn mặc như nhau: quần ngắn, nhuộm màu chàm sáng bóng lấy từ cao sừng trâu, nón nhỏ đan tinh xảo bằng tre. Họ đeo kính đen và thắt lưng kin loại lấp lánh.

Giữa thuyền một cậu con trai trang điểm thành gái, trên đầu mang đồ trang sức bạc và cặp tóc của con gái. Đôi hồi cậu ta lại gõ và cái chiêng treo trước mặt có âm thanh trong trẻo. Ở mũi thuyền, chiếc đầu rồng nàng gỗ chạm trổ bôi màu vươn lên, cao hơn một người đứng, phủ một miếng vải đỏ có cắm những lá cờ nho nhỏ. Hàng chục con ngỗng con vịt sống móc vào đó không ngừng quảng quạc.

Những tràng pháo nổ ran và mọi người mang lễ vật đến để cúng tế. Đằng trước con thuyền, một ông già gõ trống, ra hiệu cho đám trai tráng đứng. Một người đứng tuổi ôm trong tay vò rượu trắng to tướng rồi chẳng xắn quần, lội đến nửa người vào nước đổ cho mỗi ta chèo một bát rượu. Đám trai tráng deo kính đen vừa uống tờm tợp vừa hát vừa kêu to lên cảm ơn, rồi tự tay vãi rượu còn ở đáy bát vào dòng sông.

Sau đó, một người có tuổi, được một người khác đỡ bên, cũng lội xuống nước mang một con lợn sống, chân cẳng bị trói đang rống lên những tiếng chói tai đinh óc. Sự náo nhiệt đã đến cùng cực. Cuối cùng, vò rượu to tướng và con lợn được đặt lên một chiếc thuyền nhỏ chở lễ vật đi theo chiếc thuyền rồng.

Khi ta lại lên khán đài tòa nhà sàn, đã gần năm giờ. Trên sông, tiếng trống khua rền nối tiếp nhau, lúc mạnh, lúc nhẹ, lúc khoan lúc nhặt. Ba chục chiếc thuyền rồng tiếp tục vờn chạy mỗi chiếc một cách, không cho cảm giác là chúng sắp bắt đầu cuộc thi. Một số có vẻ như muốn đuổi kịp nhưng thình lình, nhanh như tên bắn, chúng lại rời ra. Trên gác, chẳng ai nóng ruột. Một thành viên của Ủy ban dân tộc thiểu số, rồi một cán bộ của Ủy ban thể dục thể thao đã được gọi lên. Một quyết định vừa được trên đề ra: cho mỗi thuyền rồng một giải thưởng một trăm nguyên và tem phiếu mua một tạ ngũ cốc nếu tham dự thi. Một lúc lâu sau, mặt trời khuất dần, hơi nóng giảm dần, dù không còn cần nữa; nhưng các thuyền vẫn cứ phân tán, cuộc thi chưa bắt đầu. Lúc đó, một người thông báo hôm nay không thi thuyền, các khán giả muốn dự thì ngày mai phải xuôi xuống dưới nữa, cuộc thi sẽ tổ chức cách đây ba chục dặm, trong một làng Mèo khác. Dĩ nhiên, người xem rất tiu nghỉu. Sau một hồi náo hoạt, người ta rời khán đài.

Đoàn xe như con rồng dài chuyển mình và mười phút sau biến mất vào đám bụi vàng vàng. Trong phố chỉ còn lại những toán con trai con gái Mèo đi lại. Rõ ràng cái thú vị nhất của hội lễ sẽ diễn ra đêm nay.

Ta rất muốn ở lại nhưng cán bộ cảnh báo ta rằng mai sẽ không có xe. Ta đáp ta sẽ đi bộ. Anh ta khá tử tế đã giao phó ta cho hai cán bộ Mèo và dặn họ chú ý: "Nếu có gì xảy ra với ông ấy, các anh phải chịu trách nhiệm!" Bí thư đảng và trưởng xã hất đầu: "Đừng lo!" Khi ta trở về trụ sở hành chính xã, không có ai nữa, cửa khóa then cài. Ta không biết bí thư đảng và trưởng xã đi say sưa ở đâu và cũng chẳng tìm ra cán bộ nào nói tiếng Hán. Thình lình ta cảm thấy được giải thoát và ta quyết định dạo chơi trong làng.

Trong dãy phố cổ dọc sông, từng gia đình tiếp đón bạn bè và thân thích; ở một số nhà khách khứa nhiều đến nỗi bàn đầy món ăn phải kê tràn ra phố. Ở cửa vào mỗi nhà, đặt những xô cơm, bát đũa. Cứ việc ăn tùy thích, chẳng ai để ý đến. Ta đã đói, chẳng cần phải khách sáo làm gì. Do không thể giao lưu do ngôn ngữ bất đồng, ta cũng cầm lấy bát đũa: họ mời ta ăn. Đấy là một tập quán lâu đời của người Mèo. Hiếm khi ta cảm thấy thoải mái tự nhiên như thế này.

Những bài tình ca bắt đầu lúc hoàng hôn. Thành những nhóm năm sáu người một, các cô gái đi xuống bờ sông, nhóm này làm thành vòng tròn, nhóm kia cầm tay nhau và họ bắt đầu gọi bạn tình. Tiếng hát lan nhanh trong đêm đã buông xuống. Đằng trước và đằng sau ta, đâu cũng các cô gái, khăn tay hay quạt cầm tay, và vẫn chiếc dù. Trong đám họ có những cô bé mười ba mười bốn tuổi, mới chớm dậy thì.

Mỗi nhóm lại có một cô lĩnh xướng, các cô đồng ca theo. Dẫn hát gần như luôn là cô gái đẹp nhất. Người đẹp nhất được chọn là đầu đàn, cái đó cũng là hợp với tự nhiên.

Tiếng hát của cô lĩnh xướng cất cao lên thoải mái, các cô khác tiếp theo. Nói là hát có thể thiếu chính xác. Những giọng kim trong trẻo đến từ lục phủ ngũ tạng. Không có gì ngạc nhiên nếu người ta gọi chúng là "những ca khúc bay", chúng đến từ sâu thẳm con người. Chúng không điệu bộ lẫn gò ép. Chẳng chút cầu kỳ, chúng vướt bỏ mọi ngượng ngùng. Các cô gái dâng mình toàn vẹn để lôi cuốn bạn tình.

Không ngại sợ sệt, đám con trai đến trước mặt họ tự chọn lấy cô gái hắn thích, tựa như chọn dưa. Lúc đó, nếu cảm thấy được nhìn mặt, các cô gái bèn vẫy khăn tay hay quạt rồi hát càng say đắm hơn nữa. Nếu hai bên ăn ý, cậu con trai bèn cầm tay cô gái kéo đi. Bãi chợ, suốt ngày có cả nghìn người tới đấy đi lại giữa các thồi hàng, bây giờ chỉ là một bãi hát rộng. Ta lập tức chìm vào các bản tình ca. Ta thầm nhủ lúc mở đầu nhân loại, chắc người ta tán tỉnh nhau cũng theo cách này. Sau đó, cái gọi là văn minh đã tạo lập nên sự chia ly giữa xung năng tính dục và tình yêu. Cũng bày đặt ra cac khái niệm hôn nhân, tiền tệ, tôn giáo, luân lý cùng với cái mà người ta gọi là sức ép văn hóa, thật sự là sự ngu xuẩn của giống người.

Đêm dần một đen ngòm. Mặt sông tối thẫm, tiếng trống rền đã im bặt, đuốc đã thắp lên ở trên các chiếc thuyền. Chợt ta nghe thấy gọi "anh!" bằng tiếng Hán, nhưng với một tiếng gọi tình thì chỉ thế đã là đủ. Ta gặp một cái nhìn chờ đợi đăm đắm trong bóng tối, ta liền đứng sững, tim bắt đầu đập dội. Lập tức ta trở về những năm thơ ấu, trở về với những ham muốn của ta. Một xúc động từ lâu ta không còn cảm thấy bỗng cháy lên ở trong ta. Theo bản năng, ta đến gần nhìn nàng, chắc là theo kiểu các chàng trai trẻ tuổi ở đây nhưng cũng có thể vì ánh sáng tối mờ. Ta thấy môi nàng hơi mấp máy, không một âm thanh nào thốt ra. Nàng chờ. Các bạn nàng cũng đã ngừng hát. Nàng còn hết sức trẻ, một khuôn mặt thơ dại, một vầng trán cao, mũi hếch và miệng nhỏ. Ta biết chỉ cần một cử chỉ nho nhỏ của ta là nàng theo ta, nép vào người ta. Nàng vui vẻ giơ cao dù lên. Không chịu nổi cuộc đối mặt đang kéo dài ra, ta đã lắc đầu rồi cười lên dớ dẩn. Quá sợ, ta quay gót bỏ đi, chẳng dám ngoái lại nhìn lần nữa.

Chưa bao giờ ta biết đến kiểu yêu đương này tuy đó mới chính là điều ta mơ tưởng nhất. Bây giờ cơ hội xuất hiện, ta để tuột. Ta phải nhận rằng con mắt long lanh đầy chờ đón của cô gái mũi hếch, trán cao và thanh tú kia chính là nét chung của các cô gái Mèo, nó đã đánh thức dậy ở trong ta một niềm trìu mến đau đáu mà ta quên khuấy đi lâu nay; ta nhận ta ta chẳng còn bao giờ cảm thụ nổi được thứ tình yêu thuần túy đó nữa. Ta phải thừa nhận ta đã già. Không phải chỉ tuổi tác và mọi thứ khoảng cách không tên chia cách ta với nàng, dù nàng có rất gần gụi ta, dù ta có thể đưa tay kéo nàng đi theo thì cũng thế thôi, bởi vì cái trầm trọng nhất chính lại là trái tim ta đã già nua, ta không thể yêu cuồng lên, yêu điên lên mà chẳng nghĩ tới bất cứ cái gì. Các quan hệ của ta với đàn bà từ lâu đã mất đi cái thuần nhất tự nhiên đó, chỉ dục vọng xác thịt còn lại mà thôi. Cho dù ta tìm kiếm khoái lạc trong chốc lát, ta cũng sợ phải gánh vác trách nhiệm. Ta không là sói, chẳng qua chỉ muốn trở thành sói để ẩn trốn vào tự nhiên, nhưng ta không tài nào trút bỏ được cái vỏ nhân hình của ta, ta chẳng qua là một quái vật có lớp vỏ người ở đâu cũng không tìm được ra nơi quay về.

Tiếng khèn cất lên. Cùng lúc, trong các lùm cây ở bờ sông, sau mỗi chiếc dù, các đôi nép vào nhau, ôm ấp, nằm ra giữa trời đất để đắm chìm vào thế giới của mình. Thế giới ấy, như một truyền kì cổ xưa, quá là xa vời với thế giới của chúng ta. Chua chát, ta ra bờ sông.

Trên bãi đất có tiếng khèn, chói lói lên ánh sáng trắng như tuyết của một ngọn đèn cháy bằng xăng treo trên một sào tre to.

Nàng có một miếng vải đen quấn đầu, buộc như khăn, một vòng bạc nâng tóc nàng lên tới đỉnh đầu vốn đã đội một chiếc mũ lấp lánh với phượng vờn ở mỗi bên mũ, năm phiến bạc, hình lông chim phượng, phe phẩy theo mỗi cử động của chân tay. Buộc vào các phiến bạc bên trái là một dải khăn sặc sỡ rủ xuống tận eo, ở mỗi động tác của nàng, tấm khăn lại làm nổi rõ nét tấm lưng ong của nàng. Nàng mặc váy dài bó chẽn, ống tay rộng để lộ ra hai cổ tay phủ đầy vòng bạc. Cả người nàng quấn trong khăn và váy dài đen. Chỉ nhìn được thấy cổ và gáy nàng trang điểm bằng một sợi dây chuyền to nặng. Vắt chéo qua người là một dây trường mệnh với các hoa văn chạm trổ tinh xảo, mỗi vòng khoen của sợi dây khẽ đánh vòng đung đưa trước bộ ngực hơi gồ lên của nàng.

Nàng ý thức đầy đủ rằng trang phục nàng hút mắt nhiều hơn so với áo quần những cô gái khác. Bộ đồ trang sức bạc của nàng chỉ ra gốc gác quý tộc. Hai bàn chân trần cũng đầy duyên dáng yêu kiều, khi nàng nhảy múa theo khèn, các vòng ở cổ chân nàng lanh canh như tiếng pha lê.

Nàng đến từ một xóm núi của người Mèo đen, bông phong lan trắng với hai làn môi đỏ như hoa sơn trà hé mở lộ hàng răng xà cừ xinh đẹp. Mũi phẳng, thơ trẻ, má tròn bầu, mắt cười cợt, đồng tử lấp lánh một màu đen hạt na, tất cả càng tăng thêm vẻ rực rỡ khác thường của nàng.

Nàng chẳng cần đi dọc bờ sông để lôi kéo bạn tình theo. Đám trai trẻ bướng bỉnh nhất ở mỗi làng đến cúi rạp trước mặt nàng, những tiếng khèn cao gấp đôi người, trang điểm với những dải ngũ sắc phấp phới trong gió. Phồng má, đung đưa chân, phác qua những bước nhảy, họ cuốn hút những tà váy xếp hàng trăm ly đến quay tròn. Nhưng nàng, nàng chỉ khẽ nhấc bàn chân trái lên rồi xoay người, duyên dáng lạ lùng. Nàng buộc đám trai trẻ phải nghiêng mình trước nàng, phải hết hơi hết sức thổi khèn. Nàng vô cùng kiêu hãnh thấy họ phấn khích lên là vì nàng.

Nàng không biết đến cái người ta gọi là ghen tuông, nàng không biết đến lòng ác độc của đàn bà, nàng không biết những ả mồi chài đàn ông phải lấy rết, ong vò vẽ, rắn độc, kiến và một nạm tóc của chính các ả cùng máu và nước bọt trộn lẫn lại với nhau rồi nhét tất cả vào một cái hũ với quần áo lót băm nát của người đàn ông bội bạc mà đem hạ thổ toàn bộ xuống sâu một thước để làm cái gì.

Nàng chỉ biết rằng ở một bên sông có một chàng trai và ở bên kia sông có một cô gái, đến tuổi yêu đương bắt đầu sinh ra rầu rĩ. Khi họ gặp nhau trên bãi khèn, vẻ đẹp của hai người làm cho hai người sững sờ và những mầm non của tình yêu bén rễ luôn vào tim họ.

Nàng chỉ biết rằng vào giữa đêm, khi bếp đã phủ đầy tro, người già đã ngáy, trẻ con nói mê thì nàng đứng lên mở cửa sau nhà để chân trần ra ngoài vườn. Chàng trai đến, đội mũ có mỏm sừng bằng bạc. Anh đi sau hàng rào khẽ huýt sáo. Buổi sáng, ông bố gọi chín lần: nếu gọi hơn, bà mẹ sẽ bực. Cầm một cái gậy, ông đẩy cửa buồng nhưng trên giường chẳng ai nữa.

Đêm đã khuya, ta nằm ở dưới một mái hiên, trên bờ sông. Sao và ánh sáng trên mặt nước đã tắt. Sông núi hòa vào nhau trong cùng một màn tối đen, gió núi mát đã nổi, tiếng chó sói tru lên. Bị dứt ra khỏi mơ màng, ta dỏng tai lên sợ hãi. Sự thật đó là tiếng kêu tuyệt vọng của một rủ gọi yêu, buồn khủng khiếp, nửa hát nửa hú chốc chốc lại vẳng lên từng chập.