rước khi rời Hà Nội đi Sài Gòn, nơi cậu được gọi về, Garnier gặp lại Costes trước Nhà hát lớn trong chương trình hòa nhạc hữu nghị Việt-Pháp. Một nghệ sĩ dương cầm người Việt, từng học tại Paris, chơi cùng một dàn nhạc Pháp, biểu diễn trước công chúng người Âu trong khi ở bên ngoài, một đám đông người Việt tụ tập trước những chiếc loa phóng thanh xoàng xĩnh được Bộ phận chiếu bóng Hải Quân tử tế cung cấp. Đâu đó đằng sau những tiếng ọc ạch thậm tệ, người ta có thể nghe thấy những gì còn lại của bản Wanderer - Fantasie(1) hừng hực.

Costes đứng tách ra, ở đầu phố Paul-Bert, nhìn họ chen chúc trước những cánh cửa khóa kín, lắng nghe và không lắng nghe, hiểu rằng kiểu gì thì mọi chuyện cũng trở nên tồi tệ, rằng một sáng kiến lương thiện theo kiểu đó (ít nhất đó là những gì người ta phải giả định, bởi nếu không, hẳn có sự xảo quyệt trong từng chi tiết và như thế thì thật không thể chịu đựng nổi) ngay lập tức biến thành một biếm họa lạc điệu. Pierre thấy ông, điếu thuốc trên môi, lúc lắc trên ngón tay chiếc mũ trắng mà ông từng đổi bằng một chiếc mũ cát thời xưa.

Katia đã đi được ba ngày nay nhưng Pierre không thôi trưng ra nụ cười ngạo nghễ. May thay người kia cất lời trước. Ông chỉ lối vào Nhà hát.

“Đó chính là nơi họ tuyên bố độc lập nhưng cháu thấy đấy, chẳng có gì để làm. Ngay cả để tôn vinh họ thì chúng ta lại đi đến chỗ sỉ nhục họ. Đuổi quân đội thuộc địa đi thì họ nhanh chóng quay lại.

- Chú làm sao thế?

- Chú sẽ chuồn khỏi đây ngay khi có thể, cháu thấy đấy, và chú nghĩ rằng chú sẽ không quay trở lại. ‘Mối họa da vàng’ ư, không, cảm ơn. Có rất nhiều thứ chú yêu ở đây - đàn bà, cũng như mọi người, nhưng cả đàn ông, những kẻ hèn mọn và những người cao thượng, và yêu kẻ thù của chúng ta còn hơn những kẻ tin tưởng vào chúng ta thông qua sự lệ thuộc. Chú cảm thấy hẳn chú có thể tự do yêu tất cả những cái đó nếu như hoàn cảnh khác đi. Nhưng chú thực sự có cảm giác rằng mỗi hành động đều chất nặng quyền lực, mỗi lời nói hàm chứa đầy ẩn ý, mỗi tình huống đều không phải như vẻ bên ngoài và rằng chính chú, ngay từ đầu, chú đã giữ vai trò mà chú không muốn...

- Chú không thấy rằng mình đang phóng đại sao?

- Sainteny và cả ê kíp, bọn chú được cử đến đây để tái lập quyền lực nước Pháp, thế đấy, và thông qua mưu mẹo từ đầu óc của mình bọn chú những tưởng có thể biến đổi được nhiệm vụ ấy. Nhưng De Gaulle không quên điều đó và tất cả những ai kế nhiệm ông cũng chẳng quên: quyền lực nước Pháp - tóm lại là những gì còn lại - đó là tất cả những gì đáng kể... Bọn chú sẽ tóm lấy cái cớ đầu tiên để thay tay nghệ sĩ dương cầm người Việt bằng một tay người Pháp, cho hạ các lá cờ đỏ sao vàng thực ra luôn khiến bọn chú phẫn nộ ấy, và rồi thế đấy. Chuyện đó sẽ dẫn chúng ta đến đâu thì chú chẳng hề biết. Họ sẽ phái chú đi Sài Gòn để nhận huân chương từ tay D’Argenlieu và thay vào đó chú sẽ yêu cầu một cây thuốc lá Gauloises.”

Họ rời xa nhà hát giữa lời đả kích lặng lẽ của Costes, đi dọc theo một trong những đại lộ hai bên là những ngôi nhà thuộc địa rộng rãi ghi dấu ấn khu phố Tây. Đó là nhà hát được xây tròn nơi các cô bé mặc váy màu xanh dương đã chơi dương cầm trong suốt tám mươi năm qua, trong khi đó, giữa cảnh lộn xộn ở khu phố cổ Hà Nội, cả một dân tộc con rồng cháu tiên thức dậy và giũ vảy trong sự sục sôi mà người Pháp hầu như không biết. Những câu nói vỡ mộng của Costes thoảng qua Pierre: không phải là cậu không nghe thấy những lời nói đó, nhưng chúng được lọc qua niềm hạnh phúc mong manh còn đang ro ro bên tai cậu. Costes đột ngột dừng lại, mải mê hút thuốc, rồi:

“Katia đã đi chưa? ông hỏi. Chú ngỡ nhìn thấy cô ấy ở khách sạn Métropole, nhưng có lẽ đó là ai khác.”

Pierre đỏ mặt. Những giọt mưa đầu tiên bắt đầu rơi xuống. Costes hiểu; vả lại, ông biết chắc điều đó. Ông lập tức thấy nhói lên vì ghen nhưng rồi cảm giác đó vụt qua mau, bởi lẽ ông đã bỏ cuộc từ lâu, bỏ cuộc từ cái ngày trong công viên Buttes-Chaumont nơi làn môi của họ sượt qua nhau, nơi ông cam chịu, phục tùng bản án: có gì đó trong cô, có gì đó trong ông không cho họ vượt qua ranh giới tình bạn.

“Chú hiểu,” ông nói, cảm thấy mình hơi ngố, điều không thường xuyên xảy ra với ông.

Pierre vẫn im lặng. Cậu đã đoán trước cơn ghen này và cậu thấy thỏa mãn vì điều đó, đến mức mà cậu cho rằng Costes phản ứng chỉ vì ghen tuông mà không thấy rằng cơn ghen chỉ ăn nhập với sự tầm thường trong bản năng yêu đương của riêng cậu, rằng ghen tuông gắn liền với sự thiếu kinh nghiệm sống, niềm say sưa khám phá và vô số những cảm xúc không chắc chắn.

Costes ngạc nhiên quan sát cậu. Ông đã ngỡ gặp một kẻ ngây thơ mà ông cảm thấy đích thân phải có trách nhiệm, cũng như đối với bất kể chi tiết nào trong cái chết của bố cậu ta. Ông phát hiện ra một sự im lặng thận trọng và toan tính, có gì đó đáng ghét, có lẽ là đáng khinh; với ông, tình cảm của ông cao quý đến mức ông muốn khoác lên nó lớp vỏ bọc của thờ ơ.

Họ còn trao đổi với nhau vài lời rồi chia tay đúng thời điểm chất chứa hiểu lầm này, đầy những nghi ngờ có lẽ không còn lắng dịu nữa, điên tiết vì chính họ và vì đối phương. Ngay lúc ấy, Pierre chẳng hề chậm trễ quay về phố Nhà Thờ qua lối bờ hồ. Nhưng ngày hôm sau, cậu đã cảm thấy bị tước mất niềm hạnh phúc và việc nghĩ đến cô, cách xa hàng nghìn cây số, trong một căn phòng tồi tàn ở Brooklyn, đã chẳng còn mang lại cho cậu sự thỏa mãn vẻ vang như trước nữa.

Khi lên máy bay đi Sài Gòn, ý nghĩ sẽ gặp lại Inès thoáng qua trong đầu và cậu cố giả vờ dửng dưng nhưng thực sự không hề dửng dưng tí nào. Trong khi tiếng động cơ quen thuộc ầm ầm bên tai, cậu phải thừa nhận, sau một cuộc đấu tranh chóng vánh, rằng vị của ả thật lạ và dễ chịu và rằng khi yếu ớt đẩy ả ra bằng mấy từ “không không” hời hợt, ả gợi hứng một cách tuyệt vời. Thật thú vị khi hình dung cảnh nhượng bộ, thôi không cưỡng lại nữa, ta sợ run lên khi tưởng tượng ra trận chiến. “Vậy nếu mình yêu cả hai thì sao?” cậu thì thầm với chính mình, với cái giọng cậu muốn bất chấp, nhưng thực tế lại đầy vẻ tự do quá trớn.

Sau đó, cậu nghĩ đến những gì Blondeau sẽ nói với Blaizot, với Carlisle - và cậu nghiêm túc nghĩ đến tất cả những câu hỏi đó trong suốt thời gian còn lại của chuyến bay.