ã lâu lắm rồi, vào hồi mà cây sồi cổ thụ mọc trên đường đi Uxt-ca mới chỉ lớn hơn cây bông cúc một chút, có một ông lão đánh cá tên là Ia-sen.

Người ta gọi ông là Ia-sen vì mắt ông rất sáng. Ông là người rất khôn ngoan và rất tốt bụng, thường giúp đỡ mọi người. Ai ai cũng kính trọng ông, yêu mến ông và thường lấy ông ra làm gương.

Mặc dù tuổi đã cao, ông lão Ia-sen vẫn không muốn bỏ chài lưới. Cánh tay của ông vẫn còn cứng cáp, có phần còn cứng hơn cả cánh tay thanh niên nữa. Một mình ông lão đánh cá bằng hai người thường. Người ta bảo nhau: « Lương tâm ông cụ không có một chút tội lỗi nào. Ông cụ như là một bậc thánh vậy. Ông cụ không bao giờ tức giận, không bao giờ xúc phạm đến ai, cũng không bao giờ chửi ai ».

Một con quỷ náu mình dưới những doi cát gần đấy nghe được câu chuyện. Y rắp tâm chiếm đoạt bằng được linh hồn ông cụ. Y không muốn bị địa ngục quở trách, gọi là đồ vô tích sự.

Từ lúc đó, ông lão không còn gặp may như trước nữa. Đi đánh cá, ông lão thấy toàn những thứ vô dụng mắc vào lưới: dăm con cua, mấy cái vỏ sò, và những thứ rác rưởi khác. Một lần, ông lão đang từ chỗ đánh cá quay trở về thì có một người lạ mặt bơi thuyền đến gần, chào ông rồi hỏi thăm cá mú hôm nay ra sao. Ông lão đáp:

― Mấy hôm rày chài lưới kém quá, ông ạ. Mắc lưới có mỗi chút cá con. Tôi đã thả xuống biển cho nó lớn rồi.

Người lạ mặt nghe vậy cười nhạo:

― Xem chừng ông tuy lớn tuổi mà còn dốt nghề lắm. Lưới của ông, gì mà kỳ vậy? Mắt lưới nhỏ thế kia, hèn chi mấy con tép chả mắc vào. Ông thử nghĩ coi, nếu cửa nhà ông chỉ cao độ gan tay thì khác nào vào được, chỉ có chó với mèo vào thôi. Ông nhìn lưới của tôi đây này. Mắt lưới có to không nào? Mà cá của tôi đánh được có nhiều không nào?

Ông lão Ia-sen rất ngạc nhiên:

― Hay quá! Cả làng tôi, ai cũng dùng một loại lưới như của tôi. Thế, ông người ở đâu vậy?

― Tôi ấy à? Ở xa lắm.

― Tôi tuy có tuổi thật nhưng không bảo thủ đâu. Nói phải thì ai, tôi cũng nghe. Ông nói cho tôi hay xem, nên làm thế nào?

Người lạ mặt suy nghĩ một chút, rồi bảo:

― Tháo cái lưới đang dùng ra, đan lấy một cái như của tôi đây này. Sau đó, ông sẽ thấy ai đúng. Chỉ sợ lúc ấy há miệng mắc quai thôi.

Ông lão Ia-sen cám ơn người lạ mặt rồi chèo thuyền vô bờ. Ông nghĩ bụng: « Có lẽ mình phải nói cho bà con hay về kiểu lưới mới này. Ấy, nhưng mà chưa chắc người ta đã tin ngay được. Chi bằng mình làm thử trước lấy một cái đã. Nếu mà tốt thật thì không cần phải bảo ».

Hôm sau, ông lão ngồi nhà tháo tấm lưới cũ ra đan tấm khác như người nọ khuyên. Công việc chưa làm bao giờ nên cứ lúng túng mãi, ròng rã ba ngày liền tấm lưới mới đan xong.

Hôm sau, ông lão đem lưới lên thuyền, chèo ra khơi. Làm dấu thánh giá xong, ông buông lưới.

― Xem nào!

Nhưng tấm lưới mới chẳng thấy công dụng gì cả. Không có lấy một con cá nào mắc lưới. Ông lão thở dài ngán ngẩm quay thuyền về. Bỗng cái người hôm trước lại đến hỏi:

― Công việc thế nào, hả ông Ia-sen?

― Hỏng bét cả. Hôm nay đến con cua cũng không được nữa, ông ạ.

― Thế ông dùng lưới nào?

― Lưới mới đan.

― Cho tôi xem nào.

Ông lão nhắc tấm lưới dưới lòng thuyền lên. Người lạ mặt phá ra cười.

― Ông không biết đan lưới rồi. Hãy thử nhìn tôi xem. Ngần này cá cơ mà. Ông về không cũng phải thôi, đến mạt kiếp cũng không có con cá nào trên biển Ban-tích này vào lưới của ông đâu. Đan mắt lưới to nữa vào. Cứ thử mà xem.

Ông lão Ia-sen về nhà, lại bắt tay vào đan tấm lưới khác. « Vất vả một tí cũng không sao ― Ông lão nghĩ ― Mình gắng làm lấy một tấm lưới như của người nọ. Âu cũng là tìm tòi giúp bà con một cách kiếm sống ».

Nhưng tấm lưới đan xong vẫn không bắt được cá. Ông lão tức lắm. Đúng là từ cha sinh mẹ đẻ đến giờ, ông lão không kìm được nữa. Vất tấm lưới xuống đáy thuyền, ông cụ chửi:

― Quỷ tha ma bắt cái của nợ này đi cho rồi!

Ngay lúc ấy, cái người lần trước bơi thuyền đến. Ông lão lúc này mới nhìn kỹ thì thấy dưới cái mũ trùm đầu của y nhô lên một cặp sừng.

Người nọ cười vang:

― Ông Ia-sen bề trên ơi, ông đã phạm hai tội rồi nhé. Tức giận là một này. Cầu khẩn đến tôi là hay này. Bất hạnh cho ông rồi đấy. Linh hồn ông, bọn ta sẽ đem xuống địa ngục thôi. Ông nhớ đấy nhé.

― Thằng xảo quyệt. Mi đánh lừa ta lần này thì được, chớ lần khác thì liệu hồn đó. Cút ngay, nếu không tao...

― Ấy đừng nóng thế, ông già. Tốt hơn hết là chúng ta thử thảo luận với nhau một tí xem sao đã nào. Nếu ông cho tôi linh hồn của ông, tôi sẽ cho ông cái lưới tự bắt cá. Chỉ cần quăng cái lưới ấy xuống biển là trong nháy mắt, ông sẽ có đầy cá. Được không? Nếu ông mà không nghe, tôi sẽ không để cho ông yên đâu. Ông sẽ phải sống trong đói rách đến hết đời. Chửi rủa, phạm tội rồi, trước sau ông cũng phải xuống địa ngục cơ mà. Ông hãy suy nghĩ xem thế nào lợi hơn.

― Tao nghĩ thế này này: Mày mà không cút đi, tao sẽ cho một mái chèo vào cổ. Hiểu không?

― Ông già này bướng bỉnh quá ― Quỷ càu nhàu ― Ông cứ về nghĩ cho kỹ đi. Bao giờ nghĩ kỹ rồi thì đập vào cái gốc thông già trên bờ ba cái, tôi sẽ đến liền.

Ông già Ia-sen đi về nhà. Ông bật cười thấy mình ngây thơ quá. Sáng hôm sau, ông lão vơ lấy bó chão rồi đi đến chỗ gốc cây thông già. Đến nơi, ông lão làm dấu thánh giá rồi đập vào gốc cây thông ba cái. Trong chớp mắt, quỷ đã hiện ra. Y cười cười:

― Tôi biết mà. Ông đâu phải người tốt. Thế nào ông cũng đồng ý với tôi thôi.

― Tôi đồng ý với anh. Nhưng trước hết, anh phải thực hiện cho ta ba điều đã.

― Nói nhanh đi. Trên đời này, việc gì ta cũng làm được hết.

Ông lão chỉ các doi cát bảo:

― Ta muốn ở đây có một cái vịnh lặng sóng để người dân có thể neo thuyền. Anh hãy chuyển các doi cát kia vào gần bờ để cho chỗ này có được cái vịnh.

Quỷ hít một hơi dài rồi bắt đầu thổi. Nó thổi ba ngày ba đêm liền. Cuối cùng thì các doi cát đã dịch lại gần bờ. Quỷ tháo cả mồ hôi hột. Nó hỏi:

― Bây giờ tôi phải làm gì nữa đây?

― Anh hãy trồng lên những doi cát ấy một rừng thông đầy để gió khỏi thổi cát bay đi.

Lại ba ngày ba đêm nữa, quỷ tất bật đi lấy thông ở Đu-ni-nốp, Khra-brốp và Rút-vian và trồng trên các doi cát.

― Điều cuối cùng ông muốn gì? ― Quỷ hỏi, trong bụng y đã mừng thầm sắp bắt được linh hồn lão.

― Ta sẽ vỗ tay hai cái. Trong khoảng thời gian đó anh phải gỡ cuộn dây này ra và quấn chặt nó vào người từ đầu đến chân.

Quỷ nghe vậy, cười khanh khách, khoái lắm:

― Đúng là trò vặt. Thôi làm đi nào.

Ông lão Ia-sen vừa vỗ tay một cái đã thấy quỷ quấn dây chão suốt từ đầu đến chân rồi. Ông lão đè y xuống đất, thắt đầu dây lại, vác lên vai, đem ném xuống biển.

― Hết đường dụ dỗ người ta bằng cái lưới bắt cá nhé. Nằm xuống đáy biển cho cua nó quắp.

Ông lão Ia-sen sau đó còn sống rất lâu.

Khi ông lão chết, toàn thể bà con trong làng đều đi đứa đám ông. Và đến bây giờ, những người dân chài vùng Uxt-ca vẫn còn phải thận trọng khi đi gần cái chỗ mà ông lão Ia-sen đã ném quỷ xuống biển. Con quỷ vẫn còn làm nước xoáy chỗ ấy đục ngầu lên và nước cứ xoáy thành một xoáy sâu, hút xuống tận đáy biển.