ọ bước đi, chân dẫm trên thảm cỏ của cánh đồng cỏ cao. Robert Jordan cảm thấy đám thạch thảo cọ sát vào đôi chân chàng, sức nặng của khẩu súng lục trên đùi, mặt trời trên đầu, chàng nghe lưng chàng thấm đẫm hơi mát của cơn gió nhẹ ùa xuống từ các đỉnh cao tuyết phủ, và trong bàn tay chàng, chàng nhận ra bàn tay rắn chắc khỏe mạnh của cô gái, và những ngón tay của họ đan lẫn vào nhau. Từ lòng bàn tay kia ép sát vào lòng bàn tay chàng, từ những ngón tay họ đan lẫn vào nhau, từ chiếc cổ tay khẽ chạm vào cổ tay chàng, một cái gì bắt đầu từ bàn tay kia, từ những ngón tay kia và từ chiếc cổ tay kia lan truyền tới chàng, một cái gì tươi mát như hơi gió đầu tiên đến từ biển cả, khẽ làm gợn mặt nước lấp lánh, nhẹ nhàng như một cánh lông phớt nhẹ lên môi hoặc như một chiếc lá đang buông rơi trong bầu không khí im lìm, một cảm giác nhẹ nhàng chỉ có những ngón tay họ chạm vào nhau mới nghe thấy, nhưng nó lại ngào ngạt và nặng nề làm sao, nó trở nên khẩn thiết, sôi nổi và mạnh mẽ bởi áp lực của những ngón tay, của lòng bàn tay và của cổ tay họ đang siết chặt lấy nhau, đến nỗi người thanh niên cứ ngỡ rằng có một luồng điện chạy dọc theo cánh tay và xâm nhập vào cơ thể chàng trong một nỗi ước muốn nồng nàn, thấm thía. Mặt trời chiếu trên mái tóc óng ả màu lúa chín của cô gái, trên khuôn mặt có màu nâu vàng ánh, tròn và mịn, trên đường cong của vòng ngực nàng. Chàng nghiêng đầu nàng ra phía sau, siết chặt nàng vào lòng, và nàng run lên trong đôi tay ghì chặt của chàng, và chàng nhận ra đôi vú của nàng qua hai lần vải kaki, chàng nhận ra chúng, nhỏ nhắn và cứng chắc, chàng đưa hai tay mở những chiếc nút áo sơ-mi, đoạn nghiêng người xuống và hôn nàng. Nàng vẫn đứng, người run rẩy, đầu ngửa ra sau, phó mặc cho đôi bàn tay ghì chặt lấy nàng. Sau đó, nàng hạ thấp cằm nàng xuống sát vào đầu chàng, và chàng nhận ra hai bàn tay nàng đang ôm lấy đầu chàng và ghì sát nó vào người nàng. Chàng đứng thẳng người lại và ghì chật nàng trong đôi cánh tay, chặt đến nỗi nàng phải rướn người khỏi mặt đất, dán chặt vào người chàng. Chàng nghe nàng run lên và nàng đặt môi lên cổ chàng. Chàng vừa đặt nàng xuống đất trở lại vừa nói: “Maria, em Maria yêu mến của anh”.

Đoạn chàng bảo:

- Đi đâu bây giờ em?

Nàng không đáp nhưng luồn tay nàng vào trong áo sơ-mi của Robert Jordan, và chàng nhận ra nàng đang mở những nút áo của chàng: “Anh nữa. Em cũng muốn hôn anh nữa”, nàng nói.

- Không được, con dê con của anh.

- Được. Được chớ. Đúng như anh đã làm vậy.

- Không được. Không thể được.

- Được, kìa anh. Ô! Kìa. Ô! Kìa. Ô!

Sau đó người ta nghe xông lên mùi cỏ bị vùi dập. Maria nhận ra vẻ sần sùi của những thân cây nằm rạp dưới đầu nàng và mặt trời chói lọi trên đôi mắt nàng nhắm nghiền lại. Còn chàng, trọn đời chàng hẳn sẽ còn nhớ mãi tới cái hình ảnh của Maria với cái đầu ngửa lên trong đám thạnh thảo, với làn cong chạy từ cổ xuống ngực, đôi môi lay động thật khẽ và những sợi lông mi chớp nhẹ trên hai mắt nhắm nghiền dưới ánh mặt trời và trước mọi sự. Đối với nàng, chỉ còn có màu đỏ, màu cam, chỉ có màu đỏ vàng ánh của mặt trời chiếu trên đôi mắt nàng nhắm nghiền, và tất cả đều cùng một màu sắc đó, tất cả, sự sung mãn, sự chiếm hữu, sự toại nguyện, tất cả đều có màu sắc đó, tất cả đều rực lên trong màu sắc đó. Đối với chàng, đó là lối đi tăm tối không dẫn dắt về đâu, một lần nữa không dẫn dắt về đâu, và một lần nữa không dẫn dắt về đâu, và rồi một lần nữa không dẫn dắt về đâu, bao giờ cũng vậy, không ngừng nghỉ như vậy, không dẫn dắt về đâu cả. Thân thể tựa trên hai khuỷu tay chống xuống mặt đất, điều đó không để làm gì cả. Lối đi tăm tối và vô cùng tận, mãi mãi lơ lửng ở một hư vô không lối thoát, lần này và lại thêm một lần khác nữa, luôn luôn không để làm gì cả, giờ đây, a! Thôi không tái sinh một lần nữa rồi cũng không tới đâu; và giờ đây, ở ngoài mọi điều mà người ta còn có thể chịu đụng được, lên cao hơn, nó đưa cao hơn nữa, cao hơn nữa và không tới đâu cả. Thốt nhiên, người ta nghe một trạng thái rạng rỡ, êm đềm, tất cả những gì tối tăm và rỗng không chợt biến mất, thời gian tuyệt đối ngưng đọng, cả hai nằm đó trong khoảng thời gian đang lơ lửng, và chàng nghe như mặt đất đang động đậy và đang tan biến dưới thân thể hai người.

Sau đó, chàng xoay người nằm nghiêng, đầu chàng vùi sâu trong cỏ. Chàng hít thở từ trong đám cỏ, mùi hương của rễ đất và nắng mặt trời trộn lẫn với nhau, mặt đất sần sùi dưới đôi vai trần và cạnh sườn của chàng, cô gái nằm dài bên cạnh chàng, hai mắt nhắm nghiền. Nàng mở mắt và mỉm cười với chàng. Chàng nói rất khẽ, như đang nói từ một nơi nào rất xa xôi và tuy vậy rất gần gũi: “Chào, dê con”. Nàng mỉm cười và ghé sát vào chàng, nói: “Chào, Inglés của em”.

- Anh không phải là một người Inglés - Chàng nói một cách uể oải.

- Ơ kìa, phải chớ, anh là chàng Inglés của em.

Nàng đưa tay nắm lấy hai tay của chàng và đặt một chiếc hôn lên trán của chàng.

- Đó - Nàng nói - Như vậy được chưa, anh? Có phải em hôn anh khá hơn không?

Sau đó, họ cùng thả bước đi dọc theo con suối và chàng nói. “Maria, anh yêu em, em kỳ diệu, đáng yêu và đẹp tới độ khi gần em, anh có cảm tưởng mình muốn chết. Đang lúc anh yêu em”.

- Ồ! - Nàng nói - Em thì lần nào em cũng đều chết cả. Còn anh, anh không chết à?

- Không. Gần như vậy thôi. Nhưng mà em có cảm thấy đất động đậy không?

- Có. Trong khi em chết lịm đi. Anh hãy đặt tay anh quanh người em đi anh.

- Không. Anh đã có bàn tay em. Bàn tay em đủ rồi.

Chàng nhìn nàng đoạn nhìn lên phía trên đồng cỏ nơi một con chim ưng đang bay lượn kiếm mồi. Bây giờ thì những đám mây to buổi xế chiều đã kéo xuống đỉnh núi.

- Anh với những người khác không có như vậy hả? - Maria hỏi chàng, trong khi họ bước bên nhau, tay nắm tay.

- Không. Đúng vậy.

- Anh đã yêu nhiều người khác lắm hở anh?

- Một vài người nhưng không giống em.

- Và không có như vậy hả anh? Đúng không anh?

- Đó là một khoái cảm, nhưng không thể sánh bằng.

- Và đất cát chuyển động. Trước đó đất cát không chuyển động với anh à?

- Không. Đúng vậy đó em. Không bao giờ.

- A! - Nàng nói - Và ta chỉ có một ngày.

Chàng không nói gì.

- Nhưng dầu sao ta cũng có được điều đó - Maria nói - Và em có làm anh vừa lòng không anh? Anh thấy em có được không anh? Sau này em sẽ đẹp hơn.

- Bây giờ em đã đẹp lắm rồi.

- Không - Nàng nói - Nhưng anh hãy đặt tay lên đầu em đi anh.

Chàng đặt bàn tay lên đầu nàng, nhận ra mái tóc ngắn, mịn màng, nằm rạp xuống đoạn bung lên dưới những ngón tay chàng. Chàng đặt cả hai bàn tay lên đầu nàng, lật ngửa khuôn mặt nàng ra phía sau và chàng hôn nàng.

- Em thích hôn lắm - Nàng nói - Nhưng mà em hôn không khéo.

- Em không cần phải biết hôn em ạ.

- Cần chớ, em cần phải biết hôn chớ anh. Nếu là vợ anh em phải biết mang lại lạc thú cho anh bằng đủ mọi cách.

- Em làm anh lạc thú đủ lắm rồi. Không ai có thể làm hơn nữa.

- Nhưng rồi anh sẽ thấy - Nàng nói trong cơn hạnh phúc tràn trề - Bây giờ, tóc em làm anh buồn cười vì nó dị hợm. Nhưng mà chúng sẽ mọc trở lại. Chúng sẽ dài ra và lúc đó em không còn xấu xí nữa và có thể anh sẽ yêu em nhiều.

- Em có một thân hình đẹp - Chàng nói - Một thân hình đẹp nhất thế giới.

- Thân hình em trẻ trung và mảnh dẻ, thế thôi.

- Không phải vậy. Trong một thân hình đẹp, luôn luôn có cái gì như là ma lực. Anh không hiểu tại sao thứ ma lực đó lại có ở một thân thể này thay vì một thân thể khác. Nhưng em, em có ma lực đó.

- Dành cho anh đó. - Nàng nói.

- Không.

- Dành cho anh chớ. Dành cho anh, luôn luôn cho anh và riêng cho anh. Nhưng cái đó không đủ. Em sẽ học cách săn sóc, nuông chiều anh. Nhưng mà anh hãy nói sự thật cho em nghe, trước đây, anh chưa hề thấy đất cát chuyển động sao?

- Chưa hề. - Chàng thành thật nói.

- Bây giờ thì em thấy em hạnh phúc. - Nàng nói - Bây giờ em hạnh phúc thật sự. Và anh đang nghĩ tới chuyện khác à?

- Đúng, anh đang nghĩ tới công việc của anh.

- Em muốn mình có ngựa để cưỡi - Maria nói - Trong hạnh phúc của em, em mong được ngồi trên lưng một con ngựa tốt và cho ngựa phi nhanh với anh đang phi mỗi lúc một nhanh hơn. Ta luôn phi ngựa nhanh hơn nhưng sẽ không vượt khỏi hạnh phúc của em được.

- Ta có thể cho hạnh phúc của em đi bằng máy bay. - Chàng lơ đãng nói.

- Và cho nó lên cao, lên cao trên nền trời như những chiếc khu trục sáng loáng dưới ánh mặt trời - Nàng nói - Đồng thời kết nó thành những bông hoa thả xuống. Que bueno! - Nàng cười - Hạnh phúc của em cũng không thấy điều đó nữa.

- Hạnh phúc của em có cái bao tử tốt đó. - Chàng nói. Chàng chỉ thoáng nghe nửa câu nói của nàng.

Bởi lúc bây giờ Robert Jordan không còn ở đó nữa. Chàng bước bên cạnh nàng nhưng đầu óc chàng mãi bận rộn với vấn đề cây cầu. Tất cả đều chắc chắn, rõ ràng như lúc ống kính máy chụp hình đã được điều chỉnh. Chàng trông thấy hai cái đồn canh và Anselmo cùng tên du mục đang canh chừng. Chàng nhìn thấy con đường vắng vẻ và lại nhìn thấy những sinh hoạt trên đó. Chàng tìm ra địa điểm mà chàng sẽ đặt hai khẩu súng tự động để có được một trường bắn lý tưởng nhất. Và ai sẽ sử dụng chúng đây? Sau cùng là tôi, chàng nghĩ, nhưng để bắt đầu là ai? Chàng đặt những thỏi thuốc nổ, chêm và cột chúng lại, tháo dây, mắc chúng lại và trở lại địa điểm nơi chàng đã đặt cái hộp đựng bộ phận làm nổ, đoạn chàng bắt đầu nghĩ tới tất cả những gì có thể xảy ra và tất cả những gì có thể sai lạc đi. Chàng nhủ thầm vậy là đủ rồi. Mày đã làm tình với con bé đó, giờ đây thì đầu óc mày đang minh mẫn, quá minh mẫn và mày khởi sự lo âu. Người ta có thể nghĩ ngợi mà không cần phải lo âu gì cả. Đừng lo âu. Mày không được lo âu. Mày biết tất cả những điều phải làm và mày biết điều gì có thể xảy tới. Chắc chắn rồi, điều đó có thể xảy tới.

Mày đã vào cuộc đồng thời biết tại sao mày chiến đấu. Người ta chiến đấu và người ta làm điều phải làm để có cơ hội thắng lợi. Chính vì vậy mà giờ đây Robert Jordan bó buộc phải dùng những người mà chàng yêu mến như người ta dùng những người chiến sĩ và không được có một tình cảm nào với họ nếu chàng muốn thành công. Pablo hiển nhiên là người thông minh nhất trong cả bọn. Hắn đã biết ngay công việc khó khăn, tệ hại tới đâu. Người đàn bà thì hoàn toàn thích hợp với công tác, bà ta vẫn còn tiếp tục như vậy, nhưng mà ý thức về tầm vóc thật sự của vấn đề đã dần dần xâm chiếm lấy tâm hồn bà ta và đã làm cho bà ta thay đổi nhiều. Sordo đã hiểu ra tức thì và ông ta hẳn phải làm tất cả những gì phải làm nhưng không hăng hái bằng chính Robert Jordan.

Vậy thì, chàng nghĩ, có phải mày bảo rằng mày bận tâm về điều có thể xảy ra cho người đàn bà, cho cô gái và cho tất cả mọi người chớ không phải bận tâm về điều có thể xảy ra cho mày à? Cho là đúng đi. Điều gì sẽ xảy ra cho họ nếu mày không tới đây? Không nên nghĩ tới điều đó. Mày không trách nhiệm về họ trong hành động. Lệnh không đến từ mày. Nó đến từ Golz, mà Golz là ai? Đó là một ông tướng tốt. Ông tướng giỏi nhất mà mày được phục vụ dưới quyền. Nhưng mà một người liệu có bổn phận phải thi hành những mệnh lệnh khó khăn cực cùng khi biết chúng đưa mình đi tới đâu không? Ngay khi chúng phát xuất từ Golz, và Golz chính là đảng, đồng thời lại là quân đội? Đúng. Chàng phải thực hiện chúng. Không thử thì làm sao biết được? Ngay trong lúc đón nhận mệnh lệnh, nếu mọi người đều bảo rằng đó là những mệnh lệnh không thể thực hiện được thì thử hỏi người ta sẽ đi tới đâu? Chúng ta sẽ đi về đâu nếu chỉ biết nói “không thế được” mỗi khi nhận lệnh?

Chàng đã từng biết tới nhiều cấp trên chỉ biết đưa ra những mệnh lệnh không thể thực hiện được. Như tên đểu Gomez ở Estramadure chắng hạn. Chàng đã từng biết tới những cuộc tấn công, trong đó cánh quân hai mạn sườn không tiến lên được vì tiến lên là chuyện vô khả hữu. Không, chàng sẽ thi hành lệnh trên nhưng chàng không được thương yêu những người cùng thực hiện công tác với chàng.

Trong mỗi công tác cua họ, những du kích quân luôn mang lại bội phần nguy hiểm và rủi ro cho những người có bổn phận che chở và giúp đỡ họ. Với mục dích gì đây? Rốt cuộc lại là để cho đất nước được thoát khỏi gian nguy và để mọi người có thể sống bình yên trên đó. Điều này đúng và nó có vẻ tầm thường nữa.

Nếu phe Cộng Hòa thua trận thì những ai tin tưởng nơi nó sẽ không sống được ở Tây Ban Nha này. Nhưng mà liệu có chắc như vậy không đấy? Chắc chắn như vậy, chàng thừa hiểu điều đó căn cứ theo những gì xảy ra tại các vùng bị phát xít chiếm đóng.

Pablo là một tay đểu cáng nhưng những người khác là những tâm hồn cừ khôi đáng khen. Và thử hỏi khi bắt họ thi hành công tác này, điều này có phải là phản bội lại họ hay không? Có thể, nhưng mà nếu không thì hai trung đội kỵ binh sẽ tới đánh bật họ khỏi vùng núi này trong vòng một tuần lễ.

Không. Để họ yên, người ta chả được gì. Trừ phi phải để yên mọi người và không quấy rầy ai. Chàng nghĩ, vậy thì mày tin thế à, mày tin rằng lý tưởng nhất là để mọi người được yên thân à? Đúng, chàng tin như vậy. Nhưng rồi sau đó, xã hội có tổ chức cùng tất cả những thứ khác thì sao? Đó là việc của kẻ khác. Còn chàng thì chàng có việc khác để lo sau trận giặc này. Chàng hiện chiến đấu trong trận giặc này bởi nó đã khởi sự trong một xứ sở mà chàng yêu mến, bởi chàng tin tưởng ở nền Cộng Hòa và bởi nếu nó bị hủy diệt thì tất cả những ai tin tưởng nơi nó sẽ khó sống được ở đây, tại nước Tây Ban Nha này, chính những người cộng sản đã cung cấp thứ kỷ luật tốt đẹp nhất, thứ kỷ luật hợp lý và lành mạnh nhất để theo đuổi chiến tranh. Chàng chấp nhận những huấn điều của họ trong khoảng thời gian thi hành công tác bởi vì trong vấn đề chỉ đạo chiến tranh, họ là đảng duy nhất có chương trình và kỷ luật khiến chàng nể nang.

Nhưng những quan điểm chính trị của chàng thì sao? Bây giờ thì chàng không có. Chàng nghĩ, nhưng mày đừng bảo ai biết điều đó. Đừng bao giờ thú thật điều đó. Và mày sẽ làm gì sau này? Tôi sẽ trở về nước tôi và tôi sẽ mưu sinh bằng việc dạy tiếng Tây Ban Nha như trước đây và tôi sẽ viết một cuốn sách xác thật. Chàng nghĩ, tôi có cảm tưởng rằng việc đó không khó khăn gì.

Hẳn là chàng phải nói chuyện chính trị với Pablo. Chắc hẳn là chàng sẽ lấy làm lý thú được biết tiến trình về chính trị của hắn. Rất có thể đó là diễn biến cổ điển đi từ tả sang hữu phái. Giống như lão già Lerroux. Pahlo rất giống Lerroux. Còn Prietro thì không bằng.

Pablo và Prieto có niềm tin tưởng gần như ngang nhau ở thắng lợi sau cùng, cả hai cùng có quan điểm chính trị của kẻ ăn cắp ngựa. Chàng thì tin ở nền Cộng Hòa như một hình thức chính phủ, nhưng nền Cộng Hòa phải thoát khỏi bước đường cùng gặp phải khi cuộc nổi loạn dấy lên. Liệu đã có một dân tộc nào mà giai cấp lãnh đạo thật sự là kẻ thù của nó như dân tộc này chưa?

Kẻ thù của dân tộc. Đó chính là một từ ngữ phải tránh, một sáo ngữ phải dứt bỏ. Đó chính là hậu quả của cuộc chung chạ với Maria. Từ ít lâu nay, những ý tưởng chính trị của chàng đã trở nên chật hẹp và công thức chẳng khác gì một tâm hồn mê muội, và những từ ngữ như “kẻ thù của dân tộc” vẫn đến với chàng trong sự lười biếng thụ động của chính chàng. Tất cả những sáo ngữ về cách mạng và lòng ái quốc, tư tưởng chàng du nhập chúng mà không chỉ trích, luận bàn. Quả thật là chúng đúng đó, nhưng có điều là chàng làm quen với chúng một cách dễ dãi. Tuy nhiên, kể từ đêm trước và từ buổi chiều nay, tinh thần chàng minh mẫn và thuần khiết hơn trước những vấn đề đó. Lòng mê muội kể cũng kỳ cục. Để trở nên một người mê muội, người ta tuyệt đối phải chắc chắn rằng mình có lý, và không gì cho ta sự xác tín - tình cảm về sự hợp lý của mình - bằng sự tiết dục. Sự tiết dục là kẻ thù của tà thuyết.

Ý tưởng này liệu có gây khó khăn cho người ta không? Rất có thể là những người cộng sản đã vịn vào đó mà buộc tội khá nhiều người dân du mục. Khi người ta say rượu hay khi người ta phạm tội xác thịt hoặc tội ngoại tình, người ta khám phá sự hư hỏng của mình ngay trong sự chuyển hóa linh động của niềm tin giáo sĩ: đường lối của đảng. Đả đảo hạng người phóng đãng, tội lỗi của Mayakovsky.

Nhưng Mayakovsky đã trở thành một ông thánh trở lại. Bởi vì ông đã chết và đã được chôn cất, điều này đã hẳn như vậy rồi. Bây giờ thì thôi đừng nghĩ dông dài nữa. Hãy nghĩ tới Maria.

Maria đã từng chống đối kịch liệt sự cuồng tín của chàng. Cho tới giờ phút này, nàng không ảnh hưởng gì tới quyết định của chàng, nhưng chàng không muốn chết tí nào. Chàng sẽ lấy làm vui sướng mà từ chối cái chết của một ông thánh hay một kẻ tử vì đạo. Chàng không vọng tới trận Thermopyles, chàng không thích làm một thứ Horatius của bất luận một cây cầu nào, cũng không muốn làm một cậu bé Hòa Lan với ngón tay thọc vào trong một cái lỗ của con đê. Không. Chàng khoái được sống một thời gian bên cạnh Maria. Chính đó là biểu tượng đơn sơ nhất của những gì chàng ao ước. Chàng khoái sống với nàng trong một khoảng thời gian thật lâu dài, trong một vĩnh cửu. Chàng không tin rằng còn có một “vĩnh cửu” cho chàng trên mặt đất này, nhưng nếu có nó, chàng mong được sống trọn vẹn với nàng. Ta có thể tới khách sạn và ghi tên là ông tấn sĩ và bà Livingstone. Tại sao không? Chàng nhủ thầm.

Tại sao không cưới nàng làm vợ? Chàng nghĩ, chắc hẳn rồi, tôi sẽ cưới nàng. Lúc đó, chúng tôi sẽ làm ông và bà Robert Jordan ở Sun Valley, Idaho. Hoặc Corpus Christi, Texas, hoặc Bute, Montana.

Đàn bà Tây Ban Nha là những người vợ kỳ diệu. Tôi biết điều đó bởi vì tôi chưa hề có vợ. Và khi tôi trở lại với công việc của tôi tại đại học, nàng sẽ là một bà vợ giáo sư rất tốt, và khi bọn sinh viên Tây Ban Nha đến nhà vào buổi chiều để hút thuốc và bàn thảo một cách tự do và bổ ích, về Quevedo, Lope de Vega, Galdos cùng những người quá cố tuyệt vời khác. Maria có thể kể lại cho họ nghe chuyện những quân thập tự của niềm tin đích thật mặc áo xanh, đã ngồi trên đầu nàng trong khi những người khác vặn tay nàng, vén váy nàng lên và nhét vào họng nàng ra sao.

Tôi tự hỏi bằng cách nào Maria có thể làm vừa lòng mọi người ở Missoula, Montana trong trường hợp tôi tìm lại được việc làm ở Missoula. Tôi giả dụ rằng hiện tôi bị chụp cho chiếc mũ đỏ và người ta sẽ liệt tôi vào một danh sách đen, mặc dù đúng ra không ai biết được, không ai nói gì được. Họ không có bằng cớ gì về hành tung của mọi người và ngoài ra cho dù người ta kể lại cho họ nghe về điều đó, họ cũng không đời nào chịu tin. Giấy thông hành của tôi có giá trị ở Tây Ban Nha trước khi ban hành những điều luật mới.

Tôi không thể trở về trước mùa thu năm 37. Tôi bỏ đi vào mùa hè năm 36 và thời gian nghỉ phép chỉ kéo dài trong một năm, và tôi không cần có mặt ở đó trước khi mãn hạn kỳ vào năm tới. Từ bây giờ đến ngày đó, thì giờ hãy còn lâu. Không, tôi không tin rằng mình phải lo lắng gì về công việc ở đại học. Mày chỉ cần tới đó vào mùa thu và mọi việc sẽ êm xuôi. Hãy cố mà trở về kịp lúc đó.

Nhưng mà kỳ lạ thay, nếp sống mà mày đã kéo dài từ bấy lâu nay. Kỳ lạ một cách nghiệt ngã! Tây Ban Nha chính là công việc của mày, nghề nghiệp của mày, vậy thì mày có mặt ở Tây Ban Nha là chuyện tự nhiên rồi. Mày đã làm việc suốt nhiều mùa hè về những dự án xây cất và những công tác kiểm lâm liên quan tới việc làm đường xá. Mày đã học cách sử dụng thuốc nổ và những công tác phá hoại của nó cũng bình thường và tự nhiên cho mày không kém. Luôn luôn phải hối hả một chút, nhưng mà lại bình thường.

Một khi đã chấp nhận ý tưởng về phá hoại dưới hình thức một vấn đề, người ta không còn vấn đề gì nữa. Nhưng những công cuộc phá hoại luôn kèm theo những chi tiết sẽ làm cho chúng trở nên phức tạp hơn mặc dù là người ta xem chúng nhẹ như không. Chàng nhủ thầm, có một nỗ lực cố định để tạo những điều kiện tốt đẹp nhất nhằm thực hiện những cuộc ám sát khi kèm theo những công tác phá hoại. Liệu những danh từ dao to búa lớn có biện giải được những hành động đó không? Liệu chúng có giúp người ta giết người êm ái hơn không? Chàng nhủ thầm, nếu mày cần một ý kiến, thì đây, mày làm được việc một cách dễ dàng. Và mày thành cái gì, hay đúng hơn, điều gì phù hợp với mày khi mày rời khỏi công tác của phe Cộng Hòa? Điều đó có vẻ như bấp bênh vô cùng, chàng nghĩ. Nhưng mà có lẽ mày sẽ thoát khỏi tất cả những kỷ niệm này khi mày ném chúng lên giấy trắng. Mày có một quyển sách hay để viết, nếu mày có khả năng viết. Hay hơn quyển sách kia nhiều.

Nhưng trong khi chờ đợi, tất cả cuộc sống mà mày có được trong hiện tại cũng như trong tương lai, đó chính là ngày hôm nay, là buổi chiều nay, là ngày mai, hôm nay, chiều nay, ngày mai và mãi mãi như thế đến vô tận (hy vọng như thế). Vậy thì tốt hơn hết là mày nên đón lấy cơ hội xảy đến và cám ơn số phận. Và nếu vụ cây cầu không diễn ra tốt đẹp thì sao?.... Hiện bây giờ thì nó khơi mào không sáng sủa gì lắm.

Nhưng mà Maria thì ngoan ngoãn. Có phải không? Ờ! Chàng nghĩ, nàng đã ngoan ngoãn với mày biết bao. Đó có thể là điều mà cuộc đời dành riêng cho tôi. Có thể đó chính là cuộc sống của tôi và thay vì kéo dài sáu mươi năm, nó chỉ kéo dài trong sáu mươi tiếng đồng hồ. Hay đúng ra là bảy mươi hai tiếng đồng hồ, trong ba ngày.

Tôi nghĩ người ta có thể sống trọn một đời người trong bảy mươi tiếng đồng hồ cũng như trong bảy mươi năm... với điều kiện là đời sống bạn phải tràn đầy cho tới lúc khởi đầu của bảy mươi tiếng đồng hồ và lúc người ta đã đạt tới một tuổi nào đó.

Bậy thật! Chàng nghĩ. Cứ nghĩ ngợi một mình như vầy thì ngu xuẩn thật. Đúng là ngu xuẩn. Có thể nó không đến nỗi ngu xuẩn đến như vậy, nghĩ cho cùng. Thôi được, để rồi xem. Lần cuối cùng tôi ngủ với một đứa con gái, là ở Madrid. Không, ở Escurial kìa. Tôi đã thức giấc vào nửa đêm, tưởng người đang nằm bên cạnh mình là một người nào khác, và tôi đã vui sướng tới điên khùng lên, mãi cho tới lúc nhận ra mình lầm, lần đó tôi đã chỉ khơi dậy một đống tro tàn. Nhưng mà ngoài việc đó ra thì đêm đó không đến nỗi tệ lắm. Lần trước nữa là ở Madrid. Tôi đã tự dối mình một chút và trong những trò nghịch ngợm, tôi đã lai rai đùa giỡn về lai lịch cô gái. Rốt cuộc thì luôn luôn vẫn là cùng một câu chuyện. Tôi không phải là kẻ ngưỡng mộ đầy lãng mạn trước người đàn bà Tây Ban Nha và ngoài ra ở bất luận nước nào, tôi cũng vẫn luôn luôn xem một trò qua đường là một trò qua đường. Thế mà tôi đã yêu Maria đến độ khi gần nàng, tôi cảm thấy mình chết thật sự. Tôi không bao giờ tin rằng chuyện đó có thể xảy ra được.

Bởi vậy cuộc đời mày có thể đổi bảy mươi năm lấy bảy mươi tiếng đồng hồ: giờ đây tôi đã sở hữu được kho vàng quý báu đó và tôi may mắn được chiêm ngưỡng nó. Nếu không có được những cái “lâu bền”, những cái “trọn đời”, những cái “từ đây mãi mãi về sau”, mà chỉ có cái “bây giờ”, thì phải tạ ơn chính cái giây phút hiện tại này và tôi lấy làm sung sướng với nó. Bây giờ: ahora, now, heute. Bây giờ, một từ ngữ kỳ cục dùng chỉ cả một thế giới và một đời sống. Đêm nay: tonight, esta noche, heute avend. Life và wife. Đời sống và đàn bà. Vie, Marie, mari. Đời sống, Marie, chồng. Không, nghe không ổn à? Để chỉ “bây giờ”, có tiếng now và frau, nhưng cũng không chứng tỏ được gì. Như tiếng chết, người ta có mort, muerto và tot. Trong ba tiếng này chỉ có tiếng tot là diễn tả ý tưởng về cái chết đúng hơn hết. Chiến tranh: guerre, guerra và krieg. Tiếng krieg nghe gần gũi với ý nghĩa chiến tranh nhiều nhất. Không đúng sao? Hay chính vì chàng biết tiếng Đức ít hơn những tiếng khác? Còn những tiếng chỉ người tình như chérie, sweethart, prenda và schatz, những tiếng đó, chàng luôn đổi chúng ra “Maria” cả. Maria, đúng đó là một cái tên.

Được lắm, chúng nhập vào cái tên đó hết thảy và bây giờ thì không còn chi dài dòng nữa. Quả thật là vụ cây câu càng lúc càng cho thấy những triệu chứng xấu. Đó là một công tác mà người ta không thể thực hiện một cách tốt đẹp vào buổi sáng. Những vị trí không giữ nổi phải đợi tới đêm mới rời bỏ được. Người ta cố gắng kéo dài cho tới đêm. Công việc sẽ êm xuôi với điều kiện là người ta có thể đợi tới đêm để rút lui. Còn phải cầm cự từ sáng tới chiều... Và ông già ngốc Sordo đáng thương kia nữa, ông ta đã bỏ cái thứ tiếng Tây Ban Nha bồi để giải thích cặn kẽ cho chàng nghe. Như thể chàng đã không từng sống với ý nghĩ cố định đầy khổ tâm đó kể từ đêm hôm kia chẳng khác gì một thứ bột khó tiêu lúc nào cũng làm cho ta nặng bụng.

Chuyện kỳ cục! Trọn đời người ta tin rằng những cuộc phiêu lưu tương tự có một ý nghĩa gì khá ghê gớm, và sau cùng chúng không có một ý nghĩa gì cả. Chúng không hề có một ý nghĩa nào. Người ta tưởng sẽ không đời nào biết tới điều đó. Để rồi trong một công việc đầy phiền toái như việc phối hợp hai nhóm du kích quân vô tích sự để giúp người ta giựt sập một cây cầu trong những điều kiện khó khăn vượt bực, để đập tan một cuộc phản công có thể đã khởi sự rồi, người ta sa ngã trước một người đàn bà như con bé Maria kia. Quả thật việc đó phải đến với mày. Mày đã yêu nàng hơi muộn, chỉ có thế thôi.

Vậy, một người đàn bà như Pilar kia đã thật sự đẩy con bé đó vào trong túi ngủ của mày và cái gì xảy ra? Phải, cái gì xảy ra? Cái gì xảy ra? Hãy vui lòng nói cái gì xảy ra. Ừ. Đó là điều xảy ra. Đó chính thật là điều đã xảy ra.

Mày dối lòng với chính mày khi cho rằng Pilar đã đẩy con bé kia vào túi ngủ của mày. Mày đừng gắng súc chối bỏ mọi sự hay bôi bẩn mọi sự làm chi cho thất công. Mày đã bị hốt hồn ngay khi mày thấy mặt Maria. Lần đầu tiên khi nàng mở miệng và nói chuyện với mày, thì đâu đó đã xong xuôi rồi, và mày biết như thế rồi mà. Giờ đây khi mày đã nắm giữ được kho vàng quý báu trong tay rồi, mày không có lý do gì để trách cứ, viện lẽ rằng mày đã chưa hề nghĩ tới một ngày nào đó mày chiếm hữu được nó. Mày thừa hiểu rằng mày chiếm hữu lấy nó và thừa hiểu ngay từ cái phút đầu tiên khi mày nhìn Maria, từ lúc nàng nghiêng người bước ra ngoài, tay bưng cái mâm sắt nọ.

Điều đó đã hốt hồn mày ngay từ cái khoảnh khắc nọ và mày biết rõ như thế, vậy thì tại sao mày lại dối lòng? Trong bụng mày, mày tự cảm thấy kỳ lạ mỗi khi mày nhìn nàng hay nàng nhìn mày. Vậy thì tại sao lại không chịu nhìn nhận chớ? Được rồi. Tốt lắm. Tôi nhìn nhận nó rồi đó. Và đến lượt Pilar khi đẩy nàng tới trước mặt mày, Pilar chỉ xử sự như một người đàn bà thông minh: bà ta đã săn sóc con bé kia khá chu đáo và bà ta thừa biết chuyện gì đang xảy ra ngay từ cái phút con bé trở vào hang với cái mâm đồ ăn.

Sau đó, bà ta đã biến mọi sự thành dễ dàng. Bà ta đã biến mọi sự thành dễ dàng để rồi mới xảy ra cái buổi chiều hôm qua và cái buổi xế chiều hôm nay. Bà ta văn minh hơn mày quá đỗi và bà ta biết rõ giá trị của thời gian. Bà ta đã chuồn êm bởi vì bà ta không muốn kẻ khác phải mất mát điều bà ta đã từng mất mát. Sau đó, vì ý tưởng về sự mất mát lại vượt quá sự chịu đựng của mình, bà ta muốn thối lui vào trong vùng đồi núi kia, và tôi nghĩ rằng chúng tôi đã không giúp đỡ bà ta được gì.

Vậy thì đó là điều đang xảy đến và điều đã xảy đến cho mày. Mày có thể chấp nhận nó một cách dễ dàng. Mày sẽ không bao giờ nữa trải qua hai đêm trọn với nàng. Không có được một đời để sống trọn, không có được một đời để sống chung với nhau, không có những điều rất bình thường của tất cả mọi người, không có gì ráo trọi. Chỉ có một đêm đã sống qua, một lần vào buổi chiều nay, một đêm sắp tới, có thể. Không đâu, ngài ạ.

Mày không có thì giờ, không có hạnh phúc, không có lạc thú, không có con cái, không có nhà cửa, không có buồng tắm, không có đồ pyjama sạch sẽ, không có tờ nhật báo buổi sáng, không có phút thức giấc rực lên với ý nghĩ rằng nàng còn nằm bên cạnh đó và mình không cô đơn. Không có, không có tất cả những thứ đó đâu. Nhưng bởi vì đó là tất cả những điều mày ước ao trong cuộc sống, bởi vì mày đã tìm thấy nó, tại sao lại không có được đến một đêm, chỉ một đêm thôi, nằm trên giường với những gối chăn ấm cúng?

Mày luôn đòi hỏi cái không thể xảy ra được. Mày luôn đòi hỏi chính cái vô khả hữu. Vậy thì nếu mày yêu con bé đó như mày đã từng thú thật, tốt hơn hết là mày nên yêu nó như vũ bão và hãy đặt trọn cho bằng được những gì mày thiếu hụt trong thời gian và trong sự liên tục. Mày nghe chưa đó? Ngày xưa người ta phó thác vào đó cả một đời người. Và bây giờ đây khi mày đã tìm thấy nó, nếu mày có được hai đêm, mày tự hỏi sự may mắn từ đâu mà có. Hai đêm. Hai đêm để thương yêu, ngưỡng vọng và trìu mến. Trong cái tốt đẹp nhất và trong cái tồi tệ nhất. Trong bịnh hoạn và trong sức khỏe. Cho đến khi nào cái chết ngăn cách chúng ta. Trong hai đêm. Có thể hơn nữa. Có thể hơn nữa, và bây giờ thì mày hãy dứt bỏ những ý tưởng đó đi. Bây giờ mày có thể ngừng suy nghĩ. Cái đó không tốt cho mày đâu. Đừng làm điều gì không tốt cho mày. Đừng làm điều gì không tốt cho mày. Và chắc chắn là cái đó không tốt rồi.

Golz đã nói tới chính điều đó. Mỗi lúc, Golz càng tỏ ra thông minh. Chính ông ta đã hỏi chàng về chuyện đó: sự đền bù cho một công tác bất thường. Có phải Golz đã biết tới điều đó hay không, và có phải sự hối hả, sự khiếm khuyết thì giờ và những hoàn cảnh đã tạo ra nó? Chàng có nghĩ rằng đó là cái gì đặc biệt bởi vì nó đã xảy đến cho riêng chàng? Có phải Golz đã từng lăn lộn trong giấc ngủ hối hả khi ông ta chỉ huy đội kỵ binh không chính quy của Hồng Quân, phải lo phối trí những điều kiện, những hoàn cảnh khác biệt và tất cả những công việc đó có giúp cho ông ta tìm thấy ở những người đàn bà kia một cái gì giống như ở Maria không?

Dĩ nhiên là Golz, ông ta cũng thừa biết rõ điều đó và muốn quy định cho ta phải sống trọn vẹn đời mình trong hai đêm mà mình được ban tặng; khi phải sống như ta đang sống bây giờ, cần phải tập trung tất cả những gì ta cần phải có trong khoảng thời gian ngắn ngủi mà ta sở hữu được chúng.

Phương cách tốt. Nhưng chàng không tin rằng Maria hoàn toàn chỉ do hoàn cảnh tạo nên. Dĩ nhiên, trừ phi nàng là phản ứng của những hoàn cảnh sống của chính nàng cũng như những hoàn cảnh sống của chính chàng, về phần nàng, những hoàn cảnh không lấy gì làm thuận tiện lắm, chàng nghĩ. Không. Không thuận tiện lắm đâu.

Nếu cơ sự đã như thế thì chính vì nó như thế. Nhưng chàng không thấy một quy luật nào buộc chàng phải nói rằng chàng thích điều đó. Chàng nghĩ, tôi không biết liệu bao giờ mình còn có thể cảm nhận điều mình đã từng cảm nhận hay không. Cũng không biết điều đó đã có thể xảy tới cho mình. Tôi muốn có nàng bên cạnh suốt đời. Mày sẽ được nàng, một phần khác của chính con người chàng nói vậy. Mày sẽ được nàng mà. Mày được nàng bây giờ đây, và cái bây giờ đây chính là trọn vẹn cuộc đời mày rồi đó. Không còn có cái gì khác ngoài cái bây giờ. Chắc chắn không có hôm qua, cũng không có ngày mai. Mày phải đợi tới bao nhiêu tuổi trước khi biết điều đó? Chỉ mới hai ngày. Này, hai ngày, đó chính là đời mày, và tất cả những gì sẽ xảy ra trong đó sẽ được tính theo tỷ lệ. Chính bằng cái cách như thế mà người ta sống trọn một cuộc đời trong hai ngày. Và nếu mày đừng có than van hay đòi hỏi cái không thể được thì mày sẽ sống được một cuộc đời tốt đẹp. Một cuộc đời tốt đẹp không tính bằng thời gian trong kinh Thánh.

Vậy thì bây giờ mày đừng lo nghĩ vẩn vơ nữa, hãy chấp nhận cái gì xảy đến cho mày và lo hoàn tất công việc của mày. Và mày sẽ được sống lâu và hạnh phúc. Cuộc sống chàng há không có hạnh phúc trong những lúc sau này hay sao? Mày than phiền cái gì mới được chớ. Chàng nhủ thầm, với loại công việc này thì phải như vậy đó. Chàng hài lòng với ý nghĩ của mình. Người ta không học hỏi nhiều ở đó bằng ở những người mình gặp gỡ. Chàng lấy làm hài lòng bởi vì chàng đang thích thú và chàng trở về với cô gái, chàng nói với nàng:

- Anh yêu em, con dê con của anh. Em nói gì đó?

Nàng bảo:

- Em nói rằng anh không nên lo phiền với công việc anh đang làm bởi vì em sẽ không xen vào đó, em sẽ không quấy rầy anh. Nếu có việc gì em làm được, anh nói cho em biết.

- Không có việc gì cả - Chàng nói - Công việc thật là đơn giản, em ạ.

- Pilar sẽ dạy em phải làm gì để săn sóc một người đàn ông cho được chu đáo, và em sẽ làm theo đó - Maria nói - Sau đó, trong khi học hỏi tự em cũng sẽ thấy được nhiều thứ, và còn nhiều điều nữa mà anh có thể nói cho em biết.

- Không có gì để làm hết em ạ.

- Que va, hombre, không có gì hết à! Cái túi ngủ của anh đó, sáng nay lẽ ra phải giũ nó cho khô ráo và máng nó ở nơi có nắng và rồi phải để nó vào trong trước khi sương xuống.

- Nói tiếp đi, cưng!

- Phải giặt và phơi khô vớ của anh. Em lo cho anh được có hai đôi.

- Còn gì nữa?

- Nếu được anh chỉ bảo thì em sẽ chùi và lau đầu khẩu súng lục của anh.

- Hôn anh đi em. - Robert Jordan nói.

- Đừng anh, em nói chuyện đứng đắn mà. Anh có chịu chỉ cho em cách lau khẩu súng lục cho anh không? Pilar có nùi giẻ và dầu. Ở trong hang có một chiếc đũa dùng được lắm.

- Xong rồi, anh sẽ chỉ cho em.

- Và sau đó, - Maria nói - nếu anh dạy em cách bắn súng thì một trong hai đứa mình có thể bắn đứa kia và tự sát trong trường hợp có một đứa bị thương và phải làm như vậy để khỏi bị bắt.

- Lý thú lắm - Robert Jordan nói - Em có nhiều ý nghĩ như vậy lắm phải không em?

- Không nhiều lắm đâu - Maria nói - Nhưng ý nghĩ đó tốt. Pilar đã cho em vật này và dạy em cách sử dụng. - Nàng mở túi áo sơ-mi và lấy ra cái bao da giống như những cái bao dùng đựng lược giắt túi, đoạn nàng tháo cái băng cao su ở hai đầu cái bao da và lấy ra một lưỡi dao cạo - Em luôn mang cái này trong mình, chị Pilar nói phải cắt ở chỗ này, đúng phía sau lỗ tai, đồng thời rạch từ ở chỗ đó. - Nàng dùng ngón tay phác nên cử chỉ đó - Chị ấy nói ở nơi đó có một động mạch lớn và khi cắt nó trong cái hướng kia thì người ta không sẩy được nữa. Chị ấy nói việc đó không ăn thua gì và người ta không phải làm gì cả khi động mạch bị cắt đứt.

- Đúng vậy - Robert Jordan nói - Đó là động mạch cổ.

Chàng nghĩ, nàng luôn mang theo lưỡi dao trong người, như thể đã chấp nhận và thấy trước việc gì xảy ra.

- Nhưng mà em lại muốn giết em hơn - Maria nói - Anh hãy hứa là khi nào cần, anh sẽ giết em nghe anh?

- Đúng rồi - Robert Jordan nói - Anh xin hứa.

- Cám ơn anh nhiều - Maria bảo chàng - Em thừa biết rằng chuyện đó không dễ gì đâu.

- Đúng. - Robert Jordan nói. Chàng nghĩ rằng mình đã quên phứt những thứ đó. Chàng đã quên tất cả những vẻ đẹp của cuộc nội chiến khi chàng quá lo nghĩ tới công việc của chàng. Mày đã quên điều đó. Lạ thật! Nó phải như vậy mới được. Kachkine đã không quên được chuyện đó và chính vì vậy hắn đã hỏng việc. Hay là mày không nghĩ rằng chàng thanh niên đó có một viên thuốc trong người? Lạ chưa, bởi vì chàng tuyệt đối không thấy một xúc động nào khi bắn vào Kachkine. Chàng nghĩ rằng điều đó có thể giúp ích cho hắn. Nhưng mà quả thật là chàng tuyệt đối không cảm thấy gì hết.

- Nhưng em có thể giúp cho anh được nhiều việc. - Maria nói với chàng vừa bước đi bên cạnh chàng, lúc ấy giờ trông nàng rất nghiêm trọng và cũng rất đàn bà.

- Trừ chuyện giết anh à?

- Dạ. Em có thể vấn thuốc cho anh khi nào anh hết thuốc điếu có ống. Chị Pilar đã dạy em vấn thuốc khéo lắm, vừa chắc vừa chặt vừa gọn.

- Giỏi lắm - Robert Jordan nói - Em tự liếm lấy chúng à?

- Dạ - Cô gái nói - Và nếu anh bị thương em sẽ săn sóc anh, em sẽ băng bó những vết thương cho anh, em sẽ lau chùi tắm rửa cho anh, em sẽ làm thức ăn cho anh.

- Chắc anh không để mình bị thương đâu. - Robert Jordan nói.

- Vậy thì nếu anh đau ốm thì em sẽ săn sóc cho anh, em sẽ nấu súp cho anh, em sẽ tắm rửa cho anh, em sẽ làm đủ mọi sự cho anh. Và em sẽ đọc sách báo cho anh nghe nữa.

- Có thể anh cũng không bịnh hoạn gì đâu!

- Vậy thì khi anh thức dậy, em sẽ mang cà phê tới bên giường anh...

- Có thể anh không thích uống cà phê. - Robert Jordan bảo nàng.

- Có chớ, anh thích nó mà - Cô gái vui vẻ nói - Anh đã uống đến hai tách sáng nay rồi.

- Và nếu anh chán uống cà phê, nếu người ta không cần bắn anh, anh không bị thương cũng không đau ốm gì, anh chê thuốc lá, anh chỉ có một đôi vớ, và anh tự tay máng lấy cái túi ngủ của anh, thì sao hở con dê con? - Chàng vỗ nhẹ vào lưng nàng - Thì sao, hở cưng?

- Thì em sẽ mượn kéo của chị Pilar và em cắt tóc anh.

- Anh không thích người ta cắt tóc anh.

- Em cũng vậy nữa. - Maria nói - Em thích tóc anh để như vầy. Nếu em không làm gì được cho anh, thì em sẽ ngồi cạnh anh và em sẽ nhìn anh, rồi thì ban đêm, mình làm tình với nhau.

- Tốt - Robert Jordan nói - Ý kiến sau cùng rất khôn ngoan.

- Em cũng thấy như vậy. - Maria mỉm cười - Ô! Inglés - Nàng bảo.

- Anh tên Roberto.

- Không. Em muốn gọi anh là Inglés kia, như Pilar vẫn gọi.

- Dẫu sao anh vẫn tên là Roberto.

- Không - Nàng nói - Bây giờ cho đến trọn ngày, em gọi là Inglés. Này Inglés, em có thể giúp đỡ gì trong công việc của anh không?

- Không. Điều anh đang làm, anh làm lấy một mình, và tất cả đều đã sẵn trong đầu anh rồi.

- Được rồi - Nàng nói - Bao giờ thì xong việc hở anh?

- Đêm nay, nếu anh may mắn.

- Tốt. - Nàng bảo.

Trước mặt họ, những hàng cây sau cùng chạy dài xuống trại.

- Cái gì đó? - Robert Jordan vừa hỏi vừa giơ ngón tay chỉ.

Ở mé dưới của đồng cỏ, nơi có những thân cây đầu tiên đứng sững, người đàn bà đang ngồi gục đầu lên đôi cánh tay. Trong khoảng cách đó, trông bà ta giống như một cái gói âm u, đen tối dựa vào thân cây màu nâu sẫm.

- Đi em. - Robert Jordan bảo, và chàng cắm đầu chạy về phía người đàn bà. Cỏ gai cao tới đầu gối chàng và vướng víu lấy chân chàng. Đến một khoảng cách nào đó, chàng chậm bước lại và bắt đầu bước. Người đàn bà tựa đầu trên đôi tay khoanh lại và bà ta có vẻ to lớn, đen đũi bên thân cây. Chàng đến bên bà ta và nói: “Pilar!” bằng một giọng dịu dàng.

Người đàn bà ngẩng đầu lên nhìn chàng.

- Ồ! - Bà ta nói - Các người đã xong rồi à?

- Đồng chí có chuyện gì buồn phiền à? - Chàng lên tiếng hỏi vừa cúi người xuống bên bà ta.

- Qué va - Bà ta bảo - Tôi ngủ mà.

- Chị Pilar - Maria nói, nàng đã đến bên họ và đang quỳ gối xuống bên cạnh bà ta - Sao vậy chị? Chị thấy khỏe không?

- Chị thấy khỏe lắm. - Pilar bảo. Nhưng bà ta vẫn không chịu đứng dậy. Bà ta nhìn cả hai - Kìa, này Inglés - Bà ta nói - Đồng chí đã lại làm phận sự đàn ông đó chớ?

- Đồng chí có thấy khỏe không? - Robert Jordan hỏi, không chú ý trả lời câu hỏi của bà ta.

- Tại sao không. Tôi ngủ. Còn đồng chí?

- Không.

- Này, - Pilar bảo cô gái - em thấy cái đó đạt chớ?....

Maria thẹn đỏ mặt, không nói gì.

- Hãy để cho nàng yên. - Robert Jordan bảo.

- Không ai hỏi gì tới bản mặt đồng chí. - Pilar bảo chàng.

- Này Maria - Bà nói và giọng bà trở nên rắn rỏi. Cô gái không ngước mắt nhìn lên.

- Maria - Người đàn bà lại nói - Em thấy cái đó đạt chớ?

- Hãy để cho nàng yên. - Robert Jordan lặp lại.

- Đồng chí câm họng lại đi - Pilar nói trong khi vẫn không nhìn chàng - Nghe này, Maria, hãy nói với chị cái gì đi em.

- Không. - Maria nói, và nàng lắc đầu.

- Maria - Pilar nói và giọng của bà ta rắn rỏi không thua gì nét mặt của bà ta lúc đó. Không có chút gì gọi là thân thiện trên khuôn mặt đó - Hãy nói cho chị nghe một cái gì về chính em.

Cô gái lắc đầu.

Robert Jordan nghĩ: nếu tôi không có bổn phận phải làm việc chung với con mụ đàn bà này, với cái thằng chồng say rượu của mụ và với đám người vô tích sự của mụ, tôi sẽ tát mụ ta đến...

- Nói đi, kể cho chị nghe coi nào! - Pilar bảo cô gái.

- Không - Maria nói - Không.

- Hãy để nàng yên. - Robert Jordan nói, và giọng nói chàng không còn bình thường nữa. Chàng nghĩ, tôi sắp sửa phải tát mụ ta rồi đây.

Pilar vẫn không trả lời chàng. Robert Jordan trông không có chút gì giống một con rắn đang mê hoặc một con chim hoặc một con mèo đang rình rập con mồi của nó. Chàng không thể nào tìm ra sự gian dối hay tính xấu xa. Trái lại chàng có cảm tưởng mình đang đứng trước một tâm hồn cởi mở chẳng khác chi một con rắn đang nhô đầu ra. Chàng cảm nghiệm được điều đó. Chàng có thể nhận ra mối hăm dọa của sự cởi mở phơi bày. Dù vậy, sự phơi bày này dường như được hướng dẫn bằng một bản năng khám phá hơn là bởi ước muốn làm điều xấu, Robert Jordan nghĩ thầm rằng tốt hơn là mình đừng chứng kiến cảnh này. Dẫu sao điều đó cũng không đáng cho một cái tát.

- Maria - Pilar nói - Chị sẽ không động tới em đâu. Bây giờ thì em hãy tự ý kể cho chị nghe.

“De tu propia voluntad” [1], đó là những tiếng Tây Ban Nha.

Cô gái lắc đầu.

- Maria - Pilar nói - Bây giờ và tự ý em. Em nghe chị nói chớ? Em hãy kể chuyện gì cũng được.

- Không - Cô gái nói một cách nhỏ nhẹ - Không và không.

- Bây giờ, em sắp sửa kể cho chị nghe rồi đây - Pilar bảo nàng - Bất luận chuyện gì. Rồi em sẽ thấy mà. Bây giờ em sắp sửa kể cho chị nghe rồi đây.

- Đất đã rung rinh - Maria nói. Không nhìn vào người đàn bà - Đúng như vậy. Đó là điều mà em không thể nói cho chị nghe được.

- Có thế chớ. - Pilar nói, giọng nói của bà ta nghe nồng nàn trìu mến và không có vẻ gì gọi là cưỡng ép trong đó. Nhưng Robert Jordan để ý tới những giọt mồ hôi lấm tấm trên trán và môi của bà ta. À! Đất rung rinh. Thì ra sự thật như vậy.

- Đúng như vậy. - Maria nói, và nàng bậm môi lại.

- Dĩ nhiên là đúng như vậy - Pilar nói một cách hiền hòa - Nhưng mà em đừng nói điều đó ra, ngay với gia đình em, bởi người ta sẽ không tin em đâu. Đồng chí có máu Cali chớ, đồng chí Inglés?

Bà ta đứng dậy, Robert Jordan phải đỡ bà ta lên.

- Không - Chàng nói - Không, theo chỗ tôi biết.

- Maria cũng vậy, theo chỗ nàng biết - Pilar bảo - Lạ thật.

- Nhưng đó là chuyện đã xảy ra, chị Pilar ạ. - Maria nói.

- Como que no, hija? - Pilar nói - Tại sao không? Khi tôi con trẻ, đất rung rinh đến nỗi người ta nghe nó trượt đi trong không gian và người ta sợ nó tan biến đi mất dưới thân thể của mình. Đêm nào chuyện đó cũng xảy ra cả.

- Chị nói dối. - Maria bảo.

- Đúng vậy - Pilar nói - Chị nói dối. Người ta không bao giờ nghe đất rung rinh quá ba lần trong đời mình. Nhưng mà nó có rung rinh thật không?

- Dạ có - Cô gái nói - Đúng vậy mà.

- Với đồng chí cũng vậy chớ, Inglés? Đừng nói dối.

- Đúng - Chàng nói - Đúng như vậy.

- Tốt - Pilar nói - Tốt. Khá lắm.

- Nhưng mà chị muốn nói gì với ba lần của chị? - Maria hỏi - Tại sao chị lại nói vậy?

- Ba lần - Pilar nói - Với em thì đã một lần rồi.

- Chỉ có ba lần thôi à?

- Với phần đông mọi người thì không hề có - Pilar bảo nàng - Em chắc chắn là nó rung rinh chớ?

- Em tưởng đã ngã ập xuống. - Maria bảo.

- Vậy thì nó đã rung rinh thật rồi - Pilar nói - Thôi đi em, chúng ta về trại.

- Ba lần đó là cái quái gì? - Robert Jordan nói với người đàn bà to con trong lúc mọi người cùng bước đi trong đám cây thông.

- Cái quái gì à? - Bà ta liếc xéo chàng - Đừng nói cái quái gì với tôi, Inglés ạ.

- Có phải đó là một trò bùa chú, giống như những đường chỉ tay không?

- Không, với dân du mục thì ai cũng biết rõ và minh chứng được điều đó.

- Nhưng mà chúng tôi không phải là dân du mục.

- Không phải, nhưng các người có chút may mắn. Thỉnh thoảng những người không thuộc dân du mục cũng có chút may mắn.

- Có đúng là đồng chí nghĩ về điều mình nói không? Những ba lần?...

Bà ta lại nhìn chàng một cách quái dị.

- Để tôi, Inglés - Bà ta nói - Đừng làm tôi bực mình. Đồng chí còn quá trẻ để nghe tôi kể chuyện.

- Nhưng mà, chị Pilar... - Maria nói.

- Im đi - Pilar bảo nàng - Em chỉ biết mới có một lần, như vậy và hãy còn đến hai lần cho em nữa trong cuộc đời này.

- Sao vậy chị? - Maria hỏi.

- Ồ! Im đi - Pilar bảo - Im đi... Chị mệt với Busness [2] của tuổi em quá.

- Tại sao không phải là lần thứ ba? - Robert Jordan hỏi.

- Ồ! Đồng chí có chịu im đi không? - Pilar nói - Im đi.

Được rồi, Robert Jordan nhủ thầm. Chả sao cả. Tôi đã từng biết hàng tá dân du mục và họ đều kỳ lạ. Nhưng mà chúng ta cũng kỳ lạ vậy. Có điều khác là chúng ta phải kiếm sống lương thiện. Không ai biết chúng ta thuộc dòng dõi bộ lạc nào, chúng ta có những đặc tính di truyền nào, cũng không ai biết trong những khu rừng nơi xưa kia tổ tiên ta sống có những bí mật gì. Tất cả những gì ta biết được là ta không biết gì. Ta không biết gì về những điều xảy đến cho ta trong đêm tối. Nhưng khi chuyện đó xảy ra vào lúc ban ngày, thì đó là điều lạ. Dẫu sao thì cơ sự đã như vậy rồi và giờ đây không những người đàn bà có bổn phận buộc cô gái phải nói về điều đó trong khi nàng không muốn nói, mà bà ta còn có bổn phận nắm lấy nó và biến nó thành chuyện của mình. Bà ta phải biến nó thành một đề tài của dân du mục. Tôi nghĩ rằng bà ta đã lên núi sống và giờ đây bà ta lại đóng vai bạo chúa. Nếu bà ta mượn điều đó để làm bậy thì hẳn bà ta đáng tội chết. Nhưng đó không phải là điều bậy. Đó chỉ là ước muốn giúp cho bà ta vững tin ở cuộc sống. Ước muốn bám lấy đời sống xuyên qua Maria.

Khi mày bước ra khỏi trận giặc này, mày có thể khởi công nghiên cứu về đàn bà. Chàng tự nhủ thầm, mày có thể bắt đầu với Pilar. Bà ta đã tạo nên cho mọi người một ngày sống khá phức tạp, nếu mày cần hỏi đến ý kiến của tao. Cho tới bây giờ, bà ta chưa hề đưa ra những câu chuyện thuộc về dân du mục của bà ta. Trừ chuyện bàn tay, chàng nghĩ. Dĩ nhiên là trừ chuyện bàn tay ra. Và tôi không tin rằng bà ta đã ngụy tạo trong chuyện bàn tay. Dĩ nhiên bà không muốn nói cho tôi biết điều bà trông thấy. Bất luận điều gì bà trông thấy được, bà cũng đều tin là thật. Nhưng mà điều này không chứng tỏ được gì.

- Nghe này, Pilar. - Chàng nói với người đàn bà.

Pilar nhìn chàng và mỉm cười.

- Chuyện gì đó? - Bà ta hỏi.

- Đồng chí đừng có bí mật quá như vậy - Robert Jordan nói - Những chuyện kỳ bí làm tôi mệt quá.

- Rồi sao? - Pilar nói.

- Tôi không tin chuyện chằn tinh, chuyện bói toán, cũng như chuyện phù thủy của bọn du mục vất đi.

- Ồ! - Pilar kêu lên.

- Không. Và đồng chí có thể để cho cô gái được yên thân.

- Tôi sẽ đẽ cho cô ta yên.

- Và tất cả những chuyện kỳ bí đó nữa - Robert Jordan nói - Ta có nhiều việc và nhiều điều để làm mà không cần làm cho chúng trở nên rối rắm thêm với những trò vô tích sự. Bớt chuyện kỳ bí đi và làm việc nhiều hơn.

- Đồng ý. - Pilar nói vừa gật đầu biểu đồng tình - Nhưng mà hãy nghe này, Inglés - Bà ta nói và mỉm cười với chàng - Có phải là đất đã rung rinh?

- Đúng rồi, cái con khỉ giọc, nó đã rung rinh đó.

Pilar cất tiếng cười vang và dừng bước đứng lại, nhìn Robert Jordan và càng cười già hơn nữa.

- Ô! Inglés, Inglés - Bà ta vừa nói vừa cười - Đồng chí trông tức cười lắm - Bây giờ thì đồng chí phải làm việc nhiều lắm để lấy lại tư cách của đồng chí đó.

Robert Jordan nghĩ, đồ quỷ dịch. Nhưng chàng im lặng.

Trong khi hai người đang nói chuyện thì mặt trời đã lẩn trong mây, và khi người thanh niên ngoảnh nhìn những dãy núi phía sau, chàng thấy bầu trồi đã trở nên xám xịt, nặng nề.

- Chắc chắn là sắp có tuyết. - Pilar vừa nói vừa nhìn trời.

- Bây giờ à? Gần tháng Sáu à?

- Tại sao không? Vùng núi không biết gì tới tháng nào là tháng nào cả. Ta đang ở vào tuần trăng tháng Năm.

- Không thể nào có tuyết được - Chàng nói - Trời không thể có tuyết được.

- Tuyết vẫn cứ rơi, Inglés. - Bà ta bảo chàng.

Robert Jordan ngẩng đầu nhìn lên bầu trời xám xịt nơi mặt trời đã chuyển sang màu vàng nhạt và biến mất hắn. Màu xám lan rộng, nhợt nhạt và nặng trĩu, màu xám giờ đây đã tô đậm hình các đỉnh núi.

- Đúng - Chàng nói - Có lẽ đồng chí có lý đó.

--------------------------------------------

[1] Tự ý em.

[2] Chuyện.