gười lớn có cái chứng gàn là khăng khăng muốn giải thích những điều không giải thích được.

Bất cứ cái gì họ chưa biết, chưa thấy đều khiến họ bực tức, hễ trên thế gian nảy ra điều gì mới là họ háo hức muốn chứng minh rằng cái mới này giống với một cái cũ mà họ đã biết.

Một núi lửa lặng lẽ tắt đi như điếu thuốc hút hết ư? Tức thì một chục nhà thông thái đeo kính cúi nhòm vào miệng núi, nghe ngóng, hít ngửi, theo dây tụt xuống đến rách toạc đầu gối, rồi leo lên, nút kín không khí trong các ống nghiệm, hý hoáy vẽ, viết sách, bàn cãi, thế mà lẽ ra chỉ cần công nhận: núi lửa này đã ngừng phun.

Rốt cuộc, các nhà bác học đó có thể giải thích được cho chúng ta hiểu các núi lửa hoạt động thế nào không?

Cái bí ẩn của nhà tù Mi-rơ-poan tạo thời cơ cho người lớn lăng xăng đi lại. Các nhà báo, các nhà nhiếp ảnh đến trước tiên, vì đó là nghề của họ, họ chiếm ngay các phòng của khách sạn Thánh Giăng nhỏ và các đại sứ quán ở cửa ngõ thành phố.

Sau đó hầu như từ khắp nơi, các nhà bác học mà người ta gọi là các nhà sinh vật học kéo đến bằng tàu hoả, máy bay, xe tắc-xi, thậm chí xe đạp; họ nhanh nhảu cắt hoa thành bốn phần, đặt cho các phần đó những cái tên rất khó nhớ, rồi đặt chúng lên giấy thấm phơi khô, theo dõi xem bao lâu thì chúng phai màu.

Nghề nghiệp của họ đòi hỏi họ phải xem xét nghiên cứu rất nhiều.

Các nhà sinh vật học tập hợp lại thì thành một hội nghị. Như thế là ở Mi-rơ-poan, có một hội nghị các nhà sinh vật học. Hoa có không biết cơ man nào là loài, nhưng người ta biết chỉ có ba loại nhà sinh vật học: Các nhà sinh vật học uyên bác, các nhà sinh vật học nổi tiếng, các nhà sinh vật học xuất sắc. Họ chào nhau: “Kính chào thầy”... “Xin chào giáo sư”... “Chào bạn đồng nghiệp kính mến”.

Vì khách sạn đã chật ních các nhà báo, người ta phải dựng một cái trại ở quảng trường lớn cho các nhà sinh vật học. Trại này nom như một rạp xiếc nhưng không ngộ nghĩnh bằng.

Tix-tu sống trong lo âu.

Em tâm sự với bác Râu-mép-dài:

- Họ khám phá ra là do cháu, nhất định sẽ sinh chuyện bác ạ.

Bác đáp:

- Đừng lo, họ toàn là dân không biết trồng nổi một khóm hoa. Có mà khám phá... nếu họ phát hiện được, bác sẽ cho cắt râu bác!

Thực vậy, sau một tuần lăm lăm kính lúp chăm chú quan sát từng cái lá, bông hoa, các nhà bác học vẫn không đi đến đâu. Cần phải biết rằng hoa lá mọc ở nhà tù cũng như mọi hoa lá khác. Chỉ khác lạ ở chỗ chúng mọc tươi tốt nội trong một đêm. Các nhà bác học bắt đầu tranh cãi, kết tội nhau là ngu dốt, lừa bịp. Lúc này trại của họ thật giống một rạp xiếc.

Nhưng một hội nghị bao giờ cũng kết thúc bằng một tuyên bố. Các nhà sinh vật học cũng thảo ra một tuyên bố rặt chữ La-tinh cốt sao cho chẳng ai hiểu được; họ nói đến các điều kiện khí hậu đặc biệt, đến chuyện các con chim nhỏ có lẽ đã đánh rơi hạt xuống khu nhà tù, đến một sự phong phú kỳ lạ dưới chân tường nhà tù do chó ở Mi-rơ-poan sinh ra. Rồi họ đi đến một vùng khác, ở đó người ta phát hiện ra một quả anh đào không hột, và Tix-tu lại yên tâm.

Còn những người tù thì sao? Chắc chắn bạn muốn biết họ nghĩ gì.

Xin bạn biết cho rằng sự ngạc nhiên, sự bồn chồn của các nhà sinh vật học là vô nghĩa nếu đem so với sự thích thú của các tù nhân.

Vì thấy chẳng còn chấn song sắt, rào thép gai, cũng như mảnh chai cắm trên tường, họ quên cả chuyện bỏ trốn. Những người hay cáu kỉnh càng ngắm cảnh lạ xung quanh càng nhuần tính lại; những người ác tính quên cãi lộn và đánh nhau. Kim ngân hoa mọc trong lỗ khoá nên không đóng cửa được nữa, nhưng các tù nhân được thả không chịu ra đi, họ đâm thích làm vườn.

Nhà tù Mi-rơ-poan được nêu gương trên toàn thế giới.

Ai là người sung sướng nhất? Đó là Tix-tu. Em thầm biết mình thắng lợi.

Nhưng bí mật vốn rất khó giữ kín.

Khi sung sướng, người ta muốn phô bày ra, hay kêu lên. Thế mà bác Râu-mép-dài không phải lúc nào cũng có thời gian nghe Tix-tu bộc bạch. Vì vậy, hễ ngứa mồm muốn tiết lộ bí mật, Tix-tu lại trò chuyện với con pô-nây Thể thao.

Hai lỗ tai của con Thể thao phủ một lớp lông màu be rất mịn nên ghé môi vào nói gì với nó, người ta lại cảm thấy rất êm và dễ chịu. Mỗi lần đi qua, Tix-tu lại thì thầm với nó đôi lời.

- Thể thao ơi, nghe cho rõ nhé, và đừng có hé ra với ai. - Tix-tu nói với Thể thao một hôm gặp nó ở đồng cỏ.

Con Thể thao dựng tai lên rồi quặt sang ngang.

- Tôi phát hiện ra một điều phi thường. Hoa ngăn chặn cái xấu!