nh nghe có tiếng người lao xao khi anh mang những thùng cát đi đổ lần thứ hai, và ở con đường phía trên thấp thoáng có ánh đèn.

Người thiếu phụ nghiêm nghị bảo anh:

- Họ đến thả thùng xuống lấy cát lên đó. Em đã xong việc ở đây. Ông vui lòng lại đằng kia giúp em một tay được không?

Anh chợt hiểu tác dụng của mấy bao cát đặt ở phía trên cái thang: dây thừng sẽ quàng qua mấy bao cát đó. Từ đấy những cái thùng sẽ được thòng dây để kéo lên và hạ xuống hố. Cứ bốn người kéo một thùng và khoảng hai hay ba nhóm như vậy. Phần lớn họ còn trẻ, làm việc nhanh nhẹn và có hiệu quả. Khi thùng của nhóm này đầy thì đã có một nhóm khác chực sẵn để làm tiếp. Sau sáu lần kéo thùng lên thì đống cát ở dưới chân thang đã được hốt sạch đi.

- Mấy cậu này làm giỏi thật!

Anh thân mật nói và đưa tay áo sơ-mi lên lau mồ hôi. Đám thanh niên không hé một câu cợt nhả khi thấy anh cùng với người thiếu phụ xúc cát. Họ tỏ ra dốc sức vào công việc nên anh cảm thấy không ngượng nghịu gì cả.

- Vâng. Làng em quả thực theo đúng câu phương ngôn “Hãy yêu nhà của bạn”.

- Cái thứ tình yêu gì vậy?

- Đó là tình yêu dành cho chỗ chôn nhau cắt rốn của mình.

- Thật là kỳ lạ!

Anh bật cười và chị cũng tiếng cười theo. Nhưng hình như chính chị cũng không hiểu vì sao mà cười như vậy.

Tiếng máy của chiếc xe vận tải ba bánh từ xa vẳng lại.

- Thế bây giờ được nghỉ tay rồi chứ?

- Ôi, chưa đâu. Làm xong chuyến này họ mang thùng trở lại ngay đấy.

- Mặc họ. Mấy thùng còn lại để đến mai và...

Anh đứng lên, vẻ thờ ơ và bắt đầu đi về phía nền nhà bằng đất. Nhưng chị không mảy may tỏ ra định đi theo anh.

- Ông không thể nào làm việc kiểu đó được! Phải xúc quanh nhà, mỗi chỗ ít ra cũng một lần.

- Chị nói sao? Xung quanh nhà ấy à?

- Ta không thể để cho cái nhà bị sập, phải không nào? Cát tràn vào tứ phía mà!

- Nếu xúc cát xung quanh nhà thì phải đến mai mới xong!

Như bị thách đố, người thiếu phụ quay người rảo bước đi. Rõ ràng là chị có ý định trở lại bên dưới bức tường cát và tiếp tục công việc. Thực là công dã tràng xe cát. Giờ thì anh đã hiểu, anh quyết không bị lôi cuốn theo nữa.

- Quả là kỳ cục! Thế đêm nào cũng vậy sao?

- Cát không bao giờ ngừng chuyển động. Những cái thùng với xe bánh phải dùng vào việc suốt đêm.

- Tôi cũng nghĩ thế.

Mà đúng như thế. Cát vẫn tiếp tục rơi xuống. Người đàn ông cảm thấy hết sức bối rối. Anh kinh sợ, hệt như vừa bất chợt giẫm phải đuôi một con rắn, tưởng là nhỏ nhưng thật ra to kinh khủng; vừa kịp nhận ra như thế thì cái đầu con rắn đã ngỏng lên đe dọa ngay sau lưng anh mất rồi.

- Thì ra các chị chỉ sống để mà dọn cát thôi à?

- Đúng thế. Về ban đêm chúng em không thể bỏ đi đâu được, ông biết rồi đấy.

Càng ngày anh càng thấy bực bội hơn. Anh không mảy may có ý định gia nhập cái cuộc sống kỳ dị này chút nào.

- Hừ, chị cứ việc bỏ đi! Đó là một việc hết sức bình thường phải không? Chị có thể làm bất cứ điều gì mà chị muốn.

- Không, như vậy thực không phải chút nào.

Chị vừa hờ hững đáp vừa thở theo nhịp tay xúc xẻng.

- Sở dĩ làng tồn tại được vì chúng em không khi nào ngừng dọn cát. Nếu chúng em nghỉ độ mươi ngày thì cả làng sẽ bị vùi lấp hoàn toàn. Tiếp đó sẽ đến làng lân cận phía sau. Đấy, như cái làng ở đằng kia kìa.

- Nhất định là đáng ca ngợi rồi. Và những nhóm khiêng thùng ấy làm việc chăm chỉ cũng cùng một lý do à!

- Thực ra trên tỉnh cũng có trả tiền cho họ.

- Sẵn tiền như vậy, sao người ta không trồng một hàng cây dọc theo bờ biển để ngăn cát lại có hơn không?

- Hình như chuyển cát cách này rẻ tiền hơn... ông thử làm một con tính về phí tổn trồng cây mà xem.

- Cách này à? Đây có phải là một cách không? Đột nhiên một cảm giác bực tức dâng lên trong anh. Anh bực tức vì những điều ràng buộc người thiếu phụ và vì chị phó mặt để bị ràng buộc như vậy.

- Tại sao chị lại phải gắn chặt với cái làng này đến thế? Thật tình tôi không hiểu nổi. Cát không phải là một chuyện đùa. Chị rất nhầm khi nghĩ rằng tự mình có thể chống lại nó bằng cách này. Thật là ngớ ngẩn! Thật là buồn cười! Tôi chịu đấy. Bỏ cuộc thật sự. Tôi không có chút cảm tình nào với mấy người hết.

Anh liệng cái xẻng lên mấy cái thùng dầu lửa vứt chỏng chơ ở ngoài, quay ngoắt vào trong nhà, chẳng để ý gì đến những phản ứng trên nét mặt người thiếu phụ.

Anh qua một đêm mất ngủ, trằn trọc không nguôi. Anh lắng nghe tiếng động bên ngoài và cảm thấy sự có mặt của chị. Anh cảm thấy hình như mình có lỗi...

Tấm nệm anh nằm mỗi lúc một ẩm hơn, cát mỗi lúc một dính chặt lấy da thịt anh. Mọi chuyện đều có vẻ vô lý và kỳ lạ quá. Anh thấy không việc gì phải tự trách mình về chuyện đã quăng cái xẻng đi để vào đây nằm. Anh quan tâm đến cát sỏi và sưu tầm côn trùng chẳng qua vì anh muốn xa lánh, dù là dăm ngày, cái cảnh sống nặng nề trách nhiệm và nhàm chán tại thành phố mà thôi.

Dù cố gắng mấy đi nữa anh cũng không tài nào chợp mắt được.

Tiếng động do chị làm việc vẫn tiếp tục không ngơi phút nào. Thỉnh thoảng tiếng kéo thùng lại vang lên rồi lắng xuống, xa dần. Nếu cứ như thế này thì ngày mai anh sẽ không thể làm việc được. Anh tự nhủ ngày mai phải dậy thật sớm và sẽ không để thời giờ trôi qua vô ích nữa. Nhưng anh càng cố chợp mắt lại càng thấy tỉnh táo hơn. Anh bắt đầu thấy hai mắt nhức nhối; mặc cho anh chớp mắt lia lịa để nước mắt chảy ra, cát vẫn lạnh lùng rơi xuống không thôi. Anh giũ cái khăn tắm và phủ trùm lên đầu. Thật ra làm như thế khó thở nhưng cũng còn dễ chịu hơn nhiều.

Anh cố nghĩ sang một chuyện khác. Khi anh nhắm mắt lại, những con đường, bồng bềnh như những tiếng thở dài vật vờ tiến về phía anh. Đó là những sóng cát luôn luôn chuyển động trên những đụn cát. Có lẽ vì anh đã nhìn như dán mắt vào những đụn cát suốt ngày nên hình ảnh của chúng đã in cháy vào mắt. Cát đã nuốt chửng và tàn phá không biết bao nhiêu thành thị sầm uất và vương quốc lớn. Nếu anh nhớ không nhầm thì người ta gọi hiện tượng đó là “sự cát hóa”. Đế quốc La Mã đã từng có biết bao thành thị cổ kính mà sự bất tử của chúng không ai có thể phủ nhận được. Thế mà cuối cùng chính chúng cũng đành chịu khuất phục trước uy quyển của những hạt cát linh động, đường kính chỉ bằng một phần tám milimét.

Cát... Những vật có hình thể trở nên vô nghĩa khi ở bên cạnh cát. Đặc tính duy nhất của cát là sự chuyển động; nó là sự tương phản của mọi hình thể. Thế mà bên kia bức vách mỏng bằng gỗ, người thiếu phụ vẫn cặm cụi xúc cát như không có gì xảy ra. Chị hy vọng làm xong cái gì đấy với đôi tay yếu đuôi của mình. Việc làm ấy giống như một người cố tát nước biến để xây nhà vậy. Chèo chống một chiếc thuyền nên lựa theo những đặc tính của nước.

Ý nghĩ trên đột nhiên giải thoát cho anh ra khỏi cảm giác ngột ngạt do tiếng động mà chị đang đào xới cát phía ngoài tạo nên...

Anh ngủ thiếp lúc nào không hay.