rở lại trường sau gần hai mươi năm, vốn liếng tiếng Anh không bao nhiêu, nếu không hạ quyết tâm thì khó mà theo được. Nhiều lúc cái khó khiến cô muốn đầu hàng ngaỵ Cái khó của bài vở, của sự thiếu thốn thì giờ và tài chánh chỉ là phụ. Cái làm cô điên đầu nhất là sự chống đối, chỉ trích của một số ngườị Họ coi sự học của cô là một thứ trơi ngươi, không thực tế. Họ khích bác, nói cho cô nản lòng. Họ càng chống đối cô càng học cho họ biết taỵ Ông trời còn không khống chế được cô huống hồ gì họ mà đòi định đoạt số phần của cô. Cứ ngỡ sau những tháng năm lăn lộn ngược xuôi, cô đã chứng ngộ về thế thái nhân tình. Đúng ra cô nên ngạc nhiên nếu như thiên hạ ủng hộ việc đi học của cô. Hãy chấp nhận sự đố kỵ như một lẽ thường tình. Nhưng mà họ vẫn khiến cô bực mình, dẫu biết rằng giận dữ như vậy là tự phóng uế cuộc sống mình. Cô tri ân những chiếc cầu nối giữa tấm lòng. Ước gì cô có cơ hội đáp đền xứng đáng.

Mỗi người một quan niệm, người ham cái cầm trong tay, kẻ ham cái giữ trong đầụ Cái giàu của người là túi bạc rủng rỉnh, nhà cửa rình rang -- cái giàu của người kia những gì thu lượm cho tâm hồn mình, cho những người thân yêu của mình được hạnh phúc. Có thể sau này quan niệm về sự giàu nghèo của cô sẽ thay đổị Chỉ có những thành viên trong cùng một mái nhà chung một nồi cơm mới chịu chung hậu quả về cái quan niệm ấỵ Nếu ham tiền, thì cô đã đi làm thợ làm móng, đục ra khối tiền, mắc chi phải thức sáng con mắt lo lắng bài vở trong khi thiên hạ ngáy khò khò. Thương cho chồng con cùng cô chịu cực chịu khổ. Ròng rã hơn bốn năm vừa sinh con, nuôi dạy con và mùa hè đi làm, cô đã hoàn thành chương trình bốn năm đúng như dự định.

Từ thủa bé cô đã tự cho mình là con người của kỹ thuật, cho dù cho đến bây giờ cô vẫn chưa làm được cái giống gì. Thậm chí, lái chiếc xe cũng không biết thùng xăng nằm ở phía nàọ Cô không thích hợp lắm những bài văn thơ than mây khóc gió, ỉ ôi than vãn. Nhưng cũng không chối bỏ, ở trạng thái tận cùng nỗi xót xa cô xả hồn mình qua những dòng nhạc thê lương. Vậy mà trong kỳ thi tốt nghiệp cấp ba cô đứng đầu trung tâm về văn. Có lẽ cô thích hợp với dòng thơ có tinh thần chiến đấụ Miễn là hừng hực khí thế quyết chiến là hợp với cô, không cần phải biết chiến đấu cho cái gì. Càng lớn tuổi thì cái tinh thần đó càng tỷ lệ nghịch. Tuy nhiên, cái máu đầy thách thức không hề giảm. Trong một kỳ thi nếu có hai bài toán chọn lựa, cô sẽ chọn bài khó cho dù kết quả như thế nào không cần thiết. Vậy là cô chọn cái ngành computer sciencẹ Tại saỏ Tại vì cô vẫn là cô.

Mấy năm đầu, cô vớt sạch sẽ mấy môn liên quan đến toán hoàn toàn gọn ghẽ. Cho dù cô đã mất hết kỹ năng về toán của một thờị Hai mươi năm rồi, còn lại gì ? Trong các lớp đó từ thầy đến trò dòm cô với ánh mắt ngạc nhiên lẫn e dè. Điều đó đã khiến cô tự tin hơn. Bất luận bạn là ai già hay trẻ, gái hay trai, nếu bạn thật sự giỏi thì bạn sẽ được nhìn nhận. Cho dù thiên hạ nhất là đàn ông thích nhìn cái gì trên cái đầu hơn là cái gì có trong cái đầu của phụ nữ . Nhưng rồi cô đã vấp phải sai lầm trầm trọng. Giỏi toán chưa chắc giỏi về lập trình. Chính ông giáo sư cũng nói với cô rằng, hiểu khái niệm là một chuyện, còn viết chương trình là chuyện khác. Cái lớp đầu tiên về computer science đã làm cô dội ngược. Một người chưa hề đụng đến computer ngoài trừ dùng như một cái máy đánh chữ, làm sao hiểu được cái ngôn ngữ của máy móc? Tự trấn an rằng, có thể là ta chưa hiểu, chưa quen thôị Cố gắng lên, cố gắng nữa sẽ tìm thấy sự hứng thú. Đúng thế, có những đêm chồng con yên giấc, thì đã bị cô đánh thức bởi tiếng chân nhảy thình thịch cùng tiếng hét lên “Eureka!” khi cô “run” được một program. Cũng có những đêm thức trắng mắt ếch, thâm quầng nhưng bài làm cứ bị lỗi hoài, mò mẫm không rạ Không biết hỏi aị

Cũng có lúc nhận bài phát ra, cô không hiểu cái gì cả, không biết cái đề đòi hỏi cái gì. Chạy tới chạy lui hỏi thầỵ Hiểu được đề rồi, thì không biết phải bắt đầu từ chỗ nàọ Chao ơi! Lại phải chi nữa rồị Phải chi cô còn trẻ, phải chi cô không có con dại, phải chi có ai đó để hỏi nhờ ...Càng đi sâu vào ngành computer science cô càng thấy rõ ràng là nó không thích hạp với khả năng của cô. Cô không thể quày đầu lại, đành phải phóng theo lao mà hoàn thành chương trình cử nhân. Có phải bộ não của cô đã không còn hoạt động ? Có nhiều khám phá rằng dù ở bất cứ lứa tuổi nào, não được vận dụng thường xuyên thì các tế bào thần kinh tuy không phát triển nhưng sẽ không bị liệt đị Tại sao cô nhét không vô?

Cô bò, cô lếch cho hết mấy chương trình yêu cầu, nhất định không đầu hàng. Bạn bè có người bức quá nhảy qua information system, cô thì tới đâu thì tới, quyết đi cho trọn. Đánh chết cái nết không chừạ Nếu cô đừng hăng làm chuyện chướng nghịch thiên hạ, thì cô đã chọn ngành kế toán hoặc tài chánh thích hợp với khả năng của cô hơn. Năm thứ tư cô được ông Bill Gates trợ cấp tiếp tục lấy bằng cao học. Muốn được học bổng của ông vua software này thì phải là dân tộc thiểu số, cần trợ cấp, điểm phải duy trì ít nhất là 3.3, và được trường đề cử. Nhưng mà ông chỉ đài thọ cho những ngành mà minority chưa có chỗ đứng, đó là khoa học kỹ thuật. Không biết tại sao họ lại đặt cái tên ngành thư viện là library sciencẹ Miễn có chữ science trong cái major là được. Cô định theo tiếp master ngành thư viện. Nhưng ngặt một nỗi trường của cô không có ngành này, phải đi xa hơn là điều cô không thể. Tính tới tính lui nát cái óc cũng chưa chọn được giải pháp nàọ Ham cái học bổng của ông Gates quá! Nó bao gồm tiền chi dùng cho ở, đi lại, học phí, sách vở, dụng cụ, không bị khấu trừ vào những trợ cấp học bổng khác mà bạn đang hưởng. Vả lại, hiện tại cô cũng chưa có việc làm theo cái bằng, tại sao không học nữạ Thế là đi tiếp cái ngành cô sợ trối chết. Mặc dù đã làm xong thủ tục nhập học, nhưng cô cảm thấy đã đủ cho cô lắm rồị Cô thật sự kiệt quệ, con người tong teo ròm riết vì ăn ngủ không đủ và lại quá lo lắng. Học càng cao mà không có kinh nghiệm thì khác chi leo lên đỉnh kim tự tháp của cơ hội tìm việc. Chính yếu là cô biết mình không thể nào giỏi trong cái ngành đó. Tuy tiếc hùi hụi, nhưng phải đem cái check gởi trả lại cho Gates Millennium Scholars. Một ngày nào đó khi con cái đã trưởng thành, biết đâu cô sẽ trở lại trường. Nhưng dứt khoát không phải là cái ngành computer quỉ quái nàỵ

Hai năm đầu ở Community College, khoảng cách không gian, thời gian không gây trở ngại lớn, nhưng ngôn ngữ lại là thanh chắn. Lúc cái chum sắp vỡ, không dám lấy lớp, nhưng ở không thì tiếc một học kỳ. Cô lấy đại lớp government telecoursẹ Học qua đài truyền hình, mượn băng về nghe xem, và mua sách để làm bài tập. Căng mắt căng tai, nghe thấy đầy đủ, nhưng óc hiểu lờ mờ. Đến lúc lấy test, trời ạ. Sáu câu trả lời cho mỗi câu hỏi mà câu nào cô cũng thấy hình như là đúng. Đến cái final, cô đã gắng học rất kỹ mà cũng như những cái test trước, dòm mấy cái chữ quen quen mà câu nào cũng vậỵ Mồ hôi túa ra, cô không muốn con Bi, mà hiện tại môn đó cô đang Xị Phải chi có con ruồi con muỗi bò đâu cô đánh đó cho rồi, phó mặc trời đất, vắt óc cũng không thấy câu nào saị Cái chum nó nhúc nhích, nó tống nó đạp, nó đòi mở nắp. Quẹt xong câu cuối cùng, nộp bài cô chạy ào ra ngoài, hối đức lang quân đang ôm thằng cu lớn, chờ đợi cô ngoài cửa phòng thi, chở cô đến bệnh viện. Chắc là cu nhóc thiếu oxy quá, mẹ ngạt thì con cũng nghẹt. Và chum mở nắp.

Thêm một chuyện ngớ ngẩn trong kiếp làm sinh viên già. Để hoàn thành cái bằng associate, phải có một lớp lab. Lý Hoá cơ bản là chuyện nhỏ. Cô chọn hoá vô cơ. Không ngờ những phản ứng, những công thức cấu tạo đã băng qua khỏang cách thời gian nối kết lại một cách nhuần nhuyễn. Từ cái thời cắp sách thời bé tí teo, cô có hề biết phòng thí nghiệm. Mắt thì sáng như sao, cơ hội nào để sờ cái contact lens bao giờ. Hôm đó giờ thí nghiệm các dung dịch vô cơ với các chất hữu cơ. Trong đó dùng contact lens để thử. Ông thầy giảng giải cái gì gì đó cô nghe mà không hiểụ Cô bỏ lens vào dung dịch. Vớt nó ra, dường như nó mềm đi thì phảị Cô dùng đũa khều tới khều lui, rồi xé nát nó ra, vứt vào sọt rác. Cô ghi lại kết quả thí nghiệm, tác dụng với nhaụ Thật ra thì không phải vậỵ Contact lens nguyên si của nó cũng đã dẽo mềm như vậy rồị Cô cảm thấy như là cả lớp đang xì xào cái gì đó. Thì ra họ cần lens, và họ biết cô đã dùng. Ông thầy lại hỏi cô, lens đâu rồị Thoạt đầu cô không hiểu tại sao ông hỏị Có một số chất sau khi tham gia phản ứng thì vất đi, có gì đâu mà hỏi với han. Ông thầy nhắc lại một lần nữa từng chữ một. Cô chỉ vào thùng rác. Ông ta khom xuống lượm, rồi đứng bật dậy, hai tay giơ lên, đầu nghiêng về một bên. Cô dần dà hiểu ra, lens đó phải giữ lại và chuyền cho người khác làm thực nghiệm. Thái độ của ông thầy làm cô điếng hồn. Dường như ông cố ghìm lời “sao mầy ngu quá là ngu vậy hả ?” Mặc dù sau đó, có một số sinh viên Việt Nam không hiểu bài đến hỏi ông, thì ông chỉ họ đến cô mà trao đổị Không cần lấy final cô cũng đạt, nhưng mà cô vẫn không quên cái nhìn thảng thốt và ngao ngán của ông thầy lớp hoá.

Hai năm ở community college trang bị cho một sinh viên làm quen với cung cách sinh hoạt ở bậc đại học. Nhất là sinh viên ngoại quốc, người lớn trở lại trường, cô có đủ hai tiêu chuẩn. Thủ tục vào học dễ dãị Học phí cũng rẻ so với universitỵ Nếu bạn ra trường hai năm với điểm số cao bạn sẽ được hưởng học bổng cho hai năm tớị Điều đó không khó khăn gì. Nhưng bên cạnh những lợi ích của việc học mở đầu ở community college, tồn tại một số bất lợị Hai năm kế tiếp là hai năm rất là nặng nề. Cô hoàn thành 65 credit trong 4 mùa và một mùa internship. Đôi khi phải lấy một lần bốn lớp programming. Vào university sau hai năm college là bạn được xem tương đương junior. Nhưng khi vào chuyên ngành, cô phải đi lại từ level thấp nhất. Nhồi nhét một đống sách lý thuyết, rồi thực hành trong bốn học kỳ. Cho dù bắt đầu từ mức hạng chót bét mà cô vẫn không theo kịp. Vì ngành Computer Science dường như dành cho những người đã thông thạo về computer trước khi lấy lớp. Cô thì không biết cái mốc xì gì cả. Đã vậy mà cứ luôn muốn hiểu cái key word, concept. Thậm chí cô còn hỏi ông thầy offset, pivot, virtual ... nghĩa là gì ? Có những tay viết programming tài tử, xài mấy cái function, command hiểu không nổị

Viết program giống như viết văn thôi, nhưng ngôn ngữ được dùng là ngôn ngữ đã quy ước. Sự quy ước đó không phải chỉ giữa con người với con người mà còn kết hợp với máy móc nữạ Do đó, tương tự mấy nhà viết văn nổi tiếng chưa hẳn là người có trình độ học vấn cao, thì mấy tay viết program giỏi không nhất thiết là người phải hiểu concept. Giống vậy, có kiến thức thì văn thu hút kẻ có đầu óc hơn, hiểu algorithm thì program sẽ trôi chảy hơn. Có điều là nắm vững algorithm chưa chắc sẽ viết program giỏị

Cái khó không bó mà ló cái khôn. Xưa kia, nghe thấy các bạn trẻ mượn bài nhau, cô tự nhủ “học vậy mà học không biết để làm gì nữa” Để rồi đến phiên cô, không lên tiếng mượn mà lặng thinh rinh cối đá. Đôi lúc để cần có bài nộp đúng thời hạn cô trở thành hacker bất đắc dĩ. Thông thường thì một project được cho thời gian ít nhất là hai tuần. Cô vật lộn với nó từ khi được phát rạ Trong khi đó mấy tên Mỹ con thảnh thơi trong phòng lab chơi game cho đến vài ngày cuối cùng tụi nó mới chịu phát thảo bước đầu tiên. Thầy cho phép làm theo nhóm. Cô không dám làm chung với ai, sợ lòi cái ngốc của mình rạ Hơn nữa, cô cũng đâu có thì giờ ở lại trường để làm bàị Học xong là dông ngay về nhà, cho đỡ tốn tiền babysit. Thế mới nghiệm ra rằng, ra trường điểm cao chưa chắc đã giỏị

Đừng nói là kinh nghiệm sẽ không gặp sai lầm. Còn sống là còn gặp phải nó dài dàị Không có gì xấu hổ và nhục nhã bằng gian dối và trộm cắp. Thật không đó ? Có phải chỉ khi nào bị bắt quả tang? Thêm một điều nữa trong biết bao nhiêu điều cô chợt tỉnh ngộ, rằng có những điều người khác làm được mà mình dù có cố gắng thế nào cũng không làm được. Không làm được một việc chưa hẳn là thất bại, vô dụng. Hiểu sâu biết rộng cũng có một phạm vi chứ đâu thể nào rộng mênh mông bao la và sâu thăm thẳm không đáỵ Chấp nhận sự thật là mình không có khả năng về một lãnh vực nào đó chẳng có gì là hổ thẹn cả.

Huy hoàng là lúc sắp ra trường, chỗ này, chỗ kia mời phỏng vấn. Họ bao vé máy bay, khách sạn, ăn uống, chi dùng lặt vặt và nhất là được tiếp xúc với lớp người trí tuệ tuyệt vời nhất. Cô cảm thấy bốn năm dồi mài kinh sử được đền bù như thế cũng đủ cho cô lắm rồị Những giây phút đó trải qua không bao lâu rồi phụt tắt, cô bắt đầu thu lượm thư cảm ơn. Đúng là lịch sự kiểu Mẻọ Có phải người ta chê cô bóng xế chiều tà ? Về Việt Nam trở qua, nhằm lúc kinh tế đang xuống dốc, kiếm không ra việc cho cái bằng. Cô có thất vọng không ? Có chứ, một chút thôi ! Thật ra cô không mơ ước chi lắm về cái bằng cấp của cô, cô chỉ mong kiếm được một việc tương đối nhẹ nhàng thế thôị Cái chính là cô rất muốn học hỏi và muốn tạo cho mình một niềm tin trong chính bản thân cô. Hơn ai hết cô biết mình chẳng còn trẻ trung gì, kinh nghiệm không có, mơ ước gì cho cao xạ Cho dù cô sẽ không kiếm được việc làm liên quan đến ngành của cô học. Cô cũng chẳng ân hận con đường cô đã chọn. Nếu hối tiếc thì chỉ những việc cô muốn làm, mà cô không cố gắng hết mình để thực hiện thôị Từng phút từng giây cô luôn luôn tận dụng mọi cơ hội, khả năng để theo đuổi mục đích đã hoạch định. Có điều là cô không được may mắn lắm. Cô tự đặt kế hoạch cho từng giai đoạn và quyết hoàn thành dù bất cứ lý do nào cũng không hủy bỏ, đầu hàng. Giấc mơ xưa tưởng chừng phải quấn khăn tang, tuy tóc chẳng còn xanh nhưng con đường cũng đà về đến đích.

Khúc ca hân hoan có thể khơi dòng từ đâỵ Mọi dự tính gần hòan thành như kế hoạch. Đã đến rồi giờ phút vinh qui bái tổ. Sau mấy mùa hè đi làm sắm sửa đóng thùng, từ những cây bút chì dang dở, những bộ áo quần của bảo trợ cho trong những ngày đầu, cho đến những đồ dùng, máy móc điện tử ... Cô đã tận dụng hết khả năng mang xách cho phép của bốn con ngườị Để sau đó cô mới chưng hửng là đã đem củi về rừng. Tám cái thùng to tổ bố, hành trang của cô Thắm về làng.

Về lại quê xưa, cảnh vật thay đổi quá nhiềụ Nhà cô xưa ở ngoại ô của thị trấn dọc theo quốc lộ I, nay bành trướng nuốt chững luôn khu vực xóm làng cô. Xưa là đồng ruộng hai bên đường -- nay tấp nập, ồn ào và bụi bặm. Mất cả cái miền quê êm đềm trong thời thơ ấu của cô. Bạn bè thân quen củ tản mạn khắp nơị Thế gian biến đổi hết thảỵ Cô như một nàng Kiều nhờ thế lực của Từ Hải để luận tội kẻ lừa đảo, đền ơn người xót thương. Ngày cô đọc Kiều, cô tự hỏi tại sao Kiều lại chịu nổi cảnh gian truân ba chìm bảy nổi suốt mười mấy năm trờị Có hay đâu rằng đời của cô còn bầm dập hơn nhiều suốt cả gần hai mươi năm lận đận. Có điều cô chưa vào lầu xanh thôị Cô muốn biết về những người ngày trước đã trù dập cô. Thất vọng khi biết rằng những con người đó - kẻ bị sa thải, người bị tắt thở, kẻ đang sống bấp bênh chờ chết. Chẳng có mống nào ra hồn cả. Hóa ra những kẻ đối chọi với cô chỉ là những tên thất phu lèn quèn, vô lạị Chẳng phải cao thượng mà lòng dửng dưng. Cô không oán hờn họ, những con người vốn dĩ chẳng ra gì. Cô cũng chẳng đền ơn được những kẻ xót thương cô, bởi vì cái gánh gia đình nặng trĩu trên vai cô. Tuy đỡ phần đói nhưng cái nghèo vẫn chưa làm sao thoát khỏị Chỉ một mình cô ngóc đầu lên, còn tất cả vẫn còn đang trôi vật vờ. Một con én không làm nổi mùa xuân - một mình cô không đủ sức vực cả gia đình cô dậỵ Hạnh phúc là khi ăn một miếng ngon, mặc cái áo đẹp mà không phải nghĩ đến những người thân của mình chẳng bao giờ có được những thứ đó.

Trước khi ra khơi, cô cũng giấy tờ đệ đơn cho gia đình đi theo chương trình HO, đang rầm rộ dấy lên trong thời kỳ đó. Người ta trả lời chỉ có những hồ sơ của những người đã cải tạo hiện còn sống mới được cứu xét. Sau đó, tình hình thay đổi người ta đã quan tâm tới gia đình có tù nhân chết tại trại cải tạọ Thật là bất công cho gia đình cô, Ba cô bệnh quá nặng mới cho về nhà,vài bữa thì mất. Vậy mà không được. Nhờ ông John McCain can thiệp, những người tuy mất ngoài trại nhưng hậu quả từ những năm tù tội thì được xếp diện. Thế mà lúc phỏng vấn thì gia đình cô bị từ chối vì lý do sửa đổi giấy tờ. Oan kêu không thấụ Cô đã làm đơn gởi thượng nghị sĩ nhờ cứu xét. Họ nói chuyện huề vốn, bởi giấy tờ bị sửa nên gia đình cô bị từ chốị Vấn đề là nhà cô không sửa, nhưng không hiểu lý do gì phái đoàn phê là sửa đổị Họ đề nghị cô bảo lãnh mẹ cô. Ðâu cứu vãn được gì. Nhưng để vui lòng mẹ cô, trong những ngày cuối cùng, cô đã điền đơn, để lòng nhẹ phần bức rức. Nhìn đàn em tương lai mịt mù cô thấy mình bất lực quá.

Cô đưa chồng con về thăm mộ ông ngoạị Hãnh diện qùy trước mộ Ba cô rằng, lời hứa trước khi ra đi cô đã thực hiện xong. Ðứa con gái mà ngày Ba mất, chui rúc như một con gián thì nay cô đã nên gia thất có chồng, có con về đây thăm Bạ Bầu trời quê hương xanh ngát, nhưng mà sao lòng cô ảm đạm quá. Làn da trắng trẻo hồng hào của những con người từ xứ tuyết trở về cách biệt với sự lam lủ của quê nghèọ Vài đồng bạc, dăm món quà đâu có thể thay đổi được gì cho cuộc sống của các em. Các em bé kia ơi! Hãy nuôi dưỡng trong lòng một niềm tin rằng một ngày nào đó các em sẽ từ bỏ cái lốt nghèo nàn đói rách. Mặc dù hiện tại các em chỉ là những con chim cuốc bé xíu, có cánh mà không thể nào bay, sống chui nhủi trong các bụi gai rậm rịt. Hãy chắp cánh đời mình bằng mơ ước các em ạ. Ước mơ không dừng ở sự chấp nhận kiếp gà thấp bé chui rúc trong sân chuồng tăm tốị Mà mơ rằng một ngày nào đó các em sẽ bay cao lên như những con đại bàng thẳng cánh giữa bầu trời bao lạ

An Trường, cái làng nghèo nhất ở Gò Nổi là quê hương của Ba cô. Trong ký ức mù mờ của một đứa trẻ, cô nhớ An Trường trong thời chiến tranh với những hàng rào ấp chiến lược. Rồi con sông bên bồi bên lỡ đã lôi cái miếu bên cạnh bờ sông đổ ập. An Trường của những ngày Ba cô đóng ở đồn Phú Phong trong thời kỳ tái thiết với những ngôi nhà ván đơn sơ như những cái nấm giữa một vùng đất trắng. An Trường với những ngày sau chiến tranh, dân vốn đã nghèo lại càng nghèo hơn. Mỗi sáng sớm cô trông thấy phái đoàn chân đất, áo vải may từ những bao cát của những căn hầm còn sót lại, ở quê nội lũ lượt ngang qua nhà. Họ thường ghé nhà cô để uống nước lấy sức đi tiếp. Những người quê nội cô, miếng giẻ để vá áo cũng không có. Mới đây cô có dịp nhìn An Trường qua một số hình ảnh của những người Mỹ đã từng chiến đấu ở Gò Nổị Ôi thương quá mảnh đất nghèo, nơi đã sản sinh ra Ba cô. Chí cô lớn lắm, tâm cô sắt son lắm, nhưng đến bây giờ cô vẫn chưa làm được gì cho quê hương cô. Thời gian cô sống ở Saì Gòn tương đương với thời gian cô ở Mỹ cho tới naỵ Khỏang thời gian sau này Việt Nam thay đổi quá nhanh, càng nới rộng khỏang chênh lệch giữa giàu và nghèọ Nhưng lề lối làm việc chẳng hề thay đổị Vẫn cái thói trịch thượng, hám đóị Trước khi về, suốt mấy năm liền cô triền miên với giấc mơ hồi hương. Không hiểu sao, chuyến về đã khiến cô cảm thấy như đã đánh mất cái gì đó thiêng liêng mà cô đã từ lâu phụng thờ. Cô đứng giữa quê nhà mà tưởng mình là khách vãng laị

Bạn bè thời Đà Nẵng, nghe tin cô về đã chuẩn bị hàng tháng trước đó, tụ tập đông đủ để đón rước cô. Nhưng cô viện lý do giờ bay không nhất định, và chỉ đến dự buổi họp mặt và rong chơi trong một ngàỵ Lẽ ra cô nên nói lời cảm ơn theo phép lịch sự, nhưng trong lòng cô nghèn nghẹn. Cô thật sự không ngờ bạn bè trân trọng cô đến thế. Cô yêu quê hương, trọng nghĩa bạn, tình người, nhưng sự nồng nhiệt tiếp rước khiến cô chạnh lòng nghĩ đến quá khứ, một cõi u hoàị Ngày đó ... mà thôi, nói làm gì cho thêm đau lòng. Ngày xưa, có đám con nít lầm tưởng cô là việt kiềụ Vì cái thời đó cô cần cái mã bên ngoài để tạo chỗ đứng trong lòng ngườị Lấy áo che bụng rỗng. Ngày nay cô về, thì bạn bè hỏi cô rằng, “Không lẽ bên Mỹ không có áo quần kiểu cọ ...?“ Đúng ra là cô đã mua sắm, tân trang lại cho cả gia đình cô trước khi ra mắt họ hàng sau một thời gian dài xa cách. Mà họ cũng chưa hài lòng. Có lẽ họ chờ đợi bà đầm ông tây nào đó, chứ không phải mấy người ốm đói, ròm riết trong những bộ đồ đơn giản như gia đình cô đang mặc. Thật tình thì ngay với chính gia đình cô, cô cũng cảm thấy cái khỏang hở. Phải chăng cô đã tự rào kẽm gai quanh mình, không muốn ai vượt quá giới hạn? Như kẻ mới từ bên ngoài nắng chói chang, bước vào nhà, cô không nhìn thấy gì cả ngoài những con đom đóm lập lòẹ Đúng ra thì cô đang cố gắng điều chỉnh tầm nhìn để nhận định rõ nét về những người đã từng chiếm một vị trí trong tâm hồn cô. Cô không đủ thì giờ để nối kết cảm xúc vượt qua chặng thời gian đầy những chập chùng trắc trở. Do đó, tránh làm sao được cái cảm giác xa lạ trong buổi đầu gặp gỡ trở lạị

Thương lắm quê nghèo, thương lắm những con người vất vả. Cô thật sự không biết thể hiện bên ngoài thế nào cho xứng hợp. Thiên hạ trách cô hờ hững, lạnh lùng, không thể hiện tình cảm ... Có biết đâu rằng bên trong cô gào thét, trào dâng nỗi khát khao một cái gì đó không thể diễn đạt ồ ạt qua lời nói, quà cáp ... mà là một ánh mắt, một thái độ lặng thinh ẩn chứa muôn ngàn sự cảm thông. Nếu như lúc cô ra đi mất xác thì saỏ Cô về rồi cô lại ra đi, trả lại các người sự yên vui của họ, và cô mang thêm một nỗi buồn miên man. Năm tuần lễ, cô vẫn chưa thật sự tận hưởng niềm vui hồi hương. Ngoại cảnh đã làm cô choáng váng. Những người cô lên danh sách gặp lại không gặp. Tốt hơn hết là đừng bao giờ gặp lạị Hy vọng là cô đã không làm buồn lòng những ai đã hướng vọng về cô. Trong đám bạn cô, có kẻ là ông này bà nọ từ cái thủa cô còn cù bất cù bơ nơi quê nhà. Kẻ có danh phận người có củạ Thật sự thì cô hân hoan khi biết được bạn bè khá giả, để lương tâm cô không phải áy náỵ Vinh dự được làm bạn, nếu như tâm hồn họ muôn thủa không dao động bởi các ái lực kiạ So với họ, rõ ràng cô chẳng bằng ai, nhưng cô cảm thấy vui mừng rằng cô đã thoát ra khỏi vũng lầỵ Cô dòm những người bạn xơ xác tả tơi mà liên tưởng đến số phận của mình, nếu như cô đã cúi đầu chấp nhận. Thầm cám ơn các bạn đó, không vì sự sa cơ thất thế của mình, đã dẹp bỏ tự ái đến tham dự. Mặc dầu cô chẳng giúp đỡ được gì cho aị

Chẳng còn đâu bờ ao, vườn ổi, cây cam, gốc xoài, cây mận, những nhành lựu dẻo cong nặng tráị Đâu rồi hương thơm của hoa cau, bưởi, ô mai, thầu đâu…Mỗi mùi là một nỗi nhớ bí ẩn dịu kỳ. Đâu rồi mùi quê hương ? Tất cả đều biến mất. Cô e sợ rằng những cái mới vô tình này sẽ thay thế hình ảnh đẹp đẽ của một miền quê thời thơ ấu trong ký ức mình. Nếu ở đó không còn có gia đình cô, không có hài cốt của Ba cô, cô chẳng bao giờ mong mỏi được trở lạị Cô không hiểu tại sao có câu hát ca dao “thương cha nhớ mẹ thì về, nhược bằng thương kiểng nhớ quê thì đừng.” Thương cha mẹ là chuyện tất nhiên, thương kiểng nhớ quê là một điều mà kẻ tha phương nào cũng phải mang. Quê hương, nỗi nhớ triền miên, dù cho không còn một người thân nào ta cũng muốn trở lại, tại sao là đừng ? Riêng cô không muốn về chỉ vì cô cảm thấy không chịu đựng được và không muốn làm người khác thất vọng.

Mới đây thôi, cô nghĩ thầm tai họa giáng lên đầu cô chắc cũng đủ rồị Chỉ còn cái chết nữa là thôị Ầm một cái, bị xe đụng sống đi chết lạị Không ngờ cái miệng của cô nó độc thật. Nếu ngày hôm đó cô chết đi thì đất trời chẳng có gì đổi thaỵ Hai đứa con cô khôn lắm thì hỏi được câu “Mẹ đâu ?” vài hôm rồi cũng sẽ lãng quên. Một kiếp người sao quá mong manh? Trong cái rủi có vận maỵ Được bồi thường . Sẵn dịp ở nhà dạy dỗ con cái và chờ cơ hội làm giàụ Bằng cách nào đây, nghĩ hoài chưa rạ Đã bao lần trong đời, có lúc cô thốt nên lời, khi lẩm bẩm, lúc nghĩ suy rằng “giá như”, “nếu mà”, “ước chi” ... để so bì, than trách nhân thế, đổ lỗi hoàn cảnh. Chẳng giúp ích gì mà chỉ giết mòn cuộc sống của mình thôị Có mơ ước thì phải tự đứng dậy bắt tay vào, không thôi mơ ước chỉ là ước mơ hãọ Có những điều chẳng cầu mong, mà lại phải đối chọi thì đừng chạy trốn hoặc đầu hàng. Đối diện với sự thật, tìm hiểu và rút tỉa kinh nghiệm học hỏi để vững chải thêm. Đó là những điều cô tâm niệm, nhưng áp dụng cho cuộc sống đâu phải là chuyện dễ như nóị Dù sao đi nữa thì cô cũng đã nhìn nhận được đâu là ánh sáng và đâu là bóng tốị

Tháng rộng ngày dài, vui buồn, sướng khổ khó mà lường trước. May rủi là chuyện của đời, còn cô ráng sống chắt chiu qúy trọng từng giây phút, biết trân trọng những gì hiện hữu, vì cô biết rằng nó tuy chẳng nhằm nhòa gì so với thiên hạ, nhưng cả một thiên đường mơ ước với biết bao nhiêu người khác, trong đó có cả gia đình cô còn lại ở Việt Nam. Cô tri ân những tấm lòng rộng mở và luôn cầu nguyện sự an vui đến với họ. Nỗ lực nuôi dạy hai đứa con nên người là mục đích còn lại của đời cô. Ðược sống và sống tự do là qúy nhất rồị Bất hạnh nếu phải xảy ra nữa, thì không phải vì bản thân cô bị trừng phạt cho hành vi của mình, mà hãy coi như là một sự thử thách trước khi cô nhận lãnh một ân thưởng nào đó.

Hết