hi chuông vang lên sáng ngày hôm sau thì Nat nhảy ra khỏi giường, hào hứng mặc quần áo để sẵn trên ghế. Đó không phải quần áo mới tinh; mà là quần áo cũ của một cậu bé con nhà khá giả nào đó. Bà Bhaer cất giữ tất cả những đồ thừa đó cho các chú chim non bay lạc tới tổ Plumfield. Nat vừa mặc xong quần áo thì Tommy xuất hiện với trang phục rất chỉnh tề để dẫn Nat xuống ăn sáng.

Mặt trời chiếu sáng phòng ăn với chiếc bàn bày biện thịnh soạn, cùng một đám con trai háu đói tụ tập xung quanh. Nat nhận thấy các bạn trật tự hơn tối hôm trước. Mỗi người đứng sau chiếc ghế của mình, im lặng, trong khi bé Rob, đứng cạnh bố em ở đầu bàn, chắp tay, kính cẩn nghiêng mái tóc quăn và với một phong thái rất Đức, khẽ đọc một bài kinh ngắn mà ông Bhaer thích và đã dạy cho con trai mình. Rồi tất cả ngồi xuống để thưởng thức bữa điểm tâm ngày chủ nhật, gồm cà phê, thịt và khoai tây bỏ lò, khác hẳn thực đơn ngày thường chỉ gồm có bánh mì và sữa. Mọi người chuyện trò rôm rả trong tiếng dao dĩa lách cách vui tai, bởi vì sẽ có những bài học ngày chủ nhật, sẽ có buổi đi dạo, và sẽ thảo luận những kế hoạch cho tuần tới. Vừa lắng nghe, Nat vừa tự nhủ, ngày hôm đó chắc chắn sẽ là một ngày rất thú vị, vì cậu thích sự yên tĩnh, và quả thật mọi thứ đều rất im ắng khiến cậu vô cùng hài lòng bởi lẽ, mặc dù cuộc sống mà cậu đã trải qua quá khắc nghiệt, nhưng cậu vẫn có được sự nhạy cảm của những người yêu thích âm nhạc.

– Và giờ thì, các con, hãy hoàn thành công việc buổi sớm của mình đi, và các con nhớ sẵn sàng đi đến nhà thờ khi xe buýt đến nhé. - Bố Bhaer nói và làm gương bằng việc đi về phía phòng học để chuẩn bị sách vở cho ngày mai.

Mọi người đều tản đi làm công việc của mình vì ai cũng có một nhiệm vụ phải làm trong ngày và ai cũng mong sẽ hoàn thành nhiệm vụ đó. Vài người đi lấy củi và nước, cọ rửa các bậc cầu thang, hoặc chạy việc giúp bà Bhaer. Số khác cho thú nuôi ăn hoặc giúp Franz trong kho cỏ. Hai anh em sinh đôi làm việc với nhau: Daisy rửa tách còn Demi thì lau khô. Cả bé Teddy cũng có việc để làm. Bé lon ton tới lui, thu dọn khăn ăn và xếp lại ghế về đúng chỗ. Suốt nửa tiếng đồng hồ, các cậu bé làm việc như bầy ong, rồi xe buýt đến; bố Bhaer, Franz và tám cậu con trai lớn nhất lên xe và đi đến nhà thờ, cách đó năm cây số.

Vì còn ho nên Nat thích ở lại nhà với bốn đứa nhỏ hơn. Cậu dành cả một buổi sáng tốt đẹp trong phòng bà Bhaer, nghe những truyện mà bà đọc cho bọn trẻ nghe, học các bài thánh ca mà bà dạy chúng, rồi lặng lẽ dán tranh ảnh vào một quyển sổ cũ.

– Đây là chiếc tủ ngày chủ nhật của ta. - Bà nói và chỉ cho cậu những giá đầy sách ảnh, những hộp màu, các hình khối lắp ráp, sổ tay bỏ túi và giấy để viết thư. - Ta muốn các chàng trai của ta thích ngày chủ nhật, thấy đó là một ngày thú vị, yên bình, khi chúng có thể nghỉ ngơi không phải học hành hay nô nghịch như thường ngày, chỉ đơn giản là tận hưởng những niềm vui lặng lẽ, và học lấy những bài học còn quan trọng hơn bất kì điều gì người ta dạy ở trường. Con có hiểu không? - Bà hỏi, mắt nhìn gương mặt chăm chú của Nat.

– Bà muốn nói học để trở thành người tốt phải không? - Cậu hỏi sau một phút do dự.

– Phải, trở thành người tốt và thích trở thành người tốt. Đôi khi điều đó thật khó, ta biết thế. Nhưng chúng ta cần phải giúp đỡ nhau và như vậy ta sẽ thành công. Đây là một trong các phương pháp ta giúp các chàng trai của ta. - Bà lấy xuống một quyển sách dày hình như mới chỉ viết được một nửa, và mở một trang sách chỉ ghi có đúng một chữ ở trên cùng.

– Ồ, đây là tên con! - Nat thốt lên, vừa thích thú vừa ngạc nhiên.

– Phải, ta dành cho mỗi chàng trai một trang. Ta giữ một bản ghi chép ngắn gọn xem chàng trai đó như thế nào trong suốt tuần và tối chủ nhật. Nếu đó là những điều xấu, ta buồn khổ và thất vọng, còn nếu là điều tốt thì ta hạnh phúc và tự hào. Nhưng trong mọi trường hợp, các chàng trai đều biết ta muốn giúp chúng và chúng cố gắng hết sức mình vì tình yêu của ta và bố Bhaer.

– Con cũng nghĩ các bạn sẽ làm như vậy. - Nat nói, chợt nhìn thấy tên Tommy ở trang bên cạnh, và tự hỏi không biết bên dưới viết những gì.

Bà Bhaer bắt gặp ánh mắt của cậu và lắc đầu, vừa nói vừa lật trang sách:

– Không được, ta không cho ai đọc những ghi chép của ta trừ chính người được nói đến. Ta gọi đây là quyển sách lương tâm. Chỉ có con và ta là được biết những gì viết trên trang có ghi tên con. Chủ nhật tuần sau con sẽ vui sướng hay xấu hổ khi đọc đều tuỳ thuộc vào con mà thôi. Ta nghĩ sẽ là những điều tốt thôi; dù sao đi nữa, ta sẽ cố gắng làm cho mọi thứ dễ chịu với con trong tổ ấm mới này. Ta sẽ hài lòng nếu con tôn trọng một vài quy định của chúng ta, sống hạnh phúc với các bạn và học được cái gì đó.

– Con sẽ cố gắng, thưa bà. - Gương mặt Nat rạng ngời với ý muốn sẽ làm cho bà Bhaer “vui và tự hào” chứ không phải “buồn và thất vọng”. - Viết về nhiều người như vậy chắc là vất vả lắm. - Cậu tiếp lời.

Bà Bhaer đóng quyển sổ lại và vỗ nhẹ vào vai cậu bé, khích lệ:

– Đối với ta thì không, vì ta thật sự không biết mình thích cái gì nhất, viết lách hay chăm sóc các con của ta. - Bà nói và cười khi thấy Nat tròn xoe mắt ngạc nhiên. - Phải, ta biết nhiều người nghĩ lũ con trai rất nghịch ngợm, nhưng đó là vì họ không hiểu chúng. Ta thì hiểu. Ta chưa bao giờ gặp phải cậu bé không thể hòa hợp sau khi đã tìm ra điểm mềm lòng trong trái tim cậu ấy. Lạy chúa, ta không thể thiếu đàn con thân yêu, ồn ào, nghịch ngợm và mải chơi của ta, phải vậy không, Teddy của mẹ?

Và bà Bhaer ôm lấy chú nhóc, đúng lúc để cái giá gác bút không chui tọt vào túi chú.

Nat, từ hồi nào đến giờ chưa từng nghe thấy những điều như vậy, nên thực sự không biết mẹ Bhaer là một người điên hay là người phụ nữ tuyệt vời nhất mà cậu từng gặp. Cậu thiên về khả năng thứ hai hơn, mặc dù bà có những thị hiếu khác lạ, bởi vì bà có cách múc đầy đĩa của một cậu bé nào đó trước khi hỏi xin, cách cười vui trước những lời bông đùa, cách véo tai nhẹ nhàng hay vỗ vai cậu ta mà Nat thấy vô cùng trìu mến.

Đoán được những gì cậu bé muốn làm, bà tuyên bố:

– Giờ ta nghĩ con hãy tới phòng học để tập lại các bài thánh ca mà chúng ta sẽ hát tối nay.

Một mình với cây đàn vĩ cầm thân yêu và tập nhạc mở trên bệ cửa sổ tràn ngập ánh nắng, trong khi sắc xuân tươi đẹp bao trùm thế giới bên ngoài và sự tĩnh lặng ngự trị trong ngôi nhà, Nat tận hưởng mấy tiếng đồng hồ hạnh phúc, tập luyện những giai điệu xưa êm ái và quên đi quá khứ nhọc nhằn.

Khi những người đi lễ nhà thờ trở về và bữa trưa kết thúc, tất cả mọi người ngồi rải rác khắp nhà, đọc, viết bài, học bài ngày chủ nhật hoặc khe khẽ chuyện trò. Lúc ba giờ chiều, cả nhà chuẩn bị đi dạo, vì tất cả những sinh linh bé nhỏ, hoạt bát này cần phải vận động. Trong các cuộc dạo chơi đó, những đầu óc trẻ trung lanh lợi học cách quan sát và yêu những gì Chúa ban phát qua những điều kì diệu tươi đẹp mà thiên nhiên đang phô bày. Ông Bhaer luôn đi cùng chúng, bằng phương pháp đơn giản và trìu mến, ông luôn tìm thấy cho đàn con của mình “những lời răn trên đá, sách vở trong dòng suối róc rách, và những điều tốt đẹp khắp mọi nơi”.

Trong khi đó, bà Bhaer, cùng với hai cậu con trai và Daisy lái xe vào thị trấn để thăm bà ngoại. Đấy vừa là kì nghỉ vừa là niềm vui lớn nhất đối với mẹ Bhaer bận rộn. Nat vì không đủ sức đi dạo lâu nên xin phép ở nhà với Tommy và cậu này tử tế đề nghị được giới thiệu Plumfield với bạn.

– Cậu đã nhìn thấy ngôi nhà rồi, thế thì chúng ta đi thăm vườn, kho cỏ và vườn thú. - Tommy nói khi còn lại hai đứa với bác Asia, người có bổn phận trông chừng chúng. Bởi lẽ, mặc dù Tommy là một trong những cậu bé cừ nhất, nhưng luôn luôn có những tai nạn kinh khủng xảy ra mà không ai có thể nói rành rẽ được.

– Vườn thú nghĩa là sao? - Nat hỏi trong khi cả hai đi dọc theo lối xe chạy bao quanh ngôi nhà.

– Tất cả bọn tớ đều nuôi con vật gì đó. Chúng sống trong chuồng bò và chúng tớ gọi đó là vườn thú. Chúng ta đến nơi rồi. Cậu thấy con chuột lang của tớ dễ thương không? - Tommy hãnh diện khoe ra một trong những đại diện xấu xí nhất của loài động vật đáng yêu mà Nat từng trông thấy.

– Tớ quen một cậu có cả chục con và cậu ấy nói sẽ cho tớ một con, nhưng tớ không có chỗ để nuôi nên đành chịu. Nó màu trắng, có đốm đen, rất hiếu động. Nếu cậu thích thì tớ có thể xin nó cho cậu. - Nat nói, cảm thấy đó là cách tốt để cảm ơn sự chu đáo của Tommy.

– Thế thì thích quá, và tớ sẽ tặng cậu con này để chúng có thể sống cùng nhau nếu như chúng không cắn nhau. Mấy con chuột bạch này là của Rob, anh Franz tặng đấy. Lũ thỏ của Ned, còn mấy con gà trống lùn ở bên ngoài là của Stuffy. Cái hộp kia là bể nuôi rùa của Demi, nhưng có điều cậu ấy chưa có rùa. Năm ngoái, cậu ta có sáu mươi hai con, có những con to lắm. Cậu khắc tên mình và nằm lên mai một con rồi thả nó đi. Cậu ấy bảo có thể sau này sẽ tìm lại được nó. Cậu ấy đọc đâu đó rằng người ta đã tìm được một con rùa với dấu hiệu cho biết nó phải hàng trăm tuổi rồi. Demi đúng là rất buồn cười!

– Trong thùng này đựng cái gì vậy? - Nat hỏi khi dừng lại trước một cái hộp to sâu lòng, chứa đất đến lưng chừng.

– À, đó là cửa hàng giun của Jack Ford đấy. Cậu ta đào được rất nhiều và nuôi chúng ở đây. Khi nào chúng ta muốn có mồi để đi câu thì phải mua giun của cậu ấy. Cũng đỡ được khá nhiều công sức và thời gian nhưng cậu ấy bán đắt quá. Lần trước, tớ đã phải trả những hai xu một chục, mà chỉ toàn con bé tí. Nhiều lúc Jack ki kiệt lắm và tớ đã tuyên bố sẽ tự đi đào giun nếu cậu ấy không hạ giá. Bây giờ, tớ có gà mái, hai con màu xám kia kìa, toàn hạng nhất đấy. Và tớ bán trứng cho mẹ Bhaer, nhưng tớ không bao giờ đòi nhiều hơn hai mươi lăm xu một chục. Làm thế thì xấu hổ chết. - Tommy nói, ném một cái nhìn coi thường về phía thùng nuôi giun.

– Thế mấy con chó là của ai? - Nat hỏi, rất quan tâm đến các cuộc buôn bán và cảm thấy Tommy Bangs là người coi chuyện buôn bán là đặc quyền và niềm vui vậy.

– Con chó to lớn là của Emil, tên nó là Christopher Colombus. Chính mẹ Bhaer đặt tên cho nó vì bà thích nói về Christopher Colombus, nhưng chẳng ai bận tâm có đúng bà đang nói về con chó hay không. - Tommy đáp với giọng người dẫn chương trình đang giới thiệu vườn thú. - Con cún trắng là của Rob còn con vàng của Teddy. Một người đàn ông định ném chúng xuống ao nhưng bố Bhaer không cho ông ta làm thế. Chúng rất hợp với mấy đứa nhỏ. Chúng tên là Castor và Pollux.

– Tớ thích nhất là con lừa Toby và cũng muốn có được một con. Cưỡi lừa thích phải biết, mà nó thật dễ thương. - Nat nói khi nhớ đến những chuyến đi bộ cực nhọc mà cậu đã phải thực hiện bằng chính đôi chân mỏi mệt của mình.

– Ông Laurie gửi tặng nó cho bà Bhaer để bà không phải cõng bé Teddy khi chúng ta đi dạo. Tất cả chúng tớ đều rất thích Toby, nó là con lừa hạng nhất đấy! Mấy con bồ câu kia là của tất cả mọi người. Khi chúng đẻ con, chúng tớ chia ra. Mấy chim câu con thật nhộn, nhưng giờ thì chẳng còn con nào. Cậu có thể leo lên xem mấy con lớn hơn, trong khi tớ đi xem Cockletop và Granny có đẻ quả trứng nào không.

Nat leo lên một cái thang, thò đầu qua ô cửa sập và ngắm nhìn mấy con chim câu xinh xắn đang âu yếm nhau trong cái chuồng rộng rãi của chúng. Vài con nằm trong tổ, mấy con đi ra đi vào, lại có con đậu ngay cửa, trong khi mấy con khác bay từ mái nhà tràn ngập ánh nắng đến khoảng sân vương đầy rơm rạ, nơi sáu con bò cái lông mượt đang nhai lại một cách bình thản.

“Mọi người đều có thứ gì đó trừ mình ra. Ước gì mình có được một con bồ câu hay một con gà mái, hoặc một con rùa, cho riêng mình.” Nat nghĩ thầm, cảm thấy tủi thân khi nhìn gia tài của các cậu bé khác.

– Làm thế nào mà các cậu có được những thứ này vậy? - Nat hỏi khi gặp lại Tommy trong nhà kho cỏ.

– Bọn tớ đã tìm thấy hoặc mua chúng, hoặc người ta tặng cho bọn tớ. Bố tớ gửi cho tớ mấy con. Nhưng bao giờ có đủ tiền bán trứng, tớ sẽ mua một cặp vịt. Có một cái ao nhỏ dành cho chúng phía sau kho cỏ; và trứng vịt rất được giá, lũ vịt con dễ thương lắm, nhìn chúng bơi rất nhộn. - Tommy nói với giọng điệu của một triệu phú.

Nat thở dài, vì em không có bố cũng chẳng có tiền, không có gì trên cõi đời rộng lớn này ngoại trừ một cái ví cũ trống trơn và sự khéo léo nằm ở mười đầu ngón tay. Tommy có vẻ hiểu được câu hỏi và tiếng thở dài nên sau một lúc suy nghĩ, cậu bỗng tuyên bố:

– Nhìn này, tớ sẽ cho cậu biết tớ định làm gì. Tớ rất ghét việc đi tìm trứng, nếu cậu làm thay tớ thì cứ chục quả trứng tớ sẽ tặng cậu một quả. Cậu cứ tính toán xem, và bao giờ có mười hai quả trứng thì mẹ Bhaer sẽ trả cho cậu hai mươi lăm xu. Lúc ấy cậu mua gì chẳng được. Thế nào?

– Tớ sẽ làm! Cậu tốt thật, Tommy à! - Nat thốt lên, choáng ngợp trước đề nghị tuyệt vời này.

– Ồ! Có gì đâu. Giờ cậu bắt đầu đi, lục tìm trong kho cỏ ấy, và tớ sẽ chờ cậu ở đây, Granny đang cục tác và cậu chắc biết phải tìm một quả ở đâu đó.

Tommy nằm dài trên đống cỏ khô với cảm giác khoan khoái vì vừa có một vụ làm ăn hời, đồng thời cũng rất hữu nghị.

Nat vui vẻ bắt đầu tìm kiếm, lục tìm từng chuồng cho tới khi cậu tìm được hai quả trứng thật đẹp, một quả nấp dưới thanh xà còn quả kia nằm trong một cái đấu cũ.

– Cậu có thể giữ lấy một quả còn tớ giữ quả kia cho đủ chục. Ngày mai chúng ta sẽ bắt đầu lại từ đầu. Đây này, cậu đánh dấu số trứng của cậu bên cạnh của tớ, và chúng ta cứ thế mà làm. - Tommy nói, tay chỉ một hàng những dấu hiệu bí ẩn ghi trên phần hông nhẵn nhụi của một cái máy đập lúa cũ.

Với ý thức mạnh về tầm quan trọng của chính mình, vị chủ nhân đầy tự hào của một quả trứng mở tài khoản với bạn của mình, người vừa cười vừa ghi lên phía trên những con số mấy chữ thật ấn tượng này: T. Bangs và công ti.

Cậu bé Nat tội nghiệp thấy lâng lâng đến mức khó mà bảo cậu gửi món tài sản đầu tiên vào chạn của bác Asia. Rồi cả hai lại tiếp tục và sau khi làm quen với hai con ngựa, sáu con bò cái, ba con lợn và một con bê, Tommy dẫn Nat đến chỗ một cây liễu già tỏa bóng bên bờ suối. Từ bờ rào, có thể dễ dàng chui vào một cái hốc rộng rãi giữa ba nhánh cây to đã được cắt bỏ để cho những cành mảnh hơn mọc ra, sau nhiều năm, tạo thành một vòm lá xanh tốt trên đầu. Ở đấy người ta đã đặt sẵn mấy cái ghế nhỏ, và trong một cái hõm, người ta bố trí một cái kệ nhỏ đủ để cất một hai quyển sách, một cái thuyền đã được tháo dỡ và mấy cái còi đang làm dở.

– Đây là nơi ẩn náu bí mật của tớ và Demi. Chính bọn tớ đã làm và không ai được đến đây trừ khi được bọn tớ đồng ý, không kể Daisy. - Tommy nói trong khi Nat thích thú ngắm nhìn từ dòng nước màu nâu chảy róc rách bên dưới đến vòm lá xanh rì bên trên, nơi lũ ong đang tấu lên khúc nhạc khe khẽ trong lúc hút mật ở những bông hoa dài màu vàng tỏa vào không khí mùi hương ngọt ngào.

– Đẹp quá! - Nat thốt lên. - Tớ hi vọng thỉnh thoảng các cậu cho phép tớ đến đây. Tớ chưa bao giờ thấy nơi nào đẹp như vậy. Tớ muốn hóa thành một con chim để sống luôn ở đây.

– Hay đấy. Cậu có thể đến nếu như Demi đồng ý, và tớ đoán cậu ấy đồng ý thôi, vì tối qua cậu ấy nói rằng rất thích cậu.

– Cậu ấy đã nói với cậu như thế à?

Nat mỉm cười sung sướng, vì sự quan tâm của Demi dường như rất có giá trị đối với tất cả các cậu bé, một phần vì cậu ấy là cháu của bố Bhaer, nhưng cũng vì đó là một cậu bé gương mẫu.

– Phải. Demi thích những người ít nói và tớ đoán cậu ấy và cậu sẽ thân nhau nếu cậu cũng thích đọc sách như cậu ấy.

Cậu bé Nat tội nghiệp đỏ mặt sung sướng và tủi thân trước mấy lời cuối cùng. Cậu lắp bắp:

– Tớ đọc không tốt lắm, tớ chưa bao giờ học đọc, tớ luôn phải chơi đàn, cậu hiểu không.

– Tớ thì tớ không thích đọc lắm, nhưng tớ đọc không tệ nếu như tớ muốn. - Tommy nói sau một cái nhìn đầy ngạc nhiên như muốn bảo “Một cậu bé mười hai tuổi mà không biết đọc!”

– Nhưng tớ có thể đọc các nốt nhạc. - Nat nói tiếp, hơi khó chịu vì phải thú thật sự dốt nát của mình.

– Tớ không biết đọc các nốt nhạc. - Tommy đáp, giọng nể vì khiến Nat thấy bạo dạn hơn.

– Tớ có ý định làm việc thật nhiều và học tất cả những gì tớ có thể học vì trước đây tớ chưa từng có được cơ may này. Thế ông Bhaer dạy học có khó không?

– Không, và ông không bao giờ nổi giận. Ông giảng bài và giúp chúng ta khi gặp chỗ khó. Không phải ai cũng làm như vậy, ông thầy cũ của tớ cũng không. Nếu ta quên một từ thì bị ngay một cái cốc vào đầu! - Tommy xoa đầu như thể nó vẫn còn ong ong do bị cốc nhiều, đó là kỉ niệm duy nhất cậu còn nhớ sau một năm theo học “ông thầy cũ”.

– Tớ nghĩ tớ có thể đọc cái này. - Nat tuyên bố sau khi nhìn ngắm mấy quyển sách.

– Thế thì cậu thử đọc đi và tớ sẽ giúp cậu. - Tommy đáp, giọng che chở.

Nat cố gắng hết sức, và cũng đánh vật hết một trang với sự giúp đỡ của Tommy. Cậu này quả quyết với Nat chẳng bao lâu cậu sẽ đọc được tốt như bất cứ ai. Sau đó, cả hai ngồi nói chuyện về đủ thứ, trong đó có chuyện làm vườn bởi vì Nat, từ trên chỗ ngồi nhìn xuống, đã hỏi xem cái gì được trồng tại vô số các khoảnh đất nhỏ nằm phía dưới, bên kia con suối.

– Đó là mấy mảnh vườn của bọn tớ. - Tommy nói. - Bọn tớ mỗi đứa có mảnh đất của mình và muốn trồng gì tùy thích. Chỉ có điều bọn tớ phải chọn những thứ khác nhau và không được thay đổi cho đến khi vào vụ mới. Bọn tớ phải chăm lo mọi việc suốt mùa hè.

– Thế năm nay cậu trồng gì?

– Đậu cô ve. Đó là thứ dễ trồng nhất.

Nat không kìm được bật cười vì Tommy hất mũ ra sau, thọc tay vào túi quần và vô tình bắt chước đúng những từ giống chú Silas, người chịu trách nhiệm điều hành nơi này cho ông Bhaer.

– Không có gì đáng cười cả; đậu cô ve còn dễ trồng hơn ngô và khoai tây. Tớ đã thử trồng dưa tây hồi năm ngoái nhưng côn trùng làm hỏng hết và mấy quả không kịp chín trước mùa sương giá bắt đầu, cho nên tớ chẳng thu được gì ngoài một quả dưa khá bảnh và hai quả dưa bao tử. - Tommy nói, vẫn giữ nguyên giọng điệu của chú Silas ở mấy từ cuối cùng.

– Ngô hình như rất dễ mọc. - Nat nhã nhặn nói như để chuộc lại tiếng cười của cậu lúc nãy.

– Phải, nhưng phải làm cỏ luôn. Trong khi đậu cô ve tự chín rất nhanh và ta chỉ làm cỏ có một lần thôi. Tớ sẽ thử trồng, vì tớ là người có ý đó trước. Stuffy cũng muốn nhưng cậu ấy sẽ phải trồng đậu Hà Lan. Thứ đó chỉ mất công hái thôi, mà cậu ấy nên làm việc đó vì cậu ấy ăn rất khỏe.

– Tớ tự hỏi không biết tớ có thể có một mảnh vườn không? - Nat nói, nghĩ rằng dù có phải làm cỏ cho ngô thì cũng sẽ là một công việc thú vị.

– Dĩ nhiên là con sẽ có. - Một giọng nói vọng lên từ bên dưới.

Đó là ông Bhaer vừa trở về sau khi đi dạo và đến tìm chúng, vì ông luôn tìm cách nói chuyện với từng cậu bé vào một thời điểm nào đó mỗi ngày. Ông thấy những cuộc nói chuyện như thế sẽ giúp các chàng trai có một sự khởi đầu tốt trong tuần kế tiếp.

Thiện cảm là một tình cảm tốt, và nó làm nên những điều kì diệu ở đây. Cậu bé nào cũng biết rõ bố Bhaer quan tâm đến mình và một số cậu sẵn sàng mở lòng với ông hơn là với một phụ nữ, nhất là những cậu lớn vốn thích nói chuyện về những hoài bão và kế hoạch của mình trên tư cách hai người đàn ông với nhau. Tuy nhiên, khi bị ốm hoặc có những chuyện khó khăn riêng thì chúng lại hướng về bà Jo một cách bản năng. Mấy đứa nhỏ hơn thì xem bà như mẹ - một nguồn an ủi trong mọi trường hợp.

Trong lúc trèo xuống, Tommy ngã tùm xuống suối. Vốn đã quen với chuyện đó, cậu bình thản leo lên và đi vào nhà để lau khô mình. Điều này thật đúng ý của ông Bhaer vì ông có dịp ở lại riêng với Nat. Trong khi cả hai đi một vòng qua các khoảnh vườn, ông đã chinh phục được trái tim cậu bé khi dành cho cậu một “nông trại” nho nhỏ và bàn bạc với cậu về hoa màu nghiêm túc như thể lương thực của cả gia đình tuỳ thuộc vào vụ thu hoạch vậy. Từ chủ đề thú vị này, cả hai chuyển sang những vấn đề khác và Nat có được những suy nghĩ mới mẻ và bổ ích chẳng khác gì mặt đất khô nẻ đón nhận cơn mưa xuân ấm áp. Suốt bữa tối, cậu cứ nghiền ngẫm những suy nghĩ đó, thường xuyên nhìn ông Bhaer với một ánh mắt tò mò như muốn nói “Con thích điều đó, xin hãy nói lại đi ạ.” Tôi không biết ông Bhaer có hiểu được ngôn ngữ im lặng của cậu bé không, nhưng khi tất cả các cậu bé cùng tụ tập trong phòng khách của bà Bhaer để bắt đầu buổi trò chuyện tối chủ nhật như thường lệ, thì ông đã chọn một đề tài có lẽ nảy ra từ buổi đi dạo trong vườn.

Khi nhìn quanh, Nat cảm thấy mình đang ở trong một đại gia đình hơn là trong một trường học. Các cậu bé ngồi thành vòng cung trước lò sưởi, vài cậu thì ngồi trên ghế, mấy cậu khác thì ngồi trên thảm. Daisy và Demi ngồi trên đùi chú Fritz, còn Rob thì thu mình thoải mái phía sau tựa ghế bành thấp có nệm của mẹ, nơi bé có thể gà gật mà không sợ ai phát hiện nếu như cuộc trò chuyện vượt quá hiểu biết của bé. Tất cả mọi người trông đều thoải mái và lắng nghe chăm chú, vì thật dễ chịu khi được nghỉ ngơi sau chuyến dạo chơi kéo dài. Và các cậu bé biết rằng sẽ được hỏi ý kiến, nên chúng đều rất tỉnh táo để có thể sẵn sàng trả lời.

– Ngày xưa, - ông Bhaer bắt đầu, vẫn tác phong quen thuộc, - có một người làm vườn vĩ đại và khôn ngoan với một khu vườn rộng chưa từng có. Đó là một nơi rất đẹp và tuyệt vời. Ông chăm chút nó rất cẩn thận bằng những kĩ năng tốt nhất và trồng đủ thứ cây tuyệt vời, hữu ích. Nhưng ngay cả trong khu vườn đó, cỏ dại cũng phát triển; đôi khi đất không được tốt và những hạt giống tốt gieo trên đó không mọc được. Người làm vườn có rất nhiều người giúp đỡ ông. Một số người làm tốt công việc của mình và được trả công hậu hĩnh. Nhưng cũng có người chểnh mảng và để cho cỏ mọc khiến ông không vui. Nhưng ông rất kiên nhẫn, và suốt hàng nghìn, nghìn năm, ông vẫn làm việc và chờ đợi ngày thu hoạch.

– Chắc là ông ấy già lắm. - Demi nói, nhìn chăm chú gương mặt chú Fritz, như nuốt lấy từng lời.

– Kìa anh Demi, đây là một truyện cổ tích. - Daisy thì thào.

– Không, anh nghĩ đây là một búng dụ. - Demi nói.

– Búng dụ là gì? - Tommy hỏi vẻ tò mò.

– Con trả lời bạn đi, Demi, nếu như con biết, và con đừng dùng những từ mà con không biết rõ nghĩa của nó. - Ông Bhaer nói.

– Con hiểu chứ, ông ngoại đã nói cho con rồi! Một truyện ngụ ngôn là một búng dụ, đó là một câu chuyện mang ý nghĩa gì đó. “Câu chuyện không có hồi kết” của con chẳng hạn, bởi vì đứa trẻ trong truyện là một linh hồn, có đúng không, thưa dì? - Demi thốt lên, rất háo hức tỏ ra là mình đúng.

– Đúng thế con yêu; câu chuyện chú kể là một búng dụ, ta tin chắc như thế. Cho nên hãy lắng nghe và xem truyện có ý nghĩa gì. - Bà Jo đáp. Bà tham gia vào tất cả những gì diễn ra trong nhà và cũng thích thú không kém mấy cậu bé.

Demi không nói nữa và ông Bhaer kể tiếp:

– Người làm vườn vĩ đại kia giao khoảng một chục mảnh đất nhỏ cho một người giúp việc và dặn dò anh ta hãy cố gắng và suy nghĩ xem anh ta nên trồng thứ gì. Người giúp việc ấy không giàu, không khôn ngoan, cũng chẳng xuất sắc gì, nhưng anh ta muốn giúp người làm vườn vì ông ấy rất tốt với anh. Thế là anh vui vẻ nhận lấy những mảnh đất và bắt tay vào việc. Những mảnh đất ấy có đủ mọi hình dạng và kích thước. Một số mảnh đất rất tốt, mấy mảnh khác nhiều đá sỏi, nhưng tất cả đều cần được chăm chút, vì đất màu mỡ thì cỏ dại mọc rất nhanh còn đất cằn thì có rất nhiều sỏi đá.

– Thế ngoài cỏ dại và đá thì còn cái gì nữa? - Nat hỏi, cậu thích thú đến mức quên cả tính nhút nhát và lên tiếng trước tất cả mọi người.

– Có hoa. - Ông Bhaer nói với ánh mắt trìu mến. - Cả những mảnh đất cằn cỗi, ít được chăm sóc nhất cũng có vài bông păng xê hoặc hoa cúc dại. Nhiều mảnh còn có hoa hồng, đậu hương, cúc đại đóa… - Đến đây ông véo cái má phúng phính của cô cháu gái đang tựa vào tay ông. - Có mảnh lại có những thứ cây rất kì lạ, những viên sỏi, và cả một dây nho leo giống như cây đậu của cậu bé Jack ấy, và nhiều hạt giống tốt bắt đầu nảy mầm. Các con biết không, mảnh đất này được chăm sóc rất tốt nhờ một ông lão khôn ngoan, người đã dành cả đời mình cho công việc làm vườn.

Đến đoạn “búng dụ” này, Demi nghiêng đầu một bên như một chú chim tò mò, đôi mắt sáng nhìn thẳng vào mặt chú như thể cậu đoán ra cái gì đó và đang theo dõi. Nhưng ông Bhaer trông rất thản nhiên và cứ tiếp tục nhìn lần lượt từng gương mặt trẻ thơ kia với ánh mắt nghiêm trang tư lự, nhưng nói lên rất nhiều điều với vợ của ông, người biết rõ ông khao khát được làm công việc của mình trên những mảnh vườn nhỏ này như thế nào.

– Như ta đã nói với các con, một vài mảnh đất trong số đó rất dễ trồng cây - tức là chăm sóc đấy, Daisy ạ - nhưng có những mảnh khó khăn hơn. Có một mảnh đất nhỏ ngập tràn ánh nắng, mà lẽ ra phải đầy quả ngọt, rau củ và hoa. Nhưng khi người làm vườn trồng dưa tây ở đó, chúng không mọc bởi mảnh đất nhỏ đã lơ là với chúng. Người đàn ông rất buồn, và cố thử một lần nữa, mặc dù mỗi vụ mùa thất bát, mảnh đất đều nói: Tôi quên.

Đến đây thì mọi người cười ồ và nhìn Tommy đang chăm chú lắng nghe từ “dưa tây”, nhưng vội cúi xuống khi nghe nhắc đến lời xin lỗi mà cậu hay dùng.

– Con biết là đang nói về chúng con mà! - Demi thốt lên, và vỗ tay. - Người làm vườn chính là chú còn mấy mảnh vườn nhỏ là chúng con, phải vậy không, chú Fritz?

– Con đã đoán đúng! Giờ thì từng con hãy nói cho ta nghe ta nên gieo loại cây nào ở các con vào mùa xuân này, để đến mùa thu tới ta có thể có một vụ mùa bội thu từ mười hai, không, mười ba mảnh đất của ta. - Ông Bhaer nói, gật đầu với Nat khi đính chính.

– Bố không thể trồng ngô, đậu cô ve, hay đậu Hà Lan vào chúng con được. Trừ khi ý bố là chúng con cần ăn nhiều để trở nên béo phì! - Stuffy nói, với vẻ rạng ngời trên gương mặt tròn ngây ngô khi chợt nảy ra ý tưởng khoái chí ấy.

– Chú Fritz không nói đến loại hạt đó. Chú nói đến những thứ giúp chúng ta trở thành tốt kia, cỏ dại chính là lỗi lầm. - Demi kêu lên. Cậu thường dẫn đầu những cuộc trò chuyện như thế này vì cậu đã quen và rất thích chúng.

– Phải, từng con hãy nghĩ xem mình cần gì nhất, và hãy nói cho ta biết, ta sẽ giúp các con trồng nó. Chỉ có điều, các con phải cố gắng hết mình nếu không các con sẽ giống như mấy cây dưa của Tommy đấy - chỉ toàn lá mà không có quả. Ta bắt đầu từ người lớn tuổi nhất và ta hỏi mẹ Bhaer xem mẹ sẽ trồng gì trên mảnh đất của mẹ vì tất cả chúng ta đều là một phần của khu vườn xinh đẹp, và có thể có những vụ mùa bội thu dành cho ông chủ của chúng ta nếu chúng ta yêu quý ông. - Bố Bhaer nói.

– Em sẽ dành toàn bộ mảnh đất của em để trồng cây kiên nhẫn, vì đó là thứ em cần nhất. - Bà Jo nói nghiêm túc khiến các cậu bé khẩn trương suy nghĩ xem nên nói gì khi đến lượt mình. Nhiều cậu cảm thấy hối hận khi nghĩ mình đã quá lạm dụng sự kiên nhẫn của mẹ Bhaer.

Franz muốn gieo tính bền bỉ, Tommy tính siêng năng, Ned sự hòa nhã, Daisy chuyên cần và Demi “sự thông thái như ông ngoại”. Còn Nat rụt rè nói rằng cậu muốn nhiều thứ quá nên cậu để cho ông Bhaer chọn thay. Mấy cậu khác chọn những thứ giống nhau, và nhẫn nại, hòa nhã, độ lượng có vẻ là những cây trồng được ưa chuộng nhất. Một cậu ước muốn có thể dậy sớm, nhưng không biết nên gọi hạt giống đó là gì. Còn Stuffy đáng thương thở dài:

– Con ước gì mình cũng thích học bài giống như lúc ăn cơm, nhưng không được!

– Chúng ta sẽ trồng tính kiềm chế, sẽ cuốc đất, tưới nước và làm cho nó mọc thật tốt để đến Giáng sinh tới đây, không ai còn bị ốm vì đã ăn quá nhiều! George, nếu con rèn luyện tinh thần thì nó sẽ chỉ kêu đói khi nào cơ thể con thấy đói, và con sẽ yêu thích sách vở giống như nhà hiền triết của ta đây. - Ông Bhaer nói, vuốt lọn tóc rủ xuống vầng trán Demi. - Con cũng tham lam, con trai à, con thích nhồi vào cái đầu bé nhỏ của con những câu chuyện cổ tích và đủ thứ khác, cũng giống như George thích nhét đầy dạ dày tí xíu của nó bánh ngọt và kẹo. Cả hai con đều không đúng, và ta muốn các con thử thứ gì đó tốt hơn. Ta biết số học không hấp dẫn bằng Nghìn lẻ một đêm, nhưng nó rất có ích và đã đến lúc các con nên quan tâm học môn đó nếu không sẽ có lúc các con thấy xấu hổ và hối tiếc.

– Nhưng “Harry và Lucy” với lại “Frank” không phải là truyện cổ tích; trong đó toàn những phong vũ biểu, rồi gạch ngói, đóng móng ngựa, và những truyện bổ ích mà con rất thích, phải không, Daisy? - Demi lên tiếng, sốt sắng muốn tự bào chữa.

– Phải, nhưng ta thấy con đọc truyện “Roland và Maybird” thường xuyên hơn là “Harry và Lucy”nên ta nghĩ con không thích “Frank” bằng “Sinbad”. Nào, ta muốn thoả thuận với cả hai con: George, từ giờ trở đi sẽ chỉ ăn ba bữa mỗi ngày, còn con thì chỉ nên đọc một truyện mỗi tuần thôi. Ta sẽ cho các con một sân chơi cricket mới. Chỉ có điều, các con phải hứa sẽ chơi ở đó. - Chú Fritz nói rất thuyết phục, vì Stuffy vốn ghét chạy nhảy còn Demi luôn đọc sách trong giờ ra chơi.

– Nhưng chúng con không thích cricket. - Demi nói.

– Có lẽ lúc này thì chưa, nhưng các con sẽ thích khi làm quen với nó. Hơn nữa, con vốn rất thích tỏ ra hào phóng còn các bạn khác muốn chơi, và nếu con đồng ý thì có thể tặng các bạn cái sân chơi mới ấy.

Những lời này khiến cả hai chấp nhận cuộc thỏa thuận và các cậu còn lại đều vui mừng.

Họ nói chuyện thêm một lúc về vườn tược, rồi tất cả cùng cất tiếng hát. Ban nhạc khiến Nat rất hưng phấn vì bà Bhaer chơi dương cầm, Franz thổi sáo, ông Bhaer chơi đàn violin còn bản thân cậu thì chơi vĩ cầm. Đó là một buổi hoà nhạc giản dị, nhưng tất cả đều thích. Bác Asia ngồi một góc phòng, hoà giọng hát của mình với mọi người, vì trong gia đình này, chủ và người làm, già và trẻ, da đen và da trắng, đều cùng nhau hát ca tụng Đức thánh Cha. Sau đó mọi người siết tay bố Bhaer. Mẹ Bhaer ôm hôn tất cả, từ anh chàng Franz 16 tuổi đến bé Rob luôn túm lấy mũi bà để hôn theo kiểu riêng của bé. Sau đó ai nấy đều đi ngủ.

Ánh sáng ngọn đèn chụp trong phòng trẻ con tỏa sáng nhè nhẹ một bức tranh treo phía cuối giường Nat. Trên tường có vài bức tranh nữa, nhưng cậu bé nghĩ bức tranh này có gì đó rất đặc biệt vì khung của nó trang trí bằng rêu và quả thông, và trên một cái giá nhỏ đặt ngay bên dưới là một bình hoa dại hái trong rừng. Đó là bức tranh đẹp nhất, và Nat đang nằm ngắm, mơ hồ cảm nhận ý nghĩa, và ước ao có thể hiểu rõ về nó.

– Đó là bức tranh của tớ. - Một giọng nói khẽ vang lên trong phòng.

Nat ngóc đầu lên. Đó là Demi, mặc áo ngủ, vừa dừng lại trên đường từ chỗ dì Jo trở về. Cậu phải băng bó ngón tay bị đứt ở đó.

– Ông ấy đang làm gì với bọn trẻ vậy? - Nat hỏi.

– Đây là Chúa Giêsu, Ngài đang ban phúc cho bọn trẻ. Thế cậu không biết Ngài à? - Demi ngạc nhiên hỏi.

– Không nhiều lắm, nhưng tớ rất muốn biết, trông Ngài thật hiền lành. - Nat đáp. Kiến thức của cậu về Chúa chỉ là những lần nghe gọi tên Ngài trong tuyệt vọng.

– Tớ biết tất cả mọi điều về Ngài, và tớ rất thích bởi vì đó là sự thật. - Demi nói.

– Ai kể cho cậu nghe vậy?

– Ông ngoại tớ. Ông biết tất cả mọi thứ và kể cho tớ nghe những câu chuyện hay nhất trên đời. Tớ thường chơi với mấy quyển sách to của ông, xây cầu này, rồi đường xe lửa và nhà cửa, khi tớ còn bé tí. - Demi bắt đầu kể.

– Thế cậu bao nhiêu tuổi rồi? - Nat hỏi vẻ kính nể.

– Gần mười tuổi.

– Cậu biết nhiều thứ nhỉ?

– Phải. Cậu thấy cái đầu của tớ rất to, và ông ngoại bảo cần rất nhiều thứ để làm đầy nó, vì vậy mà tớ luôn nhồi nhét kiến thức vào đầu càng nhanh càng tốt. - Demi đáp với một kiểu rất riêng.

– Cậu kể tiếp đi. - Nat cười, nói rất thành thực.

– Có lần, - Demi vui vẻ nói một mạch, - tớ tìm thấy một quyển sách thật đẹp và tớ định chơi với nó, nhưng ông ngoại bảo là không được. Ông chỉ cho tớ xem các hình ảnh và kể cho tớ nghe về những hình ảnh ấy. Tớ rất thích các câu chuyện đó, chuyện về Joseph với mấy người anh xấu xa, chuyện những con ếch từ dưới biển lên, rồi chuyện chàng Moses ở dưới nước. Còn nhiều chuyện khác rất hay, nhưng tớ thích chuyện về Chúa nhất, ông ngoại đã kể cho tớ nghe rất nhiều lần nên tớ thuộc lòng. Ông đã cho tớ bức tranh này để tớ không quên câu chuyện đó. Nó được treo ở đây lần tớ bị ốm, và tớ vẫn để ở đây để các cậu khác bị ốm cũng có thể nhìn thấy.

– Vì sao Ngài lại ban phép lành cho trẻ con? - Nat hỏi vì thấy có cái gì đó rất lôi cuốn ở nhân vật chính.

– Vì Ngài yêu chúng.

– Đó là những đứa trẻ con nhà nghèo à? - Nat hỏi.

– Tớ nghĩ là như vậy. Cậu thấy không, một số đứa không có quần áo và các bà mẹ trông không giống những quý bà giàu có tí nào. Ngài thương những kẻ nghèo khó, và Ngài rất tốt với họ. Ngài làm cho họ cảm thấy dễ chịu, Ngài giúp đỡ họ và Ngài nói với những người giàu có không được ngược đãi họ. Cho nên người nghèo rất kính yêu Ngài. - Demi thốt lên đầy hào hứng.

– Ngài có giàu không?

– Ồ không! Ngài sinh ra trong chuồng ngựa và rất nghèo. Ngài không có nhà để ở lúc Ngài lớn lên, và thỉnh thoảng chẳng có gì để ăn trừ những thứ người ta cho Ngài. Ngài đi khắp nơi giảng đạo cho mọi người, cố gắng làm cho họ tốt lên, cho đến khi những kẻ xấu giết hại Ngài.

– Vì sao? - Nat ngồi hẳn lên để nhìn và nghe vì cậu rất quan tâm đến người đàn ông yêu thương người nghèo này.

– Tớ sẽ kể cho cậu nghe tất cả những gì tớ biết. Dì Jo sẽ không giận đâu.

Demi ngồi xuống giường, vui vẻ kể câu chuyện mà cậu yêu thích cho một thính giả chăm chú.

Bà vú ngó vào phòng để xem Nat có ngủ không, nhưng khi trông thấy những gì đang diễn ra, bà nhẹ nhàng lui và đi tìm bà Bhaer, kể lại với nét mặt phúc hậu đầy xúc động:

– Bà chủ hãy đến xem một cảnh tượng thật đẹp! Nat đang cực kì chăm chú nghe Demi kể chuyện Chúa hài đồng, chẳng khác gì một thiên thần bé nhỏ!

Bà Bhaer định đến nói chuyện với Nat một lúc trước khi cậu ngủ, vì bà thấy rằng một buổi nói chuyện nghiêm túc vào giờ này rất có ích. Nhưng khi bà đến gần cửa phòng trẻ con, và thấy Nat háo hức nuốt lấy những lời của người bạn nhỏ, trong khi Demi kể câu chuyện ngọt ngào và trang trọng, với đôi mắt đẹp nhìn chăm chú vào gương mặt phúc hậu trong bức tranh phía trên hai cậu, thì chính mắt bà cũng ngấn lệ và lặng lẽ rút lui. Bà tự nhủ: “Vô tình Demi đã giúp thằng bé tội nghiệp còn tốt hơn mình. Mình sẽ không lên tiếng khiến mọi chuyện hỏng mất.”

Tiếng thì thầm của bọn trẻ kéo dài khá lâu, khi một trái tim thơ ngây nói chuyện với một trái tim thơ ngây khác mà không có ai quấy rầy. Khi tiếng thì thầm chấm dứt, bà Bhaer đến để tắt đèn. Demi đã rời khỏi phòng còn Nat thì ngủ, nằm hướng mặt về phía bức tranh, như thể em đã học được cách kính yêu vị Chúa luôn yêu trẻ nhỏ và làm bạn với người nghèo. Gương mặt cậu bé thật bình thản, và khi nhìn gương mặt ấy, bà cảm thấy nếu một ngày yêu thương và chăm sóc còn có tác dụng đến vậy thì một năm kiên trì chăm bón chắc chắn sẽ đem lại một vụ mùa bội thu từ mảnh vườn bị lãng quên của cậu bé vì mảnh vườn ấy đã được gieo những hạt giống tốt nhất bởi một nhà truyền giáo tí hon trong bộ áo ngủ.