ô gái mặc áo chàm, đầu vấn khăn chàm. Cô hát. Cô múa. Cả phòng ăn nghiêng ngả. Cô đi từ trên xuống dưới. Bàn nào cô cũng đến, cũng chạm cốc với mọi người. Dù đã ngà ngà, không ai nỡ từ chối. Vả lại không thể từ chối được. Cô nghiêng người về phía khách. Đôi tay dẻo dịu dàng cầm lấy tay người mình mời rượu. Dịu dàng mà quyết liệt. Đôi mắt to, đen láy, nhìn như hút hồn người đối diện. Câu hát của cô vút lên như một tiếng chuông, vang như tiếng vọng của rừng núi, hang động nổi tiếng ở xứ Lạng này.

"Em muốn uống, mà anh không uống. Hãy xa em ra.

Anh muốn hát mà không muốn uống. Hãy xa em ra.

Anh muốn hát thì hãy uống..."

Cùng với những câu như thế, tay cô cầm chén rượu chéo qua tay khách. Khách hiểu rằng mình cũng phải làm như thế. Cô uống hết chén rượu được mời và dù đôi mắt đen láy như đang mơ màng đâu đó, cô vẫn nhìn thấu chén rượu trên tay mình có được uống hết hay không?

Bỗng dưng, một người không nghiền rượu như tôi, một người tửu lượng thấp như tôi, cũng bốc đồng xin được cạn với cô hai chén liền. Phòng ăn rộn rã hẳn lên. Cuộc vui được đẩy tới cao trào từ khi cô bước vào phòng. Cô thành trung tâm của mọi con mắt. Những chuỗi cười giòn bung ra từ phía cô. Những bàn chưa được cô tới, nhấp nhỏm chờ đợi. Hình như tất cả mọi người đều mong cô mời rượu, đều mong cô sai bảo.

Cô có một thân hình trẻ trung. Thật khó đoán tuổi. Từ ăn mặc, dáng vóc đến giọng điệu của cô rất riêng, rất xứ Lạng.

"Ta say nhau từ trong hương hồi

Ta yêu nhau từ trong hương hồi..."

Cô vẫn hát, giọng cao và sâu, ngân và đọng... văng vẳng như từ một vùng ký ức... Dẫu muốn níu cô lại lâu hơn, để ngắm, để nghe, nhưng cô lại đang lướt nhẹ sang bàn khác. Hình như có chút gì ngẩn ngơ nuối tiếc khi cô đi khỏi bàn mình. Hình như sau lần chạm cốc với cô, khách có vẻ mơ màng trong men say. Vậy mà lạ thay, cô vẫn cứ uống, cứ múa, cứ hát. Rượu chỉ làm cô rực rỡ hơn. Cô như là một cô tiên bước ra từ những huyền thoại của xứ Lạng.

Trong bàn ăn của tôi có giám đốc Sở Du lịch Lạng Sơn. Chủ nhân của cuộc tiệc này. Anh cho hay, cô gái là diễn viên múa hát của Đoàn văn công Lạng Sơn. Những cơ quan đóng ở thị xã vẫn mời cô tới dự những cuộc vui thế này. Đúng hơn mời cô đến để những cuộc vui được vui hơn.

Chừng ấy thông tin của anh không làm tôi nhớ ra điều gì. Nhưng mà cô gái đang gợi lại một nét nào đó đã khắc sâu trong tâm khảm tôi.

Cô gái ấy, chúng tôi gặp cách đây ba năm. ở một đồn biên phòng heo hút mạn Hà Giang. Đồng chí đồn trưởng giới thiệu gần đồn có một bản người dân tộc Tày. Cái sự bộ đội biên phòng gắn bó với đồng bào các bản như trong một gia đình là lẽ đương nhiên. Nhưng ngoài cái đó ra, thái độ cử chỉ của chủ nhà với đồn trưởng có gì khác hơn lẽ thông thường. Ông chủ, bà chủ có thể sai bảo anh: ví như lấy thêm cốc chén mời khách uống nước đi. Ví như bảo anh chạy sang nhà bên cạnh gọi con gái. Họ trao đổi bằng tiếng Tày. Tuy nhiên, khách có thể đoán ra. Cô gái về. ánh lửa đốt giữa ngôi nhà sàn bỗng trở nên chập chờn trước vẻ đẹp lung linh của cô. Bình dị từ mái tóc buộc khăn, bình dị từ bộ váy áo chàm cô mặc, bình dị cả ở bước đi, giọng nói. Vậy mà dường như gió ngoài trời xao động, cây nghiêng ngả, xạc xào. Chúng tôi lặng đi nhìn về phía cửa... Chàng đồn trưởng tỏ rõ quyền uy bằng cách ghé miệng sát tai cô gái giới thiệu chúng tôi. Từng người.

Chẳng cần như thế, chúng tôi cũng biết chắc hai người là của nhau, đã thuộc về nhau. Trong đoàn có nhiều người mau miệng, hoạt ngôn rất muốn xáp vô với cô nhưng thấy vậy cũng dè chừng.

Cuối cùng, chẳng lẽ chỉ ngồi yên, ngắm nhìn cô gái. Đồn trưởng đồn biên phòng lại thủ thỉ gì đó vào tai cô. Anh hớn hở khoe với chúng tôi là cô gái hát rất hay. Cô gái giấu nụ cười thẹn thùng sau lưng đồn trưởng, mặt hồng lên. ánh lửa hay là men rượu cô vừa uống với chúng tôi khiến má cô đỏ lựng. Khóe mắt rạng rỡ. Đồn trưởng ghé lại động viên gì đó. Cô bẽn lẽn giây lát rồi hát. Cô hát bằng tiếng Tày... Chúng tôi như chìm đắm, ngây dại khi tiếng hát của cô cất lên. Chỉ có đồn trưởng khẽ vỗ tay đệm nhịp cho cô. Quả là một cô gái không chỉ có nhan sắc mà còn có một chất giọng thật đặc sắc...

Cô càng hát càng tự tin. Bài một, rồi bài hai, tiếng hát nơi ánh lửa chơi vơi ở nhà sàn. Tiếng hát giữa trùng điệp cây cối núi rừng. Tiếng hát giữa một không khí cuối năm rét mướt và người nghe là những khách lạ. Tiếng hát ấy trong một đêm như đêm nay không dễ ai cũng được chiêm ngưỡng. Đến bài thứ ba thì có liên lạc từ đồn hổn hển chạy vào nhà báo đồn trưởng về gấp có việc. Việc gì vậy? Sau một vài phút trao đổi gì đó, đồn trưởng bảo chúng tôi cứ ở lại chơi. Anh phải về vì công chuyện. Công chuyện gì? Không biết, chỉ biết anh hơi hốt hoảng và vội vã. Cô gái tiễn anh ở đầu cầu thang. Hình như cô gái khóc và thét toáng lên. "Yên trí, anh sẽ trở lại" - đó là câu nói cuối cùng chúng tôi nghe được từ người đồn trưởng này.

ít phút sau đó, mọi việc trở nên rõ ràng. Tiếng súng nổ loạn xạ dọc đường biên. Chúng tôi hối hả giục gia đình cô gái lui sâu vào mạn rừng rồi nhanh chóng trở lại nơi công tác của mình. Mấy hôm sau, chúng tôi bàng hoàng nhận được tin đồn trưởng biên phòng hy sinh ngay đêm hôm ấy. Anh về đồn và dẫn cán bộ chiến sĩ của mình bảo vệ dân bản. Một đồng chí còn sống sót của đồn kể lại rằng: Nghe tin ấy, cô gái đau đớn phát điên phát dại. Và không hiểu cô đi đâu, cho đến nay gia đình nháo nhác đi tìm mà chẳng thấy. Đoàn trưởng đoàn nhà báo chúng tôi đã đập bàn văng cả cốc chén xuống đất tuyên bố:

- Tớ ở lại, nhờ các cậu về báo với cơ quan, lúc nào tìm được cô gái tớ mới về.

Đoàn phó của chúng tôi, điềm đạm hơn:

- Sau cuộc loạn lạc này, cô ấy sẽ tìm về gia đình thôi. Nhưng để cô khỏi chết mỏi chết mòn ở cái bản làng heo hút ấy, tớ sẽ gặp bộ tư lệnh biên phòng xin cho cô một công việc gì đó. Vào văn công chẳng hạn...

- Sao dễ vậy? - Ai đó hỏi.

- Tớ quen tư lệnh trưởng...

Trớ trêu thay, cái cô gái đang bay bổng với men rượu Lạng Sơn chào mời chúng tôi đêm nay biết đâu lại chính là cô gái xấu số và bất hạnh trong cái đêm hôm ấy ở Hà Giang. Quả thật tôi không mấy tin đoàn trưởng của chúng tôi và cũng không hy vọng đoàn phó sau khi rời vùng biên giới ấy lại có thể đổi đời cho cô gái. Nhưng đêm nay, cái cô này cứ ám ảnh, buộc tôi phải nhớ đến cô gái nọ.

- Ông hãy quên ngay chuyện ấy đi nhé! - Giám đốc sở du lịch nói với tôi giơ tay xua xua - Cô ta đúng là văn công của bộ tư lệnh biên phòng, nhưng không phải là người ở cái bản gì gì mà ông nói đâu. Cô ta là người Lạng Sơn - Lạng Sơn chính gốc, gia đình bố mẹ còn sống sờ sờ ra ở cái thị xã này. Ông cần tìm hiểu không? Tôi đưa đi, đi luôn tối nay?

- Thế chồng cô ấy?

- Chồng cô ấy làm ở cơ quan của tôi ông nội ạ. Ông ta vốn cũng ở đoàn văn công, nhưng chẳng hát hò gì. Chỉ trang trí sân khấu, điện đóm loa đài. ấy, cũng có người đi cùng trời cuối đất nhưng vẫn thích về quê. Anh ta có nguyện vọng ấy, năn nỉ mãi tôi mới nhận về sở của tôi. Cô ấy cũng xin về Lạng Sơn, gái theo chồng mà.

*

* *

Cô gái không chỉ giỏi hát, giỏi múa, giỏi uống rượu. Cô còn là hướng dẫn viên du lịch kia đấy. Đưa chúng tôi vào động Tam Thanh, Nhị Thanh cô kể làu làu về những câu chuyện xa xưa của xứ sở giàu truyền thuyết này.

Thời chống Pháp, chống Mỹ, những hang động mà chúng tôi đang chiêm ngưỡng đây cũng là những công xưởng, chế tạo súng đạn, bom mìn chống giặc ngoại xâm. Nơi đây cũng là kho cất giấu lương thực, thực phẩm, là áo giáp chở che bộ đội, thương binh và đồng bào chạy nạn. Cô có nhiều câu chuyện hấp dẫn, cảm động về những việc đó.

Lạ lùng, không tìm thấy sự cởi mở, vui vẻ, dí dỏm của cô gái hôm qua.

Chiều hôm đó, cô đưa chúng tôi lên núi xem thành nhà Mạc, xem nàng vọng phu.

- ở Việt Nam nhiều núi có nàng vọng phu, nhưng đây là nàng vọng phu được cả nước biết đến. Khách du lịch thế giới đến đây cũng không bao giờ bỏ qua.

- Hình như nó không còn nguyên vẹn như trước. Nhìn kỹ thấy có sự gắn kết của xi măng? Ai đó hỏi.

Cô gái không trả lời, quay mặt đi, cố giấu một sự buồn tủi. Giọng sẽ sàng:

- Phụ nữ bọn em là thế! Khổ. Đến cái tượng bằng đá trên núi cũng chẳng được yên. Mà hòa bình chớ đâu phải như dạo còn binh đao khói lửa.

Chiều ở đây có lẽ đến nhanh hơn mọi nơi. Mây xám từ đâu đổ ập xuống trùm lên sự hoang vắng của thành nhà Mạc. Hình ảnh người mẹ bồng con chờ chồng lúc này sao heo hút, cô quạnh. Sương trắng giăng giăng dưới bóng chiều sắp tắt. Buồn thăm thẳm. Cô gái lẳng lặng dẫn mọi người xuống núi. Chân cô không bén đất. Tôi lắp xắp chạy theo. Tối qua, tôi đã gặp cô, hỏi chuyện cô. Lúc này bỗng dưng tôi không tin những điều cô kể. Không chừng cô chính là cô gái tôi đã từng gặp.

- Em chưa kể thật với anh tối qua phải không? - Tôi hỏi.

- Anh muốn tin em là cô gì đó của anh à! Cũng được lố! ở Lạng Sơn những người như thế nhiều lắm. Cô gái ở Hà Giang em biết chớ. Sau đận đó, cô còn yêu một anh bộ đội nữa. Được hơn một năm, đơn vị anh lại chuyển đi nơi khác. Chờ mãi không được, cô bỏ quê lang thang đi tìm khắp nơi. Cho đến nay đã có chồng đâu.

Lặng im hồi lâu. Tôi đâm nghi ngờ cả lời nói của giám đốc sở du lịch. Hay sợ tôi gạ gẫm cô gái xinh đẹp này mà bảo cô ta đã có chồng ở cơ quan anh.

- Hay là... Tôi chưa dám đặt câu hỏi thì nghe một tiếng nấc và giọng cô gái nức nở:

- Em thì cũng na ná vậy à. Chiến tranh mới đảo qua một loáng mà bao nhiêu người khốn khổ... cái đất này sinh ra nàng vọng phu mà anh.

Tôi bước dấn lên. Mặt cô đẫm nước mắt.

- Xin lỗi. Anh xin lỗi. Anh đã làm cho em buồn.

- Không mà anh. Em khóc vì vui đó. Được như ngày hôm nay, không vui sao được.

Tôi lặng lẽ đi cạnh cô. Không dám hỏi gì thêm, mặc dù câu chuyện tôi đang kể chưa có lời kết. Mùa xuân đang đến trước mặt chúng tôi kia.